Na iMatai ni Gauna Au Rogoca Kina na Yaca i Jiova

TALANOATAKA O PAVOL KOVÁR

E dredre dina me keitou yaco yani ina vanua ni veitaqomaki ni lutu tiko na gasaukuro. Ni katakata na veiraravui, tekivu sara me yavalati na vanua keitou vuni tiko kina, a qai masu ena domoilevu e dua na kaivesu: “I Jiova, vakabulai keimami! Ena vuku ga ni yacamuni tabu, kerea mo ni vakabulai keimami!”

A VAKAYACORI qori ena 8 Janueri, 1945, donuya na gauna au vesu tu kina. A yaco tiko na veivaluvaluti qo ena siti o Linz mai Austria. Keimami le 250 na vesu tu ena keba e kea. Ena gauna keimami gole yani kina e tuba, a laurai votu na levu ni vakacaca e vu mai na veivaluvaluti qo. Ia, e kasa tu ga ena noqu vakasama na masu au a rogoca ya. E vu sara ga mai lomana na masu ya, dina niu sega ni kila o cei a cavuta. Ia ni bera niu vakamacalataka na sala au mai kilai Jiova kina, meu talanoataka mada na noqu isususu.

Au a sucu ena 28  Sepiteba, 1921 volekata na koro o Krajné, ena ra kei Slovakia, a qali tu na vanua qo vei Czechoslovakia. Erau lotu Tawase kaukaua na noqu itubutubu. E dau wilika o tamaqu na neitou iVolatabu vakavuvale ena Sigatabu kece, qai dau vakarorogo na vo ni vuvale, okati kina o tinaqu kei keitou na va na tagane. Ia au sega ni bau rogoci tamaqu me vakayagataka na yaca Jiova. E rawarawa tu ga na bula ena neitou yasayasa, qai keitou lomavakacegu kina.

Ni tekivu na iKarua ni Valu Levu ena 1939, era taqaya vakalevu na tamata. E levu era se nanuma vinaka tu ga na rarawa ra vakila ena iMatai  ni Valu Levu ena 20 na yabaki yani e liu. Au mani kacivi meu lewena na mataivalu ni Slovakia ena 1942. A tovaki Jamani taumada o Slovakia, ia ena Okosita 1944 a vakayacori na sasaga me vakalesui mai na veiliutaki vaka demokarasi. A qai sega ni vakavatukana na sasaga qori, mani keimami kau vakavesu na vica na udolu na sotia ni Slovakia, ena vanua ra lewa tu na sotia ni Jamani. Au lai biu sara ena keba mai Gusen, qo e volekata na keba ni veivakararawataki mai Mauthausen, volekati Linz.

Kau Vakavesu

Keimami a vakacakacakataki ena vanua era qaravi kina na waqavuka, e volekata na koro o Sankt Georgenan der Gusen, qo na vanua au qai mai cakacaka kina ena valenikauvaro. A sega ni levu sara na kakana ena gauna ya, qai yacova na Janueri 1945 sa vakalailaitaki tale na ivakarau ni kakana, ena vuku ni kena sa vakamalumalumutaki na mataivalu nei Itala. Na kakana katakata lailai ga keimami bau kania oya na supu. Ena veimataka ra dau gole mai o ira na cakacaka ena keba e Mauthausen. O ira na kaivesu era malumalumu qai dredre mera cakacaka, era dau mokulaki vei ira na yadra me yacova sara nira mate. Oti, sa ra qai vakavodoka na yagodra o ira na vo ni kaivesu mera lai kama.

Ena vuku ni tuvaki dredre qo, keimami nuidei ni sa vakarau oti na ivalu. Ena 5 Me, 1945, ni oti e va na vula na kena yaco na vakalutugasaukuro me vaka e vakamacalataki ena itekitekivu ni talanoa, au yadra ena noqu kidacala qai gutua yani e tuba. Era sa yali na yadra, era veitaqataqai tu na dakai qai mai tadola tu yani na matamata levu. E laurai rawa na keba e tai kadua. Me vaka ga nona vaqara bula e dua ena nona dro tani mai na burenioni, e vakatale ga ya o ira na kaivesu ena keba kadua. Era qai vakayacora na kaivesu na veisausaumi vakadomobula nira sa sereki rawa. E sega ni yali mai na noqu vakasama na veivakamatei a yaco ya.

Era veisausaumi ena nodra mokulaki o ira na kapos, qo o ira na kaivesu era dau cakacakavata kei na yadra ni valeniveivesu. Ena levu na gauna e voravora sara nodra itovo na kapos ni vakatauvatani kei ira na yadra ni mataivalu ni Nazi. Au raica ni dua na kaivesu e mokuta mate e dua na kapos, qai kailavaka tiko ena gauna kece ya: “O koya na tamata qo a vakamatei tamaqu. Keirau dau tikovata kei tamaqu, ia ena siga rua ga sa oti a qai mai vakamatei koya!” Ni qai yakavi na vanua sa robota tu na vanua ya na vica na drau na yagodra mate na kapos kei na kaivesu. Ni bera ni keimami gole yani, keimami wavokita na keba, qai vakadikeva na iyaya ra vakayagataki mera vakamatei kina na tamata​—vakauasivi na vale ni kasi gaga kei na vanua era dau vakamai kina.

Vulica na Ka Dina Baleta na Kalou

Au lesu i vale ena iotioti ni vula o Me, 1945. Sega wale ga ni rau sa kila noqu itubutubu na yaca ni Kalou au rogoca mai na keba, ia rau sa iVakadinadina i Jiova tale ga. Au mani sotavi Oľga, e dua na dau qarava na Kalou mai vu ni lomana, qai keirau vakamau ni oti ga e dua na yabaki. Nona dau guta na ka dina o Oľga, e uqeti au kina meu tomana tiko ga noqu vulica na veika baleti Jiova. Ni bera nira tarova na cakacaka vakavunau ena 1949 o ira na veiliutaki vaKominisi, keirau papitaiso ena soqo cokovata ena yabaki qori kei na 50 tale ena uciwai na Váh  e Piešťany. A yaco na gauna me rua na luvei keirau yalewa, o Oľga kei Vlasta.

E dua na iVakadinadina o JánSebín, a tuvanaka tale na cakacaka vakavunau donuya na iKarua ni Valu Levu, dau gade wasoma e vale qai noqu itokani vinaka ena cakacaka vakavunau. E dina ni kaukaua sara nodra veivakacacani na Kominisi, e tomani tiko ga na vunau. Keitou dau qarauna na neitou vosa vei ira na tamata me baleta na ka dina mai na iVolatabu, ia mani yaco me levu na vuli iVolatabu. Ena gauna e biuta kina neitou vanua o Ján me gole ina dua tale na vanua, keirau sa qai tomana vakaveiwatini na caka vuli iVolatabu. E muri, ena soqo cokovata kece, keirau dau sotavi ira na itokani talei qo, ira na luvedra vakatale ga kina na makubudra. Qo e dau vakavu marau dina!

Veiqaravi Lavotaki

Ena yabaki 1953, era vesu na iVakadinadina era liutaka tu na cakacaka vakavunau. Au qai kerei meu cakacaka ena yalava qo e rauta ni 150 na kilomita na kena yawa mai vale. Ena veiya rua na macawa ni oti na noqu cakacaka saumi ena siga Vakarauwai, au dau qai vodo ena sitimanivanua ena tauni o Nové Mesto nad Váhom qai yaco sara e Martin, ena vualiku e loma kei Slovakia. Au dau caka vuli iVolatabu ena tauni qo me yacova sara na bogi, kei na siga taucoko ena Sigatabu. Ia ena yakavi ni Sigatabu au dau vodo lesu ena sitimanivanua meu gole tale e Nové Mesto. Au dau yaco yani ena bogilevu qai marautaka dina nodrau veikauaitaki na veiwatini qase ni rau vakaicilitaki au ena nodrau vale. Ena mataka au lesu tale ina noqu cakacaka saumi qai gole sara e Krajné vei iratou na veitinani ena bogi ni Moniti. E qarava na luvei keirau o Oľga ena veimuanimacawa niu yali tu e vale.

Ena 1956, au mani sureti meu veiqaravi vakaivakatawa ni tabacakacaka, na cakacaka e gadrevi kina na nodra sikovi na ivavakoso ena neitou yasayasa mera vakaukauataki vakayalo vakauasivi ena cakacaka vakavunau. Me vaka ni levu vei ira na lesi ena itavi qo era vesu, au kila ni gadrevi dina meu ciqoma na itavi ni vakatawa ni tabacakacaka. Keirau nuidei vakaveiwatini ni na raica o Jiova na veika e gadreva na neitou vuvale.

Ena lawa vaKominisi, o ira kece na lewenivanua e dodonu mera cakacaka saumi. O ira era sega ni cakacaka era raici mera tawayaga vua na matanitu ra qai biu e valeniveivesu. Au mani tomana tiko ga noqu cakacaka saumi. Ena loma ni rua na muanimacawa au dau tiko kei iratou e vale, vakaitavi vata kei iratou ena sokalou, kei na so tale na cakacaka; ia ena rua tale na muanimacawa au dau sikova kina e dua vei ira na ono na ivavakoso ena tabacakacaka.

Tabaivola ena Gauna e Vakatabui tu Kina na Cakacaka

Nona itavi tale ga na ivakatawa ni tabacakacaka me sasagataka na kena vakau ena ivavakoso na ivola vakaivolatabu. Taumada e dau lavetaki na ivola ena kena volai se taipataki. Toso na gauna, sa tiko vei keitou na sabolo ni filimu ni taba ni Watchtower qai veisoliyaki yani ena ivavakoso kece. Era lavetaki na ivola ena pepa ni veitaba. Na kena voli mada ga e vicavata na pepa qo era na lomatarotarotaka na tamata, qai gadrevi dina vei koya e volivoli me yalodoudou qai qaqarauni.

E dua e kenadau qai gugumatua ena cakacaka qo o Štefan Hučko. Kena ivakaraitaki: A lesu ena valeniveitaba o Štefan me lai volia kina na pepa ni veitaba, e yawa sara mai na nona taoni. Ni vakarau gole lesu baleta ni sa oti kece na pepa, a qai raica na marama e cakacaka tiko ena sitoa ya, a yalataka taumada ni na otataka na pepa ni veitaba. Ni gole yani vua na marama qo, a raica sara e dua na ovisa ni curu yani ena sitoa. Ena gauna vata qori, a raici Štefan kina na marama qo qai kaya ena marau: “I Saka! O sa kalougata. E tiko sara ga vei keitou na pepa o otataka.”

Totolo ga nona sauma yani o Štefan, “Isa vosota sara kemuni, rairai oni tauri au cala, qori e dua tani tale na tamata. Au vinakata wale ga e dua na filimu ni itaba.”

Ni yaco ena nona motoka, qai vakasamataka o Štefan ni a goleva mai na pepa ni veitaba, ena sega ni lesu lala. A mani luvata nona kote kei na isala, qai saga me veisautaka na kena irairai, curu tale ena sitoa qai gole vakadodonu vua na marama oya. E kaya sara, “Au gole mai ena macawa sa oti, o yalataka ni o na otataka e so na pepa ni veitaba meu volia. Vacava, sa tiko qori?”

“Io, e tiko sara ga qo,” e sauma mai na marama ya, “ia ena vica ga na miniti sa oti a mai volivoli e dua na turaga drau tautauvata sara ga. Au sega sara ga ni vakabauta​—e vaka sara ga drau drua!” A taura sara o Štefan na pepa levu qori, qai vakavinavinaka vei Jiova ena nona vakarautaka na iyaya yaga qo.

Donuya na 1980 vakacaca a vakayagataki sara na mimeograph machines kei na misini ni tabaivola lalai me lavetaki kina na ivola vakaivolatabu ena vanua vuni e sega ni kilai. A yaco na gauna me lai sivita na iwiliwili ni dautukutuku na ivola kei na ivola vakaivolatabu kece era lavetaki.

Veisiko Sega ni Namaki

Dua na siga ena yabaki 1960, a vakaroti mai meu lai rai yani ena tabana ni mataivalu ena kabani au cakacaka tiko kina. Eratou vakatarogi au e le tolu na tagane ra vakaisulu vakaitaukei: “Sa vica na yabaki na dede ni nomu dau sota kei ira na iVakadinadina i Jiova? O cei o dau sotava?” Niu sega ni cavuta na yacadra, ratou qai tukuna niu na vakatarogi tale vakamalua. Oya sara ga na matai ni gauna au vakatarogi kina vei ira na ovisa vakalecaleca.

Dua na gauna e muri era kauti au ina siteseni na ovisa. A biu e mataqu e dua na pepa lala, qai tukuni meu vola na yacadra na iVakadinadina. Ni lesu mai na ovisa ni oti e dua na aua, a sega ni volai tu e dua na ka, au qai tukuna niu na sega ni vola na yacadra. Ena macawa tarava, a yaco tale na ituvaki qo. Ia, era qai mokulaki au, niu biubiu mai ena siteseni, era caqeti au voli ena loma ni pasese.

Oti ya keitou sega ni sota tale ena loma ni dua na yabaki. Era qai tala yani na ovisa e dua na turaga me lai sikovi au. A dua tale ga na kaivesu ena nodra keba ni veivakararawataki na Nazi. E kaya: “E dodonu me veisautaki na iwalewale ni kena sagai me lewai na nomuni cakacaka na iVakadinadina i Jiova. Ni biu e valeniveivesu e dua na iVakadinadina, ena sereki tale mai e lima.” A vinakata na matanitu me lewa e so na iwase ni neimami cakacaka. Ia, au a vakadeitaka meu kua ni vakaraitaka na itukutuku ena rawa ni lai vakataotaka na cakacaka vakavunau.

E vicavata na yabaki, na noqu dau sotavi ira tiko na ovisa vakalecaleca. Ena so na gauna era dau vaka na neimami tokani voleka sara, ia sega ni dede ra biuti keimami e valeniveivesu. Au vakavinavinaka niu sega ni curu i valeniveivesu. Keitou dau sota vakawasoma kei ira na ovisa me yacova sara na 1989. Qo na yabaki a muduki kina na veiliutaki vaKominisi e Czechoslovakia.

Oti ga e vica na macawa na kena yaco na veisau qo, a sikovi au mai e dua na liuliu ni ovisa vakalecaleca e Bratislava. A mai kere veivosoti qai kaya: “Ke soli vei au na lewa, keitou na sega vakadua ni vakasagai kemuni.” Ni oti oya, e kauta sara mai ena loma ni nona motoka e dua na iloloma, e rua na kato e tawatinitaki kina na vuanikau.

Sa Cecere o Jiova

E dina ni donuya na gauna ni vakatatabu na imatai ni 40 na yabaki na noqu mai iVakadinadina i Jiova, ia e marautaki qai vakainaki dina na noqu bula. Na veika keimami sotava ena vica na yabaki sa oti e vaqaqacotaka na neimami veiwekani vakaveitacini. E vakavuna me keitou vakamareqeta na neitou veitokani dredre kei na neitou nuitaki ira na tacida.

Ena Maji 2003, au rarawataka dina nona mai takali na watiqu lomani, o Oľga. E dua dina na itokani yalodina o koya ena neirau bula vakawati. Keirau dau ogaoga ruarua ena cakacaka vaKarisito ena vicavata na yabaki. Au se dua tiko ga na qase ni ivavakoso qai tomana tiko na nodra vakasaqarai na tamata era taleitaka na itukutuku vinaka. Na yaca i Jiova au a rogoca ena keba ena iKarua ni Valu Levu, e se vale cecere toka ga vei au.a​—Vosa Vakaibalebale 18:10.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 25]

Noqu lewena tu na mataivalu ni Slovak ena 1942

[iYaloyalo ena tabana e 25]

Oti ya, au a vesu tu e Gusen (vakaraitaki tiko e muri)

[Credit Line]

© ČTK

[iYaloyalo ena tabana e 25]

Wilika o tamaqu na iVolatabu vei keitou ena veimataka ni Sigatabu

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Siga ni neirau vakamau ena 1946

[iYaloyalo ena tabana e 28]

Kei Oľga ni bera nona vakacegu