Talairawarawa ina Veiliutaki Vakalou

“Ko Jiova sa noda turaga-ni-lewa, ko Jiova sa noda vu ni lawa, ko Jiova sa noda Tui.”​—AISEA 33:22.

1. Na cava soti e duatani kina na matanitu makawa o Isireli?

A TAUYAVU na matanitu o Isireli ena 1513 B.S.K. Ena gauna oya a se sega kina na kena koroturaga, sega na kena vanua, qai sega na kena tui e laurai. O ira na lewenimatanitu oqo era kaivesu tu e liu. Ia, e duatani tale ga na matanitu vou oqo baleta ni o Jiova e kena Turaganilewa, Vunilawa, qai kena Tui tawarairai. (Lako Yani 19:​5, 6; Aisea 33:22) E sega ni bau dua tale na matanitu me vaka oya!

2. Na cava e tarogi me baleta na ivalavala ni kena liutaki o Isireli, na cava e bibi kina vei keda na isaunitaro oqo?

² Ni sega ni Kalou ni veisei ia e Kalou ga ni vakacegu o Jiova, sa na macala tu ga ni na sega ni yakusurasura na matanitu e liutaka. (1 Korinica 14:33) E vaka dina oqori na matanitu o Isireli. Ia e liutaka vakacava e dua na isoqosoqo e vuravura na Kalou e tawarairai? Meda dikeva mada se a liutaka vakacava o Jiova na matanitu o Isireli, ni na vakaraitaka na bibi ni noda talairawarawa ina veiliutaki vakalou.

Liutaki Vakacava o Isireli Makawa

3. E vakarautaka vakacava o Jiova nodra vakasalataki na nona tamata?

³ A nodra Tui tawarairai na Isireli o Jiova, ia e digitaki ira na tamata yalodina mera matataki koya e vuravura. Era lesi e so mera turaga ni yavusa, iliuliu ni vuvale, e so na qase mera nodra daunivakasala kei na nodra dauveilewai na tamata. (Lako Yani 18:​25, 26; Vakarua 1:​15) Ia, a sega ni rawa vei ira na tamata era lesi oqo mera yalomatua ra qai vakatulewa dodonu vakavo ga ke vukei ira na Kalou, baleta nira sega ni tamata uasivi. Era sega tale ga ni kila na veika e tu e lomadra na wekadra era sokalou vata. Ia, e se rawa tiko ga vei ira na dauveilewai era rerevaka na Kalou oya mera vakasalataki ira na wekadra baleta ni nodra ivakasala e yavutaki ena Lawa i Jiova.​—Vakarua 19:15; Same 119:​97-​100.

4. Na itovo cava soti mera kua ni vakaraitaka na dauveilewai yalodina e Isireli, ena vuku ni cava?

⁴ E levu sara na ka e vinakati vei ira na dauveilewai, e sega ni vinakati ga mera kila na Lawa. Nira sega ni tamata uasivi, a vinakati vei ira na qase oya mera kua ni vakaraitaka na itovo e sega ni vinaka me vaka na daunanumi ira ga, veitotaki, kei na kocokoco, ni na rawa ni vakaleqa na nodra vakatulewa. A tukuna vei ira o Mosese: “Mo ni kua ni veitotaki ena vakatulewa. Me tautauvata na nomuni rogoci ira na tamata wale kei na tamata rogo. Kua ni rerevaki ira na tamata, baleta ni oqo e vakatulewa ni Kalou.” Io, era vakatulewa ena vukuna na Kalou na dauveilewai e Isireli. E itavi cecere dina qai dokai!​—Vakarua 1:​16, 17, NW.

5. Me ikuri ni nona vakarautaki ira na dauveilewai, na cava e vakarautaka tale ga o Jiova me baleti ira na nona tamata?

⁵ E vakarautaka tale ga o Jiova na veika vakayalo era gadreva nona tamata. Ni bera nodra tadu ina Vanua Yalataki, e vakaroti ira mera tara e dua na valeniveitavaki, me vanua ni sokalou dina. E vakarautaki ira tale ga na bete mera vakavuvulitaka na Lawa, mera vakacabora na isoro manumanu, mera dau waqaca tale ga na ka boi vinaka ena veimataka kei na yakavibogi. E digitaki tuaka i Mosese, o Eroni, me imatai ni bete levu e Isireli kei iratou na luvena me ratou vukei tamadratou ena nona itavi.​—Lako Yani 28:1; Tiko Voli Mai na Lekutu 3:​10; 2 Veigauna 13:​10, 11.

6, 7. (a) Era cakacaka vata vakacava na bete kei ira na Livai era sega ni bete? (b) Na cava eda vulica mai na kena soli e levu na itavi vei ira na Livai? (Kolosa 3:​23)

⁶ Nira lewe lailai ga na bete, e bau itavi dredre toka na nodra qaravi vakayalo na vica na milioni na tamata. E qai vakarautaki mera vukei ira na bete na lewe ni yavusa i Livai. E tukuna o Jiova vei Mosese: “Mo soli ira na Livai kivei Eroni kei rau na luvena: era sa soli sara vua, maivei ira na Isireli.”​—Tiko Voli Mai na Lekutu 3:​9, 39.

⁷ E wasei vinaka vakatolu na nodra cakacaka na Livai me duatani na nodra itavi na mataqali i Kerisoni, Koaca, kei Mirari. (Tiko Voli Mai na Lekutu 3:​14-​17, 23-​37) Rairai bibi beka e so na itavi, ia era yaga taucoko. Nodra cakacaka na mataqali i Koaca e kauti ira voleka ina kato ni veiyalayalati kei na iyaya ni loma ni valeniveitavaki. E itavi levu dina e soli vei ira na Livai, se era mataqali i Koaca se sega. (Tiko Voli Mai na Lekutu 1:​51, 53) Ka ni rarawa ni so era sega ni marautaka na nodra itavi. Era sega ni talairawarawa ina lewa vakalou, ia era dokadoka baleta nira via rogo, ra qai veiqati ca. E dua vei ira oqo o Kora na Livai.

“Dou sa Via Taura Talega na Cakacaka Vakabete?”

8. (a) O cei o Kora? (b) Na cava e rairai vakavuna nona raica ga vakatamata o Kora na cakacaka vakabete?

⁸ O Kora e sega ni nodra iliuliu na Livai, se iliuliu ni mataqali o Koaca. (Tiko Voli Mai na Lekutu 3:​30, 32) Ia o koya e dua na turaga dokai e Isireli. Na itavi e vakacolati kina o Kora e lai volekati Eroni kina kei na luvena. (Tiko Voli Mai na Lekutu 4:​18, 19) Ni cakacaka veivolekati kei iratou, de raica vinaka na nodratou malumalumu. E rawa me kaya o Kora: ‘Ratou tamata ivalavala ca wale na bete oqo, ia e vinakati meu vakarorogo vei iratou! Ena dua na gauna lekaleka sa oti a bulia e dua na bulumakau koula o Eroni. E vu ni neimami qaravi matakau na neimami sokalou ina bulumakau oya. Ia oqo sa mai bete levu o Eroni, na tuaka i Mosese! Oqo na veitovaki! Vakacava o rau na luve i Eroni, o Netapi kei Epaiu? Rau sega ni doka na nodrau itavi dokai, qai vakamatei rau o Jiova.’a (Lako Yani 32:​1-5; Vunau ni Soro 10:​1, 2) Se mani cava e vakasamataka o Kora, e vakilai levu ni raica ga vakatamata na cakacaka vakabete. Oya sara ga na vu ni nona saqati rau o Mosese kei Eroni, qai vaka tale ga kina o Jiova.​—1 Samuela 15:23; Jemesa 1:​14, 15.

9, 10. Era saqati Mosese vakacava o Kora kei na nona ilala? Ena vuku ni cava a sega ni dodonu mera saqati koya kina?

⁹ Ni turaga rogo o Kora, e rawarawa sara nona vakamuai ira mai e so e vaka tale ga oya na nodra rai. Rau tomani koya o Tecani kei Epairami me ratou uqeti ira mai e 250 tale na turaga mera tokoni iratou. Era kaya vei Mosese kei Eroni: “[E]ra sa savasava ko ira kece sara nai soqosoqo taucoko, ka sa tiko vei ira ko Jiova: a cava drau sa vakalevulevui kemudrau cake kina vei ira nai soqosoqo i Jiova?”​—Tiko Voli Mai na Lekutu 16:​1-3.

¹⁰ A sega ni dodonu mera saqata na veiliutaki i Mosese na ilala oqo. E se sega tale ga ni dede mai na gauna erau a veitusaqati kina o Eroni kei Miriama. E viavia tautauvata na ka erau vaqaqa kei na ka e vaqaqa o Kora. Me vaka na Tiko Voli Mai na Lekutu 12:​1, 2, erau taroga: “Sa vosa li vei Mosese duaduaga ko Jiova? sa sega beka ni vosa talega vei keirau?” A vakarorogo tiko o Jiova. Mani vakaroti Mosese, Eroni, kei Miriama me ratou lako mai ina mata ni valeniveitavaki me vakaraitaka kina se o cei me iliuliu. A tukuna vakamatata o Jiova: “Kevaka sa tiko kei kemudou e dua na parofita, oi au ko Jiova, au na vakatakilai au vua e na raivotu, au na vosa vua e na tadra: ia sa dua tani ko Mosese na noqui talatala: sa yalodina [se, “lewa,” NW] e na ka kece ni noqu vale.” Oti oya, e qai vakavuna o Jiova me tauvi vukavuka vakalekaleka o Miriama.​—Tiko Voli Mai na Lekutu 12:​4-7, 10.

11. E walia vakacava o Mosese na leqa e baleti Kora?

¹¹ Eratou kila vinaka o Kora kei na nona ilala na ka e yaco oya. E sega sara ga ni dodonu me ratou veitusaqati. Ia e saga toka ga o Mosese mera veivosakitaka na leqa oya. E uqeti ira mera marautaka mada ga na cakacaka era cakava tiko, ni kaya vei ira: “Sa ka lailai beka vei kemudou, ni sa tawasei kemudou na Kalou ni Isireli maivei ira nai soqosoqo ni Isireli me kauti kemudou mo dou voleka vua?” Sega, e sega ni “ka lailai” oya. E levu dina na ka e soli vei ira na Livai. Na cava tale era se gadreva? Na vosa i Mosese e tarava e vakaraitaka na ka e tu e lomadra: “Dou sa via taura talega na cakacaka vakabete?”b (Tiko Voli Mai na Lekutu 12:3; 16:​9, 10) Na cava e cakava o Jiova ni saqati na nona lewa?

Vakataulewa na Turaganilewa Nei Isireli

12. E vakatau ena cava na nona veiwekani vinaka o Isireli kei na Kalou?

¹² Ena gauna e solia kina na nona Lawa vei Isireli o Jiova, e tukuna vei ira ni kevaka era talairawarawa vua, era na yaco mera “vanua tabu” [se, “matanitu tabu,” NW]. Ena matanitu tabu tiko ena gauna ga era muria tiko kina na veika sa tuvalaka o Jiova. (Lako Yani 19:​5, 6) Ni sa yaco tiko na veitusaqati, sa na vinakati me vakataulewa na Turaganilewa kei na Vunilawa nei Isireli. E kaya vei Kora o Mosese: “O iko, kei ira kecega na nomui lawalawa, dou mai tiko e na mata i Jiova, e na mataka, ko iko, kei ira, kei Eroni: ia me kauta na nona miqa ni ka boi vinaka na tamata yadua, ka viritaka kina na ka boi vinaka, ka kauta mai ki na mata i Jiova na tamata yadua na nona miqa, e rua na drau ka limasagavulu na miqa; ko iko talega, kei Eroni, mo drau taura yadua na nona miqa.”​—Tiko Voli Mai na Lekutu 16:​16, 17.

13. (a) Era siosio vakacava na dauveitusaqati mera vakacabora vei Jiova na ka boi vinaka? (b) Na cava e cakava o Jiova vei ira na veitusaqati?

¹³ E vakaraitaka na Lawa ni Kalou ni dodonu ga mera cabora na ka boi vinaka na bete. E dodonu gona mera sa liaca na Livai era sega ni bete na kena tukuni mera vakacabora vei Jiova na ka boi vinaka. (Lako Yani 30:7; Tiko Voli Mai na Lekutu 4:​16) Era sega ni bau liaca na tikina oqori o Kora kei na nona ilala! Ena siga e tarava e “vakasoqona nai soqosoqo taucoko ki na katuba ni vale ni veitavaki, me veileti kei rau [o Mosese kei Eroni].” E tukuna na iVolatabu: “Sa kaya vei Mosese kei Eroni ko Jiova, Drau tawasei kemudrau mai nai soqosoqo oqo, me’u sa vakarusai ira vakasauri.” Ia erau kerea o Mosese kei Eroni me kua ni vakarusai ira. Mani vakadonuya o Jiova na nodrau kerekere. Ia e “lako maivei Jiova na buka waqa, ka kani ira na lewe rua na drau ka limasagavulu era sa cabora na ka boi vinaka.” Oqo o Kora kei na nona ilala.​—Tiko Voli Mai na Lekutu 16:​19-​22, 35.c

14. Na cava e vakatauca kina na nona lewa o Jiova vei ira na Isireli?

¹⁴ E kurabuitaki nira se sega ga ni vuli na Isireli mai na ka e cakava o Jiova vei ira na dauveitusaqati oya. “Ia e na mataka, era sa didivaki Mosese kei Eroni nai soqosoqo taucoko ni Isireli, ka kaya, Drau sa vakamatei ira na tamata i Jiova.” Era totaki ira na dauveitusaqati na Isireli! E sega tale ni vosoti ira rawa o Jiova. Sa sega tale ni rawa vua e dua me veivakameautaki, okati kina o Mosese kei Eroni. E vakavuna o Jiova mera mate e dua na iwiliwili levu, o ira na “ciba e na mate levu, era sa le tinikava na udolu ka vitu na drau, ia sa sega ni wili vata ko ira sa mate e na vuku i Kora.”​—Tiko Voli Mai na Lekutu 16:​41-49.

15. (a) Na cava soti na vuna a dodonu ga kina vei ira na Isireli mera vakadonuya na nodrau veiliutaki o Mosese kei Eroni? (b) Na cava o vulica me baleti Jiova ena ka e yaco oya?

¹⁵ E maumau sara na nodra mate na iwiliwili levu oya. Ke ra vakasama mada ga. Ke a rawa mera dui tarogi ira: ‘O cei erau bolea na mate me rau lai raici Fero? O cei erau tukuna vua me sereki ira na Isireli? O cei duadua ga e sureti me cabeta na ulunivanua o Orepi nira sa sereki na Isireli, me rau lai veivosaki sara ga kei na agilosi ni Kalou?’ Na vakasakiti ni kedrau itukutuku o Mosese kei Eroni e vakadeitaka na nodrau yalodina vei Jiova kei na nodrau lomani ira na tamata. (Lako Yani 10:28; 19:24; 24:​12-​15) A sega ni marautaka o Jiova na nona vakamatei ira na dauveitusaqati oya. Ia, e qai vakatauca na nona lewa nira tomana tiko ga na veitusaqati na tamata. (Isikeli 33:11) E yaga vakalevu vei keda ena gauna oqo meda nanuma tiko na ka e yaco oya. Ena vuku ni cava?

Na iDewadewa ena Gauna Oqo

16. (a) A rawa nira vakadinadinataka vakacava na Jiu ena imatai ni senitiuri ni matataki Jiova o Jisu? (b) Na cava e veisautaka kina o Jiova na matabete Livai, e veisautaka ina cava?

¹⁶ Sa tiko ena gauna oqo e dua na “matanitu” vou e kena Turaganilewa tawarairai, Vunilawa, qai kena Tui o Jiova. (Maciu 21:43) E tauyavu na “matanitu” oqo ena imatai ni senitiuri S.K. Ena gauna oya sa tiko e dua na valenisoro totoka e Jerusalemi, a sosomitaka na valeniveitavaki ena gauna i Mosese. (Luke 1:​5, 8, 9) Ia a tauyavutaki ena yabaki 29 S.K. e dua na valenisoro vakayalo, e kena Bete Levu o Jisu Karisito. (Iperiu 9:​9, 11) E vinakati me vakatulewa tale na Kalou. O cei ena vakayagataka o Jiova me liutaka na “matanitu” vou oqo? A vakadinadinataka o Jisu nona yalodina vua na Kalou. E lomani ira na lewenivanua qai levu tale ga na cakamana e cakava. Ia me vakataki ira ga na tukadra domoqa, era sega ni vakadonui Jisu e levu na Livai. (Maciu 26:​63-​68; Cakacaka 4:​5, 6, 18; 5:​17) Oqo e vakavuna me sosomitaka o Jiova na matabete Livai ina dua na matabete vakaturaga. Me yacova mai oqo e se veiqaravi tiko ga na matabete vakaturaga.

17. (a) Na ilawalawa cava era matabete vakaturaga ena gauna oqo? (b) E vakayagataka tiko vakacava o Jiova na matabete vakaturaga?

¹⁷ O cei era lewe ni matabete vakaturaga ena gauna oqo? E sauma na taro oqori na yapositolo o Pita ena imatai ni nona ivola. E vola vei ira na lewe ni yago i Karisito lumuti o Pita: “Ia koi kemudou nai tabatamata digitaki, a matabete vakaturaga, a matanitu yalosavasava, a tamata sa taukena na Kalou, mo dou vakaraitaka kina na nona vinaka sara o koya ka kacivi kemudou mai na butobuto ki nona rarama e veivakurabuitaki.” (1 Pita 2:9) E matata mai na vosa oqo ni ilawalawa lumuti era imuri i Jisu era lewe ni “matabete vakaturaga,” qai vakatokai ira tale ga o Pita mera “matanitu yalosavasava.” E vakayagataki ira tale ga o Jiova mera idewadewa ni veivakasalataki kei na veidusimaki vakayalo vei ira na nona tamata.​—Maciu 24:​45-​47.

18. Era cakacaka vata vakacava na qase era lesi kei na matabete vakaturaga?

¹⁸ Era matataka tiko na matabete vakaturaga ena nodra ivavakoso na tamata i Jiova e veiyasa i vuravura o ira na qase ni ivavakoso era lesi. Meda dokai ira da qai tokoni ira na tagane oqo, se ra lumuti se sega. Baleta? Ni vakayagataka o Jiova na yalona tabu me lesi ira ina itutu oqori. (Iperiu 13:​7, 17) E yaco vakacava oya?

19. E lesi ira vakacava na qase na yalo tabu?

¹⁹ O ira na qase oqo era rawata na ivakatagedegede e vakaraitaki ena Vosa ni Kalou, na ivola e vakavuna na yalo ni Kalou. (1 Timoci 3:​1-7; Taito 1:​5-9) Oya na vuna e kainaki kina ni lesi ira na yalo tabu. (Cakacaka 20:28) E dodonu mera kila vinaka na lewe ni iVolatabu na qase. Me vakataki koya na Dauveilewai Levu e lesi ira, mera kua tale ga ni veitovaki na qase nira vakatulewa.​—Vakarua 10:​17, 18.

20. Na cava o taleitaki ira kina na qase era ogataki keda?

²⁰ Meda kua gona ni vakalewa na nodra vakatulewa na qase, ia meda vakasamataka ga na nodra ogataki keda. Eda uqeti meda nuitaki ira baleta nira veiqaravi voli mai ena yalodina ena vicasagavulu na yabaki. Era dau vakarautaka vinaka na nodra itavi ena soqoni ni ivavakoso, era tomani keda ena kena ‘vunautaki na itukutuku vinaka ni matanitu,’ ra qai dau vakasalataki keda vakaivolatabu ena gauna eda gadreva kina na ivakasala. (Maciu 24:14; Iperiu 10:​23, 25; 1 Pita 5:2) Era sikovi keda nida tauvimate ra qai dau vakacegui keda nida lolosi. Era vakaliuca ra qai tokona ena yalodina na veika e baleta na Matanitu ni Kalou. E sobuti ira na yalo tabu i Jiova; e vakadonui ira tale ga.​—Kalatia 5:​22, 23.

21. Na cava mera nanuma dei na qase, ena vuku ni cava?

²¹ Ia era sega ni tamata uasivi na qase. Era kila nira tamata ivalavala ca ga, era sega gona ni vakatuturagani ira vei ira na “tamata ni Kalou.” Ia era ‘vukei ira ga ena ka mera reki kina.’ (1 Pita 5:​3, NW; 2 Korinica 1:​24, VV) Era lomani Jiova na qase yalomalumalumu ra qai gugumatua, era kila tale ga ni kevaka era vakadamurimuri Jiova vinaka, era na yaga sara vakalevu ena ivavakoso. Oqo na vuna era saga kina mera vakaitovotaki ira ena itovo me vaka na loloma, veinanumi, kei na vosovoso.

22. E vakaukauataka vakacava na nomu vakabauta na isoqosoqo laurai i Jiova na nomu raica lesu na itukutuku kei Kora?

²² Eda marau dina ni liutaki keda tiko vakatawarairai o Jiova, ni noda Bete Levu o Jisu Karisito, nira vakavulici keda tiko na lumuti era lewe ni matabete vakaturaga, ra qai vakasalataki keda tiko o ira na qase ni ivavakoso yalodina! Dina ena sega ni uasivi sara na isoqosoqo e liutaka na tamata, ia eda marautaka ga nida qarava tiko na Kalou vata kei ira na noda itokani yalodina era vakarorogo kece tiko ina veiliutaki ni Kalou.

[iVakamacala e ra]

Na Cava O Vulica?

• Ena nona loloma, na cava e vakarautaka o Jiova mera qaravi kina na Isireli?

• Na cava e sega sara ga kina ni dodonu me saqati rau o Mosese kei Eroni o Kora?

• Na cava eda vulica ena nona vakarusai ira na dauveitusaqati o Jiova?

• Eda vakaraitaka vakacava nida vakavinavinakataka na veika e vakarautaka o Jiova ena gauna oqo?

[iYaloyalo ena tabana e 9]

O dau raica na vakaitavi ena isoqosoqo i Jiova me itavi dokai?

[iYaloyalo ena tabana e 10]

“A cava drau sa vakalevulevui kemudrau cake kina vei ira nai soqosoqo i Jiova?”

[iYaloyalo ena tabana e 13]

Era matataka na matabete vakaturaga na qase era lesi