ULUTAGA LEVU | MATANITU ENA VAKAOTIA NA CAKACAKA VAKAILAWAKI
Vakavu Leqa na Matanitu e Cakacaka Vakailawaki
E kilai na matanitu e cakacaka vakailawaki me dau vakayagataka vakatani na nona kaukaua me yaga ga vua. Sa dede sara na kena dau vakayacori tiko qori. Kena ivakaraitaki, e vakatabuya na iVolatabu na veivaqumi ena gauna ni veilewai, matata kina ni sa dau vakayacori tiko mai ena sivia na 3,500 na yabaki sa oti. (Lako Yani 23:8) E sega ni yalani ga ena veivaqumi na cakacaka vakailawaki. Era dau butako ena so na gauna na vakailesilesi lawaki ca, era vakayagataka eso na tabana ni veiqaravi e sega ni dodonu me caka vei ira, se ra butako ilavo. Rawa tale ga nira vakayagataka nodra itutu mera tovaki ira kina na nodra itokani se wekadra.
Kune na cakacaka vakailawaki ena levu na isoqosoqo vakatamata, ia na kena e ca duadua e kune ena matanitu. E kaya na ivola ni 2013 Global Corruption Barometer, e tabaka na isoqosoqo na Transparency International, nira vakabauta na lewe i vuravura ni lima na vanua e kune kina vakalevu na cakacaka vakailawaki oya na isoqosoqo vakapolitiki, ovisa, vakailesilesi vakamatanitu, boselawa, kei na mataveilewai. Qo eso na kena ivakaraitaki.
AFERIKA: Era beitaki ena 2013 e rauta ni 22,000 na vakailesilesi ni matanitu e Sauca Aferika nira cakacaka vakailawaki.
YASAYASA VAKAMERIKA: E kune nira cala e 25 na lewenivanua mai Brazil ena 2012, nira vakayagataka na ilavo ni matanitu mera saumi kina na tokona nodra isoqosoqo vakapolitiki. Dua vei ira e ikarua sara ga ni turaga vakaitutu levu ena vanua qori.
ESIA: Era mate e le 502 mai Seoul, Sauca Korea ena 1995 ni kasura e dua na sitoa levu. Ra kunea na ovisa nira a vaqumi na vakailesilesi ni korolevu mera vakayagataka na dautaravale na buloko e sega ni kaukaua vinaka, e rawa tale ga ni veivakaleqai.
UROPE: “E sega ni tukuni rawa na leqa e kune ena [cakacaka vakailawaki mai Urope],” e kaya o Komisina Cecilia Malmströme mai na tabana ni European Commission Home Affairs. E kaya ni “sega ni vakaotia rawa na matanitu na cakacaka vakailawaki.”
Sa vakawakana tu na cakacaka vakailawaki ena matanitu. E vola o Parofesa Susan Rose-Ackerman, e kenadau ena vorati ni cakacaka vakailawaki, ni na vinakati me “veisautaka na matanitu na iwalewale ni nona veiliutaki” me qai wali kina na leqa qori. De nanumi ni sa na sega ni wali rawa, ia e vakaraitaka na iVolatabu ni tiko na kena iwali, ena yaco dina tale ga.