Mate na Luvequ ni Sucudole

NI DRAKI vinaka na Moniti, 10 Epereli, 2000, au lai vakavolia mai kina e so na ka au vinakata. Au se qai vula ono sara tiko ga, dina ga niu vakila niu sega so ni kaukaua, au marautaka ga niu bau lako yani i tautuba. Niu duri tu ena iyatu laini ni sausaumi ena sitoa, au vakila rawa ni duatani na ituvaki ni yagoqu.

Na ka sara ga au a taqayataka a qai yaco niu sa lako i vale. Sa lako tiko mai vei au na dra​—na ka au a sega ni sotava ena rua noqu bukete yani e liu​—au domobula kina! Au qiria na noqu vuniwai, a qai kaya meu wawa me yacova na siga e tarava, baleta tale ga ni noqu siga ga ni raici vua oqori. Ni bera ni keirau lai vakamoceri rau na gone ena bogi oya keitou masu vata vei Jiova me solia vei keitou na kaukaua cava ga keitou na gadreva. Mani lutu sara noqu moce.

Ia, ni rauta toka na rua na kaloko ena mataka, e vakayadrati au e dua na mosi kaukaua. Mani seavu yani vakamalua, ia ni vakarau lutu tale noqu moce sa baci vutu tale mai, sa veitaravi. E levu tale ga na dra sa lako mai vei au, au kila sara ga niu sa taratara. E veiciciyaki noqu vakasama se cava beka au cakava e rawa ni vakavuna, ia au sega ni vakasamataka rawa.

Ni qai lima na kaloko ena mataka ni siga oya au kila ni dodonu meu lako i valenibula. Ni keirau yaco yani kei watiqu keirau vakacegu nira qaravi keirau na dauveiqaravi yalovinaka, era dau veivukei ra qai dau veinanumi ena rumu ra dau qaravi kina na tauvimate bibi. Ni oti e rua na aua, a mai tukuna vei keirau na vuniwai na ka sara ga keirau sega ni via rogoca: E mate na gone.

Au sa namaka tiko ni na rawa ni yaco oqo baleta na veika a yacovi au tiko, e rawarawa kina vei au meu ciqoma na itukutuku oya. Kena ikuri, nona tiko vata kei au na watiqu ena gauna taucoko oya e veitokoni dina. Ia, oqo ni keirau na lesu lala i vale, keirau vakasamataka se cava me keirau tukuna vei rau na luve i keirau, o Kaitlyn e yabaki ono kei David e yabaki va.

Na Cava me Keirau Tukuna Vei Rau na Gone?

Ni bera ni rau lai moce na gone rau sa kila ni dua na leqa, ia me keirau tukuna vakacava vei rau ni sa leqa na tacidrau se ganedrau rau a namaka tiko? Keirau lewa vata me keirau tukuna sara ga vei rau na ka dina. E vukei keirau o tinaqu ena nona tukuna rawa toka vei rau ni keirau na sega ni kauta yani na gone lailai. Ni keirau yaco yani, rau cici mai ena marau rau mai mokoti keirau qai reguci keirau. Nodrau imatai ni taro e vaka, “E bulabula vinaka na gonelailai?” Au sega ni rawa ni sauma na taro oqori ia na watiqu e mokoti keitou vata kece qai kaya, “Sa leqa na gonelailai.” Keitou mai veimokomoko yani ena tagi, na neitou vakayacora oqo e itekitekivu ni ikalawa me vakaseavutaka neitou rarawa.

Ia, keirau sega sara ni namaka na kena revurevu vei rau na gone mai muri. Kena ivakaraitaki, ni oti e rua na macawa noqu vakasucudole, a kacivaki ena ivavakoso ni iVakadinadina i Jiova keitou lewena nona mate e dua na iVakadinadina sa kena turaga e neitou itokani voleka sara. O David e qase vei rau na gone a mamakeukeu sara ga vakalevu, mani kauti koya i tautuba o watiqu. Ni sa oti nona tagi e taroga se cava na vuna e mate kina na nona itokani. Qai taroga se cava e mate kina na gonelailai. Tarava ni tarogi tamana: “O na mate tale ga o iko?” E via kila tale ga se cava na vuna e se bera tiko ga kina ni vakarusai Setani na Kalou o Jiova me qai “vakavinakataka na ka.” Keirau kurabuitaka dina na veika sa tu ena nona vakasama na gone qo.

E taroga tale ga o Kaitlyn e levu na taro. Na gauna e dau vakatatalo tiko kina, e dau tukuna ni dua nona matakau e vaka ni tauvimate tiko ra qai nasi se wekana na kena vo. E qai cakava e dua na kateni me valenibula ni matakau me qai kena irairai ni sa mate e dua nona matakau. Nodrau vakatataro na gone kei na nodrau dau vakatatalo vaka oya e solia kina vei keirau e levu na sala me keirau vakavulici rau ena veilesoni bibi baleta na bula kei na kena rawa ni vukei keda na iVolatabu meda vosota na veika dredre eda dau sotava. Keirau tukuna tale ga vei rau na inaki ni Kalou ni na cakava na vuravura oqo me dua na parataisi rairai totoka, e sega kina na rarawa kei na mosi​—na mate mada ga.​—Vakatakila 21:3, 4.

Noqu Vosota na Rarawa

Niu se qai suka mai valenibula, au kubuta lo tu ga na noqu rarawa au qai veilecayaki. E levu tu na ka me caka, ia au sega ga ni kila se meu tekivu i vei. Au qirita e vica na noqu itokani era a sotava tale ga na ka au sotava, era veivakacegui dina. E dua e vakauta mai na ivutu senikau qai bole me vagadetaki rau na gone ena yakavi oya. Au marautaka dina na nona kauaitaki au kei na nona veivuke!

Au tuvana na neitou itaba vakamatavuvale ena kena bola. Au taura qai vakaraica tu na isulu ni gone se bera ni daramaki​—na ivakananumi ni gone a lutudole. E vakamacawa na veiveisau ni ivakarau ni lomaqu. So na siga au sega ni tarova rawa na noqu tagi​—dina nira vakayaloqaqataki au na noqu itokani kei na noqu vuvale. Ena so na gauna au dau nanuma ni sa leqa na noqu vakasama. Dau dredre sara vei au niu tiko vata kei ira na noqu ilala era bukete. E liu au dau vakasamataka tu ni sega so sara ni “dua na ka levu” ena nona bula na yalewa ke lutudole na luvena, ni rawarawa tu ga na kena guilecavi. Au a vakacalai dina!a

Loloma​—iWali Vinaka Duadua

Ni sa toso tiko na gauna, dua na iwali vinaka e vakaseavutaka na noqu rarawa na loloma e vakaraitaka vei au na watiqu kei ira na noqu itokani lotu Vakarisito. E dua na iVakadinadina e vakasaqa na ivakayakavi qai kauta sara mai vale. Rau gade mai e dua na qase ni ivavakoso kei na watina, rau kauta mai na ivutu senikau kei na card ni veinanumi, rau mai tiko me yakavi bogi. Keirau kila vinaka ni rau dau osooso, ia na nodrau veinanumi e tarai keirau sara ga. Levu tale na itokani era vakau card mai se senikau. Na vosa rawarawa mada ga me vaka “Keitou nanumi kemudou tiko yani” e talei dina! E dua ena ivavakoso e vola: “Eda dikeva na bula me vakataki Jiova ga​—ni dua na ka vakamareqeti. Ni kila o koya na kena lutu e dua na separo, e kila tale ga na lutu ni dua na gone e se bera ni sucu.” Vola mai o tavalequ: “Eda qoroya na veivakurabuitaki ni vakasucu kei na bula qai da kidacalataka ni sega ni bula na gone.”

Vica tale na macawa e tarava, au luluvu ena loma ni Kingdom Hall, au mani curu i tuba ni bera ni tekivu na soqoni. Rau raici au e rua na noqu itokani niu curu tagitagi i tuba, keitou mani lai dabe vata toka ena loma ni motoka, rau taura sara na ligaqu, rau qai tukuna e so na ka meu dredre kina. Vakalailai ga keitou sa lesu tale i loma. E ka marautaki dina ni tiko na noda itokani era veikabiti “dina sara ka sa sega ni vakakina na veitacini”!​—Vosa Vakaibalebale 18:24.

Ni tete na kena itukutuku, au kidroataka na levu ni iVakadinadina era a sotava tale ga na ituvaki oqori. E so mada ga au sega ni dau kilai ira tu vakavinaka e liu era bau tauca mai na vosa ni veivakayaloqaqataki kei na veivakacegui. Nodra veitokoni ena gauna sara ga au gadreva tu kina e kauta lesu mai ina noqu vakasama na tikinivolatabu e kaya: “Sa loloma tiko e na veigauna kece na wekana na tamata, ka sa vaka na tacina e na gauna ni rarawa.”​—Vosa Vakaibalebale 17:17.

Veivakacegui na Vosa ni Kalou

Ni oti ga e macawa dua noqu vakasucudole a caka na iVakananumi ni mate i Karisito. Dua na yakavi bogi ni keitou wilika tiko na ivakamacala ena iVolatabu baleta na iotioti ni vica na siga nona bula tiko e vuravura o Jisu , vakasauri ga noqu vakasamataka mai: ‘E kila o Jiova na rarawa e sotavi ni dua e mate. Ni mate sara ga na luvena!’ Ni Tamada vakalomalagi o Jiova, au dau guilecava kina ena so na gauna ni dau veinanumi qai dau lomani ira nona tamata o koya​—na yalewa kei na tagane. Au vakila ena gauna vata oqori na noqu lomavakacegu. Au sa qai volekati Jiova ga kina vakalevu.

Dua tale ga na ka e vakaukauataki au oya na veivola vakaivolatabu, vakauasivi na itabataba makawa ni Vale ni Vakatawa kei na Yadra! e vakamacalataki tu kina na nona mate e dua eda daulomana. Kena ivakaraitaki, na iulutaga e kune ena ilavelave ni Yadra!, 8 Okosita, 1987, vaka kina na brochure Ni Mate e Dua na Wekamu Voleka.b

Oti na Lolosi

Ni toso tiko na gauna, au kila ni sa seavu tiko na noqu rarawa niu sega ni madua ena gauna au dau veilasamaki kina, qai sega tale ga ni bau dau veitalanoataki na gone au vakasucuma dole. Ia, se dau vusolo na lomaqu ena so na gauna niu sotavi ira na noqu itokani era sega ni kila na sucudole ni luvequ kei na noqu dau raici ira na matavuvale era vakaluveni vou nira veisiko yani ena neitou Kingdom Hall.

Qai dua na mataka niu yadra cake au sa sega tale ni vakila e dua na rarawa. Ni bera mada ga niu rai, au kila ni sa seavu na noqu rarawa​—au sa vakila na vinaka ni noqu bula kei na lomavakacegu au sega tu ni sotava ena vica vata na vula. Ia noqu kunekune ni oti e dua na yabaki, e votu tale mai na noqu vakasama ni na rawa ni sucudole na luvequ. E ka ni marau ena Okotova 2001, niu vakasucuma e dua na gone tagane bulabula.

E se dau mositi au tiko ga na gone au vakasucuma dole. Ia, na veika kece oqori e vakavuna meu taleitaka ga kina na bula, noqu matavuvale, ira na mataveitacini kei na Kalou​—o koya e dau vakacegui keda. Na veika au sotava e vakabibitaka sara ga vakaidina ni o Jiova e sega ni kauti ira na luveda “ia na kena gauna kei na kena rawarawa sa yaco vei ira na tamata kecega.”​—Dauvunau 9:11.

Au vakanamata tu ina dua na gauna yani i liu ni na vakaotia vakadua na Kalou na rarawa, tagi, kei na vutugu, bau tale ga kina na mosi ni yago kei na yalo ni vakasucudole! (Aisea 65:17-23) Era na qai rawa ni tukuna kece na kawatamata talairawarawa: “Ko iko mate, sa evei na nomu bati gaga? Ko iko bulubulu, sa evei na nomu gumatua?”​—1 Korinica 15:55; Aisea 25:8.​—Cautaki.

[iVakamacala e ra]

[Kato ena tabana e 21]

Vuna e Dau Yaco Kina na Vakasucudole

“E kune ena vakadidike ni 15 ina 20 na pasede na bukete e dau tini ena lutudole,” e kaya na World Book Encyclopedia. “Ia, e rivarivabitaki ni levu na lutudole ni gone e dau yaco ni oti ga e rua na macawa ni kunekunetaki, na gauna sara ga era dau sega ni kila tu kina na yalewa nira sa bukete.” Dua tale na itukutuku e kaya ni sivia na “80 na pasede era dau sucudole nira se qai vula tolu ga,” e rauta ni veimama e vakavuna na ca ni sela ena katonigone. E sega ni vu ni leqa na mate e kune ena nodrau sela o tina kei tama.

So tale na vu ni sucudole sa i koya na ituvaki ni nona bula o tina. Era vakaraitaka na tabana ni bula ni dau yaco oqo ke leqa na wainiyago (hormonal), kei na itataqomaki (immune system), na tauvimate, kei na leqa ni salanigone se na katonigone. E rawa tale ga ni vakavuna na tauvimate me vaka na matenisuka (kevaka e sega ni qaravi vinaka) kei na tubunidra.

Era kaya na kenadau, ni sucudole e sega ni vu mai na vakaukaua yago, laveti ni ka bibi, se na veiyacovi. Ena sega sara ni lai vakavuna na sucudole ke lutu o tina, sotava na leqa lalai se ni vakidacalataki. E kaya e dua na itukutuku: “E sega ni rawa ni lutu na gone vakavo ga ke rerevaki na ituvaki e vakavuleqa ena bula nei tina.” E vakadinadinataka vinaka sara ga ni bulia na katonigone e dua na Dauveibuli yalololoma!​—Same 139:13, 14.

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 23]

Rawa Nira Veivuke na Lewenivuvale kei Ira na iTokani

Ena so na gauna e dau dredre sara na kila na ka meda tukuna se cakava ni dua ena loma ni vuvale se noda itokani e vakasucudole. E duidui na nodra rai na tamata ni yaco na mate vaka oqori, qai sega ni dua wale ga na sala e rawa nida veivakacegui se veivuke kina. Ia, raica mada e so na vakatutu oqo.c

Na ka o rawa ni cakava:

◆ Kerea mo mei ira na vo ni gone.

◆ Vakasaqa kakana qai kauta vei iratou na vuvale.

◆ Vukei tama tale ga. E tukuna e dua na tama, “era sega ni dau cakava na card ni veinanumi baleti ira na tama ena gauna vaka oqo.”

Vosa ni veivakacegui:

◆ “Keitou rarawa ena neitou rogoca nomu vakasucudole.”

E dau bibi na veivosa oqori, ni dolava na sala me tukuni kina e so tale na vosa ni veivakacegui.

◆ “E dodonu ga mo tagi.”

E matau ga na tagi ena imatai ni vica na macawa se vula ni oti na vakasucudole. Vakadeitaka vua ni o na sega ni beci koya ke vakaraitaka na lomana.

◆ “Rawa beka niu mai sikovi iko tale ena macawa mai oqo?”

E dina nira na kauaitaki vakalevu, ia ni toso tiko na gauna era na rarawa tiko ga, ra nanuma nira sa guilecavi. Ena vinaka mera na kila ni o dau kauai tiko ga. Ena rawa nira dau vakananuma me vica vata na macawa se vula. E rawa ni tuburi ira oqori ni oti mada ga nodra vakasucuma bula na gone.

◆ “Au sega ni kila na ka meu tukuna.”

E vinaka cake nomu tukuna oya mai na nomu sega sara ga ni tukuna e dua na ka. Na nomu dau dina kei na nomu tiko e kea e vakaraitaka na nomu kauai.

Na ka me kua ni tukuni:

◆ “Ena rawa ni dua tale na luvemu.”

Ena rawa ni dina beka oqori, ia ena rairai nanumi ga kina ni o sega ni kauai dina. Erau vinakata na gone sucudole oya, sega ni dua tale na gone. Ni bera nodrau vakasamataka me dua tale na luvedrau, erau na lolositaki koya mada a mate.

◆ “De rairai dua na leqa a kune vua na gone.”

Ena rairai dina oqo, e sega ni veivakacegui. Ena tiko ina vakasama i tina ni a buketetaka e dua na gone bulabula.

◆ “Vinaka ga ni o a se sega ni kila vinaka sara na gone. Ena ca sara ke a qai mate ena dua na gauna e muri.”

E levu na yalewa era dau veivolekati sara kei ira na luvedra se bera ni sucu. Ni mate gona na gone, e dau tarava yani na lolosi. E ikuri ga ni lolosi ni sega ni dua e “kila” na gone me vakataki tinana.

◆ “E vinaka ga nira tiko tale e so na luvemudrau.”

Vei rau na itubutubu erau lolosi tiko, oqori e vaka sara ga ni o kaya tiko vua e dua na yavamudu: “Vinaka mada ga ni sega ni mudu na yavamu ruarua.”

E ka dinataki ni o ira mada ga na tamata dau loloma qai dau dina era dau kaya na ka cala ena so na gauna. (Jemesa 3:2) O ira gona na yalewa lomavuku era vakasucudole era na vakaraitaka na loloma vakarisito nira na sega ni levaci ira na tauca tu mai na vosa sabalia, ia era sega ni nakita.​—Kolosa 3:13.

[iVakamacala e ra]