Marautaka na Yalododonu i Jiova

“O koya sa muria nai valavala dodonu kei na loloma, sa na kunea na bula, kei nai valavala dodonu, kei na vakarokoroko.”​—VOSA VAKAIBALEBALE 21:21.

1. Na cava era cakava na tamata nikua e vakavuleqa vakalevu?

“SA DUA na sala sa rairai dodonu vua na tamata, ia na kenai otioti na sala ga ni mate.” (Vosa Vakaibalebale 16:25) E vakamacalataka vinaka na vosavakaibalebale oqo na nodra ivalavala na tamata nikua. Era dau kauaitaka ga vakalevu na veika e dodonu e matadra, era sega ni kauaitaka na veika era gadreva na tani. (Vosa Vakaibalebale 21:2) Era kaya nira muria na lawa ni vanua era lewena ia ke rawa era dau qara na sala mera beca kina na lawa. Oqo e vakavuna me yakusurasura qai veilecayaki na kawatamata nikua.​—2 Timoci 3:​1-5.

2. Na cava e vinakati meda qai rawa kina ni bula vinaka?

² Me rawa nida qai tiko vinaka, da veilomani, da qai veisaututaki, e vinakati meda muria e dua na lawa se ivakatagedegede e dodonu vakaoti, na lawa era na ciqoma ra qai rawa ni muria na tamata kece ga. Ia, sa sega tu ga ni rawa oya ina lawa se ivakatagedegede e bulia na tamata, se mani vakacava sara na kena vakasamataki vinaka, me vukea noda bula vinaka. (Jeremaia 10:23; Roma 3:​10, 23) Ke tiko e dua na lawa se ivakatagedegede vinaka, ena kunei e vei, e ivakatagedegede vakacava? De vinaka cake beka me tarogi, Ke tiko na ivakatagedegede vaka oya, o na marautaka beka mo muria?

Qarai na iVakatagedegede Dodonu

3. O cei duadua ga e rawa ni solia na ivakatagedegede e ganiti keda kece, baleta?

³ Me kune na ivakatagedegede e ganiti keda kece, ena vinakati meda qara na ivakatagedegede e ulabaleta na veivakaduiduitaki vakamatatamata, duidui ni itovo vakavanua, kei na duidui vakapolitiki, me nona ivakatagedegede e dua e sega ni vakaleqai koya na rai taute ni tamata. E sega kina ni vakabekataki ni o koya duadua ga e rawa ni solia na ivakatagedegede oqo na Kalou kaukaua duadua e Dauveibuli, o Jiova, ni kaya o koya: “Me vaka na kena cecere cake na lomalagi ki vuravura, sa cecere cake vakakina na noqui valavala ki na nomudoui valavala, kei na noqu vakanananu ki na nomudou vakanananu.” (Aisea 55:9) E vakamacalataki Jiova tale ga na iVolatabu me “Kalou vosa dina, ka sega ni ca, sa yalododonu ka daucaka dodonu ko koya.” (Vakarua 32:4) E dau cavuti tale ga vakawasoma ena iVolatabu na vosa “sa yalododonu ko Jiova.” (Lako Yani 9:​27; 2 Veigauna 12:6; Same 11:7; 129:4; Lele i Jeremaia 1:​18) Io, e solia o Jiova na ivakatagedegede uasivi duadua baleta ni yalodina qai yalododonu o koya.

4. Na cava e ibalebale ni vosa na “yalododonu”?

⁴ E levu na tamata era vakalewai ira se raici ira sobu na dau kaya nira dodonu se yalododonu cake vei ira tale e so. Ia e ibalebale ni “yalododonu” na dodonu vakaoti, savasava; tawacala, sega ni valavala ca; na muri ni ivakavuvuli ni lawa ni Kalou se itovo uasivi; na caka dodonu se caka vinaka. O na sega beka ni marautaka na lawa se ivakatagedegede e kovuti kina na vei itovo oya?

5. Vakamacalataka na yalododonu e cavuti ena iVolatabu.

⁵ E kaya na Encyclopaedia Judaica me baleta na yalododonu: “Na yalododonu e sega ni ivakarau ga ni yaloda ia e vakaibalebaletaki ga ina kena dau caka na ka e dodonu ena veigauna kece.” Me kena ivakaraitaki, ni kainaki ni yalododonu na Kalou, oqo e sega ni itovo ga e taukena, me vaka na savasava. Ia e vakaraitaka ga na veika e dodonu e dau cakava. Me vaka ni dodonu se savasava o Jiova, e rawa ni kainaki ni veika kece e vakavuna se dau cakava e dodonu se yalododonu taucoko. Ni kaya na iVolatabu, “Sa dodonu ko Jiova e na nonai valavala kecega, ka yalololoma e nona cakacaka kecega.”​—Same 145:17.

6. Na cava e kaya o Paula me baleti ira e so na Jiu tawavakabauta ena nona gauna, ena vuku ni cava?

⁶ A vakamatatataka na tikina oqo na yapositolo o Paula ni volavola vei ira na lotu Vakarisito mai Roma. E vola me baleti ira na Jiu tawavakabauta: “Ni ra sa sega ni kila na veivakadonui sa vu mai vua na Kalou [se, “yalododonu ni Kalou,” NW] a ra sa qara me dua na veivakadonui vakataki ira, a ra sa sega kina ni vakamalumalumutaki ira me ra vakadonui mai vua na Kalou [se, “sega ni talairawarawa ina yalododonu ni Kalou,” NW].” (Roma 10:3) Na cava e kaya kina o Paula ‘nira sega ni talairawarawa ina yalododonu ni Kalou’? Era sega beka ni vakavulici ena Lawa, e tu kina na ivakatagedegede dodonu ni Kalou? Era vakavulici kina. Ia, e levu era raica na yalododonu ni Kalou me vaka ga na ivalavala vinaka ni nodra muria ena yalodina na ivakavuvuli vakalotu, era sega ni raica me vaka e ivakatagedegede e dusimaki ira me baleta nodra veitaratara kei ira na tani. Era vakataki ira ga na iliuliu ni lotu ena gauna i Jisu, nira taura cala na ibalebale ni lewa dodonu se yalododonu.​—Maciu 23:​23-​28.

7. E laurai vakacava na yalododonu i Jiova?

⁷ Me kena veibasai, e laurai votu na yalododonu i Jiova ina veika e cakava. Dina ga ni vakaraitaka nona yalododonu ena nona sega ni vakalecalecava na ivalavala ca e nakiti, ia e sega ni kena ibalebale oqo ni sega ni veikauaitaki, se dau yaloca me lai vakavuna meda yawaki koya baleta nida rerevaki koya. Ia e laurai ga nona caka dodonu ena nona vakarautaka na sala meda torovi koya rawa kina da qai vakabulai mai na itotogi ni ivalavala ca. Sa rauta me vakamacalataki o Jiova me “Kalou yalododonu kei nai Vakabula.”​—Aisea 45:21.

Yalododonu kei na Veivakabulai

8, 9. E vakaraitaka vakacava na Lawa na ivakatagedegede dodonu ni Kalou?

⁸ Me rawa nida kila na kena salavata na yalododonu ni Kalou kei na nona veivakabulai, meda vakasamataka mada na Lawa e solia ina matanitu o Isireli ena liga i Mosese. A sega tale ni vakabekataki ni dodonu vakaoti na Lawa oya. Ena nona vosa ni tatau, a tukuna vei ira na Isireli o Mosese: “Ko cei na matanitu levu, sa dodonu na kenai lesilesi kei na kena lewa, e tautauvata kei na vunau kecega oqo, ka’u sa tauca vei kemuni edaidai?” (Vakarua 4:8) E kaya o Tui Tevita e Isireli ni oti e vica na senitiuri e muri: “Sa dina na lelewa i Jiova, ka sa dodonu kecega.”​—Same 19:9.

⁹ E vakaraitaka o Jiova ena Lawa na nona ivakatagedegede me baleta na veika e dodonu kei na veika e cala. E vocia vakavudi na Lawa na veika e dodonu mera cakava na Isireli me baleta na nodra sokalou, nodra vakacici bisinisi, nodra bula vakaveiwatini, na veika me laukana kei na bula savasava, kei na veika me caka ena gauna ni veilewai. E vakaraitaka tale ga na Lawa na itotogi me tau vei ira na beca na Lawa, so na gauna dau itotogi mate sara ga.a E dina beka na ka era kaya e so ni yalododonu se ivakatagedegede ni Kalou ena Lawa e rui dredre dina qai veivakaocai, e vesuki ira tale ga na tamata ra qai sega ni marau?

10. Era ciqoma vakacava na lawa i Jiova o ira na lomani koya?

¹⁰ O ira na lomani Jiova era marautaka vakalevu nona lawa kei na nona ivakaro dodonu. Me kena ivakaraitaki, e sega ni kaya ga o Tui Tevita ni dodonu na lewa i Jiova, me vaka eda sa raica, ia e taleitaka dina qai vakavinavinakataka tale ga. Me baleta na lawa kei na dodonu ni lewa i Jiova, e vola o koya: “Sa daugadrevi vakalevu cake, ka vakalailai na koula, io, na koula vinaka sara e levu: sa uasivi cake e na oni na kena kamikamica, io, e na qa ni oni. Sa vakasalataki talega na nomuni tamata e na ka oqo: ka sa levu na kenai sau ni sa vakabauti tiko.”​—Same 19:​7, 10, 11.

11. E yaco vakacava na Lawa me ‘ivakatawa tiko me yacova nona lako mai o Karisito’?

¹¹ Ni oti e vica na senitiuri, e vakaraitaka tale ga o Paula na vu ni kena yaga vakalevu na Lawa. E vola vei ira mai Kalatia: “Sa mai keda i vakatawa tiko kina na Lawa me yacova na lako mai nei Karisito, me da vakadonui kina e na vuku ni vakabauta.” (Kalatia 3:​24, VV) Ena gauna i Paula, na ivakatawa e dauveiqaravi ena dua na vuvale levu. E nona itavi me taqomaki ira na gone qai dau kauti ira tale ga i koronivuli. E vaka kina na Lawa, e taqomaki ira tiko na Isireli mai na itovo lolovira kei na nodra ivakavuvuli vakalotu na veimatanitu era tu yavoliti ira. (Vakarua 18:​9-​13; Kalatia 3:​23) E vakavotuya tale ga na Lawa na nodra ivalavala ca na Isireli kei na nodra gadreva na bula kei na veivosoti. (Kalatia 3:​19) Na vakacaboisoro e dau vakayacori e dusia tiko na kena vinakati e dua na isoro ni veivoli qai vakatayaloyalotaka tale ga na veika e rawa ni kilai tani kina na Mesaia. (Iperiu 10:​1, 11, 12) O koya gona, ni vakatakila o Jiova na nona yalododonu ena Lawa, e nanumi ira na tamata kei na nodra rawata na bula tawamudu.

O Ira e Okata na Kalou Mera Yalododonu

12. Na cava era na rawata na Isireli ke ra muria vinaka na Lawa?

¹² Ni dodonu vakaoti na Lawa e solia o Jiova, ke a vakadonui ira na Isireli na Kalou nira muria na lawa. E tukuna tale vei ira na Isireli o Mosese ni bera nodra curu ina Vanua Yalataki: “Na ka oqo eda na dodonu kina, ni da sa vakabauta ka cakava nai vakaro kecega oqo e na mata i Jiova na noda Kalou, me vaka sa vakaroti keda ko koya.” (Vakarua 6:​25) A yalataka tale ga o Jiova: “Dou vakabauta kina na noqu vunau, kei na noqu lewa; o koya kevaka sa cakava ga na tamata, ena bula kina: sai au ko Jiova.”​—Vunau ni Soro 18:5; Roma 10:5.

13. E tawadodonu beka o Jiova baleta ni namaki ira na nona tamata mera muria na nona Lawa dodonu? Vakamacalataka.

¹³ E ka ni rarawa ni sega ni muria na matanitu o Isireli “nai vakaro kecega oqo e na mata i Jiova,” a sega kina ni rawata na veivakalougatataki a yalataki vua. Era sega ni muria rawa na ivakaro ni Kalou baleta e uasivi na lawa ni Kalou. E kena ibalebale beka oqo ni tawadodonu na Kalou? Sega. E vola o Paula: “A cava me da qai kaya? Sa tu beka vua na Kalou nai valavala tawa-dodonu? E segai sara.” (Roma 9:​14) Ia ni se bera ni soli na Lawa kei na gauna sa soli oti kina era tu e so e okati ira na Kalou mera yalododonu dina ga nira tamata ivalavala ca. O ira na daurerevaka na Kalou oqo era okati kina o Noa, Eparama, Jope, Reapi, kei Taniela. (Vakatekivu 7:1; 15:6; Jope 1:1; Isikeli 14:14; Jemesa 2:​25) Eda na taroga beka: Na yavu cava e okati ira kina na Kalou mera yalododonu?

14. Na cava e vakaibalebaletaka na iVolatabu ni vakatokai ira na tamata mera “yalododonu”?

¹⁴ Ni kaya na iVolatabu nira “yalododonu” e so, e sega ni kena ibalebale oya nira sega ni valavala ca se mera tamata uasivi. E kena ibalebale ga nira cakava vinaka na nodra itavi vua na Kalou kei ira na tamata. Me kena ivakaraitaki, e vakatokai o Noa me “tamata yalododonu” qai “sega ni cala e na nonai tabatamata” baleta ni “cakava ko Noa me vaka na ka kecega sa vakarota vua na Kalou, io, sa cakava vakakina.” (Vakatekivu 6:​9, 22; Malakai 3:​18) O Sakaraia kei Ilisapeci, na itubutubu i Joni na Dauveipapitaisotaki, ‘rau dodonu ruarua ena mata ni Kalou, erau muria kece ga na vunau kei na ivakaro ni Turaga.’ (Luke 1:6) E bau tukuni tale ga me ‘tamata yalododonu, ka rerevaka na Kalou’ e dua e sega ni Isireli, oqo o Konilio, na turaganivalu ni Itali.​—Cakacaka 10:22.

15. E vakilai na yalododonu ni tamata ina cava?

¹⁵ E vakilai tale ga na yalododonu ni tamata ina veika e tu e lomana, oya nona vakabauta, vakavinavinakataka na veika e yalataka o Jiova kei na nona lomani koya, sega ni nona vakayacora duadua ga na veika e vinakata na Kalou. E kaya na iVolatabu ni o Eparama e “vakabauti Jiova; e qai okati o koya me yalododonu.” (Vakatekivu 15:​6, NW) A sega ni vakabauta ga o Eparama ni bula tu na Kalou ia e vakabauta tale ga na nona vosa ni yalayala me baleta na “kawa.” (Vakatekivu 3:​15; 12:2; 15:5; 22:18) Ni a vakaraitaka o Eparama na vakabauta e salavata kei na cakacaka, a rawa kina me rau veiwekani kei Jiova qai vakalougatataki Eparama tale ga kei ira na tamata yalodina tale e so dina ga nira tamata ivalavala ca.​—Same 36:10; Roma 4:​20-​22.

16. E yaga vakacava na vakabauti ni isoro ni veivoli?

¹⁶ O koya gona ena vakatau ina nona vakabauta na isoro ni veivoli i Jisu Karisito nona qai vakatokai na tamata me yalododonu. E vola o Paula me baleti ira na lotu Vakarisito ena imatai ni senitiuri: “E da sa vakadonui wale ga e na loloma soli wale ni Kalou ni sa sauma na keda i sere ko Jisu Karisito.” (Roma 3:​24, VV) A vakamacalataki ira tiko o Paula o ira na digitaki mera veiliutaki vata kei Karisito ena Matanitu vakalomalagi. Ia na isoro ni veivoli i Jisu e rawa tale ga kina vei ira e vica vata na milioni me vakadonui ira na Kalou. A raica ena raivotu na yapositolo o Joni e “dua nai soqosoqo levu sara, e sega e dua na tamata e wilika rawa . . . era sa tu e na mata ni tikotiko-vakaturaga, kei na mata ni Lami, era vakaisulu e nai sulu vulavula.” E vakatakarakarataka na nodra isulu vulavula na nodra savasava ra qai yalododonu ena mata ni Kalou baleta nira “sava nodrai sulu, ka vakavulavulataka e na dra ni Lami.”​—Vakatakila 7:​9, 14.

Marautaka na Yalododonu i Jiova

17. Na cava meda cakava meda rawa kina ni yalododonu?

¹⁷ Ena nona loloma o Jiova e tala mai kina na Luvena, o Jisu Karisito, me rawa kina ni vakadonui ira na tamata na Kalou. Ia eda sega ni tu tu ga eda sa yalododonu. E dodonu meda cakacakataka noda vakabauta na isoro, da qai moica na noda bula me salavata kei na loma ni Kalou, da yalataka noda bula vei Jiova, da qai vakaraitaka ena matanalevu na noda yalayala nida papitaiso. Meda qai saga tiko ga meda yalododonu, nida saga tiko na itovo vakayalo tale e so. O Timoci, e dua na lotu Vakarisito e nona inuinui na bula e lomalagi, e vakaroti koya o Paula: “Mo muria na yalododonu, na lotu, na vakabauta, na loloma, na vosota, na yalomalua.” (1 Timoci 6:​11; 2 Timoci 2:​22) E vakaraitaka tale ga o Jisu na bibi ni noda sasaga tiko ga: “Dou vakasaqara taumada na matanitu ni Kalou, kei na nona yalododonu.” De dua eda sasagataka tiko vakaukaua meda rawata na veivakalougatataki ena kauta mai na Matanitu ni Kalou, ia e vaka tale beka ga oqori noda saga meda muria na yalododonu i Jiova?​—Maciu 6:​33.

18. (a) Na cava e sega ni ka rawarawa kina na noda saga na yalododonu? (b) Na cava eda vulica vei Loti?

¹⁸ E sega ni ka rawarawa na noda muria na yalododonu. E baleta nida tamata ivalavala ca, da qai dau malele ina veika e sega ni dodonu. (Aisea 64:6) Kuria oqori na nodra maliwai keda tu na tamata era sega ni kauaitaka na ivalavala dodonu i Jiova. Na veika eda sotava tu oqo e via vaka na veika e sotava o Loti ni tiko ena koro e vakasisila na kena itovo o Sotoma. E vakamacalataka na yapositolo o Pita na vuna a vinakata kina o Jiova me vakabulai Loti ni vakarusai na koro oya. Kaya o Pita: “Ni a vakararawataki na yalo ni tamata dodonu ko ya e na nodra i valavala vakasisila e dau raica ka rogoca e na veisiga e na nona bula maliwai ira tiko.” (2 Pita 2:​7, 8, NW) E dodonu meda dui tarogi keda: ‘Au vakadonuya lo tiko beka na veika vakasisila e yaco tu oqo? Au dau vakalewa beka ga na iyaloyalo kei na qito voravora? Se me vakataki Loti, au rarawataka sara ga na itovo tawadodonu vaka oya?’

19. Eda na kalougata vakacava ke da marautaka na yalododonu ni Kalou?

¹⁹ Ena gauna rerevaki qai veilecayaki oqo, ena taqomaki keda ga na noda marautaka na yalododonu i Jiova. Ni tarogi: “I Jiova, o cei ena tiko e na nomuni vale? O cei ena tiko vakadua e na nomuni ulu-ni-vanua tabu?” E sauma o Tui Tevita: “O koya sa lako vakadodonu, ka kitaka nai valavala dodonu.” (Same 15:​1, 2) Nida qara da qai marautaka na yalododonu ni Kalou, eda na veiwekani vinaka tiko ga kei koya da qai marautaka tale ga na nona veivakadonui kei na nona veivakalougatataki. Oya na vuna eda lomavakacegu kina da qai sega tale ga ni beci keda kina. E kaya na Vosa ni Kalou: “O koya sa muria nai valavala dodonu kei na loloma, sa kunea na bula, kei nai valavala dodonu, kei na vakarokoroko.” (Vosa Vakaibalebale 21:21) Nida saga vakaukaua tale ga meda cakava na veika vinaka, ena vinaka kina na ivakarau ni noda veimaliwai qai torocake tale ga na noda ivakarau ni bula vakayago kei na bula vakayalo. E kaya na daunisame: “Sa kalougata ko ira era vakabauta na lewa dodonu, kei koya sai valavala dodonu [se, “yalododonu,” NW] e na veigauna kecega.”​—Same 106:3.

[iVakamacala e ra]

Vakamacalataka Mada

• Na cava na yalododonu?

• Rau salavata vakacava na yalododonu ni Kalou kei na noda vakabulai?

• E okati ira vakacava na tamata mera yalododonu na Kalou?

• Eda marautaka vakacava na yalododonu i Jiova?

[iYaloyalo ena tabana e 15]

E taleitaka dina qai vakavinavinakataka na lawa ni Kalou o Tui Tevita

[iYaloyalo ena tabana e 16]

E okati Noa, Eparama, Sakaraia kei Ilisapeci, kei Konilio, me ratou yalododonu na Kalou. O kila na vuna?