Wase Tinikalima

E Marau na Yalewa Yava

Aisea 54:1-17

1. Na cava e diva voli kina o Sera me vakaluveni, ia na ituvaki cava e sotava o koya?

E DIVA o Sera me vakaluveni. Kena seva ni yava, oqo e vakararawataki koya sara vakalevu. E dua e sega ni vakaluveni ena nona gauna e dau tukuni ni kena itotogi, ia e tiko tale na vuna e rarawa kina o Sera. E diva me raica na vakayacori ni vosa ni yalayala ni Kalou vei watina. E dodonu me basika mai vei Eparama e dua na kawa me na vakalougatataki kina o vuravura taucoko. (Vakatekivu 12:1-3) Ia, e sivi yani e vicasagavulu na yabaki mai na gauna e vosa ni yalayala kina na Kalou, se sega ga ni vakawa o Eparama. Sa lai qase o Sera, se sega ga ni vakaluveni. De veinanuyaka ena so na gauna ni sa matewale nona vakanuinui. Ia, e qai vuki na nona rarawa me marau!

2. Na cava meda kauai kina ena parofisai e volatukutukutaki ena Aisea wase 54?

² Noda kila na ituvaki rarawa e sotava o Sera e vakarawarawataka noda kila na parofisai e volatukutukutaki ena Aisea wase 54. E kea e vakatauvatani kina o Jerusalemi kei na yalewa yava e qai vakila na marau ni sa vakaluveni, qai levu na luvena. Ena nona raici ira na nona tamata ena gauna oya nira vaka na watina, e vakaraitaka kina o Jiova nona kauaitaki ira. Kuria oya ni wase ni ivola oqo i Aisea eda raica kina e dua na tiki bibi ni ka e vakatoka na iVolatabu me “ka vuni, sa vuni tu.” (Roma 16:25, 26) Noda kilai koya na “yalewa” kei na ka e sotava e parofisaitaki ena parofisai oqo ena vakamatatataka na ka e baleta na sokalou savasava ena gauna oqo.

O Cei na “Yalewa”?

3. Na cava ena marau kina na yalewa yava?

³ E dola na wase e 54 ena dua na itekitekivu marautaki: “Mo ia na sere, ko iko na yava, sa sega ni vakasucu; lagata mada na sere, ka ia na kaila, ko iko sa sega ni taratara: ni ra sa lewe vuqa na luve i koya sa biu, ka lewe lailai na luve i koya sa vakawati, sa kaya ko Jiova.” (Aisea 54:1) Sa na dua mada ga na ka na marau nei Aisea ni cavuta na veivosa oqo! Ia sa na qai wacava sara na vakacegu era na vakila na Jiu era tu vakavesu mai Papiloni! Se laladidi tu o Jerusalemi ena gauna oya. E nanumi ena rai vakatamata ni sa na sega ni tawani tale, me vaka ga na yalewa yava e sa qase e kila ni sa na sega ni rawa ni vakaluveni. Ia, na “yalewa” oqo e vakatubuqoroqoro na ka ena qai sotava​—ena rawa ni vakaluveni tale. Ena reki o Jerusalemi. Era na vutucoqa tale ena koro oqo na ‘luvena,’ se lewenikoro.

4. (a) E vukei keda vakacava na yapositolo o Paula meda raica ni sega ni yala wale ga ena yabaki 537 B.S.K. na vakayacori ni Aisea wase 54? (b) O cei o “Jerusalemi maicake”?

⁴ De sega ni kila o Aisea, ia ena sega ni yaco ga vakadua na nona parofisai. E cavuta na yapositolo o Paula na ka e volai ena Aisea wase 54 qai vakamacalataka ni “yalewa” oya e vakaibalebaletaka e dua na ka e bibi cake mai na koro o Jerusalemi e vuravura. E vola o koya: “Sa galala ko Jerusalemi vakalomalagi mai cake, sa i koya na tinada.” (Kalatia 4:26) O cei o “Jerusalemi maicake” oqo? E matata ni oqo e sega ni koro o Jerusalemi ena Vanua Yalataki. Na koro oya e tiko e vuravura, e sega ni tiko “maicake” e lomalagi. O ‘Jerusalemi mai cake’ na “yalewa” vakalomalagi ni Kalou, na nona isoqosoqo era lewena na ibulibuli vakayalo kaukaua.

5. Ena iyaloyalo vakaparofisai e vakamacalataki ena Kalatia 4:22-31 (VV), e vakatakarakarataki cei o (a) Eparama? (b) Sera? (c) Aisake? (d) Eka? (e) Isimeli?

⁵ E rua tu vakacava na yalewa vakaivakatakarakara i Jiova​—na yalewa ni lomalagi kei na yalewa ni vuravura? Sa veicoqacoqa beka na ka e volai oqo? Sega sara. E vakaraitaka na yapositolo o Paula ni kena isau e tiko ena iyaloyalo vakaparofisai eratou a vauci kina na vuvale i Eparama. (Kalatia 4:22-31, VV; raica “Na Vuvale i Eparama​—iYaloyalo Vakaparofisai,” ena taqana e 218.) O Sera, “na yalewa galala” e wati Eparama, e vakatakarakarataka na isoqosoqo era lewena na ibulibuli vakayalo, na isoqosoqo e dau vakatoka na iVolatabu me wati Jiova. O Eka, e bobula, e wati Eparama lalai, e vakatakarakarataki Jerusalemi e vuravura.

6. Ena sala cava e yava voli mai kina vakabalavu na isoqosoqo vakalomalagi ni Kalou?

⁶ Na veika oqo eda raica rawa kina na ibalebale bibi sara ni Aisea 54:1. Balavu dina nona yava voli o Sera, sa qai vakasucumi Aisake ni sa yabaki 90. Gauna balavu tale ga nona “yava” voli na wati Jiova, se nona isoqosoqo vakalomalagi. Mai Iteni, a vosa ni yalayalataka o Jiova ni na qai dua na “kawa” ni “yalewa” oqo. (Vakatekivu 3:15) Oti tale e 2,000 vakacaca na yabaki, a veiyalayalati kina o Jiova kei Eparama, me baleta na Kawa yalataki. Ia, e wawa ena loma ni vicavata tale na senitiuri na “yalewa” vakalomalagi ni Kalou ni bera ni qai vakasucuma na Kawa oya. Totolo wale ga nodra yaco tale na luve ni yalewa a “yava” tu e liu oqo mera lewe levu, ra lewe lailai tale na Isireli vakayago. Na ivakatautauvata me baleti koya na yalewa yava eda raica rawa kina na vuna era via raica sara ga kina na agilosi na basika mai ni Kawa yalataki. (1 Pita 1:12) A qai yaco oqo ena gauna cava?

7. Gauna cava e sa qai marau kina o “Jerusalemi maicake,” me vaka e parofisaitaki ena Aisea 54:1? Vakamacalataka.

⁷ Era marautaka dina na agilosi nona mai sucu vakatamata o Jisu. (Luke 2:9-14) Ia, sega ni o koya oqo na ka a parofisaitaki ena Aisea 54:1. Sa qai wiliki ga o Jisu me luve vakayalo i “Jerusalemi maicake” ena gauna e lumuti kina ena yalo tabu ena 29 S.K., e vakaraitaka raraba kina na Kalou ni o Jisu e ‘nona gonenitoko, sa dauvinakata vakalevu.’ (Marika 1:10, 11; Iperiu 1:5; 5:4, 5) Gauna sara ga oya sa qai marau dina kina na “yalewa” vakalomalagi ni Kalou, vakayacori kina na Aisea 54:1. Sa dede, sa qai vakasucuma na Kawa yalataki, na Mesaia! Sa cava na vicanadrau na yabaki a yava voli kina. Ia, sega ni yala wale ga e kea na nona marau.

Levu na Luvena na Yalewa Yava

8. Na cava tale me marau kina na “yalewa” vakalomalagi ni Kalou ni sa vakasucuma oti na Kawa yalataki?

⁸ Ni mate o Jisu qai vakaturi, e marau na “yalewa” vakalomalagi ni Kalou ni ciqomi koya lesu na luvena lomani, “na imatai me vakaturi mai na mate.” (Kolosa 1:18, NW) Oti, sa qai vakasucuma e levu tale na luvena vakayalo. Ena Penitiko ni 33 S.K., era lumuti kina ena yalo tabu e rauta ni 120 na imuri i Jisu, ena sala oqo era sa wiliki vata kina kei Karisito mera na lai veiliutaki vata. Oti oya ena siga vata tiko ga oya, era kuria na iwiliwili oqo e 3,000 tale. (Joni 1:12; Cakacaka 1:13-15; 2:1-4, 41; Roma 8:14-16) E tubu tiko ga na iwiliwili ni luve ni yalewa oqo. Ena itekitekivu ni vica na drau na yabaki ni vukitani ni lotu ni Veivanua Vakarisito, a berabera sara na tubu, voleka sara ni mudu. Ia, e qai veisau oqo ena ika20 ni senitiuri.

9, 10. Ni tukuni vua e dua na yalewa e bula voli ga ena valelaca ena gauna makawa me ‘vakalevutaka nona valelaca,’ na cava ena kena ibalebale oqo, ia na cava ena gauna marautaki kina?

⁹ Sa qai parofisaitaka o Aisea ni na yaco e dua na gauna ni tubu vakaitamera: “Vakalevutaka na tikina sa tu kina na nomu vale laca, ia na kenai lati ni nomui tikotiko me dre ga yani; kakua ni ko maninitaka; vakabalavutaka na nomu dali, ka vakadeitaka na nomui vako; ni ko na tete yani vaka ki nai matau kei nai mawi: ia na nomu kawa ena taukena na veimatanitu tani, ka vakatawa na veikoro ka rusa tu. Mo kakua ni rere, ni ko na sega ni madua; ia mo kakua ni taqaya, ni ko na sega ni vakamaduataki: ni ko na guilecava na ka ni nomu veivakamaduataki ni ko a goneyalewa, ia na ka ko rogo ca kina ni ko sa yada ko na sega ni nanuma tale.”​—Aisea 54:2-4.

¹⁰ E cavuti i ke o Jerusalemi ni vaka e dua na yalewa vakawati se tina e tiko voli ena valelaca, me vakataki Sera. Ni tubu na nona vuvale, ena raica na tina oqo me vakarabailevutaki na nona vale. Ena vinakati me vakabalavutaka na nona laca vaka kina na kena dali, qai vakadeitaka na kena ivako ena kedra itutu vou. Oqo e cakacaka marautaki vua, ia ena gauna marautaki vaka oqo, era rawarawa sara ni guilecava na gauna balavu a lomaocaocataka voli kina se na vakaluveni se sega, ena nona leqataka de na sega nona kawa.

11. (a) E vakalougatataki vakacava na “yalewa” vakalomalagi ni Kalou ena 1914? (Raica na ivakamacala e ra.) (b) Na veivakalougatataki cava era sa vakila tiko na lumuti e vuravura me tekivu mai na 1919?

¹¹ E via vaka oqo na veivakalougatataki e sotava o Isireli vakayago nira sereki ena nodra tu vakavesu mai Papiloni. Sa qai vakacava li na veivakalougatataki e sotava o “Jerusalemi maicake.”a Vakauasivi me tekivu mai na 1919, sa ra tubu vinaka mai kina na nona “kawa” lumuti ena ituvaki vakayalo vou era vakalesui kina. (Aisea 61:4; 66:8) Era “taukena na veimatanitu” ena nodra lakova yani na veivanua ena nodra vakasaqarai ira mera na lewe ni nodra vuvale vakayalo. E yaco kina e dua na tubu vakaitamera ena nodra kumuni mai na luvena lumuti. Na kedra iwiliwili taucoko, na 144,000, e vakabauti ni sa qai yacovi ena rauta na 1930 vakacaca. (Vakatakila 14:3) Tekivu mai na gauna oya, sa sega ni usutu ni cakacaka vakavunau na nodra kumuni na lumuti. Ia, e sega ni cegu kina na tubu.

12. O cei era tomani ira na lumuti mera mai lewe tale ga ni ivavakoso vakarisito me tekivu mai na veiyabaki ni 1930?

¹² O Jisu sara mada ga a yalataka nira na sega ni kumuni wale ga na tacina lumuti se na “qele-ni-sipi lailai,” era na kumuni tale ga ‘e so tani tale na sipi’ mera na mai okati ena qelenisipi levu ni lotu Vakarisito dina. (Luke 12:32; Joni 10:16) Era na sega ni wili vata kei ira na lumuti era luve i “Jerusalemi maicake” o ira na nodra itokani yalodina oqo, ia e se bibi ga nodra itavi a sa parofisaitaki makawa tu mai. (Sakaraia 8:23) Mai na 1930 me yacova mai oqo, era sa yaco o ira oqo mera “dua nai soqosoqo levu sara,” oqo e tubu sara ga kina vakalevu na ivavakoso vakarisito. (Vakatakila 7:9, 10) Nikua, na kedra iwiliwili na isoqosoqo levu oqo sa yacova na milioni. Na tubu kece oqo e sa vinakati kina vakalevu na vale ni soqoni, vale ni soqo cokovata, kei na valenitabana. E dina sara ga ena gauna oqo na veika a cavuta o Aisea. E ka dokai dina noda mai okati tale ga ena tubu a parofisaitaki mai oya!

Na Tina e Kauaitaki Ira na Nona Kawa

13, 14. (a) Na cava ena dredre meda taura rawa, me baleta e so na vosa e tukuni vua na “yalewa” vakalomalagi ni Kalou? (b) Na ka titobu cava e rawarawa sara noda taura ena nona vakayagataka o Jiova na ivakatautauvata ni veiwekani vakavuvale?

¹³ Ena ibalebale levu cake ni parofisai oqo, eda sa raica mai ni o koya na “yalewa” e vakatayaloyalotaka na isoqosoqo vakalomalagi i Jiova. Ia, nida wilika na Aisea 54:4, de dua eda na veinanuyaka se sala cava e sa bau rogo ca kina se madua kina na isoqosoqo vakalomalagi era lewena na kabula vakayalo. Na veitikina e tarava e tukuna ni na biu, ena vakararawataki, ena ravuti na “yalewa” vakalomalagi ni Kalou oqo. Ena vakavuna sara mada ga o koya nona cudruvi koya na Kalou. E yaco rawa vakacava oqo ina dua na isoqosoqo era lewena na kabula vakayalo uasivi se sega nira bau ivalavala ca? Eda na sauma na taro oqo ena noda raica na ituvatuva ni vuvale.

¹⁴ E dau vakayagataka o Jiova na ivakatautauvata ni ituvatuva ni vuvale​—na veiwatini, veitinani​—me vakadewa kina na ka dina titobu vakayalo, baleta ni vakaibalebale cake vei keda na tamata na ituvatuva vaka oqo. E duidui beka na ituvaki ni noda dui bula vakavuvale, ia eda rairai kila se cava na bula vakawati vinaka se veimaliwai vinaka vakaveitamani se vakaveitinani. E vakaraitaka vakamatata gona vei keda o Jiova ni dei, e voleka, qai dredre sara vua na nona veimaliwai kei ira na nona ilawalawa dauveiqaravi vakayalo! Eda kila kina ni nona isoqosoqo vakalomalagi e kauaitaki ira na nona kawa e vuravura era lumuti ena yalo tabu! Nira rarawa na nona dauveiqaravi e vuravura, era rarawa tale ga na nona dauveiqaravi vakalomalagi, o “Jerusalemi maicake.” Na vakasama oqo e vakavotuya tale ga o Jisu ni kaya: “E na nomuni dau cakava na ka oqo vua e dua vei ira na taciqu lalai oqo, ko ni sa cakava vei au.”​—Maciu 25:40, VV.

15, 16. Na cava na imatai ni gauna e vakayacori kina na veivosa ena Aisea 54:5, 6, ia na cava na kena ibalebale levu sara?

¹⁵ Meda kua ni kurabui gona ni levu na ka e tukuni vua na “yalewa” vakalomalagi i Jiova e vakaraitaka na kedra ituvaki na luvena e vuravura. Dikeva mada na veivosa oqo: “Ni sa watimu ko koya ka Buli iko, ko Jiova ni lewe vuqa na yacana; sai koya na nomui Vakabula na Yalosavasava ni Isireli; ena vakatokai ko koya na Kalou ni vuravura taucoko. Ko sa vaka na yalewa biu ka rarawa na lomana ni sa kacivi iko ko Jiova, ka vaka na watina e dua sa cauravou, ni sa biu ga, sa kaya na nomu Kalou.”​—Aisea 54:5, 6.

¹⁶ O cei na yalewa vakawati e tukuni tiko i ke? Ena imatai ni gauna e vakayacori kina na veivosa oqo, a vakaibalebaletaki Jerusalemi, se o ira na tamata ni Kalou. Ena 70 na yabaki era tu vakavesu kina mai Papiloni, era na nanuma ni sa cati ira o Jiova, sa biuti ira vakadua. Ia, ena kena ibalebale levu sara, na veivosa oqo e vakaibalebaletaki vei “Jerusalemi maicake” kei na ka e sotava ena nona vakasucuma na “kawa” me vaka e parofisaitaki ena Vakatekivu 3:15.

Veivakavulici Lekaleka, Yaga Tawamudu

17. (a) Ena sala cava e vakila kina o Jerusalemi makawa na cudru ni Kalou? (b) Na cudru cava a tau vei ira na luve i “Jerusalemi maicake”?

¹⁷ E tomana na parofisai: “Sa vakalekaleka wale na noqu biuti iko; ia e na loloma levu ka’u na vakasoqoni iko. E na noqu cudru, ka’u a tabonaka mada vakalailai na mataqu maivei iko; ia e na loloma sa sega ni mudu ka’u na lomani iko kina, sa kaya na nomui Vakabula ko Jiova.” (Aisea 54:7, 8) E vakila na cudru ni Kalou o Jerusalemi makawa ena gauna e ravuti koya kina na mataivalu ni Papiloni ena 607 B.S.K. De gauna balavu beka vei ira na lewena na 70 na yabaki ni nodra tu vakavesu. Ia, e ‘lekaleka wale’ ni vakatauvatani kei na kena yaga tawamudu vei ira era rogoca na veivakavulici. O ira tale ga na lumuti era luve i “Jerusalemi maicake” e vaka sara ga e tarai ira na cudru vakalou ena gauna e vakatara kina o Jiova mera ravuti vei ira na tabana vakapolitiki ena veivakauqeti nei Papiloni na Ka Levu. Ia, e lekaleka wale na gauna ni veivakavulici oya ni raici vata kei na gauna ni veivakalougatataki vakayalo e qai muria mai me tekivu ena 1919!

18. Na ivakavuvuli bibi cava e tiko ena nona cudruvi ira nona tamata o Jiova? Na sala cava ena rawa ni tarai keda kina oqo?

¹⁸ Na veitikina oqo e vakavotuya e dua tale na ka dina levu​—na cudru i Jiova e sega ni bera sa oti, ia na nona loloma ena tu me tawamudu. E dau cudruvaka na caka ca, ia e lewa vinaka na nona cudru, e dau salavata kei na nona inaki. Meda dau ciqoma o keda na veivakavulici i Jiova, ni nona cudru e dau “vakalailai” ga sa oti. E dau qai sosomitaka ena nona “loloma levu”​—nona veivosoti kei na nona yalovinaka. Oqo era na tu me “sega ni mudu.” O koya gona, nida ivalavala ca, meda kua ni lomalomaruataka tale noda veivutunitaka noda cala, da qai qara meda veivinakati tale kei na Kalou. Ke da ivalavala ca bibi, meda raici ira na qase ni ivavakoso ena kena gauna totolo duadua. (Jemesa 5:14) So na gauna ena vinakati meda vakavulici, oqo e sega ni ka rawarawa meda ciqoma. (Iperiu 12:11) Ia, ena lekaleka wale ni vakatauvatani kei na kalougata tawamudu eda na vakila ni sa na vosoti keda na Kalou o Jiova!

19, 20. (a) Na veiyalayalati cava e kena ivakatakilakila na drodrolagi? Cava na kena ibalebale vei ira na tu vakavesu mai Papiloni? (b) Na “veiyalayalati ni sautu” e vakarautaka na veivakadeitaki cava vei ira na lotu Vakarisito lumuti ena gauna oqo?

¹⁹ Sa qai tauca vei ira na nona tamata o Jiova na vosa ni veivakacegui: “Ni sa vaka na waluvu e na gauna i Noa na ka oqo vei au: ka’u a bubului me kakua ni luvuci vuravura tale na waluvu i Noa; ka’u sa bubului vakakina me’u kakua ni cudruvi iko, se vunauci iko. Ni na takali na veiulu-ni-vanua, ka yavavala na veiulu-ni-koro; ia na noqu yalololoma ena sega ni takali vei iko, ka na sega talega ni yavavala na noqu veiyalayalati ni sautu, sa kaya ko Jiova, ko koya sa lomani iko.” (Aisea 54:9, 10) Ni oti na Waluvu Levu, sa qai veiyalayalati o Jiova kei Noa, kei ira na ka bula kece​—ena nona vakarautaka na drodrolagi. Yalataka kina o Jiova ni na sega tale ni vakarusa na vuravura taucoko ena waluvu. (Vakatekivu 9:8-17) Na cava na kena ibalebale oqo vei Aisea kei ira na nona tamata?

²⁰ E veivakacegui mera kila ni ka rarawa era na sotava​—nodra na tu vakavesu e Papiloni me 70 na yabaki​—ena sega ni vakaruataki. Ena sega ni yaco tale nira sa na sere. Sa ra na yacova na gauna ni “veiyalayalati ni sautu” e vakarautaka na Kalou. Na vosa vakaiperiu e vakadewataki me “sautu” e sega ni vakaibalebaletaka wale ga na sega ni ivalu, e vakaibalebaletaka tale ga na nodra tiko vinaka na kabula kece. Vua na Kalou, na veiyalayalati oqo e tawamudu. Ke na mani takali na veiulunivanua kei na veiulunikoro, ia na nona yalololoma vei ira nona tamata yalodina ena sega ni takali. Ka ni rarawa ni nona matanitu e vuravura e sega ni yalodina ena veiyalayalati, ena sala oqo era na vakaleqa ga kina na nodra bula sautu nira cati koya na Mesaia. Ia, e duatani o ira na luve i “Jerusalemi maicake.” Ni oti na gauna ni nodra vakavulici, sa vakadeitaki vei ira ni na taqomaki ira na Kalou.

Nodra Taqomaki Vakayalo na Tamata ni Kalou

21, 22. (a) Na cava e tukuni kina ni vakararawataki qai cagina ena cava o “Jerusalemi maicake”? (b) Ni vakila na bula kalougata na “yalewa” vakalomalagi ni Kalou, na cava e vakaraitaka oqo me baleti ira na nona “kawa” e vuravura?

²¹ Tomana o Jiova nona parofisaitaka nira na taqomaki na nona tamata yalodina: “Ko iko na [“yalewa”, NW] daurarawa, na daucagina e na cava, ka sega ni vakalecataki, raica, ka’u na viritoka na nomu veivatu e na dregai qumu, ka tauyavutaki iko e na safaia: ka’u na cakava na nomu bai ni valu e na rupi, kei na nomu matamata-ni-koro e na kapuquli, kei na nomui yalayala e na vatu daudomoni. A luvemu kecega ena vakavulici ira ko Jiova, ena ka levu talega na nodra vakacegu na luvemu. Ni sa tu mai na ka dodonu ko na vakataudeitaki kina; ena yawa ga vei iko na veivakararawataki, ni na sega na ka mo rerevaka; kei na taqaya, ni na sega ni torovi iko. Raica, era na soqoni dina mai, ia ena sega ni vu vei au: ko koya ena soqoni vakaivalu mai vei iko, ena vuki ga vei iko ko koya.”​—Aisea 54:11-15.

²² Se sega vakadua ni vakararawataki sara ga vakadodonu se cagina ena cava na “yalewa” vakalomalagi i Jiova. Ia, e vakila o koya na rarawa ena gauna era rarawa kina na nona “kawa” e vuravura, vakauasivi ena gauna era vesu tu kina vakayalo ena veiyabaki ni 1918-19. Ena yasana kadua, ni marau na “yalewa” vakalomalagi, eda na kila sara ni oqo na ituvaki era vakila tiko na nona kawa. O koya gona, dikeva sara mada na ivakamacala totoka kei “Jerusalemi maicake.” Na vatutalei ni kena matamata, na vatu dredre “dregai qumu,” na kena yavu, na kena iyalayala sara mada ga​—e kaya e dua na ivolavakamacala ni veika kece oqo era dusimaka e dua na ka e “totoka, lagilagi, savasava, kaukaua qai tudei.” E rawa vakacava nira vakila na ituvaki taqomaki qai kalougata vaka oqo na lotu Vakarisito lumuti?

23. (a) E cakayaco vakacava vei ira na lotu Vakarisito lumuti ena gauna ni ivakataotioti oqo na nona “vakavulici ira ko Jiova”? (b) Ena sala cava era vakalougatataki kina na tamata ni Kalou ena ‘iyalayala ena vatu daudomoni’?

²³ E sauma na tikina e 13 ena wase 54 ni ivola i Aisea​—ena “vakavulici ira ko Jiova.” O Jisu sara mada ga a vakayagataka na veivosa oqo vei ira na nona imuri lumuti. (Joni 6:45) E parofisaitaka na parofita o Taniela nira na vakalougatataki na lumuti ena “gauna ni vakataotioti” oqo ena kilaka titobu e vuqa kei na rai titobu vakayalo. (Taniela 12:3, 9) Na rai titobu vaka oqo e rawa kina mera bolavanua yani ena cakacaka ni veivakavulici levu duadua ena itukutuku ni veigauna, ena nodra vakatetea ina veiyasa i vuravura kece na ivakavuvuli vakalou. (Maciu 24:14) Ena gauna vata oya, na titobu ni nodra kilaka era sa raica rawa kina na duidui ni lotu dina mai na lotu lasu. Na Aisea 54:12 e vakamacalataka na ‘iyalayala ena vatu daudomoni.’ Tekivu mai na 1919, sa vakamakaretaka sara o Jiova na nodra kilaka na lumuti, sa ra kila vinaka kina nodra iyalayala​—na lomanibai vakayalo mera na tiko kina​—mera tawasei tani kina mai na lotu lasu kei na veika vakavuravura. (Isikeli 44:23; Joni 17:14; Jemesa 1:27) Ena sala oqo, sa ra duatani duadua kina o ira na tamata ni Kalou.​—1 Pita 2:9.

24. Na cava meda cakava me vakavulici keda kina o Jiova?

²⁴ E kilikili kina meda dui tarogi keda, ‘E vakavulici au tiko o Jiova?’ E sega ni tu tu ga e vakavulici keda o Jiova. O keda meda sasaga. Ena qai vakavulici keda ga o Jiova ena noda dau wilika na nona Vosa da qai vakasamataka, ena noda vuli nida wilika na ivola vakaivolatabu e tabaka na “dauveiqaravi yalo dina ka vuku,” vaka kina ena noda vakarautaka na soqoni vakarisito kei na noda tiko kina. (Maciu 24:45-47, VV) Nida saga meda vakatawa da qai yadra tiko ga vakayalo, eda na raica ni noda muria na ivakavuvuli vakalou ena vakaduiduitaki keda mai na vuravura tawavakalou oqo. (1 Pita 5:8, 9) Kena ilutua ni na vakavuna meda “toro voleka yani vua na Kalou.”​—Jemesa 1:22-25; 4:8.

25. Ni yalataka o Jiova na sautu vei ira nona tamata ena itabagauna oqo, na cava na kena ibalebale?

²⁵ E vakaraitaka tale ga na parofisai i Aisea na nodra vakalougatataki na lumuti ena sautu levu. Kena ibalebale beka oqo nira na sega tale ni valuti? Sega, ia e vakadeitaka vei ira na Kalou ni na sega ni vu mai vua na nodra valuti, ena sega tale ga ni vakalaiva mera rusa ena veivorati vakaivalu. Eda wilika: “Raica, koi au ka’u a bulia na matai sa iriva na qilaiso waqa, ka sa cakava mai nai yaragi e na nona cakacaka; koi au talega ka’u a buli koya na dauvakacaca me ia na veivakacacani: nai yaragi kecega sa caka me kemu ena sega ga ni yaco; kei na yame kecega ena mai veilewai kei iko ko na vakacala ga. Oqo na nodrai votavota na tamata i Jiova, kei na nodra veivakadonui maivei au, sa kaya ko Jiova.”​—Aisea 54:16, 17.

26. Na cava e veivakacegui kina ni o Jiova ga e bulia na tamata kece?

²⁶ Vakarua ena wase ni ivola oqo i Aisea nona vakadeitaka vei ira nona tamata o Jiova ni Dauveibuli o koya. A tukuni koya mada e liu na watina vakaibalebale qai kaya ni ‘Buli koya.’ Sa mai tukuna oqo ni bulia na tamata kece. Na tikina e 16 e vakamacalataka e dua na dautuki kaukamea e irivaki qilaiso tiko ena nona vanua ni tukituki ni bulia tiko nona iyaragi ni veivakarusai, e vakamacalataki tale ga kina e dua na “dauvakacaca,” se dua e dau “ia na veivakacacani.” De ra vakavurere na mataqali tamata vaka oqo, ia era nanuma beka mera na qaqa vei koya e buli ira? Dravusakulukulu! Nikua tale ga, se mani vakacava na ka kaukaua ena via ravuti ira na tamata i Jiova, ena sega ga ni qaqa rawa. Baleta na cava?

27, 28. Na cava eda kila deivaki ena gauna dredre oqo? Na cava eda kila kina ni na dreve kece ga na sasaga i Setani?

²⁷ Sa sivi na gauna era ravuti kina vaka ca na tamata ni Kalou kei na nodra sokalou vakayalo ka vakaidina. (Joni 4:23, 24) O Jiova e vakalaivi Papiloni na Ka Levu me ravu mada vakadua ena dua na ravu lekaleka ga. Ena dua na gauna lekaleka, e raica kina o “Jerusalemi maicake” nira voleka sara ni vagalui na nona kawa ni mai tu vakadua na cakacaka vakavunau e vuravura. Ia, ena sega ni yaco tale! Nikua, e sa rekitaki ira tiko na luvena, baleta nira sa na sega ni vakamalumalumutaki rawa tale vakayalo. (Joni 16:33; 1 Joni 5:4) E levu sara na iyaragi a buli me baleti ira, e levu tale se vo mera buli. (Vakatakila 12:17) Ia, era a sega ni yaga ena veigauna sa oti, era na sega tale ga ni yaga ena veigauna se bera mai. Sega ni dua na iyaragi ena bulia rawa o Setani me na vakamalumalumutaka rawa na nodra vakabauta kei na nodra yalogu na lumuti kei ira na nodra itokani. Na sautu vakayalo oqo e “nodrai votavota na tamata i Jiova,” o koya gona, e sega ni dua ena kaliraka laivi vei ira.​—Same 118:6; Roma 8:38, 39.

²⁸ Sega, ena sega ni tarova rawa na vuravura i Setani na nodra cakacaka kei na nodra veiqaravi savasava vua na Kalou na nona tamata yalodina. Oqo e dua na ka era lomavakacegu kina na lumuti era kawa nei “Jerusalemi maicake.” Oqo tale ga na ka era lomavakacegu kina na lewe ni isoqosoqo levu. Na levu ga ni noda kila na isoqosoqo vakalomalagi i Jiova kei na nona cakacaka vata kei ira na dauveiqaravi e vuravura, na kaukaua ni noda vakabauta. Ni kaukaua na noda vakabauta, ena dreve kece ga na iyaragi i Setani ena nona vala kei keda!

[iVakamacala e ra]

[Kato ena tabana e 218, 219]

Na Vuvale i Eparama​—iYaloyalo Vakaparofisai

E vakamacalataka na yapositolo o Paula ni ka a yaco ina vuvale i Eparama e vaka na parofisai. Baleta ni a vakatayaloyalotaka na veimaliwai i Jiova kei na nona isoqosoqo vakalomalagi, vaka kina nona veimaliwai kei na matanitu o Isireli e vuravura, ena gauna era sa vauci kina ena veiyalayalati ni Lawa a soli vei Mosese.​—Kalatia 4:22-31.

O Eparama e ulunivuvale, e vakatakarakarataka na Kalou o Jiova. Nona lomasoli o Eparama me cabora na luvena lomani o Aisake me isoro e vakatakarakarataka na lomasoli i Jiova me cabora na Luvena lomani me isoro ni ivalavala ca ni kawatamata.​—Vakatekivu 22:1-13; Joni 3:16.

O Sera e vakatakarakarataka na “wati” Jiova​—na isoqosoqo vakalomalagi era lewena na ibulibuli vakayalo. E ganita me tukuni ni isoqosoqo vakalomalagi oqo e wati Jiova baleta ni veivolekati sara kei Jiova, e talairawarawa ena nona veiliutaki, qai dau tokona na vakayacori ni nona inaki. E vakatokai tale ga o koya me o “Jerusalemi maicake.” (Kalatia 4:26) Na yalewa ga oqo a cavuti ena Vakatekivu 3:15, e vakamacalataki tale ga ena raivotu ena Vakatakila 12:1-6, 13-17.

O Aisake e vakatayaloyalotaka na Kawa vakayalo ni yalewa vakalomalagi ni Kalou. Oqo e vakaibalebaletaki Jisu Karisito ga vakalevu. Ia, na kawa oqo era wili tale ga kina na lumuti era taci Karisito, o ira era sa wili tale ga mera luve i Jiova vakayalo, mera na veiliutaki vata kei Karisito.​—Roma 8:15-17; Kalatia 3:16, 29.

O Eka e bobula, ia e sa wili tale ga me wati Eparama. E vakatayaloyalotaki Jerusalemi makawa vinaka o koya, na matanitu a vakarurugi voli ena Lawa i Mosese, na lawa e vakavotui ira kece na muria nira bobula ina ivalavala ca kei na mate. E kaya o Paula ni o “Eka oqo na ulu-ni-vanua ko Saineai mai Arepea,” baleta ni vanua oya a vakadeitaki kina na veiyalayalati ni Lawa.​—Kalatia 3:10, 13; 4:25.

O Isimeli e luve i Eka. E vakatayaloyalotaki ira na Jiu ena imatai ni senitiuri o Isimeli, oqo o ira na luve i Jerusalemi era se bobula tu ga ina Lawa i Mosese. Me vaka ga na nona vakacacani Aisake o Isimeli, era vakacacani ira tale ga na lotu Vakarisito o ira na Jiu oya. O ira na lotu Vakarisito era luve i “Jerusalemi maicake,” na yalewa vakalomalagi a vakatayaloyalotaki Sera. Me vaka ga na nona vakatalai Eka kei Isimeli o Eparama, yaco tale ga na gauna e qai biuti Jerusalemi kina kei ira na luvena talaidredre o Jiova.​—Maciu 23:37, 38.

[iYaloyalo ena tabana e 220]

E lumuti ena yalo tabu o Jisu ni papitaiso oti, tekivu e kea na kena sa qai vakayacori na ibalebale bibi duadua ni Aisea 54:1

[iYaloyalo ena tabana e 225]

E tabonaka “vakalailai” na matana o Jiova vei Jerusalemi

[iYaloyalo ena tabana e 231]

Ena gumatua beka vei Jiova o koya na dauvakacaca kei koya na dautuki kaukamea?