iTalanoa ni nona Bula

Keirau Dua ga na Timi

TALANOATAKA O MELBA BARRY

Ena 2 Julai, 1999, keirau a tiko kei watiqu ena dua na soqo levu ni iVakadinadina i Jiova, me vaka ga ni sa vica vata na udolu na gauna e dau neirau ivalavala oqo ena loma ni 57 na yabaki ni neirau bula vakawati. Oqo e iotioti tiko ni vunau i Lloyd ena soqo ni tikina mai Hawaii ena Vakaraubuka oya. Vakasauri ga sa bale. E vodi na sasaga kece me bula tale kina, ni sa mate.a

AU VAKAVINAVINAKATAKI ira vakalevu na mataveitacini lotu Vakarisito era tu tikivi au ena gauna dredre oya ena nodra vukei au ena gauna ni noqu rarawa! Era vakila e vuqa e kea vaka kina ena veiyasa i vuravura na yaga nei Lloyd vei ira.

Sa voleka ni rua na yabaki oqo mai na gauna e mate kina, au dau vakananuma na totoka ni veiyabaki ni neirau bula​—⁠vakavuqa ena ilesilesi vakadaukaulotu ena veivanuatani vaka kina ena itikotiko liu ni iVakadinadina i Jiova e Brooklyn, Niu Yoka. Au dau nanuma lesu tale ga na noqu gauna ni gone e Serene, mai Ositerelia, kei na ituvaki dredre keirau a sotava kei Lloyd me keirau vakamau rawa kina ena itekitekivu ni iKarua ni iValu Levu. Meu se talanoataka mada se yaco vakacava meu mai dua na iVakadinadina kei na neirau tekivu veikilai kei Lloyd ena 1939.

Yaco Meu Dua na iVakadinadina

Erau noqu itubutubu lomani o James kei Henrietta Jones. Au se qai yabaki 14 niu sa vakacavara noqu vuli ena yabaki 1932. Oqo e donuya na gauna ni leqa vakailavo vakaitamera a vakila o vuravura taucoko e vakatokai na Great Depression. Au tekivu cakacaka meu vukea na neitou vuvale, erau wili kina na taciqu yalewa gone. Ena loma ga ni vica na yabaki au sa toka ena dua na cakacaka isau vinaka, au nodra iliuliu e so na yalewa gone.

Ena 1935, a solia kina e dua na iVakadinadina i Jiova e so na ivola vakaivolatabu vei tinaqu qai sega ni bera nona vakadeitaka ni sa kunea na ka dina. Keitou nanuma na vo ni vuvale ni sa lialia. Au wilika na ulutaga ni dua na ivola lailai e vakatokai Where Are the Dead? (Era sa Tu e Vei na Mate?) ena dua na siga, e tarai au sara vakalevu na kena ulutaga. Au sa qai wilika lo voli na ivola oqo. Sa veisau sara ga e kea na noqu rai! Sa tekivu sara meu salavata kei tinaqu ina soqoni ena veilomanimacawa e vakatokai na Model Study. Na ivola lailai e vakatokai na Model Study​—⁠e qai yaco me wasei vakatolu​—⁠e lewena na taro kei na kedra isau, vaka kina na veitikinivolatabu era tokona na kena ivakamacala.

Donuya na gauna oya, ena Epereli 1938, a sikovi Serene mai kina o Joseph F.  Rutherford, e dua na mata mai na itikotiko liu ni iVakadinadina i Jiova. Ena vunau soqovi levu a vunau kina o koya, e imatai tale ga ni vunau meu rogoca. E dodonu me a soli ena Sydney Town Hall, ia era qaqa na dauveitusaqati ni qai sega ni vakayacori kina na rogo vunau. Sa qai caka na vunau ena rara e levu cake na Sydney Sports Ground. Ena levu ni ka era vakacakava na dauveitusaqati e lai kilai raraba sara kina vakavinaka na veisau oqo, rauta gona ni 10,000 era mai vakarorogo, e iwiliwili vakatubuqoroqoro me vaka nira le 1,300 ga na iVakadinadina e Ositerelia ena gauna oya.

Sega ga ni dede au sa vakaitavi sara ena cakacaka vakaitalatala ena imatai ni gauna​—⁠au se bera mada ga ni bau vakavulici kina. Ni keitou sa yaco yani ina yalava ni cakacaka na neitou iwasewase, e kaya sara vei au o koya e liutaki keitou tiko, “Oya na vale mo vosa kina.” Ena levu ni noqu taqaya, au mani taroga na marama e dolava na katuba, “Yalovinaka, e sa vica beka na kaloko?” E gole tale e loma, raica na kaloko, e lesu tale mai me mai tukuna. Sa yaco sara ga e kea na veitalanoa. Au lesu tale ina motoka.

Ia, au sega ga ni yalolailai, sega ga ni dede au sa dau wasea vakawasoma vei ira na tani na itukutuku ni Matanitu ni Kalou. (Maciu 24:14) Ena Maji 1939, au sa vakadeitaka meu yalataki au vei Jiova ena noqu papitaiso ena tavu ni sili nei Dorothy Hutchings, e veitikivi na neitou vale. Ni sega e kea na mataveitacini tagane, sa soli sara vei au e so na itavi ena loma ni ivavakoso e dau lesi vei ira na lotu Vakarisito tagane.

Dau vakalevu ga me vakayacori na neitou soqoni ena nodra vale na mataveitacini, ia ena so na gauna keitou dau saumi valenisoqo me rogoci kina na vunau soqovi levu. E dua na tacida cauravou totoka mai Peceli, na valenivolavola ni tabana, e mai vunau ena dua na gauna ena neitou ivavakoso lailai. Au sega tiko ni kila ni dua tale tiko na vu ni nona lako mai​—⁠me mai kilai au vakavinaka. Oqori na itekitekivu ni neirau veikilai kei Lloyd.

Sota Kei na Vuvale Nei Lloyd

Sa vure sara mai vei au na gagadre ni via qaravi Jiova vakatabakidua. Ia ena noqu kerekere meu cakacaka vakapainia (cakacaka vakaitalatala vakatabakidua), au mani tarogi seu via veiqaravi e Peceli. E yaco kina ena Sepiteba 1939, na vula e kacabote kina na iKarua ni iValu Levu, au sa mai lewenivuvale e Peceli mai Strathfield, ena saula kei Serene.

Ena Tiseba 1939, au lako i Niusiladi meu lai tiko ena dua na soqo ni tikina. Me vaka ni cavutu mai Niusiladi o Lloyd, a lako tale ga o koya ena soqo oya. Keirau vodo ena duavata ga na waqa, e vakavuna me keirau veikilai vinaka sara kina. E gadreva sara ga o Lloyd meu sotavi rau nona itubutubu kei rau na ganena gone ena soqo ni tikina e Wellington, qai muri ena nodratou itikotiko e Christchurch.

Vakatabui Vakalawa na Cakacaka

Ena Vakarauwai, 18 Janueri, 1941, era vodo yani ena ono na nodra motoka loaloa isau levu e so na iliuliu ni matanitu ina valenivolavola ni tabana mera sa lai taura vakaukaua na itikotiko. Me vaka niu veiqaravi tiko ena valeniyadra ena mata ni itikotiko e Peceli, au raici ira sara ga e liu. Sa tukuni rawa vei keimami ni se vo e rauta ni 18 na aua yani i liu na ka ena yaco, era sa vagalalataki rawa kina na ivola kei na file ni valenitabana. Ena macawa e tarava, eratou sa bala i valeniveivesu e lima na lewe i Peceli, wili kina o Lloyd.

Au kila ni ka eratou gadreva vakalevu duadua na tacida e valeniveivesu na kakana vakayalo. Meu vukei Lloyd, au nanuma meu vola vua e so na “ivola ni veidomoni.” Au dau tekivuna na noqu ivola me vaka ga na ivolavolai ni ivola vaka oya, au qai vakuria niu dau lavetaka na ulutaga yadua ni dua taucoko Na Vale ni Vakatawa, oti au qai sainitaka na yacaqu ni o yau na nona daulomani. Sa qai sereki mai o Lloyd ni oti e va veimama na vula.

Vakamau Qai Tomani na Veiqaravi

E gade yani i Ositerelia o tina i Lloyd ena 1940, sa tukuna sara vua o Lloyd na neirau inakinaki ni vakamau. E sega ni tokona o koya baleta ni sa voleka na icavacava ni ivakarau ni veika. (Maciu 24:​3-​14) E vakaraitaka tale ga o Lloyd na nona nanuma vei ira na nona itokani voleka, ia era sega tale ga ni tokoni koya. Sa qai lai tini ena dua na siga ena Feperueri 1942, a qai kauti au lo ga o Lloyd​—⁠kei na va na iVakadinadina, eratou sa yalataka me ratou kua ni tukuna na ka e yaco​—⁠ina valenivolavola ni vakamau, keirau sa vakamau sara. E se sega ni dua na ituvatuva e Ositerelia ena gauna oya mera caka vakamau tale ga na iVakadinadina i Jiova.

E sega ni vakatarai me keirau tomana na neirau veiqaravi e Peceli ni keirau sa vakawati, ia e soli vei keirau na galala me keirau painia lavotaki ke keirau vinakata. Keirau marautaka ni ciqoma na ilesilesi ena dua na koro ena lomanivanua na yacana o Wagga Wagga. E se vakatabui tu ga na cakacaka, qai sega ni dua na veivuke vakailavo vei keirau, ia keirau sa biuta ga vei Jiova na neirau icolacola bibi.​—⁠Same 55:⁠22.

Neirau sala ni veilakoyaki e dua na basikeli vakataurua, keirau sota kina kei na levu na tamata era vakarorogo, keirau dau veivosaki vakabalavu sara vei ira. E le vica ga era via vuli iVolatabu. Ena nona taleitaka vakalevu na neirau cakacaka e dua na itaukeinisitoa, e vakavuna me dau soli keirau vuanikau kei na kakana draudrau ena veimacawa. Ni oti e ono na vula na neirau cakacaka voli e Wagga Wagga, keirau sa sureti me keirau lesu tale i Peceli.

Era sa vagalala mai na valenivolavola e Strathfield na matavuvale e Peceli ena Me 1942 mera sa vakaitikotiko ga ena so na vale vakaitaukei. Era veitokiyaki ena veiyavica na macawa mera kua kina ni tobo. Ena neirau sa lesu i Peceli kei Lloyd ena Okosita keirau lai vakaitikotiko ena dua vei ira na vale oqo. Na neirau itavi ena siga me keirau cakacaka ena dua na vanua ni tabaivola tara vakavuni. Ena June 1943, sa qai vakatarai tale vakalawa na cakacaka.

Vakavakarau Ina Veivanuatani

E soli vei keirau ena Epereli 1947 na fomu ni lai vuli ina Watchtower Bible School of Gilead e tiko mai South Lansing, Niu Yoka, e Mereke. Ni keirau waraka tiko, keirau lesi ina cakacaka ni sikovi ira na ivavakoso e Ositerelia mera vakaukauataki vakayalo. Oti tale e vica na vula keirau sa taura na neirau ivola ni veisureti ina ika11 ni kalasi e Kiliati. E tolu ga na macawa me keirau tuvanaka kina na veika e baleti keirau kei na neirau ilakolako. Keirau veitalatala kei ira na weka i keirau kei ira na neirau itokani ena Tiseba 1947 ni keirau sa mua yani i Niu Yoka kei na 15 tale e Ositerelia keimami sureti ina kalasi vata oya.

Sega ga ni bera na vuka ni vica na vula ena koronivuli o Kiliati, keirau sa taura na neirau ilesilesi vakadaukaulotu i Japani. Ni taura toka na gauna me qai vakacavari na veika vakaivola ni neirau ilakolako i Japani, sa lesi tale o Lloyd ina itavi vakaivakatawa dauveilakoyaki ni iVakadinadina i Jiova e Mereke. Na neirau ilesilesi ni veisiko e kovuti ira na ivavakoso ena korolevu o Los Angeles me yacova sara na iyalayala kei Mexico. Keirau sega ni vakamotoka, ia era dau bole na mataveitacini ena veimacawa mera vakavodoki keirau ina neirau ilesilesi e tarava. Na vanua e kovuta na tabacakacaka vakaitamera oya e sa mai wasewasei ena gauna oqo me tolu na tikina e vakavalagi qai tolu e vakasipeni, na tikina yadua e tiko kina e rauta ni tini na tabacakacaka!

E tasiri totolo ga o gauna, me lai Okotova 1949, keirau sa soko yani i Japani ena dua na waqa a dau usa sotia tu e liu. Dua na yasa ni waqa e nodra na turaga, na yasana kadua e nodra na marama kei ira na gone. Sa vo ga e dua na siga me keimami yaco yani i Yokohama, keimami qai sotava e dua na cava se typhoon. E rairai vakasavasavataka na lomalagi, ni qai cadra mai na siga ena mataka e tarava ena 31 Okotova, sa laurai vinaka tu na ulunivanua o Fuji kei na kena lagilagi. Sa dua na veikidavaki totoka ena neirau ilesilesi vou!

Cakacaka Vata Kei Ira Mai Japani

Ni sa voleka ni kele na waqa ena wavu, keitou raica e levu na tamata e loaloa na drauniuludra. ‘Sa so na ilala kosakosa!’ keitou nanuma ena levu ni nodra tatavosavosa. Era vakaivava sabisabi kau na botona qai cacalidilidi ena delaniwavu kau. Keitou bogi dua mai Yokohama, keitou sa qai vodo sitimanivanua ina neitou ilesilesi vakadaukaulotu i Kobe. A liu i Japani o Don Haslett, ni oti na neitou vuli vata mai Kiliati, e sa lai vakarautaka rawa e dua na itikotiko ni daukaulotu e kea. E vale levu, totoka, tabarua​—⁠e sega ga ni vakaiyaya!

Keitou ta co me coni ena fuloa me neitou meteresi. Oqori na itekitekivu ni neirau bula vakadaukaulotu, sega tale ni dua na ka keirau taukena vakavo ga na neirau iyaya keirau a kauta yani. Keirau vakayagataka na sitovu qilaiso, e vakatokai na hibachi, me keirau vakasaqa kina me vakatakatai tale ga kina na vale. Ena dua na bogi, a kunei Percy kei Ilma Iszlaub e rua tale na daukaulotu o Lloyd, ni rau sa cibati rau tu ena vuku ni kubou rau ceguva. Erau qai vakilai rau tale ni sa dolava o Lloyd na katubaleka me curu e loma na cagi bulabula. O yau tale ga au cibati yau ena dua na gauna au a vakasaqa tiko kina ena sitovu qilaiso oya. E dau taura na gauna me qai matau mai vei keda e so na ka!

E rui bibi me vulici na vosa ni vanua, keitou vuli vosa vakajapani kina ena 11 na aua dua na siga me dua na vula. Oti, keitou qai dau lako yani ina cakacaka vakaitalatala ni toqai toka e so na iyatuvosa me itekitekivu ni neitou vosa. Ena imatai ni siga ni noqu cakacaka, au sotavi Miyo Takagi kina, e dua na marama totoka, e ciqomi yau ena marau. Ena noqu dau veisikovi lesu, sa bau tadre vinaka na veivosaki ni dau vakayagataki ga vakalevu na volavosa ni vosa vakajapani kei na vakavalagi me yacova ni qai tauyavu rawa e dua na vuli iVolatabu vuavuaivinaka. Ena 1999, ena neirau lai tiko ena kena vakatabui na valenitabana e vakalevutaki mai Japani, au qai sotavi Miyo tale kina, kei na vica tale au a vuli iVolatabu kei ira. Sa sivi e 50 na yabaki, ia era se gumatua tiko ga ni kacivaka na Matanitu ni Kalou ena sala cava ga era rawata mera qaravi Jiova rawa kina.

E rauta e 180 era tiko ena iVakananumi ni mate i Karisito e Kobe ena 1 Epereli, 1950. E ka ni kurabui vei keitou ni 35 era yaco yani ina cakacaka vakaitalatala ena mataka e tarava. Rauta ni tolu se va vei ira na tataleitaki vou oqo era salavata kei na dua na daukaulotu ena cakacaka. Era sega ni vosa vei yau na itaukeinivale​—⁠niu vulagi qai lailai na neimami veikilai vosa​—⁠ia vei iratou ga na noqu ilala ni Japani era a lako mai ena iVakananumi. Nira tavusoya vaka nodra, au sega sara ga ni taura rawa se cava era kaya tiko. Au marau ga ni sa qai toso na nodra kilaka e so vei ira na ka vou oqo era qai tomana tiko na nodra cakacaka vakaitalatala me yacova mai oqo.

Vuqa na iTavi Dokai

Keirau tomana tiko na neirau ilesilesi vakadaukaulotu e Kobe me yacova na 1952, keirau sa lesi i Tokio me sa lai qarava na valenivolavola ni tabana e kea o Lloyd. E qai wavokiti Japani kina kei na veivanua tale e so ena vuku ni nona itavi. Ena dua nona veisiko yani i Tokio o Nathan H.  Knorr mai na itikotiko liu ni isoqosoqo e qai kaya vei au: “O kila beka na wase ni vuravura cava ena sikova tarava o nomu turaga? I Ositerelia kei Niusiladi.” E kuria: “O rawa tale ga ni lako kevaka o sauma ga na nomu ivodovodo.” Au sa marau dina! Ni sa sivi oqo e ciwa na yabaki na neirau biuta mai na neirau vanua.

Au veicakayaka sara na volavola. E vukei au o tinaqu me rawa noqu tikite ni lako. Keirau sa rui osooso kei Lloyd ena neirau ilesilesi, qai sega tale ga vei keirau na ilavo me keirau sikovi ira kina na neirau matavuvale. Sa o koya sara beka ga oqo na isau ni noqu masu. O na rawa ni vakila na marau nei tinaqu ni keirau sa sota. E kaya, “Au sa na maroroi ilavo tiko mo na lesu tale mai ni oti e tolu na yabaki.” Keirau veitalatala ena vakasama oya, ia e ka ni rarawa ni qai leqa koso ga ena Julai e tarava. Au vakanamata ina neirau na veikidavaki ena marau ena vuravura vou!

Me yacova na 1960 sa noqu ilesilesi wale ga na daukaulotu, ia oqo sa qai volai mai vei au e dua na ivola e kaya: “Sa nomu itavi me tekivu nikua na savasava kei na yayanitaki ni isulu kece ni matavuvale e Peceli.” Rauta ni le 12 ga na lewenivuvale ena gauna oya, e sega kina ni dredre na qarava na itavi oqo me ikuri ni noqu ilesilesi vakadaukaulotu.

Ena 1962 a basu na vale vakajapani, na neimami itikotiko e Peceli, e qai sosomitaka e dua na vale tabaono me Bethel Home, e qai tara vakaoti ena yabaki e tarava. Au lesi meu vukei ira na tacida cauravou era se qai lesi vou mai Peceli mera vulica mera vakasavasavataka na nodra rumu, ra vulica tale ga mera tuvana vakamatau na nodra iyaya. E sega ni kena ivakarau mera dau vakavulici na gonetagane ni Japani mera veivuke ena cakacaka ni veiqaravi e vale. E dau vakabibitaki ga vei ira mai vale na vuli, e dau qarava na tinadra na veika kece e baleti ira. E sega ga ni dede era sa vulica niu sega ni tinadra. Sa qai yaco me vuqa vei ira era vakacolati ena so na ilesilesi vou, kei na itavi bibi e so ena isoqosoqo.

Ena dua na siga tunumaka ni vulaikatakata, a sikovi Peceli mai kina e dua na marama vuli iVolatabu, qai raici au niu masia tiko na valenisili. E kaya, “Yalovinaka qai tukuna vei nomu iliuliu niu bole meu sauma e dua na dauveiqaravi me cakava na itavi oqori.” Au vakavinavinakataki koya ena nona nanumi yau, ia au vakamacalataka vua niu marautaka na cakava na itavi cava ga e lesia vei au na isoqosoqo i Jiova.

Ena gauna vata oqori keirau sureti kei Lloyd ina ika39 ni kalasi e Kiliati! Sa dua na isolisoli dokai ena 1964, niu sa yabaki 46, meu lai vuli tale! E vakarautaki na vuli oqo me baleti ira na veiqaravi tiko ena valenivolavola ni tabana ena ivalavala ni nodra qarava na nodra itavi. Ni oti na vuli vula tini oqo, keirau lesi tale i Japani. Ena gauna oya, e sa sivia na 3,000 era sa dau vunautaka tiko na Matanitu ni Kalou ena vanua oya.

Sa dua na ka na levu ni toso, ni qai 1972 sa sivia na 14,000 na iVakadinadina, sa tara oti tale ga e dua na valenivolavola ni tabana vou tabalima mai Numazu, ena ceva kei Tokio. E laurai vinaka na ulunivanua o Fuji mai na neimami itikotiko. Sivia e duanamilioni na ivoladraudrau ena vosa vakajapani era tabaki ena misini vou levu ni tabaivola na rotary printing press. Ia e dua tale na veisau vou sa rorovi keirau mai.

Ena mua ni 1974, e taura kina o Lloyd e dua na ivola mai na itikotiko liu ni iVakadinadina i Jiova mai Brooklyn, e sureti kina me dua na lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa. Taumada au nanuma: ‘Sa qai kena gauna beka oqo. Me vaka ni inuinui nei Lloyd na bula e lomalagi o yau na inuinui e vuravura, ena qai yaco ga mai na gauna ni neirau veitalatala. De dodonu me na lako taudua ga i Brooklyn o Lloyd.’ Sega ga ni dede au sa vakadodonutaka na noqu rai me keirau sa na toso vata kei Lloyd ena Maji 1975.

Veivakalougatataki Ena iTikotiko Liu

Ni sa mai tiko mada ga e Brooklyn, e se dreta tiko ga na yalo i Lloyd na yalava o Japani, e sa dau wewenigusuna tu ga na neirau a veiqaravi tu mai kea. Ia oqo sa qai mai rabailevu na veiqaravi. Na iotioti ni 24 na yabaki ni nona bula, e vakayagataki sara vakalevu o Lloyd ena qaravi ni veiwasewase kei vuravura, e sa dau veilakoyaki sara ga kina vakalevu. Keirau wavokiti vuravura kina vakavica.

Niu sotavi ira na tacida lotu Vakarisito ena veivanua tale e so, e vukei au meu kila na ituvaki ni nodra bula. Au na sega ni guilecava rawa na mata i Entellia, dua na goneyalewa yabaki tini au sotava ena vualiku kei Aferika. E taleitaka dina na yaca ni Kalou, e dau taubale ina soqoni vakarisito me dua veimama na aua ni lako yani, vaka kina na nona lesu. E dina ni sotava na veivakacacani voravora mai na nona vuvale, e sa yalataki koya vei Jiova o Entellia. Ni keirau sikova yani na nodratou ivavakoso, e dua ga na matanicina malumalumu e lili donuya na ivola nei koya e vunau​—⁠na vo ni valenisoqoni e vakaturubuto. E buto beka na lomanivale oya, ia e vakasakiti dina ni kuruseta na voqa ni domodra rogorogo vinaka na mataveitacini ena nodra lagasere.

E dua na ilutua ni neirau bula e yaco ena Tiseba 1998, ni keirau a lewena kei Lloyd e dua na ilawalawa keimami lako ina Soqo ni Tikina “Na Sala Vakalou” e vakayacori mai Cuba. Keimami vakavinavinaka dina ena nodra marautaka na mataveitacini e kea ni lai sikovi ira yani e so mai na itikotiko liu mai Brooklyn! Au vakamareqeta dina na talei ni noqu veimaliwai kei ira na tacida lomani era gumatuataka na nodra kailavaka tiko na vakacaucautaki Jiova.

Vanua ga Au Bula Kina Kei Ira na Tamata ni Kalou, Au Wilika me Noqu Vanua

Dina niu kai Ositerelia, au kauaitaki ira na duikaikai au sotava ena ilesilesi kece e lesi au kina na isoqosoqo i Jiova. E dina oqori mai Japani, au vakadinadinataka tale ga ena noqu sa mai tiko oqo e Mereke me sivia na 25 na yabaki. Ni sa mai yali o watiqu, au nanuma meu sa kakua ni lesu i Ositerelia, meu sa tiko ga ena Peceli e Brooklyn, na vanua e lesi au kina o Jiova.

Au sa yabaki 80 vakacaca oqo. Sa oti oqo e 61 na yabaki na noqu cakacaka vakatabakidua vakaitalatala, au se gadreva ga meu qaravi Jiova ena itavi cava ga e vinakata. Dua na ka na nona qarauni au vinaka. Au vakamareqeta na 57 vakacaca na yabaki au a bula vata kina kei na noqu daulomani e lomani Jiova. Au nuidei ni na tomana tiko ga o Jiova na nona veivakalougatataki me baleti keirau, au kila tale ga ni na sega vakadua ni guilecava na neirau cakacaka kei na loloma keirau vakaraitaka ena vuku ni yacana.​—⁠Iperiu 6:​10.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 25]

Keirau kei tinaqu ena 1956

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Keirau kei Lloyd kei na dua na ilala dautukutuku mai Japani ena itekitekivu ni veiyabaki ni 1950

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Keirau kei na imatai ni noqu gonevuli vuli iVolatabu e Japani, o Miyo Takagi, ena itekitekivu ni veiyabaki ni 1950, kei na yabaki 1999

[iYaloyalo ena tabana e 28]

Keirau kei Lloyd ena soli ivoladraudrau e Japani