iVakatakarakara Vakalotu​—Vu Mai na Gauna Makawa

“Na ivakatakarakara e vakavolekati keda ina savasava kei na vinaka ni Kalou, kei ira na Nona Sanito.”​—TABACAKACAKA NI LOTU ORTHODOX NI KIRISI E OSITERELIA

ENA dua na siga tunumaka ni Okosita, e warumisa na siga qai vakilai na cawa katakata ena ikabakaba simede e goleva cake na monastiri ni “Most Holy Mother of God,” e koto ena yanuyanu o Tínos, ena Aegean Sea. Ia, na warumisa ni siga oqo e sega ni vakayalolailaitaki ira na sivia na le 25,000 era lewe ni ilakolako vakalotu ni lotu Orthodox, ena nodra tabili cake tiko mera yacova yani na ivakatakarakara ni tina i Jisu e ukutaki vinaka tu.

E laurai e matana e dua na goneyalewa lokiloki na mosi kei na sasaga, e dradra wale ga na duruna ena nona qasi voli. Voleka vua, e dua na kena marama e rui oca ni lako vakayawa mai na dua tale na yasa ni yanuyanu, ia e vorata na wawale ni yavana ni lako tiko. E drodro vakayauyau na nona buno e dua na turaga e tudonu nona bula ena nona suguraki koya yani ena kedra maliwa na lewe vuqa. Era saga mera lai reguca na ivakatakarakara i Meri ra qai cuva kina.

E sega ni vakabekataki nira gumatuataka sara ga na tamata daulotu oqo na nodra via qarava na Kalou. Ia, era le vica sara mada era kila ni nodra qaravi na ivakatakarakara e ivalavala a tekivutaki mai ena vica vata na senitiuri ni bera na nodra gauna na lotu Vakarisito?

Vakayagataki Vakalevu na iVakatakarakara

Ena kedra maliwa na lotu Orthodox, e laurai ena veivanua kece ga na ivakatakarakara. Ena veivalenilotu, era dau vakamareqeti vakalevu na ivakatakarakara i Jisu, Meri, kei na vuqa na “sanito.” Levu na gauna era dau reguca, vakama na ka boi vinaka, ra qai waqara na kadrala o ira na vakabauta mera vakarokorokotaka kina na veivakatakarakara oya. Kuria, voleka ni nodra vale kece na lotu Orthodox e dau tiko ga na vanua e tu kina na nodra ivakatakarakara, era dau lai masu kina. E dau matau nira kaya na lotu Orthodox ni gauna era sokaloutaka kina na ivakatakarakara era vakila nira volekata na Kalou. Vuqa era vakabauta ni vakalougatataka na Kalou na ivakatakarakara qai tiko tale ga kina na kaukaua ni cakamana.

De ra na kurabuitaka na ilala vakabauta oya nira a sega ni vakadonuya na lotu Vakarisito ena imatai ni senitiuri na vakayagataki ni ivakatakarakara. E tukuna na ivola na Byzantium: “O ira na lotu Vakarisito taumada era vakatotomuria na lotu Vakajiu nira cata na qaravi matakau. E sega nira vakadonuya na cuva ina kedra iyaloyalo na tamata ni Kalou.” Na ivola vata ga oya e tomana: “Tekivu mai ena iKalima ni Senitiuri, sa vakayagataki vakalevu na ivakatakarakara se matakau . . . ena lotu e matanalevu, se na kena era dui cakava ga vakataki ira.” Ke ra sega ni tekivutaka na vakayagataki ni ivakatakarakara vakalotu na lotu Vakarisito ena imatai ni senitiuri, ia e vu beka ga mai vei?

Kena iTekitekivu

E vola na dauvakadidike o Vitalij Ivanovich Petrenko: “Na vakayagataki ni matakau e sega ni qai tekivu ga ena gauna vakarisito, ia e tekivu makawa sara ena ‘lotu butobuto.’  ” Era duavata e levu na daunitukutuku makawa ena nodra kaya ni a tekivutaki na qaravi ni ivakatakarakara ena veilotu mai Papiloni makawa, Ijipita, kei Kirisi. Me kena ivakaraitaki, e Kirisi makawa era taurivaka na matakau me ivakatakarakara vakalotu. E vakabauti oqo ni tiko kina na kaukaua vakalou. Era nanuma na tamata ni so na ivakatakarakara oqo era sega ni caka ena liga, ia era lutu mai lomalagi. Ena so na soqo lavotaki, e dau colati wavoki na ivakatakarakara oya ena loma ni korolevu, qai dau vakacabori vei ira na isoro. “Era nanuma o ira na daulotu ni Kalou na matakau, ia ena so na gauna . . . e dau sagai me vakaduiduitaki na Kalou mai na matakau,” e kaya o Petrenko.

E curu vakacava na vakasama kei na itovo vaka oqo ina lotu Vakarisito? Na daunivakadidike vata ga oya a kaya, nira mate oti na yapositolo i Karisito ena vica vata na senitiuri, vakauasivi e Ijipita, “e semati na vakabauta ni lotu Vakarisito kei na ‘vakabauta ni lotu butobuto.’ E veiwaki kina na vakabauta ni Ijipita, Kirisi, Esia, Roma kei na Jiu qai taurivaki vata kei na ivalavala ni sokalou vakarisito.” E tekivu sara ga e kea “na nodra [cokota vata na lotu] na qasenilotu vakarisito, ra qai taurivaka na ivakatakilakila ni lotu butobuto me sa vakayagataki ena lotu Vakarisito.”

Sega ni dede sa dau vakayagataki sara ga na ivakatakarakara ena gauna ni nodra qaravi Kalou vakataki ira se ena matanalevu. Ena ivola na Age of Faith, e vakamacalataka kina na daunitukutuku makawa o Will Durant na sala a yaco kina oya, e kainaka: “Nira sa qaravi vakalevu na sanito, qai tubu tale ga na kedra iwiliwili, sa dredre mera nanumi se ra kilai kece; mani tabaki kina e levu na kedra iyaloyalo, okati e kea o Meri; ia o Karisito sa tekivu rokovi ruarua na kena itaba kei na Nona kauveilatai. Vei ira li na dau vakamuai rawarawa, e nodra vakabauta kece ni tu kina na kaukaua mana. Yaco mera taleitaka na lewenivanua na veika oqo, era lai tini rokova kina na iyaloyalo, matakau, kei na iyaya tale e so ni lotu; era tekicuvataka, reguca, waqara na kena kadrala kei na ka boi vinaka, ra vakasalusalutaka ra qai namaka me cakamana. . . . Era saga na iLiuliu ni lotu kei na kena veimatabose mera vakamacalataka vei ira na lewenilotu ni veika oya era ivakatakarakara wale ga, era sega ni Kalou, ia era sega ni via kila.”

Edaidai, era tukuna e levu era dau vakayagataka na ivakatakarakara vakalotu nira sega ni sokaloutaka, ia era vakayagataka ga nira doka. Era kaya beka ni dodonu ga me vakayagataki na iyaloyalo vakalotu​—me ivukevuke ni qaravi Kalou. Ena rairai vaka tale ga oya na nomu rai. Ia na taro, na cava na nona rai na Kalou me baleta na tikina oqo? Sega beka ni tautauvata na cuva ina ivakatakarakara kei na kena sokaloutaki? Sega li ni na rawa ni veicoriti na ivalavala ni qaravi Kalou vaka oqo?

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 4]

Na Cava na iVakatakarakara Vakalotu?

Era duidui tu na mataqali ivakatakarakara vakalotu. E so era buli. So tale era ceuti. Era dau vakayagataka vakalevu na lotu Katolika vakaroma. E dau tu tale ga na droini ni ivakatakarakara i Karisito, Meri, ira na “sanito,” se o ira na agilosi. Era dau droinitaki tale tu ga e so era cavuti tu ena iVolatabu kei na so na ka e yaco ena gauna oya, se na veika a yaco ena itukutuku makawa ni lotu Orthodox. Vakavuqa, e dau vakayagataki na tikinikau raraba me caka kina na droini.

Ia e tukuna na lotu Orthodox me baleta “na kedra iyaloyalo na Sanito, ni sega ni rairai vakataki keda na tamata.” E tukuni tale ga “ni dredre mera kilai.” E dau vakabauti tale ga ni rawa ni “vakilai kina na kaukaua ni Kalou.”

[iYaloyalo ena tabana e 4]

Na vakayagataki ni ivakatakarakara e vu mai na lotu butobuto

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 3]

© AFP/CORBIS