O na Rawa ni Bula Tawamudu

E DUA na iwiliwili levu ni tamata vakabauta ena veilotu e vuravura era nuitaka tu nira na rawata na bula tawamudu. Rairai ena duidui beka ena veilotu oqori na kena ivakamacala matailalai, ia e tauvata kece ga na ka era nuitaka—oya mera bula marau ena dua na vanua totoka ena guce kina o mate. Oqori tale beka ga na ka o gadreva tu? E yaco vakacava me vakabauti vakalevu na ivakavuvuli oqo? Ena vakavatukana beka ena dua na siga na nuitaki ni bula tawamudu?

Na iVolatabu e vakamacalataka ni o koya na Dauveibuli a vakatikora e loma ni tamata na gagadre ni via bula tawamudu ena gauna sara ga se qai buli rau kina na imatai ni veiwatini mai na vakatekivu. E kaya na iVolatabu: “Sa vakatikora [na Kalou] ki lomadra na gauna ena sega ni mudu.”—Dauvunau 3:11.

Ia, me yaco na nodrau gagadre ni bula tawamudu, ena dodonu vei rau na imatai ni veiwatini me rau ciqoma na veiliutaki ni Kalou, oya me lewa vei rau na ka vinaka kei na ka ca. Ke rau a ciqoma vaka kina, a rawa ni vakatulewataka o Jiova ni ganiti rau me rau “bula tawa mudu” ena vanua e vakarautaka tu me nodrau itikotiko, na were o Iteni.—Vakatekivu 2:8; 3:22.

Vakayali na Bula Tawamudu

E vakamacalataka na iVolatabu, ni Kalou a tea ena were “na kau sa kilai kina na ka vinaka kei na ka ca,” qai vakatabui Atama kei Ivi me rau kania, de rau mate. (Vakatekivu 2:9, 17) Na nodrau sega ni kania e vakaraitaka oqori ni rau ciqoma na nona veiliutaki. Ia, ke rau kania, e vakaraitaka ni rau vorata na nona veiliutaki na Kalou. Rau a mani talaidredre o Atama kei Ivi ina ivakaro i Jiova qai yaco kina me rau to vei Setani, na kabula vakayalo a vorata na veiliutaki ni Kalou. E sa donu vinaka gona na nona vakatulewataka na Kalou ni sa sega ni ganiti Atama kei Ivi na bula tawamudu.—Vakatekivu 3:1-6.

Na Kalou a solia tu vei rau na digidigi, na bula se mate. Na isau ni nodrau talaidredre na mate, ena cava kina na nodrau bula. Kevaka mada ga rau gunuva e dua na wai mana o Atama kei Ivi se dua vei ira na nodrau kawa, ena sega ga ni rawa nira bula tale tiko, se mera vakabauta ni mate na yago ena bula tale tiko e dua na ka tawarairai.a

Ena vuku gona ni nodrau talaidredre era sotava kece kina o ira na nodrau kawa na leqa. Na yapositolo o Paula e vakamacalataka na leqa oqo. E vola: “Sa curu ki vuravura nai valavala ca e na vuku ni tamata e lewe dua, kei na mate e na vuku ni valavala ca; a sa yaco vakakina na mate ki na tamata kecega, ni sa cala na tamata kecega.”—Roma 5:12.

Vakalesui Mai na Bula Tawamudu

E vakatauvatana na yapositolo o Paula na ituvaki era tu kina na kawa i Atama ina kedra ituvaki na bobula ena imatai ni senitiuri. Ni sa dewavi ira gona na kawa i Atama kei Ivi na ivalavala ca, sa ra sucu kina mera “bobula ki nai valavala ca,” e kedra itinitini na mate. (Roma 5:12; 6:16, 17) Ke sega ni vakarautaka o Jiova e dua na isau dodonu vakalawa me volia lesu kina na nodra galala na kawa i Atama, era na sega ni cakava rawa e dua na ka. E kaya o Paula: “Me vaka sa lewai me cudruvi na tamata kecega e na vuku ni dua bauga na cala [oya na cala i Atama]; sa vaka talega kina e na vuku ni dua bauga nai valavala dodonu sa rawa me ra vakadonui na tamata kecega me ra bula.” Na “dua bauga nai valavala dodonu” oya na nona tini cabora o Jisu na nona bula uasivi me “keda ivoli veirauti.” E kila o Jiova ni dodonu vakalawa na ivoli oqori me sereki keda mai na ivau ni noda “lewai” meda “cudruvi.”—Roma 5:16, 18, 19; 1 Timoci 2:5, 6, NW.

Oqori na vuna ena sega kina ni rawa vei ira na saenitisi mera vakayagataka na sela ni yago me rawati kina na bula tawamudu, ni sela e sega ni vakavuna na mate. E kaya na iVolatabu ni vu ni mate ni kawatamata e semati tiko ina ivalavala dodonu kei na lewadodonu, e sega ni vakatau ina yago ni tamata. Dua tale na ka, na ituvatuva ena vakalesuya mai na bula tawamudu—na isoro ni veivoli i Jisu—e donu vakalawa. Na ivoli e vakavotuya tale ga na nona yalododonu na Kalou kei na nona yalololoma. O koya gona, ena yaga vei cei na ivoli me rawati kina na bula tawamudu?

Na iSolisoli ni Bula Tawamate

Na Kalou o Jiova “e sega ni tubu ka sega ni mudu.” Kena ibalebale ni Kalou e sega ni rawa ni mate. (Same 90:2) Na imatai ni tamata e solia kina o Jiova na isolisoli ni bula tawamate, oya o Jisu Karisito. E vakamacalataka na yapositolo o Paula: “Sa vakaturi cake tale mai na mate na Karisito, ena sega ni mate tale; sa sega tale ni rawai koya na mate.” (Roma 6:9) Io, o Paula a vakatauvatani ira na iliuliu e vuravura kei Jisu e sa vakaturi oti, a qai kaya ni o Jisu duadua ga e tawamate rawa. O Jisu ena “bula tiko ga ka tawa mudu.” Ena “sega ni oti rawa” na nona bula.—Iperiu 7:15-17, 23-25, VV; 1 Timoci 6:15, 16.

E sega ni o Jisu duadua ga a soli vua na isolisoli ni bula tawamate rawa. O ira na lotu Vakarisito era lumuti ena yalo tabu, era digitaki mera lai veiliutaki vakatui e lomalagi, e yaco tale ga vei ira na mataqali veivakaturi a caka vei Jisu. (Roma 6:5) Na yapositolo o Joni e vakaraitaka ni soli tale ga vei ira yadua na le 144,000 na isolisoli oya. (Vakatakila 14:1) Era na bula tawamate tale ga. Me baleta na nodra vakaturi, a kaya o Paula: “Sa dredre ni rawata na matanitu ni Kalou na yago sa vakalewe ka vakadra . . . Ena uvuci na davui, ena qai vakaturi cake tale ko ira na mate me sega ni vuca tale, ia koi keda eda na vakamataliataki talega. Sa na vakaisulu na yago vuca oqo me kakua tale ni vuca rawa, ka sa na vakaisulu na yago sa mate oqo me kakua tale ni mate rawa.” Io, ena guce o mate vei ira era rawata na veivakaturi oqo.—1 Korinica 15:50-53; Vakatakila 20:6.

E vakasakiti dina na ka e vakatakila mai na Kalou. O ira sara mada ga na agilosi e rawa nira mate, dina ga nira yago vakayalo. Vakadinadinataki na tikina oqori ena nodra na vakarusai o ira na kabula vakayalo era a tokoni Setani ena nona veivorati. (Maciu 25:41) Ia, o ira era na lai veiliutaki vata kei Jisu mai lomalagi, e soli vei ira na isolisoli ni bula tawamate me vakadinadinataka ni o Jiova e nuidei ena nodra yalodina.

Kena ibalebale beka oqo nira na bula tawamudu wale ga o ira yadudua na le 144,000, e dua na iwiliwili lailai sara ni vakatauvatani kei ira na le bilioni na kawatamata era bula e vuravura? Sega. Da dikeva sara mada na vuna.

Bula Tawamudu ena Parataisi e Vuravura

Na ivola na Vakatakila e vakamacalataka e dua na ituvaki totoka me baleti ira na ilawalawa levu ni kawatamata era vakadonui mera bula tawamudu ena parataisi e vuravura. Ena tomani ira na ilawalawa oqori o ira era sa mate tu ra qai vakaturi ena yago e bulabula vinaka. (Vakatakila 7:9; 20:12, 13; 21:3, 4) Ra qai tuberi yani ina “uciwai ni bula, sa makare sese sara me vaka na karisitala na kena wai, sa drodro mai nai tikotiko-vaka turaga ni Kalou.” Ena batina ruarua e tei tu kina “na kau ni bula . . . ia na drau ni kau oqo sa medra wai ni bula na lewe ni veivanua.” E veisureti vakayalololoma na Kalou o Jiova ena nona kaya: “Me lako mai ko koya sa viagunu. O koya sa vinakata, me mai gunuva walega na wai ni bula.”—Vakatakila 22:1, 2, 17.

Na kau kei na uciwai ni bula e cavuti ena tikinivolatabu oqori e sega ni vakaibalebaletaka na wai mana era dau solia na dauvagunu, se na vure era a vaqara voli na dausikovanua ena gauna makawa ena nodra nanuma ni kevaka e dua e gunu mai kina e rawa ni gonegone tiko ga. Ia, e vakaibalebaletaka ga na isolisoli ni Kalou ena vuku i Jisu Karisito me vakalesuya tale mai ina kawatamata na bula uasivi a nakita taumada.

E sega ni se veisau na nona inaki na Kalou, oya mera bula tawamudu e vuravura na tamata talairawarawa. Ena vakavatukanataki na inaki oqori, ni o Jiova e dau dina. Kaya na Same 37:29: “Era na taukena na vanua ko ira na yalododonu, ka tiko kina ka sega ni mudu.” Na vosa ni yalayala oqori e dodonu me uqeti keda, kei ira na kawatamata e soli vei ira na bula tawamate i lomalagi, meda kaya: “A ka levu ka veivakurabuitaki na nomuni cakacaka, na Turaga na Kalou Kaukauwa; sa dodonu ka dina na nomuni valavala, oi kemuni na Tui ni veigauna kecega. O cei me sega ni rerevaki kemuni, na Turaga, ka vakarokorokotaka na yacamuni? ni sai kemuni ga sa yalosavasava.”—Vakatakila 15:3, 4.

O taleitaka mo rawata na isolisoli talei ni bula tawamudu? Ke vaka kina, ena dodonu mo na vakadinadinataka ena nomu yalodina kei na nomu talairawarawa tiko ga vua “na Tui ni veigauna kecega.” Ena gadrevi mo vulica na veika me baleti Jiova kei Jisu Karisito, ena vukuna eda na rawata kina na bula tawamudu. O ira ga era tu vakarau mera ciqoma na ivakatagedegede i Jiova ni ka e vinaka kei na ka e ca, era na rawata na isolisoli ni “bula tawa mudu.”—Joni 17:3.

[iVakamacala e ra]

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 5]

Sega ni Cegu na Sasaga

Na itukuni me baleta na tuwawa ni Mesopotemia, o Gilgamesh, e nanumi ni lesu sara tale ina 2,000 B.S.K. E vakamacalataki kina na ka a cakava na tuwawa oqo ena nona saga me gonegone tiko ga. O ira na kai Ijipita ena gauna makawa era vakabauta ni mate na tamata ena bula tiko na yalo. Oya na vuna era dau vakawainimatetaka kina na yago i koya e mate ena vakasama ni na rawa ni bula tale na yagona. So gona na nodra ibulubulu na kai Ijipita makawa e vakasinaiti tu ena iyaya kece era na rairai gadreva na sa mate, ni nanumi nira sa gole mera lai bula ena vuravura ni yalo.

Ena kedra maliwa na dauvagunu mai Jaina, e nanumi ni se tekivutaki sara beka ena rauta na ikawalu ni senitiuri B.S.K. na vakabauta ni rawa ni bula tiko ga na yago. Ia, me tekivu mai na ikava ni senitiuri B.S.K., era sa vakabauta ni na rawati oqori ena gunuvi ni wai mana. Mai Urope ena gauna makawa, vaka kina o ira na dauvagunu mai Arapea era vaqaqara ra qai saga mera ulia ga na medra wai ni bula. So na wai oqori e wakivata tu kei na arsenic, mercury, kei na sulifure. De dua era a gaga wale e so ena kena sagai me uli e dua na wai ni bula!

A takalevu tu ena dua na gauna na itukuni me baleta e dua na vure—e kainaki ke dua e gunu mai kina ena yaco me gonegone tiko ga.

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 7]

Bula Tawamudu​—Ena Vakavucesa Beka?

So era kaya ni na vakavucesa na bula ni sa na tawamudu, nida na vakalusi gauna tu ga ena cakacaka e sega soti na betena, eda na cakava se baci da cakava, qai vaka tiko oqori me tawamudu. Rairai e lako mai ena nodra vakasamataka ni gauna tawamudu oya, ena tomani ga kina na ivakarau ni bula kei na ituvaki eda donuya tu oqo, era okata e levu me vakavucesa qai sega ni vakainaki. Ia, na Parataisi ena vakalesuya mai na Kalou, e yalataka kina ni tamata ena “daumarau tiko e na veivakacegui vakaidina.” (Same 37:11) Na ivakarau ni bula oqori ena rawata kina na tamata na kilaka me baleta na ibulibuli i Jiova, qai tiko na gauna e rawa nira vulica kina e dua se mani ka kece sara e vauca na cakacakaniliga, vuli, kei na cakacaka eda dau diva tu meda cakava.

E dua na dauvakadidike ena kena sagai me vakabalavutaki na bula ni tamata, o Doketa Aubrey de Grey, mai Cambridge University, e kaya: “E sega ni vakavucesa na bula ena gauna oqo vei ira na tamata vuli, nira vinakata mera vakayagataka na levu ni ka era vulica. Lailai ga na gauna ena levu ni ka vovou e tu era via cakava.” Dina taucoko oya, ni Kalou e kaya ena nona Vosa uqeti, “Sa sega . . . na tamata sa kunea rawa na cakacaka sa cakava na Kalou mai na kenai vakatekivu ka yacova na kenai otioti.”—Dauvunau 3:11.