E Bula na Vosa i Jiova
Veitikina Bibi Mai na Vakarua
E YACO na veika oqo ena 1473 B.S.K. Sa oti e vasagavulu na yabaki nona sereki ira na luve i Isireli na Kalou mai na nodra tu vakabobula mai Ijipita. Ena balavu ni gauna era veilakoyaki voli kina ena vanualiwa na matanitu o Isireli, e se sega tiko ga ni dua na nodra vanua dei. Ia, era sa vakarau curuma sara tu ga yani oqo na Vanua Yalataki. Cava beka ena yacovi ira nira sa taukena na vanua oqori? Na leqa cava era na sotava, mera walia tale ga vakacava?
Nira bera nira takosova na Uciwai na Joritani na Isireli mera yaco yani i Kenani, sa vakarautaki ira vinaka o Mosese ena itavi bibi sa tu e matadra. Ena sala cava? Ena nona tauca na vosa ni veivakadreti, veivakasalataki kei na veivakaroti ena vica na ivunau. E tukuna tale vei ira na Isireli ni dodonu ga me caka vakatabakidua vei Jiova na sokalou, mera kua ni muri ira na veimatanitu era tiko voleka. Na ivunau i Mosese oqo e kovuta e dua na iwase levu ni Vakarua. E ganiti keda tale ga nikua na ivakaro a soli vei ira, baleta nida bula tu ena dua na vuravura e dredre kina me sokaloutaki vakatabakidua o Jiova.—Iperiu 4:12.
E vola o Mosese na wase kece ni Vakarua vakavo ga na kena iotioti. Na veika kece e volatukutukutaki tu kina e yaco ena sivia toka ga vakalailai na rua na vula.a (Vakarua 1:3; Josua 4:19) Meda raica mada se vukei keda vakacava na ivakavuvuli era tu kina meda lomani Jiova na Kalou mai vu ni lomada taucoko da qai qaravi koya ena yalodina.
‘MO NI KUA NI GUILECAVA NA KA SA RAICA NA MATAMUNI’
E railesuva vakamatailalai o Mosese ena nona imatai ni ivunau e so na ka era sotava na Isireli ena vanualiwa—vakauasivi na kena ena vukei ira nira vakarau taukena na Vanua Yalataki. Ena nona vakamacalataka na nodra lesi na dauveilewai era na rairai nanuma tale kina na Isireli na nona dau kauaitaki ira tu ga vakayalololoma o Jiova. E tukuna tale ga o Mosese na nodratou itukutuku ca na 10 na yamata, e vakavuna mera sega ni curuma na Vanua Yalataki o ira na itabatamata sa oti. Vakasamataka mada na kena lauti ira na vakarorogo tu vei Mosese na veivakaroti oqori nira sa raica sara tu ga na Vanua Yalataki.
E rairai vakayaloqaqataki ira na luve i Isireli ena nodra vakarau vala ena tai kadua ni uciwai na nodra vakasamataka lesu na qaqa e solia vei ira o Jiova ni bera nira takosova na Joritani. Na vanua tale ga era vakarau lai tawana yani oqori era bini kina na dauqaravi matakau. Sa veiganiti ga kina me vakaroti ira na Isireli vakaukaua o Mosese me baleta na qaravi matakau!
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
2:4-6, 9, 19, 24, 31-35; 3:1-6—Na cava era sega ni vakamatei ira kece kina na lewenivanua era tiko ena tokalau ni uciwai na Joritani na Isireli? E vakaroti ira na Isireli o Jiova mera kua ni veivaluvaluti kei ira na luve i Iso. Na vuna? Baleta nira kawa i taci Jekope. Mera kua ni vakalolomataki ira se valuti ira na kai Moapi kei ira na Amoni na Isireli baleta nira kawa i Loti, na vugo i Eparama. Ia, erau sega ni veiwekani kei ira na Isireli na tui Amoraiti o Sioni kei Oki, e sega kina na nodrau tikina ena qele rau tawana tu. Ni sega ni vakatarai ira na Isireli o Sioni mera curu takoso ena nona vanua, o Oki tale ga e mai vala kei ira, sa qai vakarota gona kina o Jiova vei ira na Isireli mera vaqeavutaka na nodrau koro, me kua ni dua e bula.
4:15-20, 23, 24—Ni vakatabui me caka na ivakatakarakara, e kena ibalebale beka ni cala tale ga na ivakatakarakara e caka me iukuuku? E sega. E vakatabui ga na ivakatakarakara e caka me sokaloutaki—o koya e ‘sorovi qai qaravi.’ Na iVolatabu e sega ni vakatabuya na kena ceuti na ivakatakarakara se na droini e vakayagataki me iukuuku.—1 Tui 7:18, 25.
Na Ka Eda Vulica:
1:2, 19. Era a veilakoyaki voli ga na Isireli ena vanualiwa me rauta ni 38 na yabaki, dina ni ‘tinikadua ga na bogi na ilakolako mai Orepi [na veiulunivanua volekati Saineai a soli kina na iVunau e Tini] ena sala ni ulunivanua o Sia’ me yaco i Ketesa-parinea. E sauti ira vinaka na nodra talaidredre vua na Kalou o Jiova!—Tiko Voli Mai na Lekutu 14:26-34.
1:16, 17. E se tautauvata tiko ga na sala e vakatulewa kina na Kalou nikua. O ira gona na lesi mera lewe ni dua na komiti ni veilewai mera kua ni dau veitovaki se rerevaki ira na tamata me lai vakatanitaki kina na nodra vakatulewa.
4:9. E bibi vei ira na Isireli ‘mera kua ni guilecava na ka era raica’ me rawa ni nodra kina na qaqa. E bibi tale ga vei keda ni sa voleka na vuravura vou e yalataki tu, meda nanuma dei tiko ga na nona cakacaka vinaka o Jiova ena noda vulica gumatua na nona Vosa.
LOMANI JIOVA, MURIA NA NONA IVAKARO
Ena nona ikarua ni ivunau o Mosese, a lesuva kina na Lawa a soli ena ulunivanua o Saineai qai cavuta tale na Vunau e Tini. E vitu na matanitu e tukuni sara ga vakamatata me na vakarusai. Era uqeti tale ga na Isireli mera nanuma e dua na ka bibi era vulica ena vanualiwa: “Sa sega ni bula na tamata e na madrai duaduaga, ka ni sa bula ga na tamata e na ka kecega sa vosataka ko Jiova.” Ena ituvaki gona era sa tu kina oya, sa gadrevi ga mera ‘muria na vunau kece.’—Vakarua 8:3; 11:8.
Ena gauna era sa tawana kina na Isireli na Vanua Yalataki era na gadreva na lawa me baleta na sokalou, veilewai, veiliutaki, ivalu, na veika e vauca na bula raraba, kei na nodra bula e veisiga. E taleva na lawa oqori o Mosese qai vakabibitaka mera lomani Jiova ra qai talairawarawa ina nona ivakaro.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
8:3, 4—Na cava e sega ni madra kina na nodra isulu na Isireli se me vuvuce na yavadra ena gauna era veilakoyaki voli kina ena vanualiwa? E cakava vakacakamana oqori na Kalou me vaka ga nona a vakarautaka vei ira na mana. Era dau tokara na Isireli na isulu kei na ivava sa tiko rawa vei ira ni se qai tekivu na nodra ilakolako ena vanualiwa. Ni sa sega ni rauti ira na gone na nodra isulu ena dewa vua e dua tale, ni dua tale ga e mate ena dua tale e vakayagataka na nona isulu. E vakaraitaki ena wili lewenivanua a caka ni se qai tekivu nodra veilakoyaki voli, vaka kina na kena e caka ni sa mai cava nodra ilakolako, ni sega ni tubu na kedra iwiliwili na Isireli ena loma ni gauna oya. E veirauti vinaka gona na ivava kei na isulu sa tiko rawa vei ira.—Tiko Voli Mai na Lekutu 2:32; 26:51.
14:21—Cava e vakatarai kina mera solia se volitaka na Isireli vei ira na vulagi se vei ira na kaitani na manumanu mate e sega ni vakadavei na kena dra, ia o ira mada ga vakataki ira era na sega ni kania? Ni vakayagataki ena iVolatabu na vosa “vulagi” e rawa ni vakaibalebaletaki vua e dua e sega ni Isireli e sa tavuki me qaravi Jiova, se dua e bula maliwai ira na Isireli, qai muria e so na lawa ni vanua, ia e sega ni sokaloutaki Jiova. Ke ra sega ni tavuki mera sokaloutaki Jiova na vulagi se na kaitani, era sega ni vauci ena Lawa, qai rawa nira vakayagataka na manumanu mate e sega ni vakadavei na kena dra. Era vakatarai gona na Isireli mera solia se volitaka vei ira na manumanu vaka oqori. Ena yasana adua o koya e sa tavuki, ena vauci koya na Lawa. Me vaka e tukuni ena Vunau ni Soro 17:10, e vakatabui vua me kania na dra ni dua na manumanu.
24:6—Na cava me kua ni tauri kina na “vatu ni qaqi ni sila sa toka ecake se toka era” me ivakadinadina se, “ivakadei ni dinau” (NW)? E cavuti na vatu ni qaqi ni sila sa toka e cake se toka e ra me vakaibalebaletaka na ivurevure ni nona bula e dua. Ke kau laivi e dua vei rau oqori me ivakadei ni dinau, sa na sega kina vei koya kei na nona vuvale na ka me ratou bula tiko kina e veisiga.
25:9—Cava na ibalebale ni kena luvati na ivava qai kasiviti na mata i koya na tagane e bese ni vakawatitaka na yada i tuakana se i tacina? Me vaka na “kenai valavala eliu e Isireli, ni sa ia na veivoli . . . , sa luvata na nona ivava na tamata, ka solia vua na kai nona.” (Ruci 4:7) Ni luvati na nona ivava na tagane e bese ni vakawatitaka na yada i tuakana se tacina e vakadeitaka ni sa sega ni via cakava na nona itavi me vakatubura e dua na kawa i tuakana se tacina. E ka vakamadua oqori. (Vakarua 25:10) E kasiviti na matana me vakamaduataki koya.—Tiko Voli Mai na Lekutu 12:14.
Na Ka Eda Vulica:
6:6-9. Me vaka ga nodra a vakaroti na Isireli mera kila na Lawa, o keda tale ga meda kila vinaka na ivakaro ni Kalou, meda kua ni guilecava, da qai vakavulica vei ira na luveda. Meda ‘vauca me ivakatakilakila ena ligada.’ Me vaka ga noda dau vakayagataka na ligada ena ka eda cakava, me laurai tale ga vaka kina ena ka kece eda cakava na noda talairawarawa vei Jiova. Me laurai votu tale ga e matanalevu na noda talairawarawa me vaka ‘na iukuuku ena maliwa ni matada.’
6:16. Meda kua mada ga ni vakatovolei Jiova me vaka era a cakava na Isireli mai Masa ena lailai ni nodra vakabauta, ra qai vosakudrukudrutaka na lailai ni wai.—Lako Yani 17:1-7.
8:11-18. Eda rawa ni guilecavi Jiova ena vuku ni domodomoiyau.
9:4-6. Meda qarauna na noda dau vakadonui keda ga vakataki keda.
13:6. Me kua ni dua e vakamuai keda tani mai na sokalou vei Jiova.
14:1. Na tavalaki ni yago e vakaraitaka nida sega ni doka na yagoda, e rawa tale ga ni vauci tu kina na lotu lasu, me qarauni sara vakavinaka. (1 Tui 18:25-28) E sega tale ga ni kilikili meda vakayacora oqori nida lolositaki ira na mate, baleta ni sa tu na inuinui me baleta na veivakaturi.
20:5-7; 24:5. Ena tu beka na itavi bibi me dau qaravi e veigauna, ia me kua ni yali ena gauna vaka oqori na veinanumi.
22:23-27. Na kaila e dua na itataqomaki vinaka vei ira na yalewa nira via kucuvi.
“MO NI DIGITAKA MADA NA BULA”
Ena ikatolu ni nona ivunau, a vakarota o Mosese vei ira na Isireli ni oti nodra takosova na Joritani, mera vakaduria na vatu lelevu ra qai vola kina na Lawa, mera tauca na ka ena yacovi ira na talaidredre, kei na veivakalougatataki ena yacovi ira na talairawarawa. E dola na ikava ni ivunau ena kena vakavoutaki tale na veiyalayalati i Jiova kei ira na Isireli. E veivakaroti tale o Mosese me baleta na talaidredre qai uqeti ira na Isireli mera “digitaka mada na bula.”—Vakarua 30:19.
Me ikuri ni va na ivunau oqori, a tukuna tale ga o Mosese na veisau ni veiliutaki qai vakavulici ira na Isireli ena dua na sere ni vakavinavinaka vei Jiova, e veivakaroti tale ga ena leqa e rawa ni kune ke ra sega ni yalodina. A mate qai bulu o Mosese ni sa yabaki 120, ni oti toka ga nona vosa vakalougatataki ira na dui mataqali. E 30 taucoko na siga ni nodra lolosi, voleka ni veimama na gauna e kovuta tiko kina na Vakarua.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
32:13, 14—Nira vakatabui na Isireli ena kana uro, cava ga e tukuni kina mera kania na “uro ni lami”? E ivakatakarakara wale ga na uro e tukuni tiko e ke, ia e vakaibalebaletaki tiko ga ena sipi vinaka duadua. Na kena vakayagataki tale ga na “dra ni vaini” ena tikinivolatabu vata ga oqo eda rawa ni kila kina ni a vakayagataki ga vakaivakatakarakara.
33:1-29—Na cava e sega ni cavuti sara ga kina na yaca i Simioni ni sa vakalougatataki ira tiko na Isireli o Mosese? Baleta ni rau a ivalavala “kaukauwa” o Simioni kei Livai, qai “waqawaqa” na nodrau cudru. (Vakatekivu 34:13-31; 49:5-7) A sega tale ga ni votai vakadodonu vei rau e dua na ivotavota me vaka e vakayacori vei ira na vo ni mataqali. A soli ga vei Livai e 48 na koro, ia o Simioni e soli vua e dua na tiki ni nodra ivotavota na Juta. (Josua 19:9; 21:41, 42) E dina ga ni sega ni cavuta na yaca i Simioni o Mosese qai vakalougatataki koya, ia e wili ena veivakalougatataki e cavuti vei ira na mataqali kece i Isireli.
Na Ka Eda Vulica:
31:12. Mera dau dabe vata kei ira na qase o ira na gone ena gauna ni soqoni ra qai saga mera vakarorogo, mera vuli tale ga.
32:4. E dau dodonu tu ga na cakacaka i Jiova, qai dau veiraurau na nona vakaraitaka na itovo e dau divi kina me vaka na lewadodonu, vuku, loloma, kei na kaukaua.
E Yaga Vakalevu Vei Keda na iVola Oqo
Na ivola oqo na Vakarua e vakamacalataki Jiova me o “Jiova sa dua bau.” (Vakarua 6:4) E vakamacalataki tale ga kina na matatamata e digitaki sara ga me nona na Kalou. E veivakasalataki tale ga na ivola oqo ena qaravi matakau vaka kina na bibi ni nona qaravi vakatabakidua na Kalou dina.
Sega ni vakabekataki ni yaga dina vakalevu vei keda na ivola oqo na Vakarua! Dina ni sega ni vauci keda tu na Lawa, ia eda rawa ga ni vulica kina e levu na ka ena vukei keda meda ‘lomani Jiova mai vu ni lomada, yaloda, kei na noda kaukaua kece.’—Vakarua 6:5.
[iVakamacala e ra]
a Na iotioti ni wase e volatukutukutaki tu kina na mate i Mosese, e rairai vola o Josua se na Bete Levu o Eliesa.
[Mape ena tabana e 24]
(Raica tale na ivola)
SIA
Ketesa- parinea
Ulu i Saineai (Orepi)
Wasa Damudamu
[Credit Line]
Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel
[iYaloyalo ena tabana e 24]
E kovuta e dua na iwase levu ni Vakarua na ivunau i Mosese
[iYaloyalo ena tabana e 26]
Na cava eda vulica ena nona vakarautaka na mana o Jiova?
[iYaloyalo ena tabana e 26]
Ke kau laivi na vatu ni qaqi ni sila sa toka e cake se toka e ra me ivakadei ni dinau, sa na sega na ka me ratou bula tiko kina e veisiga e dua na vuvale