Leqa ni Veivakaduiduitaki

“ENA RAIRAI NODA DODONU MEDA TAUTAUVATA, IA E SEGA NI DUA NA VEILIUTAKI E VAKAVATUKANATAKA RAWA.”

Oqo na ka e kaya o Honoré de Balzac, na dauvolaivola ni Varanise ena ika19 ni senitiuri. O duavata kei koya? Levu era vakabauta ni cala na veivakaduiduitaki. Ia, ena ika21 mada ga ni senitiuri oqo, se kune tiko ga na veivakaduiduitaki.

E KAUAITAKA o Calvin Coolidge, a peresitedi e Mereke mai na 1923 ina 1929 na leqa ni veivakaduiduitaki qai kaya ni na “muduki vakadua.” Ia, ni oti e 40 na yabaki ni peresitedi nei Coolidge, e vakaraitaka na Kerner Commission, na isoqosoqo e digitaki me raica na veimaliwai, ni ririkotaki ni na tawase me rua na ilawalawa e Mereke: “dua na tamata yago loaloa, dua na yago vulavula​—erau duidui rau qai sega ni tautauvata.” E so era kaya ni sa yaco dina tiko e Mereke na ka oqo, ni sa qai “levu tiko ga na duidui vakamatatamata vaka kina ena veika vakailavo.”

Na cava e sega ni rawa ni tautauvata kina na tamata kece? Eda duidui. E kaya e dua a lewe ni palimedi mai Mereke o William Randolph Hearst: “Era tautauvata kece na tamata ena gauna era buli kina, oya era vinakata mera kua ni tautauvata.” Na cava e vakabalebaletaka? E kaya vakamatata o Henry Becque na dauvolaivola ni Varanise ena ika19 ni senitiuri: “Na ka e vakadredretaka meda tautauvata oya nida vinakata kece meda tautauvata kei ira na vetaicake.” Tamata kece era via tautauvata kei ira era vakaitutu lelevu; ia sega ni levu vei ira na vakaitutu lelevu oqo era na via mai tautauvata kei ira era toka e ra.

E so era sucu mera tauvanua, mera vetaicake, se ra kawa turaga. Se dina tiko ga oqo ena so na vanua. Ia, ena levu na vanua nikua, ena vakatau ena levu ni ilavo era taukena se kalasi ni bula cava era toka kina, na kalasi e ra, e lomadonu, se kalasi e cake. E tiko tale e so na ka e vakavuna na duidui, me vaka na kawatamata, na vuli, vaka kina na kilai ni wilivola. Ena so na vanua, e vu ni veivakaduiduitaki ke dua e tagane se yalewa, era dau raici na yalewa mera lolovira.

Ena Oti na Leqa Oqo?

Na lawa ni dodonu ni kawatamata sa vakamalumalumutaka e so na ka e vakavuna na veivakaduiduitaki. Sa vakadonui e Mereke na lawa e vakatabuya na veivakaduiduitaki. Sa bokoci mai Sauca Aferika na veivakaduiduitaki ni tamata yago loaloa kei ira na yago vulavula. E dina ni se laurai tiko ga na veivakabobulataki, ia sa vakatabui ena levu na vanua. Sa vakadonui tale ga vakalawa na dodonu vei ira na itaukei ni qele mera taukena na qele, ra qai vakacegui e so era leqa tu ni sa bokoci na veivakaduiduitaki.

E vakaraitaka beka oqo ni sa na oti na veivakaduiduitaki? Sega. De sa na vakamalumalumutaki e so na veivakaduiduitaki, ia era basika tale e so. E kaya na ivola na Class Warfare in the Information Age: “Sa sega ni gadrevi nikua mera vakaduiduitaki na itaukei ni cakacaka kei ira na tamata cakacaka, nira sa tatawasewase ina so tale na iwasewase lalai ra qai tamata cudrucudru.”

Ena tawasea tiko ga na tamata na veivakaduiduitaki? Me vaka ena vakamacalataki ena ulutaga e tarava, e tiko na vakanuinui.