CAVA MO CAKAVA NI TUBU NA ISAU NI IYAYA?

Vakayagataka Vakavuku Nomu iLavo

E rawa ni dredre vei keda kece ni tubu na isau ni iyaya. Ia e sega ni dodonu me vakayalolailaitaki iko. E tiko eso na ka o rawa ni cakava mo vakavinakataka na kemu ituvaki.

VUNA MO KAUAI KINA

Ke o sega ni vakayagataka vakavuku nomu ilavo, ena rawa ni vakavuna e levu tale na leqa, o na lomaocaoca qai nuiqawaqawa. Ke sega mada ga ni levu nomu ilavo, e tiko eso na ka o rawa ni cakava mo vakayagataka vinaka kina.

KA O RAWA NI CAKAVA

Bula ga ena ilavo o rawata. Ni o cakava qori, o na lewa vinaka na nomu ilavo. O na sega tale ga ni lomaleqa ni yaco eso na ka tawanamaki.

Cakava e dua nomu ituvatuva ni ilavo (budget), mo rawa ni bula ga ena ilavo o rawata. Qori ena vukei iko mo kila na ka mo volia. Mo vakayagataka na ilavo ena ka o gadreva dina. Saga mo muria vinaka sara, qai cakava na veiveisau me vakatau ena kemu isau kei na isau ni iyaya. Ke o vakawati, mo okati watimu ena vakatulewa kece o cakava.

Tovolea qo: Ni o via volia e dua na ka, kua ni dinau. Ke rawa, mo sauma vakailavo. Eso era cakava qori era vakayagataka vinaka kina nodra ilavo, ra qai sega ni dau dinau. Me tiko tale ga na gauna mo dau dikeva nomu itukutuku vakailavo (bank statement). O na sega ni nuiqawaqawa ni o kila na levu ni ilavo e tiko kina.

Ena rawa ni dredre ke o saga mo bula ga ena ilavo o rawata. Ia ena yaga sara, ke o tuvanaka vinaka na vakayagataki ni nomu ilavo. O na lomavakacegu tale ga.

“Cakacakataka na kena isau.”—Luke 14:28.

Maroroya nomu cakacaka. Cava eso na ka o rawa ni cakava mo maroroya kina nomu cakacaka? Dau totolo e vanua ni cakacaka. Me donu nomu rai me baleta nomu cakacaka. Vakaliuliu ni veivuke, cakacaka vakaukaua qai dau veidokai. Muria na lawa ni cakacaka qai saga mo kenadau kina.

Kua na vakalusi ilavo. Mo taroga, ‘Au dau volia na ka e saulevu se sega ni yaga vei au?’ Kena ivakaraitaki, e levu era vakalusia nodra ilavo ena wainimategaga, veimauilavo, tavako se gunu alakaolo vakasivia. E rawa sara ga nira vakayalia kina nodra bula kei na nodra cakacaka.

“E marau na tamata e kunea na vuku . . . E ca ni taukeni na siliva.”—Vosa Vakaibalebale 3:13, 14.

Maroroi ilavo ena veika tawanamaki. Ke rawa, maroroya tu eso na ilavo me baleta na ituvaki tawanamaki. Na ilavo qori ena rawa ni yaga ke dua vei kemudou e vale e tauvimate, sa sega ni cakacaka, se yaco eso tale na ka tawanamaki.

“Ni dau yacovi [keda] kece na gauna kei na ka e sega ni namaki.”—Dauvunau 9:11.

Sala Mo Maroroi iLavo Kina

Vakarautaka na kakana e vale.

E rawa ni saulevu na voli kakana se kana wasoma e valenikana. Dina ni vinakati na gauna kei na igu me vakarautaki na kakana e vale, ia e vakabula ilavo. O na lewa vinaka tale ga na kakana o vakasaqara.

Volivoli vakavuku.

Cakava e dua na lisi ni ka o via volia qai dei kina. Kua ni volivoli vakaveitalia.
Ke so na ka e sau vinaka, rawa ni o volia tu vakalevu. Me maroroi vinaka na kakana me kua ni ca.
Volivoli ena sitoa e sau lailai, ke vinaka na ka e volitaki kina.
Rawa ni o volivoli ena internet ke sau rawarawa. Kua ni volia e dua na ka o sega ni vakasamataka mo volia, qai saga mo kila vinaka na levu ni ilavo o vakayagataka. Tovolea mo volivoli ena internet, ke vakarautaki ena vanua o tiko kina.
Volia na iyaya e sau lailai, qai vakayagataka eso na tikidua (coupon) ni iyaya e lutusobu. Mo vakatauvatana na isau ni iyaya, okati kina na isau ni livaliva, wai kei na so tale na ka.

Vakasama vinaka ni bera ni o volia e dua na iyaya vou.

Era dau vakarautaka na kabani ni iyaya vakalivaliva na veika vou duadua, me vaka na talevoni kei na so tale na ka. Na vuna? Me rawa nira rawa tubu kina. Mo taroga: ‘Vakacava e gadrevi dina meu vakavoutaka noqu iyaya vakalivaliva? Au vinakata meu cakava sara ga qo? Au na via volia na kena ka vou duadua?’

Vakavinakataka na iyaya qai vakayagataka tale.

Maroroya vinaka nomu iyaya me vaka na sitovu kei na katoniwaililiwa, me rawa ni bula dede. Ke mani ca, saga mo vakavinakataka. O na rawa tale ga ni vakabula ilavo ke o volia na iyaya sa vakayagataki mai.

Saga mo teitei.

Vakacava e tiko e dua na vanua mo teitei kina? Qori e dua na sala o na sega ni vakayagataka kina e levu na ilavo mo voli kakana. O rawa tale ga ni volitaka nomu itei se wasea.

“Na lalawa ni tamata gumatua ena tini vinaka ga.”—Vosa Vakaibalebale 21:5.

“Keirau na raica vakaveiwatini na isau ni iyaya e veisiga. Keirau qarauna tale ga na sala keirau vakayagataka kina neirau credit card.”—Miles, Igiladi.

“Ni bera ni keitou volivoli, keitou na vola rawa vakavuvale na lisi ni iyaya me voli.”—Jeremy, Merika.

“Keitou na dikeva wasoma neitou ituvatuva ni ilavo vakavuvale, kei na ka me voli. Keitou maroroi ilavo tale ga ena veika tawanamaki.”—Yael, Isireli.

“Ratou vakavulici na gone me ratou dau vakavinakataka na iyaya e ramusu, me kua ni voli na ka vou. Qori e okati kina neitou motoka se iyaya ni vale. Keirau na saga vakaveiwatini me keirau kua ni voli iyaya vou.”—Jeffrey, Merika.

“Au tea na kequ kakana draudrau qai susu toa. E lailai kina noqu vakayagataki ilavo. Au wasea tale ga vei ira eso na ka au tea.”—Hono, Myanmar.

Tamusuka tiko e dua na tagane eso na ka e tea.