Noda Bula​—E Talei se Ka Wale?

“Me vaka ni a buli na tamata me ucuya na Kalou, na nona vakamatei e dua e sa vakayali sara tiko ga kina na ka talei qai ka tabu duadua e vuravura.”​—E kaya na Plain Man’s Guide to Ethics, e vola o William Barclay.

‘NA KA talei duadua e vuravura,’ oya na noda bula. O duavata kei na rai oqori? Baleta ni laurai ena nodra ivalavala e vuqa nira sega ni duavata kei na nona rai na dauvolaivola oya. Lai tini dole kina na nodra bula na vica vata na milioni, ena ligadra na tamata tawaveinanumi itovo kaukaua era qara ga na veika era vinakata, ra qai sega ni via kauaitaka na nodra bula na wekadra.​—Dauvunau 8:9.

Ra Vakamatei Nira Tawayaga

E dua na ivakaraitaki ni rai oqo a yaco ena iMatai ni iValu Levu. Ena ivalu vakadomobula oya, e kaya na daunitukutuku makawa o A.J.P. Taylor, e vakavuqa nodra “vakamatei ga vakailoa na tamata.” Ena nodra qara na iliuliu ni mataivalu mera rogo ra qai dokai, era vakayagataki ira kina na sotia me vaka ga era ka wale, e sega ni dua na ka ke ra mate. E laurai oqo ena nodra lai ravuta na sotia ni Jamani na korolevu o Verdun mai Varanise. Ena kaba vakaivalu oya, era balemate kina e sivia e veimama na milioni. “E sega na [betena] na veiraravui oya,” e vola o Taylor, “na ka ga e macala nira vakatalai na sotia mera lai mate ena vuku wale ga ni irogorogo.”​—E tabaka na ivola na First World War.

E se takalevu tiko ga na kena vakawaleni na bula. Dua tale na mua ni vakasama e kauta cake mai na vuku o Kevin Bales, e kaya ni gauna oqo na “tubu vakasivia ni iwiliwili ni lewe i vuravura [sa] ra osota kina na veivanua ni cakacaka e vica vata na milioni na tamata cakacaka era dravudravua ra qai vakalololoma.” Dusia sara tu ga oya, ni na qai tinia ga o mate na nodra sasagataka tu na nodra bula,

vakauasivi ni lewai ira tu na vuravura ni vakacici bisinisi “e ka wale kina na bula ni tamata.” O ira na itaukei ni cakacaka, e kaya o Bales, era vakayagataki ira na tamata cakacaka era dravudravua me vaka na bobula, mera ivakarawa ga ni ka​—“ni oti na nodra vakacakacakataki me rawa kina na ilavo, e rawarawa wale ga na nodra na biu laivi.”​—E tabaka na ivola na Disposable People.

“Sa Ka ni Oca ga ki na Yalo”

E levu tale tu na vuna era nanuma kina e vuqa ni tawayaga na bula qai vu ga ni lomanuiqawaqawa​—ni sega mada ga ni dua e kauaitaka se da bula se mate. Me kuria gona na yaco ni ivalu kei na sega ni lewadodonu, era sotava tale ga na kawatamata na lauqa, dausiga, tauvimate, lolosi, kei na vuqa tale. Sa rauta bagi mera nanuma kina ni sa tawayaga na bula.​—Dauvunau 1:​8, 14.

Ia, era sega ni sotava na tamata kece na yaluma kei na bula vakaloloma. E vakavure vakasama gona ni o ira sara mada ga era sega ni sotava na veivakalolomataki, era se duavata ga kei na malanivosa i Tui Solomoni e Isireli makawa, a taroga: “Ia ka cava li me nona na tamata e na vuku ni nona cakacaka kecega, kei na ocaoca ni yalona, e na ka sa oga kina ko koya e ruku ni mata-ni-siga?” Io, na cakacaka sara ga era a vakaogai ira tu kina, era dau qai lai vakasamataka e muri, ni “ka wale ka sa ka ni oca ga ki na yalo.”​—Dauvunau 2:​22, 26.

“Sa noda ivotavota beka ga oya?” e levu era taroga oqori nira raica lesu na nodra bula. E le vica sara mada era mate nira “sa qase vinaka mai [“ra lomavakacegu,” NW],” me vakataki Eparama? (Vakatekivu 25:8) Ni levu mada ga era nanuma ni tawayaga na nodra bula. Ia, e sega ni dodonu me vaka oqori. Na Kalou e raica na bula ni tamata yadua me ka talei qai vinakata tale ga o koya mera lomavakacegu, ra qai marautaka na nodra dui bula. Ena rawati vakacava oqori? Dikeva sara mada na ka e vakamacalataka na ulutaga e tarava me baleta na tikina oqo.