Na Cava e Vakavuvulitaka O Jisu me Baleti Eli?

“Kevaka e vakacalai iko tiko na matamu,” e kaya o Jisu, “vecuka tani; e vinaka cake mo curu mata dua ki na matanitu ni Kalou, ka ca me tiko ruarua na matamu ko qai biu ki eli, na vanua e na sega ni mate kina na kedra ulo, ka sega ni bokoci kina na buka waqa.”—MARIKA 9:47, 48, VV.

A tukuna tale ga o Jisu ni gauna ena vakataulewa kina, ena kaya vei ira na daucaka ca: “Ni lako tani vei au koi kemuni sa cudruvi, ki na buka waqa tawa boko, sa vakarautaki me nona na tevoro kei na nona agilose.” E tukuna tale ga nira na ‘lako ina cudruvi tawamudu.’—MACIU 25:41, 46.

NI O wilika ena imatai ni gauna na vosa qori i Jisu, o na rairai nanuma ni uqeta tiko na ivakavuvuli me baleti eli. A sega ni inaki i Jisu me saqata na ka e tukuna vakamatata na Vosa ni Kalou: ‘Era sega ni kila e dua na ka na mate.’​—Dauvunau 9:5.

Na cava e vakaibalebaletaka o Jisu ena nona kolotaki i “eli” e dua? E tiko dina na “buka waqa tawa boko” a tukuna o Jisu se vakaivakatakarakara? Ena sala cava era na “cudruvi tawa mudu” kina na daucaka ca? Me veivosakitaki yadua mada na taro qori.

Na cava e vakaibalebaletaka o Jisu ena nona kolotaki i “eli” e dua? Na vosa vaKirisi a vakadewataki taumada kina na “eli” ena Marika 9:47 na Geʹen·na. E kau mai na vosa vakaIperiu Geh Hin·nomʹ, kena ibalebale “Buca o Inomi.” Na buca qori a tiko ena saula kei Jerusalemi. Ena nodra gauna na tui kei Isireli, a dau caka kina e dua na ivalavala vakasisila e cata na Kalou​—na nodra cabori na gone mera isoro. A tukuna na Kalou ni na vakarusai ira na muria na ivalavala ni sokalou lasu ya. Ena vakatokai na Buca o Inomi me ‘buca ni veivakamatei,’ na vanua ena biu kina na ‘yagodra na tamata’ era sega ni bulu. (Jeremaia 7:30-34) A parofisaitaka o Jiova ni Buca o Inomi ena sega ni vanua ni veivakararawataki, era na bini ga kina na yagonimate.

Ena gauna i Jisu, era dau vakayagataka na Buca o Inomi na lewe i Jerusalemi me isovasova ni benu. E dau kolotaki kina na yagodra e so na daubasulawa torosobu, e waqa tu ga na buka me kama yavu kina na benu kei na yagonimate.

Na nona tukuna o Jisu nira na sega ni mate na ulo qai sega ni bokoci na buka e vakaibalebaletaki tiko ina ka e tukuni ena Aisea 66:24. A tukuna o Aisea ni ‘yago ni tamata mate era vuki tani mai vua na Kalou’ ena “sega ni mate na kedra baca, ena sega talega ni bokoci na kedra bukawaqa.” E kila o Jisu kei ratou na nona imuri ni ka e tukuna ya o Aisea e dusia na ka ena caka ina yagonimate e sega ni ganita me bulu.

E veiganiti gona na nona vakayagataka o Jisu na Buca o Inomi, se Qiena me vakatakarakarataka na mate e sega kina na inuinui ni veivakaturi. Me vakamatatataka ni oya na ibalebale ni Qiena, a kaya ni Kalou “e rawa ni vakamatea ruarua na yago kei na bula mai Qehina.” (Maciu 10:28, Na iVakavakadewa Ni Gaunavou) O Qiena e vakatakarakarataka na mate tawamudu, sega ni veivakararawataki tawamudu.

E tiko dina na “buka waqa tawa boko” a tukuna o Jisu se vakaivakatakarakara? Na “buka waqa tawa boko” e tukuna o Jisu ena Maciu 25:41, e vakarautaki “me nona na tevoro kei na nona agilose.” O nanuma nira rawa ni kama dina na kabula vakayalo? Se vakaivakatakarakara na “buka waqa” a cavuta o Jisu? “Na sipi” kei “na me” e tukuni ena wase vata oya e sega ni me se sipi dina; erau vakatayaloyalotaka ga e rua na ilawalawa tamata. (Maciu 25:32, 33) E vakaivakatakarakara tale ga na bukawaqa tawa boko e tukuna o Jisu nira kama kina na daucaka ca.

Ena sala cava era na “cudruvi tawa mudu” kina na daucaka ca? E levu na vakadewa era vakayagataka na vosa “cudruvi” ena Maciu 25:46, ia na vosa vaKirisi na koʹla·sin e kena ibalebale na “dikevi ni tubu ni kau,” e dau saruti se musu laivi na tabana e tawayaga. Era na bula tawamudu gona o ira era vaka na sipi, ia o ira na sega ni veivutuni era na “cudruvi tawa mudu” era na sega ni bula tale.

Cava na Nomu Rai?

A sega ni vakavuvulitaka o Jisu ni tawamate na tamata. Ia a vakavuvulitaka wasoma na inuinui ni veivakaturi. (Luke 14:13, 14; Joni 5:25-29; 11:25) Na cava me tukuna kina o Jisu nira na vakaturi na mate ke vakabauta ni tawamate na tamata?

A sega ni vakavuvulitaka o Jisu ni Kalou ena vakararawataki ira tawamudu na daucaka ca. Ia a kaya: “Ni sa lomani ira na kai vuravura vakaoqo na Kalou, me solia kina na Luvena e dua bauga sa vakatubura, me kakua ni rusa ko ira yadua era sa vakabauti koya, me ra rawata ga na bula tawa mudu.” (Joni 3:16) Na cava me tukuna kina o Jisu nira na mate o ira na sega ni vakabauti koya? Ke vakaibalebaletaka dina nira na bula tawamudu, mera vakararawataki ena eli bukawaqa, ena sega beka ni tukuna vakadodonu?

E sega ni yavutaki vakaivolatabu na ivakavuvuli ni vanua ni veivakararawataki o eli. Ia e ivakavuvuli ni lotu butobuto, e kena iubi wale ga ni tukuni ni ivakavuvuli vaKarisito. (Raica na kato “iTukutuku Lekaleka Me Baleti Eli,” ena tabana e 16.) Na Kalou e sega ni veivakararawataki tawamudu i eli. Ena vakacava na nomu rai me baleti koya ni o vulica na ka dina me baleti eli?

[Kato ena tabana e 16]

iTukutuku Lekaleka me Baleti Eli

YAVUTAKI ENA VAKABAUTA NI LOTU BUTOBUTO: Era vakabauta na kai Ijipita makawa na kama i eli. Na ivola Ȧm-Ṭuat a volai ena 1375 B.S.K., e tukuni ira “era na kolotaki ina qara bukawaqa; era . . . na sega ni dro tani mai kina, era . . . na sega ni drotaka rawa tale ga na yameyame ni buka.” E kaya na vuku ni Kirisi o Plutarch (c.46-120 S.K.) me baleti ira na tu e rukui vuravura: “[Era] osivaka na veivakararawataki vakadomobula e caka vei ira, nodra vakamadualaki kei na mosimosi ni nodra cudruvi.”

DEWA INA VAKABAUTA VAKAJIU: Na daunitukutuku makawa o Josephus (37-c.100 S.K.) e kaya ni so na ilala Jiu era vakabauta “ni tawamate na yalo, e bula me tawamudu.” E tomana: “Na rai qori e tiko tale ga vei ira na kai Kirisi . . . Era nanuma nira tu na yalo ca ena vanua butobuto qai rerevaki, e sinai kina na itotogi tawaoti rawa.”

TETE INA LOTU ERA KAYA NIRA LOTU VAKARISITO: E kaya me baleti ira na daucaka ca na Apocalypse of Peter, e dua na ivola sega ni uqeti vakalou ena ikarua ni senitiuri  S.K.: “Sa vakarautaki tu me baleti ira na buka e tawaboko rawa.” E tukuna tale ga: “Na agilosi ni cudru o Ezrael e kauti ira na yalewa kei na tagane e kama veimama tu na yagodra, kolotaki ira ina dua na vanua butobuto, na eli ni tamata; ena qai totogitaki ira e dua na kabula vakayalo.” A cavuqaqataka tale ga donuya na gauna qori o Theophilus na dauvolavola mai Anitioki na ka e tukuna na parofita yalewa o Sibyl me baleta na kedra itotogi na daucaka ca: “E nomuni ivotavota na bukawaqa, oni na kama tawamudu kina.” Qori e dua vei ira na vosa e tukuna o Theophilus ni “dina, yaga, dodonu, qai veiuqeti ina kawatamata.”

VAKAYAGATAKI NA IVAKAVUVULI NI ELI ME VAKADONUI KINA NA IVALAVALA VORAVORA ENA VEIYABAKI NI 500 INA 1500 S.K.: Na ranadi ni Igiladi o Mary 1 (1553-1558) e vakatokai tale ga me o “Meri Dauvakadavedra” ena nona vakamai ira bulabula ena kau e 300 vakacaca na lotu Tawase, e kainaki ni tukuna: “Nira na lai vakamai tawamudu i eli na meca ni lotu, e dodonu ga meu vakatauca tale ga na cudru vakalou ena noqu vakamai ira e vuravura.”

IVAKAMACALA VOU: Sa veisau ena vica na yabaki sa oti na nodra ivakavuvuli e so na lotu me baleti eli. Kena ivakaraitaki, e tukuna ena 1995 na Matabose ni lotu Jaji: “O eli e sega ni vanua ni veivakararawataki tawamudu, ia e kena ituvaki ga e dua e digia na ivakarau ni bula e veibasai kei na ka e vinakata na Kalou, e macala ni na lai kawaboko vakadua kina.”

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 17]

NA CAVA “NA DRANO BUKA WAQA”?

E tukuna na Vakatakila 20:10 ni na biu ina “drano buka waqa” na Tevoro, ena “vakararawataki e na siga kei na bogi ka sega ni mudu.” Ena vinakati vua na Kalou me vakabula tiko na Tevoro ke na vakararawataki dina me tawamudu, ia e kaya na iVolatabu ni o Jisu ena “vakarusai koya.” (Iperiu 2:14, Young’s Literal Translation) Na drano bukawaqa vakaivakatakarakara e dusia “nai karua ni mate.” (Vakatakila 21:8) Qori e sega ni imatai ni mate e tukuni ena iVolatabu ni vu mai na ivalavala ca i Atama qai rawa ni vakabulai tale mai kina e dua ena veivakaturi. (1 Korinica 15:21, 22) E sega ni tukuni ena iVolatabu nira na vakabulai na tu ena “drano buka waqa,” “nai karua ni mate” e vakaibalebaletaki ina dua tale na mataqali mate, na kena e sega ni veisautaki rawa tale.

Na cava ga e vakaibalebaletaki ena kena tukuni nira vakararawataki tawamudu o ira na tu ena “drano buka waqa”? Na “vakararawataki” ena so na gauna e rawa ni kena ibalebale na nona “vesu” e dua. Era kailavaka na timoni vei Jisu ena dua na gauna: ‘Oni lako mai me vakararawataki keimami [vesuki keimami ena qara sega ni vakabotona] ni se bera na kena gauna?’ (Maciu 8:29; Luke 8:30, 31) O ira gona na tu ena “drano” era na “vakararawataki” ena nodra vesu tawamudu, se “nai karua ni mate.”