Vanua Era Cavuti ena iVolatabu

NI VAKARAU curu na matanitu o Isireli ina Vanua Yalataki, a kerea na Kalou o Mosese: “Yalovinaka laivi au meu takoso meu qai raica na vanua vinaka ena tai adua ni Joritani, na veiulunivanua vinaka qo.”—Vkr 3:25.

A sega ni vakatarai na kerekere i Mosese, ia e qai cabeta e dua na ulunivanua e donui Jeriko me raica na vanua taucoko, mai ‘Kiliati me yacovi Tani, kei na vanua taucoko nei Juta me yacova na waitui mai ra, kei na Cecelevu (Nikepi) kei na bucabuca ni Joritani.’ (Vkr 3:27; 34:1-4) O sa bau rogoca na yacadra na vanua qori? O kila era tiko e vei?

E sega so ni levu na tamata i Jiova ena gauna oqo era rawa ni sikova na veivanua era wilika ena iVolatabu. Era sega ni rawa ni cakava na ka e tukuna na Kalou vei Eparama, mera lakova na kena balavu kei na kena raraba na Vanua Yalataki. (Vte 13:14-17) Ia, era via kila na lotu Vakarisito dina na veivanua e cavuti ena iVolatabu, kei na nodra veisemati na vanua oqori.

Na ivola oqo, “Raica na Vanua Vinaka,” ena vukei keda me rabailevu na noda kila na iVolatabu. Era tu kina na itaba dina ni veivanua eso, me vakataki Kiliati, e tabaki toka ena waqa ni ivola. Ia, ena yaga sara vakalevu na dui mape, nida na mai kila vinaka sara kina na vanua era cavuti ena iVolatabu.

Na mape ena tabana e 2 kei na 3 era vakaraitaki ga kina na veivanua lelevu. Me kena ivakaraitaki, ni o kila na vanua erau toka kina o Asiria kei Ijipita kei na kedrau yawa mai na Vanua Yalataki, ena matata cake vei iko na veiparofisai erau cavuti kina na vanua oya. (Ais 7:18; 27:13; Ose 11:11; Mai 7:12) Na tiki ni vanua lailai e vakatokai me Vanua Yalataki a basoga kina na sala ina veimatanitu e so. Era dau saga na veimatanitu mera taukena na kena veiwere ni sila bulabula, kena veivaini, kei na kena veiolive.—Vkr 8:8; Dvl 15:5.

So na gauna o na via dikeva vata eso na mape. Me kena ivakaraitaki, a lesi o Jona me lai vunau ena koroturaga kei Asiria, ia e soko sara i Tasisi. (Jna 1:1-3) O raica beka na veivanua oqori ena imatai ni mape? Ia me kua ni kilasevati na Tasisi oqori kei Tarisu na vanua e sucu kina na yapositolo o Paula. O na kunei Tarisu kei na veikoro lelevu rogo tale e so ena mape oqo.

Vakasamataka na balavu ni sala e muria o Eparama ni o raici Uri, Karana, kei Jerusalemi. Ni kacivi koya mai Uri o Jiova, e mai vakaitikotiko mada e Karana ni bera ni qai toki ina Vanua Yalataki. (Vte 11:28–12:1; Cak 7:2-5) Ena matata vinaka sara na ilakolako i Eparama ni o vulica na “Vanua Era Taleva na Peteriaki” ena tabana e 6-7.

Era muria na veimape na veitaravi ni ka e yaco ena iVolatabu qai vakavo ga na imatai ni mape kei na kena oqo. Na veikoro kei na ivakamacala ena mape e baleta vakatabakidua na gauna e vakamacalataki tiko. Dina ga ni iDusidusi ena tabana e 34-5 era sega ni volai kece kina na yaca ni vanua ena veimape, ia ena vukei iko ga mo kunea na mape e tiko kina na vanua o vulica se vakadikeva tiko.

Na mape ena lomadonu ni ivola (tabana e 18-19) era vakaraitaki vakalevu sara kina na veitauni kei na siti se koro lelevu ni Vanua Yalataki. Ena vukei iko na iVakamacala ni Mape mo kunea na nodra koro na Livai kei na ono na koro ni drodro, mo kila tale ga se koro se vanua e vakamacalataki tiko e cavuti ena iVolatabu Vakaiperiu, ena iVolatabu Vakirisi, se cavuti ruarua kina.

Se sega ni kilai ena gauna oqo na vanua era tu kina e so na vanua e cavuti ena iVolatabu, ena sega gona ni vakaraitaki na vanua oya ena mape ena lomadonu ni ivola. E sega tale ga ni rawa ni vakatakilakilataki na koro lelevu kei na tauni kece, me vaka na veitauni era iyalayala ni ivotavota ni veimataqali. (Jos, wase 15-19) Ia, na mape oya ena vakatakilakilataka e so na koro voleka, me rawa kina mo kila vakacaca na vanua o vaqara. E vakatakilai e so na ivakatakilakila ni vanua (ulunivanua, uciwai, kei na veibuca e bati ni uciwai), e rokataki na kedra cere kei na kedra ibulibuli. Oqo ena vukei iko mo raitayaloyalotaka na vanua a yaco kina e so na ka era tukuni ena iVolatabu.

E levu cake na ivakamacala ni vanua era tukuni ena iVolatabu e rawa ni laurai ena encyclopedia na Insight on the Scriptures, sa tabaki tu ena levu na vosa.a Ni o wilika na ivola oya kei na ivukevuke tale e so ni kena vulici na iVolatabu, dikeva vata kei na “Raica na Vanua Vinaka.” Vakayagataka ni o vulica na iVolatabu, baleta ni iVolatabu taucoko e yaga vakalevu ina nomu bula.—2Tm 3:16, 17.

[iVakamacala e ra]

[Mape ena tabana e 4, 5]

(Raica tale na ivola)

Vanua Yalataki

A1 ITALI

A2 ROMA

A3 SISILI

A3 MELITA

C2 MASITONIA

C2 Filipai

C2 KIRISI

C3 ACENI

C3 Korinica

C3 KIRITI

C4 LIPEA

D3 Anitioki (e Pisitia)

D3 Efeso

D3 PATIMO

D3 ROTI

D4 MEMIFISE

D5 IJIPITA

E2 ESIA LAILAI

E2 Tarisu

E3 Anitioki (e Siria)

E3 SAIPURUSI

E4 Saitoni

E4 Tamasiko

E4 Taia

E4 Sisaria

E4 VANUA YALATAKI

E4 JERUSALEMI

E4 MOAPI

E4 Ketesa

E4 ITOMI

F3 Were o Iteni?

F3 ASIRIA

F3 Karana

F3 SIRIA

F5 ARAPEA

G3 NINIVE

G4 PAPILONI

G4 KALITIA

G4 Susani

G4 Uri

H3 MITIA

[Ulunivanua]

E5 Ulu i Saineai

G2 ULU I ARARATA

[Wasawasa]

C3 Wasa na Mediterranean (Wasa Levu)

E1 Wasa Loa

E5 Wasa Damudamu

H2 Wasa na Caspian

H5 Toba o Perisia

[Uciwai]

D5 Uciwai na Naile

F3 Uciwai na Uferetisi

G3 Uciwai na Taikirisi