iTalanoa ni Nona Bula

Vakaitikotiko Tudei ena Vanua Keirau Lesi Kina Vakaulotu

TALANOATAKA O DICK WALDRON

E yakavi ni Sigatabu, Sepiteba 1953. Keirau se qai yaco vou i South-West Africa (sa o Namibia nikua). Se bera mada ga ni keirau macawa dua, keirau sa lai vakavakarau sara ina dua na soqoni soqovi levu e caka ena koroturaga, o Windhoek. Na cava e kauti keirau sara mai vakayawa mai Ositerelia ina vanua oqo e Aferika? Keirau lesi mai e ke vakaveiwatini kei na tolu tale na goneyalew me keitou mai daukaulotu ni itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou.​—Maciu 24:14.

A TEKIVU na noqu bula ena dua na vanua yawa sara, mai Ositerelia, ena yabaki vakairogorogo ni 1914. Donuya na noqu gauna ni cauravou na leqa vakailavo vakaitamera a vakila o vuravura taucoko e vakatokai na Great Depression. Mani tiko kina na noqu itavi meu veivuke ena neitou bula vakavuvale. A sega na cakacaka, ia au saga na sala meu tobo rapete kina ni veikau, nira a bini mai Ositerelia. Dua gona na noqu veivuke levu ina neitou vuvale na noqu sega ni cegu na vakani keitou toka ena lewe ni rapete.

Ni kacabote na iKarua ni iValu Levu ena 1939, au sa cakacaka tiko ena sitimanivanua kei na basi ni korolevu o Malevani. Rauta ni lewe 700 na tagane keimami cakacaka vata tiko, qai duidui na neimami yadra, e duidui tale ga na draiva au dau sotava ena veiyadra kece. Dau vakavuqa na noqu tarogi ira, “O lotu cava?” au qai kerea mera vakamacalataka na nodra vakabauta. Au taleitaka wale ga na nona ivakamacala e dua e iVakadinadina i Jiova. Ni a vakamacalataka vei au na itukutuku ni iVolatabu me baleta na vuravura parataisi era na bula tawamudu kina na rerevaka na Kalou.​—Same 37:29.

Ena gauna vata oya, sa veitaratara tale tiko ga kina o tinaqu kei ira na iVakadinadina i Jiova. Vakavuqa niu suka bogi, sa dau vakarau tu na kequ ia e biu toka e yasana na ivoladraudrau na Consolation (sa Yadra! nikua). Au taleitaka na dau vakawilika. Toso na gauna, au sa raica rawa ni oqo na lotu dina au sa mani tekivu sosoqoni sara kei na ivavakoso, au papitaiso ena Me 1940.

A tiko mai Malevani e dua na nodra vale na painia, ra vakaitikotiko kina e rauta ni lewe 25 na iVakadinadina i Jiova era cakacaka vakaitalatala vakatabakidua. Au mani toki meu lai tiko kei ira. Niu rogoca e veisiga na nodra talanoataka na totoka ni veika era sotava ena cakacaka vakadauvunau, e kea sara ga au sa bucina kina e lomaqu meu sa na cakacaka vakaitalatala vakatabakidua. Yaco na gauna au vakalewe fomu meu kerea meu painia. A vakadonui, au sureti meu lai veiqaravi ena valenivolavola ni tabana ni iVakadinadina i Jiova e Ositerelia. Au lai lewenivuvale sara e Peceli.

Bala i Valeniveivesu, Vakatabui na Cakacaka

E dua na noqu itavi e Peceli na qarava na kena valenikauvaro. Dau musumusu na kauvaro me buka qai maroroi na kena qilaiso me vakayagataki ena nodra vakacicivi na motoka ni valenitabana, ni dredre sara na voli waiwai ena vuku ni ivalu. Keitou lewe 12 na cakacaka ena valenikauvaro, keitou qai tiko kece ena yabaki ni bula e dodonu me curu kina e dua ina sotia. Sega gona ni dede keitou sa bala kece i valeniveivesu me ono na vula, ni keitou sega ni via curu ina sotia ena vuku ni neitou vakabauta e yavutaki vakaivolatabu. (Aisea 2:4) Keitou vakau ina dua na valeniveivesu e keba ni veivakacakacakataki. Ia, e veidonui dina na cakacaka e lesi vei keitou! Na ta kau, na cakacaka ga keitou sa kila matemate tu, ni keitou vulica mai Peceli!

Na vinaka ni neitou cakacaka e lai vakavuna wale ina iliuliu ni valeniveivesu me solia e dua na neitou iVolatabu kei na so na neitou ivolatabaki vakaivolatabu, dina ga ni a vakatabui matua na kena soli vei keitou. Dua na lesoni bibi ni bula veimaliwai au vulica tale ga ena gauna oya. Niu se cakacaka tiko e Peceli e dredre sara me keirau veiriti kei na dua na tacida, ni sa rui duidui vakalevu na neirau ivakarau ni bula. Ia, o cei keirau a biu vata ena sela ni valeniveivesu? O koya sara ga na tacida oya. Ni levu na gauna me keirau lai veikilai kina, mani yaco me keirau bukia e dua na veikilai dredre qai dede.

Toso na gauna a vakatabui kina e Ositerelia na cakacaka ni iVakadinadina i Jiova. E vesu kece na ilavo ni isoqosoqo, e lailai sara kina na veivuke vakailavo e soli vei ira na tiko e Peceli. Dua na siga e dua vei ira na taciqu e kea e tukuna vei au: “Dick, au via lako i vunau i tauni, ia e sega na noqu ivava vinaka, e tiko ga na noqu ivava ni cakacaka.” Au marautaka meu vukea, au mani solia vua na noqu ivava me dara.

E muri, au rogoca ni vesu ni a cakacaka vakavunau tiko, e bala sara i valeniveivesu. Au mani vola vua: “Au rarawataka dina na ka e yacovi iko. Sa vinaka mada ga niu a sega ni dara tiko na noqu ivava!” Ia, sega ni dede au vesu tale ena ikarua ni gauna ena vuku ni noqu tawaveitovaki. Niu sereki, au lesi meu lai veiqaravi ena vanua ni teitei e vakani ira tiko na lewe i Peceli. Me yacova mai oya, sa vakatarai tale na cakacaka ni iVakadinadina i Jiova ni qaqa na neimami kisi ni valataki ena mataveilewai.

Vakamau kei na Dua na Painia Gugumatua

Niu se cakacaka tiko ena vanua ni teitei, au sa nakita meu sa na vakawati, keirau mani veivinakati sara kei na dua na painia goneyalewa o Coralie Clogan. Se tekivuna o tubu i Coralie na nodratou taleitaka na itukutuku ni Vosa ni Kalou na vo ni nona vuvale. Ni vakarau cavuka koto na nona icegu, oqo na nona vosa ni vakadre vei Vera, na tina i Coralie: “Susugi iratou na luvemu me ratou lomana ka qarava na Kalou, me datou na lai sota kina ena Parataisi e vuravura.” E muri, ni sikovi Vera yani e dua na painia kei na ivola Millions Now Living Will Never Die, a vakasamataka lesu na vosa i tinana. Na ivola lailai oya e vakadeitaka vua ni inaki ni Kalou me na marautaka na tamata na bula ena parataisi e vuravura. (Vakatakila 21:4) A papitaiso ena itekitekivu ni veiyabaki ni 1930, a muria na vosa ni veivakadreti i tinana, mani bucina rawa kina ina lomadratou na tolu na luvena yalewa​—o Lucy, o Jean, kei Coralie​—me ratou lomana na Kalou. Ia e saqata kaukaua na nodratou sokalou na nona veitinani o tama i Coralie, me vaka ga a veivakaroti kina o Jisu, ni rawa ni na yaco ena lomanivuvale.​—Maciu 10:​34-​36.

Eratou dau taleitaka na ivakatagi na vuvale na Clogan; e dui tiko gona na iyaya ni ivakatagi eratou rawa ni vakatagitaka na gone yadua. O Coralie e dau vakatagi vaiolini, ena 1939 ni se qai yabaki 15 a soli vua e dua na sitivikite ni ivakatagi. Ia na kacabote ni iKarua ni iValu Levu a yavalati Coralie me vakasamataka vakabibi se cakacaka cava me cakava ena nona bula. Oya na gauna me vakatulewa kina. Ena dua na yasana sa tadola tu na katuba ni nona tosoya na kila na vakatagi, ni a sa veisureti oti na Melbourne Symphony Orchestra me lai vakatagi kina. Ia ena yasana kadua, a tu tale ga na galala me digitaka me solia vakatabakidua na nona gauna ina cakacaka vakasakiti ni kacivaki ni itukutuku ni Matanitu ni Kalou. A vakalewa vakamatua sara o Coralie na ka me cakava, ena 1940, eratou mani papitaiso tolutolu vakaveitacini, sa tekivu sara na nodratou vakarau me ratou cakacaka vakaitalatala vakatabakidua.

Sega ni dede na nona vakatulewataka o Coralie me cakacaka vakaitalatala vakatabakidua, a sotava sara e dua vei ira na mataveitacini era a qarava tiko na cicivaki ni valenitabana e Ositerelia, o Lloyd Barry. E muri, a qai lesi me dua na lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa ni iVakadinadina i Jiova. Se qai vunau oti ga e Malevani o Lloyd Barry, a kaya sara vei Coralie: “Au lesu tale oqo i Peceli. Vakacava mo tomani au ena noqu ilakolako lesu ena sitimanivanua, mo sa lai lewenivuvale e Peceli?” Sega ni bera na nona vakadonuya o Coralie.

E dua na itavi levu e cakava o Coralie kei ira na vo ni tacida yalewa e Peceli ena nodra vakarautaka na ivolatabaki vakaivolatabu me baleti ira na mataveitacini e Ositerelia raraba, ena gauna a vakatabui tu kina na cakacaka ni donuya na ivalu. Ena ruku ni nona veidusimaki o Brother Malcolm Vale, era a tabaka sara ga na ivola. A tabaki qai dabani na ivola The New World kei na Children, e sega tale ga ni lutu e dua na itabataba ni ivoladraudrau Na Vale ni Vakatawa ena rua vakacaca na yabaki a vakatabui tu kina na cakacaka.

A tokitaki vaka15 na misini ni tabaivola me kua nira toboka na ovisa. Dua na gauna e lai tabaki na noda ivola ena dua na rukunivale, qai tabaki vata kei na so tale na ivola me kena iubi. Na tacida yalewa e tiko ena rumu era dau ciqomi kina na vulagi, ena tabaka na bulukau ni lali ena lai rogoci sara e rukunivale ke siqema ni dua na leqa. Oya na ivakatakilakila vei ira na tacida yalewa e rukunivale mera vunitaka kece na ivola ni bera ni dua e siro yani me lai vakacacara.

Ena dua na vakacacara vaka oya, e vuka na yalodra e so na tacida yalewa nira qai vakila ni laurai vinaka tu ga e dua Na Vale ni Vakatawa ni tava toka ena dela ni dua na tepeli. Ia ni curu yani na ovisa e tavara sara ga na nona katoleta ena dela ni ivoladraudrau, qai tekivu vakacacara. Ni sega ni kunea e dua na ka, mani taura na nona kato a vakanadaku i tuba!

Ni sa vakatarai tale na cakacaka, sa soli lesu na valenitabana vei ira na mataveitacini tagane, ra mani sureti e levu mera lesi mera painia lavotaki. A bole o Coralie me lako i Glen Innes. Keirau vakamau ena 1 Janueri, 1948, keirau lai cakacaka vata sara e kea. Ni keirau biubiu, sa dua na ivavakoso bulabula sa tauyavutaki toka kina.

A neirau ilesilesi ka tarava na koro o Rockhampton, ia keirau sega ni kunea kina e dua na neirau vale. Sa mani vakaduri ga na neirau valelaca ena tutu ni tikiniqele ni dua na tataleitaki. Keirau tiko kina ena loma ni ciwa taucoko na vula. Ke a sega ni yaco na vulaiuca me basuraka na neirau valelaca na cagilaba qai kuitaka tani na bi ni uca, keirau na rairai dede kina.a

Lesi i Vanuatani

Ena neirau tiko e Rockhampton, keirau sureti kina me keirau lai lewe ni ika19 ni kalasi ni vuli kaulotu ena Watchtower Bible School of Gilead. Ni oti gona na tuvaitutu ena 1952, keirau sa lesi sara mai ina vanua oqo a yacana e liu o South-West Africa.

Sega ni bera na nodra yavala na italatala ni lotu ena nodra vakaraitaka na nodra cata na neitou cakacaka vakaulotu. Ena vei Sigatabu ena loma ni ono vakadua na macawa, era vakaroti ira toka na lewenilotu mai na nodra tepale mera qarauni keitou. Mera kua ni dolava vei keitou na nodra matanikatuba, ra kua tale ga ni vakadonuya me keitou wilika vei ira na iVolatabu, de ra na vakasesei wale kina. Ena dua na vanua, a levu sara na ivolatabaki keitou solia, ia a muri keitou e dua na italatala qai soqona kece na ivola ena veivale keitou biuta kina. Dua na siga keitou a lai veivosaki kei koya na italatala oya e nona vale, dua na ka na levu ni noda ivola sa tu vua.

E sega ni dede era sa kauai tale ga na vakailesilesi ni matanitu ena neitou cakacaka vakavunau. Era kasamitaka ni keitou a cakacaka tiko kei ira na Kominisi, sega ni vakataratutu nira a vakavuna oqo na iliuliu ni lotu. Mani tauri na maweniliga i keitou, ra vakatarogi tale ga e so keitou dau sikovi ira. Ia, dina ni levu na veitusaqati, sa qai tubu ga na kedra iwiliwili na tiko ena soqoni.

Ni keitou se qai tokatu ga mai, sa dua na ka na neitou via wasea na itukutuku ni Vosa ni Kalou vei ira na itaukei ena koro o Ovambo, Herero, kei Nama. Ia e sega ni ka rawarawa. A okati tale tu ga o South-West Africa ena gauna oya ina veiliutaki ni veivakaduiduitaki ni matanitu e Sauca Aferika. Ni keitou kai valagi, e tabu ni keitou lai vunau ena nodra itikotiko na loaloa, vakavo ga ke solia na matanitu na kena ivolatara. Keitou kerea vakavica na ivolatara, ia era sega vakadua ni vakadonuya na vakailesilesi.

Ni oti e rua na yabaki ena neirau ilesilesi, keirau kurabuitaka ni sa tiko bibi o Coralie. A sucu na luve i keirau yalewa o Charlotte ena Okotova 1955. Sa mani sega ni rawa ni keirau cakacaka vakadaukaulotu, au kunea e dua na noqu cakacaka vagauna, au rawa gona ni a painia kina vakalekaleka.

Saumi na Neirau Masu

Dua na ka ni bolebole keirau se baci sotava ena 1960. A taura o Coralie e dua na ivola ni sa davo bibi sara toka o tinana, ke sega ni vakatotolo yani erau na sega ni veiraimata tale. Sa mani neitou inaki me keitou sa biuti South-West Africa me keitou toki lesu i Ositerelia. Ia, dua na ka a qai yaco​—na macawa sara ga me keitou biubiu kina au taura e dua na ivolatara mai vei ira na vakailesilesi e vakadonuya me keitou curumi Katutura, e dua na nodra itikotiko na loaloa. Na cava beka me keitou cakava? Me sa soli lesu tale beka na ivolatara e taura e vitu na yabaki na kena sagai tiko? A rawarawa me keitou ulubaletaka ni rawa nira na qai tomana na cakacaka e so tale na mataveitacini. Ia e sega li ni isolisoli i Jiova oqo, na isau ni neirau masu?

Totolo ga na noqu lewa na ka meu cakava. Au sa na sega ni lako, ke keitou lako kece i Ositerelia e rawa ni vakadredretaka na kena soli na ivolatara ni neitou vakaitikotiko vakadua e ke, e dua na ka keitou sa saga makawa tiko. Kena siga e tarava, au vakasuka na noqu pasese ni vodo waqa, rau sa mani soko ga na noqu veitinani ena nodrau ilakolako ni veisiko, rau lai gade tale ga vakabalavu i Ositerelia.

Ni rau se yali tu na noqu veitinani, au sa tekivu cakacaka vakavunau ena nodra itikotiko na loaloa sa vakadonui me keitou curuma oya. Dua na ka na nodra tataleitaki. Ni rau qai lesu mai o Coralie kei Charlotte, sa lewe vica toka mai na itikotiko oya sa tiko ena neitou soqoni.

Au sa vakamotoka ena gauna oya, dina ni ka makawa ia sa bau rawa mada ga niu lai vakavodoki ira mai kina na tataleitaki ina soqoni. Au dau lesu vakava se vakalima ena dua na gauna ni soqoni meu vakavodoka e vitu, walu se ciwa sara ena dua na cici. Ni sobu na iotioti ni pasidia, e dau veiwalitaka o Coralie: “De so e se ciqi tale toka e loma?”

Me yaga vinaka sara na cakacaka vakavunau, a gadrevi mera wilika na itaukei na noda ivola ena nodra vosa. Au mani ciqoma kina na itavi ni kena veivosakitaki me vakadewataki na ivolacebaceba na Life in a New World ina va na vosa ni vanua oqo: na vosa vaka Herero, Nama, Ndonga, kei na Kwanyama. O ira na vakavakadewa era tamata vuli ra qai vuli iVolatabu tale tiko ga kei keitou, ia au dau dabe vata sara ga kei ira meu vakadeitaka ni sa dodonu na vakadewa. Na vosa vaka Nama e sega soti ni levu na kena vosa. Me kena ivakaraitaki, au saga tiko me dodonu na ivakadewa ni tikina oqo: “Taumada, a tamata uasivi o Atama.” A milaulu o daunivakadewa ni sega ni nanuma se cava na vosa vaka Nama ni “uasivi.” Oti sa qai kaya: “Au sa qai taura rawa.” “Taumada, a vaka na maqo dreu o Atama.”

Keirau Taleitaka na Vanua Keirau Lesi Mai Kina

Sa sivi oqo e 49 na yabaki neirau sa vakaitikotiko ena vanua sa yacana nikua o Namibia. Sega tale ni qai gadrevi na ivolatara me curumi rawa kina na nodra veitikotiko na loaloa. Ni sa cicivaki Namibia tiko nikua e dua na matanitu e sega ni veivakaduiduitaki. Sa va na ivavakoso lelevu eratou tiko e Windhoek ena gauna oqo, qai totoka na kedra dui Kingdom Hall e caka kina na soqoni.

Keirau dau nanuma lesu na vosa a tau ena koronivuli mai Kiliati: “Saga mo lai vakaitikotiko dei ena vanua o lesi kina.” Ni keirau raica na liga i Jiova ena neirau bula e ke, keirau vakadeitaka ni loma i Jiova me keirau vakaitikotiko tudei ena vanua yawa oqo. Keirau sa mai lomani ira na mataveitacini, keirau ciqoma tale ga na duidui ni ivakarau ni nodra bula. Keirau tu e tikidra nira sotava na marau se ra tagi ena rarawa. So na dausoso toka ena motoka mera vakavodoki ina soqoni era se vou sara ena gauna oya, ia era yaco mera duruvesi ni ka dina ena nodra veivavakoso ena gauna oqo. Ni keirau se qai yaco mai ina vanua levu oqo ena 1953, a sega ni se yacova na tini na itaukei era dau kacivaka na itukutuku vinaka. Mai na itekitekivu lailai oya, sa tubu na iwiliwili me sivia na 1,200. Io, e dina o Jiova ina nona yalayala me vakatubura na itei keirau a bau veivuke kina kei na so tale ena kena ‘tei ka vakasuasuataki.’​—1 Korinica 3:6.

Ni keirau raica lesu na dede ni gauna keirau cakacaka voli mai kina, taumada mai Ositerelia, mai tini oqo e Namibia, keirau vakila kei Coralie na lomavakacegu levu. Keirau nuitaka gona, qai masulaka tale ga me solia tiko mada ga o Jiova na kaukaua me keirau cakava tiko kina na lomana ena gauna oqo ka tawamudu.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Neirau toki i Rockhampton, Ositerelia

[iYaloyalo ena tabana e 27]

iKelekele ni waqa, ena ilakolako ina koronivuli o Kiliati

[iYaloyalo ena tabana e 28]

Keirau marautaka vakalevu na vunau e Namibia