Lesu ina Nodra Vanua na Tamata ni Kalou
E RUA na tokaitua rogo erau yavolita tiko na buca o Irani ena gauna qo—na Elburz (ceva ni Wasa na Caspian) kei na Zagros (ena tokalau ceva vaka ina Toba o Perisia). E toka kina eso na buca bulabula kei na baba e veikau. E malumu vinaka na draki ni veibuca qori, ia e dau batabata na kena veidelana ena vulaililiwa. E tiko volekata e dua na buca dravuisiga e sega ni tawani vakalevu. E donuya na yasayasa qori ena tokalau kei Mesopotemia, e tauyavu kina na matanitu o Mitia kei Perisia.
Era vakaitikotiko na kai Mitia ena vualiku ni buca, oti era tawana tale ga na vanua o Armenia kei Silisia. Ia era toka na kai Perisia ena cevaira ni buca, donuya na tokalau ni buca o Taikirisi. Ena veiliutaki i Sairusi ena ikaono ni senitiuri B.G.V., erau cokovata kina na matanitu e rua qo o Mitia kei Perisia me rau Matanitu Qaqa kei Vuravura.
E ravuti Papiloni o Sairusi ena 539 B.G.V. E tete na nona matanitu ina tokalau me yaco i Idia. Ni tete tale ga ina ra me yaco sara i Ijipita kei na vanua sa kilai nikua me o Taki. E veiganiti kina nona vakatauvatana o Taniela na Matanitu o Mitia kei Perisia ina “bea” kocokoco e “kania vakalevu na lewe.” (Tan 7:5) E dau vakaturaga, e sega tale ga ni voravora nona veiliutaki o Sairusi. E wasewasea vakayasana nona matanitu. Dau vakalevu ga mera liutaka na veiyasana qori na kovana era kai Perisia, ra qai nodra ivukevuke e dua na lewenivanua ga e kea e soli tale ga vua eso na kaukaua. Era uqeti na lewe ni matanitu taucoko mera kua ni biuta na nodra itovo vakavanua kei na nodra lotu.
Ni muri na ivakarau ni veiliutaki qori, e vakatara o Sairusi mera lesu tale ina nodra vanua na Jiu mera lai tomana na sokalou dina qai tara vou tale o Jerusalemi, me vaka erau vakaraitaka o Esera kei Niemaia. Vakacava era muria na matailakolako levu qo na sala e muria o Eparama ni goleva cake na Uferetisi me lai yacovi Kakimisi, se ra muria ga na sala lekaleka e basika i Tatimoa kei Tamasiko? E sega ni tukuni ena iVolatabu. (Raica na tabana e 6-7.) Era qai vakaitikotiko tale ga na Jiu ena veiyasana eso me vaka na bucabuca ni Naile kei na veivanua ena ceva. E dua na iwase levu ni Jiu era tiko ga e Papiloni, rairai vakavuna nona qai sikova na vanua oya na yapositolo o Pita ena vica na senitiuri e muri. (1Pi 5:13) Io e vakarawarawataka na Matanitu o Mitia kei Perisia na nodra sa veituyaki na Jiu me qai donuya na gauna erau veiliutaki kina o Kirisi kei Roma.
Nira vakavuai Papiloni na kai Mitia kei Perisia, era qai vakayagataka na koro e tunumaka na kena draki oya me itikotiko ni matanitu. E vakayagataki Susani tale ga, na nodra koroturaga e liu na kai Ilama, me dua na koro ni tui. Qo na koro e tauri Esiteri kina me nona ranadi na Tui Perisia o Easuerosi (qo o Kisekise I), qai toboka tale ga kina na nodra bukiveretaki na tamata ni Kalou mera vakawabokotaki ena matanitu vakaitamera ya. A rua tale na koroturaga ni matanitu o Mitia kei Perisia, qo o Akimeca (toka ena vanua cere e 1,900 na mita, e malumu vinaka na kena draki ena vulaikatakata) kei Pasargadae (vaka tale ga ya na kena cere, rauta ni 650 na kilomita ena tokalau ceva).
E bale vakacava na matanitu e lewai vuravura tiko qo? Ni kaukaua sara tu ga o Mitia kei Perisia, e qai lai via tarova na veitusaqati era tokona na kai Kirisi ena vuaicake ni nona iyalayala ni vanua. E Kirisi ena gauna oya, era dau veivaluvaluti vakataki ira na veikoro lelevu, ia era cokovata mera vakadruka na mataivalu i Perisia mai Marathon kei Salamisa. Qo e itekitekivu sara ga ni nona vakamalumalumutaki Mitia kei Perisia na matanitu duavata o Kirisi.
[Kato ena tabana e 25]
Ni liutaki ira o Serupepeli, era suka i Jerusalemi e rauta e 50,000 na tagane ni Isireli nira taubaletaka e 800 ina 1,600 na kilomita (vakatau ena sala cava era muria). E dredre sara na bula vakailavo era lai sotava. A lala tu na nodra vanua qo me 70 na yabaki. Era tauyavutaka vou na sokalou dina ena nodra tara tale na icabocabonisoro mera vakacaboisoro kina vei Jiova. Me qai vula ibotabota ni yabaki 537 B.G.V., era sa marautaka na Soqo ni Valetabanikau. (Jr 25:11; 29:10) Oti qori era sa qai vakadavora na yavu ni vale i Jiova.
[Kato ena tabana e 25]
IVOLA ENA IVOLATABU E VOLAI ENA GAUNA OYA:
Taniela
Akeai
Sakaraia
Esiteri
Same (dua na kena iwase)
1 kei 2 Veigauna
Esera
Niemaia
Malakai
[Mape ena tabana e 24]
(Raica tale na ivola)
Matanitu o Mitia kei Perisia
A2 MASITONIA
A2 THRACE
A4 Kirini
A4 LIPEA
B2 Pisatini
B2 LYDIA
B3 Sariti
B4 Memifise (Nofi)
B5 Noamoni (Cepi)
B5 Saini
C3 SILISIA
C3 Tarisu
C3 Issus
C3 Kakimisi
C3 Tatimoa
C3 SIRIA
C3 Saitoni
C3 Tamasiko
C3 Taia
C4 Jerusalemi
D2 Phasis
D2 ARMENIA
D3 ASIRIA
D3 Ninive
D4 Papiloni
E3 MITIA
E3 Ecbatana (Akimeca)
E3 HYRCANIA
E4 Susani (Susa)
E4 ILAMA
E4 Pasargadae
E4 Peresipoli
E4 PERISIA
F3 PARICIA
F4 DRANGIANA
G2 Maracanda (Samarkand)
G3 SOGDIANA
G3 BACTRIA
G3 ARIA
G4 ARACHOSIA
G4 GEDROSIA
H5 IDIA
[So tale na vanua]
A2 KIRISI
A3 Marathon
A3 Aceni
A3 Salamisa
C1 SCYTHIA
C4 Elaci (Eloci)
C4 Tima
D4 ARAPEA
[Ulunivanua]
E3 ULU I ELBURZ
E4 ULU I ZAGROS
[Wasawasa]
B3 Wasa na Mediterranean (Wasa Levu)
C2 Wasa Loa
C5 Wasa Damudamu
E2 Wasa na Caspian
E4 Toba o Perisia
[Uciwai]
B4 Naile
C3 Uferetisi
D3 Taikirisi
H4 Indus
[iYaloyalo ena tabana e 24]
Vinakati mera kosova na Ulunivanua o Zagros na mataivalu i Sairusi
mera yaco i Papiloni
[iYaloyalo ena tabana e 25]
E cake: Matamata ni Veimatanitu, e Peresipoli
[iYaloyalo ena tabana e 25]
iTaba lailai: iBulubulu i Sairusi e Pasargadae