Na Viavialevu ena Tini ga ina Madua

“Ni sa tubu mai na viavialevu, sa qai tubu talega na madua: ia sa tu vei ira na yalomalumalumu na vuku.”​—VOSA VAKAIBALEBALE 11:2.

1, 2. Na cava na viavialevu, na sala cava soti e sa vakavuna kina na leqa?

ENA levu ni nona vuvu, e saga kina e dua na Livai me saqata na veiliutaki e lesia o Jiova. E bukia lo na vere e dua na ravouvou kocokoco me kovea kina na itutu vakatui nei tamana. E dua na tui e yalototolo ena nona beca na nona ivakasala matata na parofita ni Kalou. Eratou tautauvata kece na tolu na Isireli oqo ena dua na ka: na viavialevu.

² Na viavialevu e dua na itovo e vu mai lomada, e rawa ni veivakaleqai vei keda kece sara. (Same 19:​13, NW) Na tamata viavialevu ena dau via lewa ga na ka e cakava, e sega ni via kila tale e dua. Vakalevu me dau lai tini oqo ena leqa. Me cava tale, na viavialevu e sa vakaleqa e levu na tui, e sa vakatoboicutaka tale ga e so na matanitu lelevu. (Jeremaia 50:​29, 31, 32; Taniela 5:20) E bau rawai ira tale ga e so na dau veiqaravi i Jiova, ra tini leqa sara kina.

3. Na sala cava eda na vulica kina na ca ni viavialevu?

³ Sa rauta me kaya na iVolatabu: “Ni sa tubu mai na viavialevu, sa qai tubu talega na madua: ia sa tu vei ira na yalomalumalumu na vuku.” (Vosa Vakaibalebale 11:2) E vakaraitaka vei keda na iVolatabu e so na itukutuku me vakadeitaka na dina ni vosa vakaibalebale oqo. Nida raica e so na ivakaraitaki oqo, eda na qai kila kina na ca ni siosio. Meda raica sara mada oqo na vuvu, na via vakaitutu, kei na yalototolo, a vakavuna nodratou viavialevu na tolu eratou a cavuti yani ena itekitekivu ni ulutaga oqo, ratou qai tini madua ga kina.

Kora​—Tamata Vuvu Qai Dau Veitusaqati

4. (a) O cei o Kora, na cava a yaco ena dua na gauna makawa a bau vakaitavi tale ga kina o koya? (b) E muri, na ka levu cava a qai liutaka o Kora?

⁴ O Kora e Livai mai na kawa i Koaca, e tavaledrau sara ga o Mosese kei Eroni. Kena irairai ni a vicasagavulu na yabaki nona yalodina tu vei Jiova. E kalougata o Kora ni a dua vei ira na vakabulai vakacakamana mai na Wasa Damudamu, a rairai vakaitavi tale ga ena vakatauci ni lewa i Jiova vei ira na Isireli nira qarava na luve ni bulumakau ena ulunivanua o Saineai. (Lako Yani 32:26) Ia, toso na gauna sa lai liutaka mai o Kora e dua na ilala era saqati Mosese kei Eroni. Era wili ena ilala oqo na luve i Rupeni, o Tecani, o Epairami, o Oni, kei na 250 na turaga e Isireli.a “Drau sa viavialevu,” era kaya vei Mosese kei Eroni, “ni ra sa savasava ko ira kece sara nai soqosoqo taucoko, ka sa tiko vei ira ko Jiova: a cava drau sa vakalevulevui kemudrau cake kina vei ira nai soqosoqo i Jiova?”​—Tiko Voli Mai na Lekutu 16:​1-3.

5, 6. (a) Na cava e saqati Mosese kina kei Eroni o Kora? (b) Na cava e vakaraitaka ni a rairai raica vakamamada o Kora na ilesilesi sa lesia vua na Kalou?

⁵ Na cava e mai veivorati kina oqo o Kora ni a dua na gauna balavu nona yalodina tu mai? E macala ni sega ni veiliutaki vakasaurara o Mosese baleta ni “uasivi e na yalomalumalumu, vei ira na tamata kecega sa tiko e vuravura.” (Tiko Voli Mai na Lekutu 12:3) E kena irairai ga ni a vuvutaki Mosese kei Eroni, lai cata sara kina na nodrau veiliutaki. E tini oqo ena nona sa qai lai tukuna tu ena lecaika ni rau vakalevulevui rau ga vakataki rau ena kedra maliwa na ivavakoso.​—Same 106:16.

⁶ E kena irairai ni tiki ni leqa i Kora na nona sega ni raica vakabibi na nona ilesilesi sa lesi koya kina na Kalou. E dina nira sega ni bete na Livai era luve i Koaca, ia era ivakavuvuli ni Vosa ni Kalou. E nodra itavi tale ga mera dau kauta na iyaya ni valeniveitavaki kei na iyaya ni vakacaboisoro nira lako voli na Isireli. E sega ni ilesilesi mamada oya baleta ni iyaya tabu ni valeniveitavaki e dodonu ga mera tara o ira era savasava vakayago, vakayalo tale ga. (Aisea 52:11) O koya gona, ni lai vosa vei Kora o Mosese, e vaka a tarogi koya tiko, E sa rui lailai beka nomu ilesilesi mo via lai taura tale ga kina na itavi vakabete? (Tiko Voli Mai na Lekutu 16:​9, 10) E sega ni raica rawa o Kora ni ka dokai duadua ena noda qaravi Jiova na noda yalodina vua ena ilesilesi sa lesia vei keda​—sega ena noda taukena beka e dua na itutu dokai se veiliutaki.​—Same 84:10.

7. (a) Na cava e qai cakava o Mosese vei Kora kei ira nona ilala? (b) Qai lai tini vakacava na veivorati ca nei Kora?

⁷ Sa qai sureti Kora kei ira nona ilala o Mosese mera soqo vata mai ena mataka e tarava ena valeniveitavaki, mera yadua mai na miqa kei na ka boi vinaka. O Kora kei ira na nona ilala e sega ni nodra itavi mera vakacabora na ka boi vinaka baleta nira sega ni bete. Ke ra kauta mai ena mataka na miqa kei na ka boi vinaka, sa na vakaraitaka vinaka oya nira se nanuma tiko ga ni dodonu mera bete​—e dina ni sa soli e dua na bogi taucoko mera lai vakasamataka mai kina vakavinaka na ka oqo. Sa rauta me tuburi Jiova na cudru ni raica nira sa soqoni mai ena mataka. Vei ira na luve i Rupeni, ‘sa kasei na vanua, sa tilomi ira.’ O ira na kena vo wili kina o Kora, e qai yameci ira na bukawaqa e lutu mai lagi. (Vakarua 11:6; Tiko Voli Mai na Lekutu 16:​16-35; 26:10) A vakamaduataki Kora na nona viavialevu​—qai bibi sara ni sega ni vakadonui koya kina na Kalou!

Vorata na ‘Yalo ni Vuvu’

8. E rawa ni basika vakacava vei ira na lotu Vakarisito na ‘yalo ni vuvu’?

⁸ E dodonu me ivakavuvuli vei keda na ka e yaco vei Kora. Ena rawa ni basika ena loma ni ivavakoso vakarisito na ‘yalo ni vuvu’ baleta ni ka oqo e dau basika ga mai ena lomada na tamata ivalavala ca. (Jemesa 4:5) Kena ivakaraitaki, eda na dau vinakata beka na itutu. Me vakataki Kora, eda na vuvutaki ira beka era lesi ena dua na itavi eda vinakata meda cakava. Se da na vakataki Tiotirifi beka, e dua na lotu Vakarisito ena imatai ni senitiuri. E dau vakalewai ira na yapositolo era veiliutaki baleta ni via veiliutaki tiko ga o koya. A vola o Joni ni dau “via vakaliuci koya ga vaka i koya” o Tiotirifi.​—3 Joni 9, VV.

9. (a) Na rai cava meda qarauna sara me kua ni tiko vei keda me baleta na ilesilesi ena ivavakoso? (b) Na rai dodonu cava me tu vei keda ena noda lewe tiko ni isoqosoqo ni Kalou?

⁹ E sega ni cala mera tadolova na ilesilesi ena ivavakoso na tagane lotu Vakarisito. O Paula sara mada ga a vakauqeti ira mera vakayacora vaka kina. (1 Timoci 3:​1, VV) Ia, meda kua vakadua ni nanuma ni ilesilesi ena ivavakoso e itutu. Me vaka beka e toso cake noda itutu nida lesi ena so na itavi ena ivavakoso. Nanuma na ka a kaya o Jisu: “Me dauveiqaravi ga vei kemudou ko koya e via yaco me levu vei kemudou: ka me nomudou tamata dauveiqaravi ko koya e vinakata me liu vei kemudou.” (Maciu 20:​26, 27, VV) O koya gona, ena cala kevaka eda vuvutaki ira era vakacolati ena levu na ilesilesi, meda nanuma tiko beka ni nona okati keda na Kalou meda ka talei e vakatau ena noda “itutu” ena nona isoqosoqo. A kaya o Jisu: “Dou sa veitacini kece ga.” (Maciu 23:​8, VV) O koya gona, se da dautukutuku se painia, papitaiso vou se sa yalodina makawa tu mai​—o ira kece era qaravi Jiova ena lomadra taucoko era ka talei ena nona isoqosoqo. (Luke 10:27; 12:​6, 7; Kalatia 3:28; Iperiu 6:10) E ka ni veivakalougatataki dina meda cakacaka vata kei na vica vata na milioni era saga tiko mera muria na ivakasala ni iVolatabu: “Dou vakaisulu e na yalomalumalumu.”​—1 Pita 5:5.

Apisalomi​—Dua na Dau Via Vakaitutu

10. O cei o Apisalomi, na sala cava e saga me rawa kina na yalodra na lako mai vua na tui mera mai veilewai?

¹⁰ E dodonu meda vuli ena ivakaraitaki i Apisalomi na ikatolu ni luve i Tui Tevita, ena nona dau via vakaitutu. E saga vaqaseqase o koya me rawa na yalodra na lewenivanua era lako mai vua na tui mera mai veilewai. Tekivu o koya ena nona vakaucacataki Tevita, e kaya ni sega ni kauaitaka o Tevita na nodra dui leqa. Sa qai dalaga me vakaraitaka na ka a vinakata dina tiko. “Me’u lesi mada me’u turaga ni lewa e na vanua,” e kaya ena dokadoka o Apisalomi, “me lako mai kina vei au na tamata yadua sa dua na nona ka sa veiletitaki se dua na ka me lewai, ia ka’u na lewa vakadodonu vua.” E taurivaka o Apisalomi na ivadi qaseqase cava ga e vakasamataka rawa. E tukuna na iVolatabu: “Ni sa toro mai e dua na tamata me vakarokoroko vua, sa dodoka na ligana ko koya, ka tauri koya, ka reguca. A sa cakava vakaoqo ko Apisalomi vei ira kecega na Isireli era sa lako mai vua na tui me ia na veilewai.” Na cava e yaco ena veika e cakava tiko oqo? “Sa qai rawa na yalodra na Isireli ko Apisalomi.”​—2 Samuela 15:​1-6.

11. E saga vakacava o Apisalomi me kovea na itutu vakatui i Tevita?

¹¹ Sa dei sara tu ga na loma i Apisalomi me na kovea na itutu vakatui nei tamana. Lima na yabaki yani i muri, a labati Aminoni, na ulumatua i Tevita, me isau beka ni nona a kucuvi ganena o Tema. (2 Samuela 13:​28, 29) Ia, de dua sa raica makawa tiko mai o Apisalomi na itutu vakatui i tamana, mani labati Aminoni ni na rawa ni gole e liu vei Aminoni na itutu vakatui.b Eda sega ni vakadeitaka rawa na kena dina, ia a yavala ga o Apisalomi ena gauna veiganiti e nanuma o koya. Sa vakauta na itukutuku ina vanua taucoko o Isireli ni sa tui o koya.​—2 Samuela 15:10.

12. Vakamacalataka se lai tini vakacava ina madua na viavialevu nei Apisalomi.

¹² Via toso vinaka toka na sasaga nei Apisalomi baleta ni “sa ka tani sara na vere; ni ra sa lewe levu cake tikoga na tamata era sa vuki vei Apisalomi.” Yacova sara na ivakatagedegede me sa dro ena vaqara bula o Tui Tevita. (2 Samuela 15:​12-17) Sega ni dede sa tagutuvi koso na sasaga nei Apisalomi ni qai vakamatei koya o Joapi, biu ena dua na ikeli, ra qai binia e delana na vatu. Vakasamataka mada​—na tamata dau via vakaitutu oqo a vinakata me tui e sega mada ga ni bulu vinaka ena gauna e mate kina!c Na viavialevu nei Apisalomi e tini ga ena madua.​—2 Samuela 18:​9-17.

Cata na Via Vakaitutu

13. Ena vakawakana vakacava ena lomana e dua na lotu Vakarisito na yalo ni via vakaitutu?

¹³ Na cadra cake i Apisalomi kei na nona naulu sobu tale vakasauri e dodonu me ka ni vuli vei keda. Sa sega ni caka rawa ena gauna oqo na veiqati. E matau vei ira e so mera cavilaki ira nodra iliuliu ni cakacaka ena nodra tabetabe mera kauaitaki kina se me sudrai cake na nodra itutu. Ena gauna vata oya, era na tukutukuni ira na iliuliu ni cakacaka mera saga mera rawa na yalodra na vakarurugi ena nodra lewa. Ke da sega ni qaqarauni, ena rawa ni vakawakana e lomada na yalo ni via vakaitutu. Ka ni rarawa ni yaco oqo vei ira e so ena imatai ni senitiuri, mani vakavuna nodra veivakaroti vakaukaua na yapositolo.​—Kalatia 4:​17, VV; 3 Joni 9, 10.

14. Na cava meda qarauna kina na yalo ni via vakaitutu, kei na viaviarogo?

¹⁴ Na isoqosoqo i Jiova e sega ni vanua me mai saga kina e dua me via vakaitutu, se me saga me “viaviarogo.” (Vosa Vakaibalebale 25:27) E veivakasalataki na iVolatabu: “Ena seledrutia ko Jiova na tebenigusudra na dauveicavilaki, kei na yamedra na dauvosalevu.” (Same 12:3) E dauveicavilaki o Apisalomi. E dau cavuta na vosa ni veidabui vei ira e vinakata me rawai ira​—na kena inaki taucoko ga me kovea kina na itutu ni veiliutaki. Ena yasana adua, eda marau nida lewe ni dua na mataveitacini e muria na ivakaro i Paula: “Ni kakua ni cakava e dua na ka e na yalo ni nanumi koya ga vaka i koya, se e na yalo dokadoka, ia mo ni yalo malumalumu ga ka dau okati ira na tani me ra uasivi cake vei kemuni.”​—Filipai 2:​3, VV.

Saula​—Na Tui Yalototolo

15. A vakaraitaka vakacava ena dua na gauna o Saula ni a tamata yalomalumalumu?

¹⁵ O Saula, a qai yaco e muri me tui Isireli, a kilai ni tamata yalomalumalumu ena dua na gauna. Me kena ivakaraitaki, raica mada na ka a yaco ni se cauravou. Ni vakacaucautaki koya na parofita ni Kalou o Samuela, e qai sauma ena yalomalumalumu o Saula: “Au sa sega li ni dua vei ira na Penijamini koi au, o koya sa lailai e na nodra veimataqali na Isireli? ia na noqu vuvale sa sega li ni lailai sobu vei ira kecega na veivuvale e na mataqali i Penijamini? ia a cava ko sa vosa kina vakaoqo vei au?”​—1 Samuela 9:21.

16. E vakaraitaka vakacava o Saula na nona yalototolo?

¹⁶ Ia e muri, sa yali na nona yalomalumalumu. Ena gauna e vala tiko kina kei ira na kai Filisitia, sa qai vakasuka o koya i Kilikali. E dodonu me lai waraki Samuela e kea me qai lai kere veivuke vua na Kalou o Samuela ena nona vakacaboisoro. Ni sega ni yaco mai o Samuela ena gauna lokuci, sa qai siosio o Saula me sa vakacaboisoro ga o koya. Oti sara tu ga nona vakacaboisoro sa qai basika mai o Samuela. “A cava ko sa cakava?” e taroga o Samuela. Qai sauma o Saula: “Sa ka ga ni’u a raica era sa se tani vei au ko ira na tamata, ni ko a sega tale ga ni lako mai e na gauna sa lokuci, . . . ka’u a vakasaurarataki au kina, ka vakacabora nai soro kama.”​—1 Samuela 13:​8-12.

17. (a) Nida wilika na itukutuku kei Saula, na cava eda na kaya beka kina ni sa rauta vinaka me lai vakacaboisoro? (b) Na cava a cudruvi Saula kina o Jiova ena vuku ni nona yalototolo?

¹⁷ Nida wilika na itukutuku oqo eda na rawa ni kaya ni sa rauta vinaka me lai vakacaboisoro o Saula. Nira sa “leqa” tu na tamata ni Kalou, era “taqaya,” era sautaninini tale ga ena vuku ni ituvaki dredre era sa tu kina. (1 Samuela 13:​6, 7) E sega tale ga ni cala ke dua e cakava e dua na ka a sega ni vakatarai me cakava, ni kevaka e sega ni yavala ena tubu na leqa.d Ia, nanuma tiko ni o Jiova e rawa ni raica na loma ni tamata, e kila tale ga na veika e tu e lomada. (1 Samuela 16:7) O koya gona, e rairai raica e so na ka vei Saula e sega ni vakamatatataki ena iVolatabu. Me kena ivakaraitaki, de sa raica o Jiova ni yalototolo i Saula e vu mai na nona dokadoka. De votivoti beka vei Saula​—ni o koya na tui ni vanua taucoko o Isireli​—me qai mai waraka tiko e dua ena nona rai ni kena qase, qai parofita lokuyara! Se mani cava a yaco, e nanuma o Saula ni bera i Samuela e solia vua na dodonu me vakacaboisoro, me beca tale ga kina na ivakasala matata a sa tau oti vua. Na cava e qai yaco? A sega ni vakacaucautaki Saula o Samuela ena ka e cakava. E qai vosataki Saula ga: “Ena sega ga ni dei na nomu lewa . . . ni ko sa sega ni vakabauta na ka ka vakarota vei iko ko Jiova.” (1 Samuela 13:​13, 14) Na viavialevu e baci vakavuna tale na madua.

Qarauna na Yalototolo

18, 19. (a) Vakamacalataka se rawa ni vakavuna vakacava me viavialevu e dua na lotu Vakarisito ena gauna oqo na nona yalototolo. (b) Na cava meda nanuma tiko me baleta na cicivaki ni ivavakoso vakarisito?

¹⁸ Na itukutuku ni viavialevu i Saula e volai ena Vosa ni Kalou meda vuli kina. (1 Korinica 10:11) E rawarawa sara me vakacudrui keda na nodra malumalumu na tacida. Me vakataki Saula, eda na yalototolo beka, eda nanuma ni kevaka me na caka vinaka e dua na ka, meda na cakava sara ga o keda. Kaya mada me kena ivakaraitaki kevaka e kenadau sara e dua na tacida ena qaravi ni dua na itavi ena ivavakoso. E sega ni dau bera na nona cakacaka, muria vinaka na ituvatuva ni isoqosoqo, e kenadau tale ga ena vosa kei na veivakavulici. Ena gauna vata oya, e raica nira sega ni yacova na nona ivakatagedegede e so na tacina, e sega tale ga ni vinaka sara na ka era cakava me vaka na kena e namaka. E vuna vinaka beka oya me sa na yalototolo kina se me sega kina ni dau wawa? Me vakalewai ira beka na tacina, me vakaibalebaletaka ni kevaka e sega o koya, ena sega ni caka rawa e dua na ka, ke sa leqa makawa na ivavakoso? Oqo ena vakaraitaka na viavialevu!

¹⁹ Na cava sara mada e vaqaqacotaka dina tiko e dua na ivavakoso vakarisito? Na maqosa ni kena cicivaki? na caka vinaka ni ka? na levu ni kila? De ra yaga na veika oqo me cici malumu kina na ivavakoso. (1 Korinica 14:40; Filipai 3:​16, VV; 2 Pita 3:18) Ia e vakaraitaka o Jisu nira na kilai ga na nona tisaipeli ena nodra veilomani. (Joni 13:35) O koya gona, e dina nira na dau vinakata na qase ni ivavakoso dau loloma me vakamuri vakamatailalai na ka, era kila tale ga ni ivavakoso e sega ni vaka na cicivaki bisinisi e cicivaki ena lewa kaukaua; kena veibasai ga ni o ira na lewe ni ivavakoso era vaka na qelenisipi e dodonu mera lomani. (Aisea 32:​1, 2; 40:11) Ena tini ga ina veisei na tamata e beca ena viavialevu na ivakavuvuli oqo. Ena yasana adua, ena vakilai na veiyaloni ni muri na ituvatuva vakalou.​—1 Korinica 14:33; Kalatia 6:16.

20. Na cava ena qai veivosakitaki ena ulutaga e tarava?

²⁰ E matata mai na itukutuku ni iVolatabu me baleti Kora, Apisalomi, kei Saula ni viavialevu ena tini dina ga ina madua, me vaka e tukuna na Vosa Vakaibalebale 11:2. Ia, e tomana na tikinivolatabu vata tiko ga oya: “Ia sa tu vei ira na yalomalumalumu na vuku.” Na cava na yalomalumalumu? Na ivakaraitaki cava soti ena iVolatabu ena vakamatatataka vei keda na itovo oqo? Eda na vakaraitaka vakacava na yalomalumalumu ena gauna oqo? Na taro kece oqo era na qai veivosakitaki ena ulutaga e tarava.

[iVakamacala e ra]

O se Nanuma?

• Na cava na viavialevu?

• Ena sala cava e lai tini kina ina viavialevu na vuvu nei Kora?

• Na cava eda vulica ena viavia vakaitutu nei Apisalomi?

• Na cava meda cakava meda kua kina ni vakataki Saula ena nona yalototolo?

[iYaloyalo ena tabana e 10]

Na viavialevu i Saula e vu mai na nona yalototolo