O Talairawarawa Vei Cei, na Kalou Se Tamata?

“Sa kilikili kei keitou me keitou talairawarawa vua na Kalou, me kakua ga vei ira na tamata.”​—CAKACAKA 5:29.

1. (a) Na cava e kaya na tikinivolatabu e yavutaki kina na ulutaga ni vuli oqo? (b) Na cava e vakavuna na nodratou vesu na yapositolo?

RATOU cudru na turaganilewa ni nodra mataveilewai levu na Jiu baleta ni ratou sega ni basika mai na kaivesu. Oqo o iratou na yapositolo i Jisu Karisito, na turaga e lewa na mataveilewai levu me vakamatei ena vica na macawa sa oti. Sa wawa tu na mataveilewai me rogoca na nodratou kisi na nona imuri. Ia ni ratou lako na ovisa me ratou lai kauti iratou mai valeniveivesu, sa lala tu na nodratou rumu, ia e loka tu na kena katuba. Ra qai rogoca na ovisa ni ratou sa tiko ena valenisoro mai Jerusalemi, eratou vakatavulici ira tiko na tamata ena veika me baleti Jisu Karisito, na cakacaka eratou a vesu mada kina! Sega ni bera na nodra sa lako na ovisa mera lai vesuki iratou tale mai na yapositolo me ratou kau sara me ratou lai lewai.​—Cakacaka 5:17-27.

2. Na cava e vakarota vei iratou na yapositolo na agilosi?

² A sereki iratou na yapositolo mai valeniveivesu e dua na agilosi. E vakayacori beka oqo me tarova na nodratou vakacacani? Sega. Me rawa ga kina nira rogoca na lewe i Jerusalemi na itukutuku vinaka e baleti Jisu Karisito. Na agilosi a vakaroti iratou na yapositolo me ratou “tukuna vei ira na tamata na vosa kecega ni Bula oqo.” (Cakacaka 5:19, 20) Eratou vakayacora tiko ena yalodina na ivakaro oya na yapositolo ena gauna eratou basika yani kina na ovisa.

3, 4. (a) Na cava erau tukuna o Pita kei Joni ni rau vakaroti me rau kua ni vunau? (b) Na cava eratou tukuna na vo ni yapositolo?

³ E rua vei iratou na dauvunau gugumatua oqo, na yapositolo o Pita kei Joni, rau sa rairai oti mada ena mataveilewai, me vaka e vakaraitaka o Josefa Kaiafa, na turaganilewa levu ni mataveilewai oya. A kaya o koya: “Keimami a sega beka li ni vakaroti kemudou matua sara mo dou kakua tale ni veivakatavulici e na yaca oqo [i Jisu]? Ia oqo sa roboti Jerusalemi na nomudou i vakavuvuli.” (Cakacaka 5:28, VV) A sega ni dodonu me kurabui o Kaiafa ena nodrau mai lewai tale oqo o Pita kei Joni. Ni rau a vakaroti ena imatai ni gauna me rau kua ni vunau, rau a sauma na yapositolo: “Mo ni lewa ga se sa dodonu se segai e na mata ni Kalou me keirau vakarorogo vei kemuni ka kua vua na Kalou: ni sa dredre vei keirau me keirau kua ni tukuna na veika keirau a raica ka rogoca.” Me vakataki Jeremaia na parofita ena gauna makawa, rau tabuvakasuka ena cakacaka vakavunau rau vakacolati kina o Pita kei Joni. —Cakacaka 4:18-20; Jeremaia 20:9.

⁴ Oqo erau sa sega ni lewai ga o Pita kei Joni, ia o iratou kece sara ga na yapositolo, okati kina o Mataiasi, o koya e se qai lesi vou. (Cakacaka 1:21-26, VV) Ni ratou vakaroti me ratou kua ni vunau, eratou sauma tale ga: “Sa kilikili kei keitou me keitou talairawarawa vua na Kalou, me kakua ga vei ira na tamata.”​—Cakacaka 5:29.

Talairawarawa Vua na Kalou se Vua na Tamata

5, 6. Na cava eratou sega ni muria kina na lewa ni mataveilewai na yapositolo?

⁵ Ratou dau muria na lawa na yapositolo, ratou muria tale ga na lewa ni mataveilewai. Ia e sega ni rawa vua na tamata, se mani vakacava na nona kaukaua, me vakarota e dua na tamata me talaidredre ina ivakaro ni Kalou. O Jiova e “cecere sara duaduaga e vuravura taucoko.” (Same 83:18) E sega wale ga ni “turaga-ni-lewa” kei vuravura ia e dau Bulilawa Cecere Duadua, e Tui tawamudu tale ga. Ena nona rai na Kalou, ena sega ni vakabau e dua na lewa ni mataveilewai e vorata e dua na lawa ni Kalou.​—Vakatekivu 18:25; Aisea 33:22.

⁶ Era vakadeitaka na ka dina oqori e so era kenadau ena lawa. Me kena ivakaraitaki, e vola na turaganilewa rogo ni Igiladi ena ika18 ni senitiuri, o William Blackstone ni sega ni dodonu me vakatarai na lawa ni tamata me saqata na “lawa e soli mai” e tiko ena iVolatabu. E cala gona na Sanadrini ena nona vakarota me tarovi na vunau. Era sega sara ga ni muria na lewa oqori na yapositolo.

7. Na cava e vakacudrui ira kina na bete levu na cakacaka vakavunau?

⁷ E vakacudrui ira sara ga na bete levu na nodratou vunau tiko ga na yapositolo. So vei ira na bete, okati kina o Kaiafa, era itokani i Setoki, era sega ni vakabauta na tucake tale mai na mate se veivakaturi. (Cakacaka 4:1, 2; 5:17) Ia, eratou vakaraitaka tiko ga na yapositolo ni sa vakaturi mai na mate o Jisu. E so sara mada ga na bete levu era sa lai veimaliwai vinaka kei ira na iliuliu ni matanitu o Roma. Ni tukuni vei ira ena gauna e lewai tiko kina o Jisu ni o koya e nodra tui, era kaya na bete levu: “Sa sega na neimami tui, ko Sisa duaduaga.” (Joni 19:15)a Ratou sega wale ga ni vunautaka na yapositolo nona sa vakaturi o Jisu, eratou vakaraitaka tale tiko ga na yaca i Jisu baleta ni “sega ni tiko tale e dua na yaca e na ruku i lomalagi e solia na Kalou vei keda na tamata me da bula rawa kina.” (Cakacaka 2:36; 4:12, VV) Era rerevaka na bete ni kevaka era vakabauti Jisu vakaturi oti me nodra iLiuliu na lewenivanua, era na lako mai na kai Roma ra qai kauta tani ‘ruarua na nodra itikotiko tabu kei na nodra matanitu.’​—Joni 11:48, VV.

8. Na cava e vakasalataki ira kina na lewenibose ni Sanadrini o Kamelieli?

⁸ Sa ra tu ena dua na itutu vakaloloma na yapositolo i Jisu Karisito. Era sa nakita tiko na turaganilewa ni Sanadrini me ratou sa na vakamatei. (Cakacaka 5:33) Ia, e qai yaco e dua na ka veivakurabuitaki. E tucake na qasenivuli ni Lawa o Kamelieli qai tukuna vei ira na lewenibose mera kua ni vakatulewa vakariri. E kaya: “Kevaka e ka vakatamata na ka e ratou sa nakita ka cakava tiko, e na vakarusai ga. Ia kevaka e ka mai vua na Kalou, ko ni na sega ni vakarusa rawa.” E qai tukuna e dua na ka bibi o Kamelieli: “De lakolako ga ko ni na qai kunea ni ko ni veisaqasaqa tiko kei na Kalou.”​—Cakacaka 5:34, 38, 39, VV.

9. E vakadinadinataki vakacava ni vakavuna na Kalou na nodratou cakacaka na yapositolo?

⁹ E kurabuitaki ni ciqoma na mataveilewai oya na ivakasala i Kamelieli. Era “kacivi iratou tale yani na i apositolo ka vakanakuitataki iratou, ka vakarota me ratou kakua tale ni vosa e na yaca i Jisu. E ra sa qai laivi iratou me ratou lako.” Eratou sega ni bau rere na yapositolo baleta ni ratou talairawarawa ga ina nona ivakaro na agilosi me ratou vunau. Ni ratou sereki ga, “ratou sa sega ni cegu e na veisiga, mai na Valenisoro kei na nodra veivale, ni veivakatavulici ka vunautaka tiko na i Tukutuku Vinaka, ni sa Karisito ko Jisu.” (Cakacaka 5:40, 42, VV) E vakalougatataka o Jiova na nodratou cakacaka. Ni “tete tiko ga na vosa ni Kalou. Sa tubu cake vakalevu tiko ga na kedra i wiliwili na tisaipeli e Jerusalemi.” E yaco me “lewe vuqa sara vei ira na bete era sa talairawarawa ki na vakabauta.” (Cakacaka 6:7, VV) Sa duatani na nodra rarawa na bete levu! E vakadinadinataki tiko ga ni nodratou cakacaka oya na yapositolo e vakavuna na Kalou!

Ra Guce na Saqata na Kalou

10. Ena rai vakatamata, na cava e rairai nanuma kina o Kaiafa ni dei vinaka na nona taura tiko nona itutu, ia na cava e sega ni yaga kina na nona vakanuinui?

¹⁰ Ena imatai ni senitiuri, era dau digitaki ira na nodra bete levu na Jiu o ira na vakailesilesi ni matanitu o Roma. Na tamata vutuniyau o Josefa Kaiafa a lesi koya ina itutu oya o Valerius Gratus, e dede cake tale ga na nona taura tiko na itutu oya o Kaiafa mai vei ira na liu vua. E rairai vu oqo ena maqosa ni nona veitaratara kei na nodrau veitokani vinaka kei Pailato, e sega ni vakavuna na Kalou. Ia e qai sega ni yaga na nona nuitaki ira na tamata. Ni oti ga e tolu na yabaki mai na gauna eratou lewai kina oya na yapositolo, sa ra sega ni taleitaki koya na vakailesilesi ni matanitu o Roma ra qai vakacegui koya mai na itutu vakabete levu.

11. Na cava e qai yacovi Ponitio Pailato kei na ivakarau ni veika vakajiu? Na cava o vulica kina?

¹¹ Na lewa ni nona vakacegui o Kaiafa e lako mai vua na iliuliu i Pailato, o Lucius Vitellius, na kovana ni Siria. E sega ni tarova rawa na lewa oya o Pailato, na itokani voleka i Kaiafa. Ia, ni oti ga e dua na yabaki mai na nona vakacegui o Kaiafa, e vakacegui tale ga o Pailato qai vakaroti me lesu i Roma ni a beitaki ena so na cala lelevu. Era kauta laivi ruarua na kai Roma na ‘nodra itikotiko tabu kei na nodra matanitu’ na nodra iliuliu na Jiu era vakararavi vei Sisa. E yaco oqo ena yabaki 70 S.K. nira vakarusa kina na koro o Jerusalemi, na kena valenisoro, kei na valeniveilewai na Sanadrini. E yaco dina ena gauna oya na vosa ni daunisame: “Dou kakua ni vakararavi vei ira na turaga, se vua na luve ni tamata, ni sa sega vua na ka mo dou bula kina.”​—Joni 11:48; Same 146:3.

12. Na cava e ka vakavuku kina meda talairawarawa vua na Kalou nida raica na itutu i Jisu?

¹² Kena veibasai, na Kalou a lesi Jisu Karisito ena gauna sa vakaturi oti kina me Bete Levu ni valenisoro vakayalo e uasivi. E sega ni rawa ni bokoca na ilesilesi oya na tamata. Io, o Jisu e “sega ni vakaisosomitaki na nona cakacaka vakabete.” (Iperiu 2:9; 7:17, 24; 9:11) Na Kalou e lesi Jisu tale ga me veilewaitaki ira na bula kei ira na mate. (1 Pita 4:5) Ena qai lewa o Jisu se e rawa ni rau bula tale se sega o Josefa Kaiafa kei Ponitio Pailato.​—Maciu 23:33; Cakacaka 24:15.

Ira na Dauvunau Tabuvakasuka Nikua

13. Ena gauna oqo na cakacaka cava e laurai ni cakacaka ni tamata, ia na cakacaka cava e nona na Kalou? O kila vakacava?

¹³ Me vaka ena imatai ni senitiuri, e levu tale ga nikua era ‘veivala tiko kei na Kalou.’ (Cakacaka 5:39) Me kena ivakaraitaki, nira sega ni vakarokorokotaki Adolf Hitler me nodra iliuliu na iVakadinadina i Jiova e Jamani, e yalataka o Hitler ni na vakawabokotaki ira. (Maciu 23:10) E ka rawarawa sara vei ira na lewe ni nona isoqosoqo mera cakava na cakacaka oqori. Era vesuki ira e vica na udolu na iVakadinadina o ira na Nazi ra qai balati ira ina keba ni veivakararawataki. Era vakamatei ira tale ga e so na iVakadinadina. Ia era sega ni tarova rawa na Nazi na nodra vakatulewataka na iVakadinadina mera qaravi Jiova duadua ga, io, era sega ni vakarusai ira rawa vakailawalawa na tamata ni Kalou. Na cakacaka era cakava tiko na lotu Vakarisito oya e cakacaka ni Kalou, e sega ni cakacaka ni tamata. E sega ni rawa ni vakarusai na cakacaka ni Kalou. Ni oti e 60 na yabaki, era se qaravi Jiova tiko ga ena ‘lomadra taucoko, yalodra taucoko, kei na nodra vakasama taucoko’ o ira na iVakadinadina era bula mai na keba ni veivakararawataki i Hitler, ia sa yali vakadua o Hitler kei na nona isoqosoqo na Nazi.​—Maciu 22:37, VV.

14. (a) Era saga vakacava na dauveitusaqati mera vakacacani ira na tamata ni Kalou, ia na cava e yaco? (b) Ena vakaleqai ira tiko beka ga na tamata ni Kalou na sasaga oqori? (Iperiu 13:5, 6)

¹⁴ Me tekivu mai na nodra sasaga na Nazi oya me yacova mai oqo, e matewale kece na nodra sasaga na via valuti Jiova kei ira na nona tamata. Ena levu na vanua e Urope, era cakacaka vakailawaki na veisoqosoqo vakapolitiki kei na lotu ena nodra vakatokai ira na iVakadinadina i Jiova mera ‘lotu rerevaki’ me vaka ga a tukuni me baleti ira na lotu Vakarisito ena imatai ni senitiuri. (Cakacaka 28:22) Ia na European Court of Human Rights sa vakatokai ira na iVakadinadina i Jiova me dua na lotu, sega ni matalotu ribatani. Mera kila tiko oqo o ira na se tomana tiko ga na veivakacacani. Ia, era se vosavakacacataki ira tiko ga na iVakadinadina. Na veivakacacani oqo e lai vakavuna sara mera vakacegui mai na nodra cakacaka e so na lotu Vakarisito oqo. Era vakasaurarataki na luvedra na iVakadinadina. Ena nodra rere na itaukeinivale era tinia dole na veiyalayalati ni nodra vakayagataka na iVakadinadina na nodra vale me vakayacori kina na nodra soqoni dina ga nira sa vakayagataka tiko mai vakadede. Ena so na vanua, era sega ni vakadonui mera lewenivanua e so baleta nira iVakadinadina i Jiova. Ia, era sega ga ni yalolailai na iVakadinadina.

15, 16. Na cava era cakava na iVakadinadina i Jiova e Varanise ni tusaqati na nodra cakacaka vakarisito, na cava era vunau tiko ga kina?

¹⁵ Me kena ivakaraitaki, o ira na lewe i Varanise era yalomalua ra qai yalorawarawa. Ia e so ga na dauveitusaqati era saga me buli na lawa me vakalatilati ina kena vakayacori na cakacaka ni Matanitu ni Kalou. Ia na cava era cakava na iVakadinadina i Jiova ena vanua oya? Sa qai kaukaua ga na nodra cakacaka vakavunau qai vuavuaivinaka tale ga. (Jemesa 4:7) Ena loma wale ga ni dua na vula ono, e tubucake ena 33 na pasede na iwiliwili ni vuli iVolatabu era vakayacora! E vakacudrui Setani dina na nona raica nodra ciqoma na itukutuku vinaka na lewenivanua lomadina mai Varanise. (Vakatakila 12:17) Era nuitaka tu na noda itokani lotu Vakarisito mai Varanise ni na yaco dina vei ira na vosa ni parofita o Aisea: “Nai yaragi kecega sa caka me kemu ena sega ga ni yaco; kei na yame kecega ena mai veilewai kei iko ko na vakacala ga.”​—Aisea 54:17.

¹⁶ Era sega ni marautaka na iVakadinadina i Jiova mera vakararawataki. Ia, ena nodra talairawarawa ina ivakaro ni Kalou vei ira kece na lotu Vakarisito, era na sega vakadua ni muduka na nodra tukuna na veika era sa rogoca. Era lewenivanua vinaka. Ia ni veicoqacoqa na lawa ni Kalou kei na lawa ni tamata, era na talairawarawa ga vua na Kalou.

Kua ni Rerevaki Ira

17. (a) Na cava meda kua ni rerevaki ira kina na noda meca? (b) Me vakacava na noda raici ira na vakacacani keda?

¹⁷ Era tu ena dua na vanua ca o ira na noda meca baleta nira veivala tiko kei na Kalou. Me salavata kei na ivakaro i Jisu, meda kua ni rerevaki ira, ia meda masulaki ira ga. (Maciu 5:44) Kevaka e so era saqata tiko na Kalou ena nodra lecaika, me vakataki Saula mai Tarisu, eda na masuti Jiova me dolava na matadra me rawa nira raica na ka dina. (2 Korinica 4:4) E qai veisau o Saula me yapositolo lotu Vakarisito o Paula. Era vakacacani koya sara vakalevu o ira na veiliutaki ena nona gauna. Ia, e vakadreti ira tiko ga na nona itokani era vakabauta vata “me ra dau talairawarawa ki na matanitu kei ira na veiliutaki; me ra talairawarawa vei ira ka vakarau tu me ra cakava na veicakacaka vinaka kece ga. Me ra kakua ni vosavakacacataka e dua na tamata [okati kina o ira na dauvakacacani ira] se dau veivala, ia me ra yalomalua ga ka vakarokorokotaki ira na tamata kece ga.” (Taito 3:1, 2, VV) Era muria na ivakasala oqo o ira na iVakadinadina i Jiova e Varanise kei na veivanua tale e so.

18. (a) E rawa ni vakabulai ira vakacava na nona tamata o Jiova? (b) Na cava ena kena itinitini?

¹⁸ A kaya na Kalou vei Jeremaia na parofita: “Ni’u sa tiko vata kei iko koi au, me’u vakabulai iko.” (Jeremaia 1:8) E rawa ni vakabulai keda vakacava mai na veivakararawataki o Jiova nikua? E rawa ni vakatura e dua na turaganilewa e dau vakatulewa dodonu me vakataki Kamelieli. E rawa ni vakavuna me veisautaki e dua na vakailesilesi e dauveitusaqati me sosomitaki koya e dua e yalorawarawa. Ia, ena so na gauna ena vakatara ga o Jiova mera vakacacani na nona tamata. (2 Timoci 3:12) Ke vakatara na Kalou meda vakacacani, ena solia tale ga vei keda na kaukaua meda vosota na veivakacacani. (1 Korinica 10:13) Se cava ena vakatara na Kalou, eda kila deivaki na kena itinitini: O ira na veivala kei ira na tamata ni Kalou era sa veivala tiko kei na Kalou, era na sega tale ga ni qaqa.

19. Na cava na tikinivolatabu vakayabaki ni 2006, na cava e veiganiti kina?

¹⁹ A tukuna o Jisu vei ira na nona imuri nira na vakararawataki. (Joni 16:33) E veiganiti kina ena gauna oqo na vosa ena Cakacaka 5:29: ‘Meda talairawarawa vua na Kalou, me kua ga vua na tamata.’ Oya na vuna e digitaki kina na vosa oqori me nodra tikinivolatabu vakayabaki na iVakadinadina i Jiova ena 2006. Me noda vakatulewa mada ga ena yabaki mai oqo kei na veigauna kece e se bera mai meda talairawarawa vua na Kalou veitalia se cava e yaco!

[iVakamacala e ra]

O Rawa ni Sauma?

• Era ivakaraitaki vinaka vakacava vei keda na yapositolo nira sotava na veitusaqati?

• Na cava meda talairawarawa tiko ga kina vua na Kalou, me kua ga vua na tamata?

• Era saqati cei dina tiko o ira na saqati keda?

• Na cava eda namaka me yaco vei ira na vosota na veivakararawataki?

[Tikina bibi ena tabana e 23]

Oqo na tikinivolatabu vakayabaki ni 2006:‘Meda talairawarawa vua na Kalou,me kua ga vua na tamata.’​—Cakacaka 5:29

[iYaloyalo ena tabana e 19]

‘Meda talairawarawa vua na Kalou, me kua ga vua na tamata’

[iYaloyalo ena tabana e 21]

O Kaiafa e nuitaka na tamata sega ni Kalou