Lomana na Kalou e Dau Lomani Keda

“Mo lomani Jiova na nomu Kalou e na lomamu taucoko, kei na yalomu taucoko, kei na nomu nanuma kecega.”​—MACIU 22:37.

1, 2. Na cava e rairai vakavuna me tarogi na ivakaro levu duadua ena Lawa?

ENA 600 vakacaca na lawa era kovuti ena Lawa i Mosese, e vei vei ira e bibi duadua? Kena irairai ni taro oqo era dau veibataka vakalevu na Farisi ena gauna i Jisu. E bibi duadua beka na lawa e vauca na vakacaboisoro? De dua e rawa ni vaka kina, baleta ni vakacaboisoro e dau kerei kina me vosoti na ivalavala ca, e vakaraitaka tale ga o koya e cabora na isoro na nona vakavinavinaka vua na Kalou. Se, rawa beka ni okati me lawa bibi duadua na lawa e vauca na veicilivi? E lawa bibi tale ga oya baleta e ivakatakilakila ni veiyalayalati i Jiova kei Eparama.​​—Vakatekivu 17:​9-​13.

² Ena yasana kadua, o ira na Jiu era dau via qumia dei voli ga na ivakarau ni rai makawa era na kaya beka ni lawa kece e solia na Kalou e uasivi​​—dina nira na okati beka e so mera lawa lalai​​—ena sega ni dodonu me tukuni ni bibi cake e so na lawa mai na so tale. Ra mani nanuma e so na Farisi mera tarogi Jisu mada ena taro e dau vakavu veiba oqo. De rairai vakavuna na nodra namaka me cavuta o Jisu e dua na ka mera vakalewai koya kina. Mani tarogi Jisu e dua vei ira: “Na cava na i vakaro levu duadua e na Lawa?”​​—Maciu 22:​34-​36, VV.

3. Na cava e kaya o Jisu ni ivunau levu duadua?

³ Na ka e qai tukuna o Jisu e bibi sara ga vei keda ena gauna oqo. Ni sauma na taro, a cavuta e dua na ka ena bibi tu ga ena sokalou dina ena veigauna kece. A taurivaka o Jisu na ka e volai ena Vakarua 6:5 ena nona kaya: “Mo lomani Jiova na nomu Kalou e na lomamu taucoko, kei na yalomu taucoko, kei na nomu nanuma kecega. Ai matai ni vunau oqo, ka levu.” Era a taroga na Farisi e dua ga na vunau, ia e qai cavuta vei ira o Jisu e dua tale. E cavuta tale o koya na ka e volai ena Vunau ni Soro 19:18 ena nona kaya: “A sa tautauvata na kenai karua, Mo lomana na kai nomu me vaka ko lomani iko.” Sa qai vakaraitaka o Jisu ni lawa e rua oya erau itakele sara ga ni sokalou savasava. Kila o koya ni lakolako era na baci vinakata me tuvana na veitaravi ni lawa ena kedra dui bibi, mani tinia ena nona kaya: “Sa vu ni vunau taucoko kei na parofita na vunau e rua oqo.” (Maciu 22:​37-​40) Eda na dikeva ena ulutaga oqo na ivunau levu vei rau na rua oqo. Na cava meda lomana kina na Kalou? Eda na vakaraitaka vakacava nida lomani koya? Kei na sala cava e rawa nida saga me tiko kina vei keda na loloma oqo? E bibi meda kila na isaunitaro kece oqo, nida na qai vakamarautaki Jiova ga kevaka eda lomani koya ena lomada taucoko, yaloda taucoko, kei na noda vakasama taucoko.

Na Bibi ni Loloma

4, 5. (a) Na cava a sega ni kurabui kina na Farisi ena ka e kaya o Jisu? (b) Na cava e talei cake ena mata ni Kalou mai na isoro kei na imadrali?

⁴ Kena irairai ni o koya na Farisi a tarogi Jisu e sega ni kidacala se kurabui ena isaunitaro i Jisu. E kila o koya ni nona lomani na Kalou e tiki bibi ni sokalou dina, e dina ga ni levu era sega ni vakaraitaka ena nodra bula. Ena nodra veivalenilotu mada ga na Jiu, e kena ivakarau mera dau cavuqaqataka na Shema, na nodra masu ni vakatutusa. E okati ena masu oqo na veika e volai ena Vakarua 6:​4-9, a kauta mai kina o Jisu na nona isaunitaro. Ena itukutuku e vola o Marika me baleta na ka e yaco oya, e vola o koya ni a qai kaya na Farisi vei Jisu: “Sa donu oqori na i Vakavuvuli. Sa dina na nomu vosa, ni sa dua bauga na Kalou, ka sa sega tale ni dua me rau lewe rua kaya, sa i koya duadua ga; ka me da lomani koya e na lomada taucoko, kei na noda vakasama taucoko kei na noda kaukauwa taucoko, ka lomana na kai noda me vakataki keda. Sa bibi cake oqo mai na i soro kama taucoko kei na i soro kece ga.”​​—Marika 12:​32, 33, VV.

⁵ E dina ni lavaki ena Lawa me dau cabori na isoro se imadrali, ia na ka e bibi duadua vua na Kalou na nodra lomani koya na nona tamata. Na duabulu na siparo e cabora e dua vua na Kalou ena levu ni nona lomani koya, e uasivi cake sara mai na vica vata na udolu na sipi tagane e cabora e dua e sega ni vinaka na nona inaki. (Maika 6:​6-8) Vakasamataka na italanoa ni yada dravudravua a raica o Jisu ena valenisoro e Jerusalemi. Na rua na ilavo lalai e biuta ena kato ni cau e sega mada ga ni voli rawa kina e dua na siparo. Ia, na cau e solia oya mai na nona lomani Jiova dina e uasivia na ilavo levu era solia na vutuniyau mai na kena ivovo e tu vei ira. (Marika 12:​41-​44) E veivakacegui dina meda kila ni o Jiova e ciqoma na ka e rawa nida solia kece​​—na noda lomani koya​—veitalia se da vutuniyau se da dravudravua!

6. Na cava e vola o Paula me baleta na bibi ni loloma?

⁶ E vola na yapositolo o Paula ni vakaraitaka na bibi ni loloma ena sokalou dina: “Kevaka ka’u sa vosataka na nodra dui vosavosa na tamata kei na vosa ni agilose, ka sega vei au na loloma, au sa vaka walega na kaukamea sa rorogo, se na lali sa tataqiriqiri. Ia kevaka ka’u sa parofisai rawa, ka kila talega na ka kecega sa vuni, kei na vuku kecega; ia kevaka sa tu vei au na vakabauta kecega, me’u kauta tani kina na veiulu-ni-vanua, ka sega vei au na loloma, au sa ka walega. Ia kevaka ka’u sa vota na noqu ka kecega, me’u vakani ira kina na dravudravua, ia kevaka ka’u sa solia na yagoqu me’u vakamai, ka sa sega vei au na loloma, sa sega ni yaga vei au.” (1 Korinica 13:​1-3) E matata gona vakasigalevu ni bibi dina na loloma kevaka eda vinakata me ciqoma na Kalou noda veiqaravi. Ia, eda na vakaraitaka vakacava nida lomani Jiova?

Noda Vakaraitaka Noda Lomani Jiova

7, 8. Eda na vakaraitaka vakacava noda lomani Jiova?

⁷ Era nanuma e levu ni loloma e dua na ka eda sega ni lewa rawa, e sa vu ga mai lomada kei na noda vakasama. Ia, na loloma dina e sega ni yala ga ena ka eda vakila. E kilai sara ga ena ka eda cakava, sega ni ka eda vakanananutaka wale tiko ga. Na iVolatabu e vakatoka na loloma me “[i]valavala sa uasivi cake na kena vinaka,” e dua na ka e dodonu meda “vakasaqara.” (1 Korinica 12:31; 14:1) E vakauqeti na lotu Vakarisito me dau loloma, sega ‘ena vosa ga, se na yame; ena cakacaka ga kei na lomadina.’​​—1 Joni 3:​18.

⁸ Noda lomana na Kalou ena uqeti keda meda cakava na ka e vinakata, meda tutaka da tokona tale ga na nona itutu cecere ena ka eda tukuna kei na ka eda cakava. Ena uqeti keda meda kua ni lomani vuravura kei na kena ivalavala tawavakalou. (1 Joni 2:​15, 16) O ira era lomana na Kalou era na cata na ka ca. (Same 97:10) Ia, na noda lomana na Kalou ena okati tale ga kina noda lomani ira na kainoda, me vaka eda na qai dikeva ena ulutaga e tarava. Kena ikuri, na noda lomana na Kalou e kena ibalebale tale ga nida na talairawarawa vua. E kaya na iVolatabu: “Sai koya oqo na loloma vua na Kalou, me da muria na nona vunau.”​​—1 Joni 5:3.

9. E vakaraitaka vakacava o Jisu nona lomana na Kalou?

⁹ Eda vulica vinaka sara ga mai na ivakaraitaki i Jisu na ibalebale ni noda lomana na Kalou. Nona lomani Tamana vakalomalagi e vakavuna sara ga me biuta nona itikotiko mai kea qai mai bula vakatamata e vuravura. Kena ikuri, e uqeti koya me vakalagilagi Tamana ena ka e cakava kei na ka e vakavuvulitaka. Nona loloma e vakavuna tale ga me “talairawarawa” me yacova na “mate.” (Filipai 2:8) Na talairawarawa oya​​—na ivakaraitaki ni nona loloma​​—e rawa kina vua na Kalou me vakadonui ira na yalodina. E vola o Paula: “Me vaka sa vakacalai na lewe vuqa e na nona talaidredre e dua bau na tamata, sa vakadonui vaka talega kina na lewe vuqa e na vuku ni nona talairawarawa na le dua.”​​—Roma 5:​19.

10. Na cava e okati tale ga kina ena noda lomana na Kalou na noda talairawarawa?

¹⁰ Me vakataki Jisu, eda vakaraitaka tale ga noda lomana na Kalou ena noda talairawarawa vua. E vola na yapositolo o Joni, e dua a lomana vakalevu o Jisu: “Oqo na loloma, me da muria na nona vunau.” (2 Joni 6) O ira na lomani Jiova dina ena gu na yalodra mera muria na nona veidusimaki. Era kila ni sega ni rawa nira lewa vakataki ira na nodra ilakolako, oya na vuna era vakararavi kina ena vuku e vakarautaka na Kalou, era talairawarawa tale ga ena nona veidusimaki vakayalololoma. (Jeremaia 10:23) Era vakataki ira era gugumatua mai Peria ena gauna makawa ena nodra ciqoma na itukutuku ni Kalou “e na loma e vinakata sara,” ni gu dina na yalodra mera cakava na loma ni Kalou. (Cakacaka 17:11) Era dau vakasaqaqara ena iVolatabu nira vinakata mera kila vinaka sara na loma ni Kalou, ena vukei ira mera vakaraitaka tiko ga na nodra loloma ena nodra talairawarawa vua.

11. Na cava na ibalebale ni noda lomana na Kalou ena lomada taucoko, yaloda taucoko, noda nanuma kece, kei na noda kaukaua kece?

¹¹ Me vaka e kaya o Jisu, na noda lomana na Kalou e okati kina na lomada taucoko, yaloda taucoko, noda nanuma kece, kei na noda kaukaua kece. (Marika 12:30) Io, na loloma vaka oqo e vu sara ga mai lomada, e vauci kina na noda gagadre kei na noda inaki, eda vinakata dina mai vu ni lomada meda vakamarautaki Jiova. Kena ikuri, e vu taucoko mai yaloda na noda qaravi koya kei na noda vakacaucautaki koya. Eda lomani koya tale ga ena noda nanuma se noda vakasama kece. O koya gona, eda sega ni qaravi Kalou vakamataboko; eda sa kilai Jiova​​—nona itovo, ka e vinakata, kei na nona inaki. Eda vakayagataka tale ga na noda kaukaua ena inaki oqo.

Vuna Meda Lomani Jiova Kina

12. Na cava e vinakata kina na Kalou meda lomani koya?

¹² Dua na vuna meda lomani Jiova kina, oya ni vinakata o koya meda vakatotomuria na nona itovo. E ivurevure ni loloma na Kalou, e ivakaraitaki levu duadua tale ga ni loloma. “Sa loloma na Kalou,” e vola na yapositolo o Joni ena nona veiuqeti na Kalou. (1 Joni 4:8) E buli na tamata me ucuya na Kalou; o koya gona eda a buli meda vakaraitaka tale ga na loloma. Na veiliutaki mada ga i Jiova e yavutaki ena loloma. Vinakata o koya mera qaravi koya o ira era lomani koya dina, era tokona tale ga na ivakarau ni nona veiliutaki dodonu. E bibi na loloma, kevaka e yali, era na sega ni veiyaloni, era na sega tale ga ni duavata na nona ibulibuli kece.

13. (a) Cava e tukuni kina vei ira na Isireli mera ‘lomani Jiova na nodra Kalou’? (b) Na cava e kilikili kina me namaka vei keda o Jiova meda lomani koya?

¹³ E dua tale na vuna meda lomani Jiova kina, oya nida vakavinavinakataka na veika e sa cakava vei keda. Nanuma nona a kaya o Jisu vei ira na Jiu: “Mo lomani Jiova na nomu Kalou.” E sega ni tukuni mera lomana e dua na kabula vakayalo era sega ni kila qai sega ni dau kauaitaki ira. Era sureti tiko mera lomana na Kalou sara ga e dau lomani ira. O Jiova e nodra Kalou. O koya sara ga a kauti ira tani mai Ijipita qai tuberi ira ina Vanua Yalataki, a taqomaki ira, vakarautaka na ka mera bula kina, vakamareqeti ira, qai vakavulici ira ena levu ni nona loloma. Vakacava ena gauna oqo? O koya sara ga na noda Kalou. O koya ga e solia vei keda na Luvena me keda ivoli meda rawata kina na bula tawamudu. Sa kilikili ga me namaka o Jiova meda dolea oqori ena noda lomani koya! Na noda loloma e idole wale ga ni loloma levu ni Kalou; eda sureti meda lomana na Kalou e dau lomani keda. Meda lomani koya e sa “taumada na nona loloma vei keda.”​​—1 Joni 4:​19.

14. Sala cava e rawa ni tukuni kina ni loloma i Jiova e vaka na nona loloma e dua na itubutubu dauveikauaitaki?

¹⁴ Nona lomana na kawatamata o Jiova e vaka na nona lomani ira na luvena na itubutubu dau veikauaitaki. E dina nira bula ivalavala ca na itubutubu, ia era vosota na buno kei na oca ena veitabayabaki ena vukudra na luvedra. Era veivakavulici na itubutubu, era veivakayaloqaqataki, era veitokoni, era vakadodonutaki ira tale ga na luvedra, nira vinakata mera marau, mera tamata yaco tale ga mai muri. Ia, na cava era na vinakata na itubutubu me idole ni nodra veiqaravi? Era na vinakata vei ira na gone mera lomani ira lesu mai, mera katona tale ga i lomadra na ka era vakavulici kina, baleta nira na vakila ga na kena vinaka. Sega li ni veiganiti tale ga vua na Tamada vakalomalagi me namaka meda vakaraitaka tale ga vua na noda vakavinavinakataka na nona loloma kei na veika kece e cakava vei keda?

Noda Saga Meda Lomana na Kalou

15. Na cava na imatai ni ikalawa ena noda saga meda lomana na Kalou?

¹⁵ Sega ni dua vei keda e raica na Kalou se rogoca na domona. (Joni 1:​18) Ia, e sureti keda meda bucina kei koya e dua na veiwekani e yavutaki ena loloma. (Jemesa 4:8) Eda na cakava vakacava oqori? Nida via lomana e dua, na imatai ni ikalawa oya meda saga meda kilai koya; baleta ni sega ni rawa nida lomana e dua eda sega ni kila. Ia, sa vakarautaka o Jiova na nona Vosa, na iVolatabu, meda kilai koya kina vakavinaka. Oya na vuna e dau uqeti keda kina na isoqosoqo i Jiova meda dau wilika wasoma na iVolatabu. Na iVolatabu sara ga eda na kilai koya kina na Kalou, kena idivi, nona itovo, vaka kina na ivakarau ni nona dau veitaratara kei ira na nona tamata ena vica na udolu na yabaki sa oti. Nida vakasamataka na itukutuku kece oqo, eda na kilai koya cake vakavinaka, ena tubu tale ga na noda lomani koya.​​—Roma 15:4.

16. E rawa ni vakarabailevutaka vakacava na noda lomana na Kalou na noda dau vakananuma na cakacaka vakaitalatala i Jisu?

¹⁶ Dua na sala levu e rawa nida vakarabailevutaka kina noda lomani Jiova na noda dau vakananuma na bula i Jisu kei na nona cakacaka vakaitalatala. O Jisu li e tautauvata sara ga kei Tamana, e rawa kina vua me kaya: “Ko koya sa raici au, sa raici Tamaqu.” (Joni 14:9) Sega li ni tarai iko na yalololoma i Jisu ena nona vakatura na luvena duabau ga e dua na yada? (Luke 7:​11-​15) Sega li nida kurabui nida kila ni o koya na Luve ni Kalou, na tamata rogo duadua a bau bula, e vakamalumalumutaki koya me vuya sara ga na yavadratou na nona tisaipeli? (Joni 13:​3-5) Sega li ni tarai iko tale ga nomu kila ni dina e uasivi cake qai vuku cake vei keda kece, e dau yalorawarawa ga me ciqomi ira na toro mai vua, wili kina o ira na gonelalai? (Marika 10:​13, 14) Nida vakananuma ena yalo e vakavinavinaka na veika oqo, eda sa rawa ni ucui ira na lotu Vakarisito a vola me baleti ira o Pita: “Ko ni se sega ni raici Jisu Karisito, ia ko ni sa lomani koya tiko.” (1 Pita 1:​8, VV) Ni rabailevu cake na noda lomani Jisu, ena rabailevu tale ga na noda lomani Jiova.

17, 18. Noda dau vakananuma na isolisoli vakayalololoma cava i Jiova e rawa ni vakarabailevutaka noda lomani koya?

¹⁷ Dua tale na sala e rawa nida vakarabailevutaka kina noda lomana na Kalou na noda dau vakananuma na isolisoli vakayalololoma e vakarautaka tu mai vakayauyau vei keda meda marautaka kina na bula​​—na vakasakiti ni veika buli, na veimataqali kakana totoka e sega ni wiliki rawa, na totoka ni veimaliwai vakaveitokani, kei na tawavakaiyalayala ni veika vinaka e vakarautaka meda vakila kina na marau kei na vakacegu. (Cakacaka 14:17) Na levu ga ni noda kilai koya na noda Kalou na noda qai kila vinaka tale ga na nona vinaka kei na nona lomasavu. Vakasamataka mada na veika e cakava sara ga ena vukumu o Jiova. Sega li ni o vakadinata ni dodonu ga mo lomani koya?

¹⁸ E dua vei ira na isolisoli ni Kalou na noda rawa ni torovi koya ena masu ena gauna ga eda vinakata, nida kila ni ‘dau rogoca noda masu.’ (Same 65:2) O Jiova e sa lesi Luvena me veiliutaki, me turaganilewa tale ga. Ia, na rogoci ni masu e sega ni lesia tale vua e dua, e sega mada ga ni lesia vua na Luvena. E rogoca sara ga o koya na noda masu. Na nona kauaitaki keda vakayalololoma gona o Jiova e vakavolekati keda sara ga vua.

19. Na yalayala cava i Jiova e vakavuna meda qai via toro voleka ga yani vua?

¹⁹ Ena qai kuria ga na noda via toro voleka yani vei Jiova na noda vakasamataka na ka e sa vakarautaka tu me baleti keda na kawatamata. Sa yalataka tu ni na muduka na tauvimate, rarawa, kei na mate. (Vakatakila 21:​3, 4) Ni sa na bula uasivi tale na tamata, sa na sega ni dua e qai nuiqawaqawa, yalolailai, se sotava na ka vakaloloma. Sa na sega na bula waloloi, dravudravua, kei na ivalu. (Same 46:9; 72:16) Sa na vukici o vuravura me parataisi. (Luke 23:43) Ena kauta mai o Jiova na ka ni veivakalougatataki kece oqo, ena vuku sara ga ni nona lomani keda.

20. Na cava e kaya o Mosese me baleta na yaga ni noda lomani Jiova?

²⁰ O koya gona, e levu sara na vuna meda lomani koya kina noda Kalou, da qai saga me rabailevu tiko ga na loloma oqo. Ia, vakacava, o na vakarabailevutaka tiko ga yani na nomu lomana na Kalou o qai vakalaivi koya me dusimaka na nomu ilakolako? Oqori e sa na qai vakatau vei iko. E kila o Mosese na yaga ni nona saga me lomani Jiova kei na nona vakarabailevutaka na loloma oya. A kaya o Mosese vei ira na Isireli ena nona gauna: “Mo ni digitaka mada na bula, mo ni bula kina, koi kemuni kei na nomuni kawa: mo ni lomani Jiova na nomuni Kalou, mo ni vakarorogo ki na nona vosa, mo ni kabiti koya talega: ni sa nomuni vu-ni-bula ko koya, kei koya sa vakabalavutaka na nomuni bula.”​​—Vakarua 30:​19, 20.

O se Nanuma?

• Na cava e bibi kina meda lomani Jiova?

• Eda na vakaraitaka vakacava noda lomana na Kalou?

• Na cava e so na vuna meda lomani Jiova kina?

• Na cava meda cakava ena noda saga meda lomana na Kalou?

[iYaloyalo ena tabana e 20]

E ciqoma o Jiova na ka e rawa nida solia kece​​—na noda lomani koya

[iYaloyalo ena tabana e 23]

“Ko koya sa raici au, sa raici Tamaqu.”​—Joni 14:9