iTalanoa ni Nona Bula

Keirau Vakadeitaka me Keirau Qaravi Jiova

TALANOATAKA O RAIMO KUOKKANEN

Ena 1939, a kacabote kina na iKarua ni iValu Levu e Urope, ra qai kaba mai na noqu vanua, o Finiladi, na mataivalu ni Rusia. O tamaqu a biubiu mai vale me lai curu ena mataivalu ni Finiladi. Sega ni dede ra sa tekivu vakalutugasaukuro na waqavukanivala ni Rusia ena siti keitou tiko kina, e mani vakatalai au o Nau meu lai tiko vei Bubu ni sega soti ni vakilai kina na ivalu.

ENA 1971, au a veiqaravi voli vakadaukaulotu e Uganda, ena tokalau kei Aferika. Dua na siga niu vunau voli e veivale, au raica nodra domobula e levu na tamata era cici siviti au. Au rogoca na cacabolobolo ni dakai, au qai tekivu cici vaka i vale. Ia ni sa rogo voleka mai na vanavana au tini lade ina dua na ikeli e koto ena batinisala. E cacawiwi e uluqu na sicini ni dakai, au sa mani qasi ga vakamalua i vale.

E dina ni sega ni dua na ka au cakava rawa me baleta na tatara ni revurevu ni iKarua ni iValu Levu, ia me icavai me keirau bolea kina kei watiqu na drakidrakita ni bula ena tokalau kei Aferika? Na kena isau e semati toka kei na neirau a sa vakadeitaka me keirau qaravi Jiova.

Sala Au Uqeti Kina Meu Qarava na Kalou

Au a sucu ena 1934 e Helsinki, mai Finiladi. E dau boroboro o tamaqu, ena dua gona na siga a lai boroya na valenivolavola ni tabana ni iVakadinadina i Jiova e Finiladi. E kea era vakamacalataka kina vua na iVakadinadina na nodra soqoni vakaivavakoso. Ni yaco mai i vale o tamaqu e vakamacalataka sara vei tinaqu na veika e baleta na soqoni. A sega ni se lako ena soqoni ena gauna oya o tinaqu, ia e muri sa dau qai veivosakitaka tiko na veiulutaga vakaivolatabu kei na dua na marama iVakadinadina erau cakacaka vata. Totolo ga nona sa muria o Nau na veika e vulica, a papitaiso sara me dua na iVakadinadina i Jiova ena 1940.

Ni se bera oya, a kauti au o Bubu i nona vale, e yawa sara mai na siti, au mani tiko e kea me yacova ni cava na iKarua ni iValu Levu. O tinaqu e tiko ga e Helsinki dau qai vola mai vei Bubu kei Nana lailai na veika era vakabauta na iVakadinadina i Jiova. Rau taleitaka ruarua na veika erau vulica, rau dau qai vakasavuya tale ga vei au. Era dau sikovi Bubu mai e vale na ivakatawa dauveilakoyaki ni iVakadinadina i Jiova ra qai vakayaloqaqataki keitou tale ga, ia ena gauna oya au se sega ni vakadeitaka meu qarava na Kalou.

Au Tekivu Vakavulici Meu Qarava na Kalou

Ni sa cava na ivalu ena 1945, au lesu tale i Helsinki, sa tekivu kauti au o Nau ena soqoni ni iVakadinadina i Jiova. Ia, so na gauna ena biu tu na soqoni au lai yaloyalo. Ena qai tukuna vei au o Nau na vunau e rogoca ena soqoni, e dau weroka toka e dua na tikina bibi: Sa voleka sara na Amaketoni. Yaco gona meu vakabauta na ka e dau tukuna tiko, sa tekivu sara ga e kea na noqu sega ni dau qai calata na soqoni. Ni toso na noqu kila na iVolatabu, sa gu tale ga na lomaqu meu vakaitavi ena cakacaka kece ni ivavakoso.

Au dau taleitaka vakalevu na tiko ena soqo ni tikina kei na soqo ni tabacakacaka. Ena 1948, au a tiko ena soqo ni tikina a vakayacori volekata na vanua e vakaitikotiko kina o Bubu, niu a gade voli vua ena vulaikatakata oya. Na soqo ni tikina oqo ena papitaiso kina e dua na noqu itokani, qai kaya vei au meu papitaiso tale ga. Au tukuna vua ni sega na noqu isulunisili, ia e kaya meu qai dara na nona ni sa papitaiso oti. Au vakadonuya, au mani papitaiso ena 27 June, 1948, niu se qai yabaki 13.

Ni oti na soqo ni tikina, era tukuna vei tinaqu e so na nona itokani niu sa papitaiso. Gauna keirau sota tale kina kei Nau a via kila sara ga na vuna au a sega ni tukuna kina vua na noqu sa cakava na ikalawa bibi oya. Au vakamacalataka vua niu sa kila na yavu ni ivakavuvuli ni iVolatabu, au kila tale ga niu na saumitaro vei Jiova ena ikalawa bibi au sa cakava.

Sa Qai Dei ga na Lomaqu Meu Qarava na Kalou

Era vukei au na taciqu tagane ena ivavakoso me rawa niu dei tiko ga ena noqu qaravi Jiova. Ra tomani au ena vunau e veivale, qai voleka ni veimacawa era lesia vei au e so na itavi ena soqoni. (Cakacaka 20:20) Na imatai ni noqu vunau ena soqoni soqovi levu, oya niu se yabaki 16. Sega ni dede au lesi meu ivakatawa ni cakacaka ena ivavakoso au lewena. Na cakacaka kece ni sokalou vei Jiova au vakaitavi kina oya, e vukei au meu matua vakayalo. Ia, se vo tiko e dua na ka meu valuta​​—⁠na rerevaka na tamata.

Ena gauna oya, keimami dau kacivaka na ivunau soqovi levu ni soqo ni tikina ena neimami vakayagataka na ivakatakilakila lelevu. Na ivakatakilakila lelevu vaka oqo e dau volai ena rua na pepa vavaku qai vesu vata ena wa na tutuna e cake me keimami dara.

Dua na gauna au taubena tu na ivakatakilakila au qai taubale voli ena dua na ilesu ni sala vakanomodi. Ena gauna vata oqori au raica kina e so na noqu icaba mai koronivuli nira lako vakadodonu sara tiko ga mai vei au. Nira tasivi, e vakarerei au sara ga na irairai ni matadra. Ia, au kerea vei Jiova me solia vei au na yalodoudou, au qai saga meu duri tu vakadua kei na noqu ivakatakilakila. Noqu vorata rawa ena gauna oya na rerevaka na tamata, e vakarautaki au ina veivakatovolei lelevu e vauca na noqu itutu ni tawaveitovaki vakarisito.

Ena dua na gauna e muri, a vakarota na matanitu vei au kei na vica vata tale na cauravou iVakadinadina me keimami lai curu ena mataivalu. Keimami lako ena keba ni mataivalu me vaka na ivakaro oya, ia keimami kerea me keimami kua ni dara na unifomu ni mataivalu. Ra mani vesuki keimami tu e kea na vakailesilesi qai sega ni dede sa tauca na itotogi na mataveilewai me keimami vula ono e valeniveivesu. E ikuri ni keimami itotogi e walu tale na vula, baleta oya na balavu ni gauna e lavaki me keimami curu kina ena mataivalu. E 14 taucoko gona na vula neimami bala tu e valeniveivesu ena vuku ni neimami itutu ni tawaveitovaki.

E veisiga keimami na sota e valeniveivesu me keimami veivosakitaka na iVolatabu. Levu vei keimami sa wilika tasevu vakarua na iVolatabu ena loma ni 14 na vula oqori. Ni keimami sa sere, e levu vei keimami sa qai qaqaco vinaka ga na neimami vinakata me keimami qaravi Jiova. Me yacova mai oqo, e levu vei keimami na ilala iVakadinadina cauravou oya, keimami se qaravi Jiova tiko ga ena yalodina.

Niu biubiu mai valeniveivesu au lai tiko tale kei rau na noqu itubutubu. Sega ni dede au sa tekivu veikilai sara kei Veera, e dua na goneyalewa iVakadinadina gugumatua se qai papitaiso vou. Keirau vakamau sara ena 1957.

Veisautaka na Neirau Bula na Veisiko ena Dua na Yakavi

Ena dua na yakavi ni keitou gade tiko kei na so na tacida tagane era veiqaravi ena valenivolavola ni tabana, a taro sara e dua vei ira se keirau na bau vinakata me keirau lako ena cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka. Ni oti neirau masulaka ena bogi oya, au qiritaka sara ena valenivolavola ni tabana ni keirau sa vakadonuya. Neirau sa ciqoma na ilesilesi ni cakacaka vakaitalatala vakatabakidua, sa na biu tale ga kina na noqu cakacaka isau vinaka, ia keirau a vakadeitaka me keirau vakaliuca na Matanitu ni Kalou ena neirau bula. Ena Tiseba 1957, keirau tekivu kina ena cakacaka vakaivakatawa dauveilakoyaki, oya niu sa yabaki 23, e yabaki 19 o Veera. Ena loma ni tolu na yabaki keirau taleitaka vakalevu na sikovi ira qai vakayaloqaqataki ira na lewe ni ivavakoso i Jiova e Finiladi.

Ni voleka ni cava na yabaki 1960, au a taura e dua na ivola ni veisureti mai na Watchtower Bible School of Gilead e Brooklyn, Niu Yoka. Keitou a sureti e lewe tolu na mataveitacini tagane e Finiladi me keitou lai tiko ena dua na vuli lavotaki e vula tini, e vauca na cicivaki ni cakacaka ena valenivolavola ni tabana. Eratou sega ni lako na wati keitou, ia eratou a cakacaka tiko ga ena valenivolavola ni tabana e Finiladi.

Ni bera ni cava na vuli e Kiliati, a tukuni meu lai raici Nathan H. Knorr, o koya a liutaka tiko na cakacaka ni iVakadinadina i Jiova e vuravura taucoko ena gauna oya. E sureti au o Brother Knorr me keirau lako kei watiqu ena ilesilesi vakadaukaulotu i Malagasy Republic, sa kilai tu nikua me o Madagascar. Au mani volavola vei Veera meu taroga na nona nanuma me baleta na ilesilesi oya, e totolo ga na nona sauma mai ena “Io.” Niu sa lesu tale i Finiladi, e sega ni bera neirau sa vakavakarau me keirau lako i Madagascar.

Keirau Marau, Keirau Rarawa Tale Ga

Ena Janueri 1962, ni keirau vuka i Antananarivo na koroturaga kei Madagascar, keirau vakaisala vutivutia qai mai vavaku tu yani na kena kote ni keirau biuti Finiladi mai ena vulaililiwa. Sega ni bera neirau veisautaka na neirau isulusulu ena tunumaka ni draki e Madagascar. Na imatai ni vale ni daukaulotu keirau lai tiko kina e lailai ga, e dua ga na kena rumunimoce. Ia ni dua tale na veiwatini daukaulotu erau sa tiko rawa ena vale oqo, keirau sa mani moce kina kei Veera ena varada.

Tekivu me keirau vulica e dua vei ira na vosa e vakayagataki raraba e Madagascar, oya na vosa vakavaranise. E dredre toka na vulici ni vosa oqo baleta ni keitou sega tu mada ga ni veikilai vosa kei na neirau qasenivuli, o Sister Carbonneau. E vakayagataka o Sister Carbonneau na vosa vakavalagi me vakavulici keirau kina ena vosa vakavaranise, ia o Veera e sega ni kila na vosa vakavalagi. Au mani vakadewataka vua ina vosa vakafiniladi na veika e vakatavulica o Sister Carbonneau. Ia keirau raica ni so na matavosa dredre e rawarawa cake vei Veera me kila ena vosa vakasuwiteni, au sa dau qai vosa vakasuwiteni meu vakamacalataka vua na ituvatuva ni vosa vakavaranise. Sega ni dede sa taladrodro na neirau vosa vakavaranise, sa mani keirau tekivu vulica sara na vosa vaka Malagasy, oya na nodra vosa na itaukei e Madagascar.

Na imatai ni noqu vuli iVolatabu e Madagascar, e dua na turaga e vosa ga vaka Malagasy. Au dau vakayagataka na noqu iVolatabu vakafiniladi meu raica kina na veitikinivolatabu, keirau dau qai vakasaqara kei noqu gonevuli na veitikina oqori ena nona iVolatabu vaka Malagasy. E lailai sara na ka au rawa ni vakamacalataka vua mai na tikinivolatabu, ia e sega ni dede sa tekivu me kadre e lomana na ka dina ena iVolatabu, yaco sara me papitaiso.

Ena 1963, a veisiko mai i Madagascar o Milton Henschel mai na valenivolavola liu ni iVakadinadina i Jiova, e Brooklyn. Ni oti ga vakalailai nona veisiko a tayavutaki e dua na valenivolavola ni tabana e Madagascar, au qai lesi meu ivakatawa ni tabana, lako vata kei na noqu cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka kei na ivakatawa ni tikina. E vakalougatataki keirau vakalevu o Jiova ena loma ni gauna oqori. Ena 1962 me yaco ina 1970, e tubu na iwiliwili ni dautukutuku ni Matanitu ni Kalou e Madagascar mai na le 85 ina le 469.

Ena dua na siga ni yabaki 1970, ni keirau lesu mai ena cakacaka vakavunau, keirau raica sara e dua na ivola ena neirau katuba. E tukuni toka ena ivola oya me keimami lako na daukaulotu kece ni iVakadinadina i Jiova ina valenivolavola ni minisita ni veika vakaitaukei. Ni keimami yaco yani e tukuna sara e dua na vakailesilesi me keimami biuti Madagascar ena dua na gauna totolo duadua. Niu taroga se cala cava au cakava meu vakau tani kina, e kaya na vakailesilesi: “E sega, e sega na nomuni cala.”

Au mani kaya, “Keirau sa yabaki walu e ke, sa vaka ga na neirau vanua oqo. Sega ni rawa ni keirau biubiu ga vakasauri me sega na vuna.” E dreve na neimami sasaga, ena loma ga ni dua na macawa e vinakati me keimami biubiu kece kina na daukaulotu. Mani sogo na valenivolavola, sa qai tekivu me qarava na tuvanaki ni cakacaka vakavunau e dua na tacida itaukei iVakadinadina e kea. Ni bera ni keirau biuti ira na taci keirau lomani e Madagascar, keirau taura e dua tale na ilesilesi vou me keirau lako i Uganda.

Tekivu Vou

Ni oti e vica na siga na neirau biuti Madagascar, keirau tokatu yani i Kampala, na koroturaga kei Uganda. Sega tale ni keirau wawa ni keirau sa tekivu vulica na vosa vaka Luganda, e dua na vosa rogorogo vinaka ni vaka era dau sere o ira na vosataka, ia e dredre toka na vulica. Taumada, e so na daukaulotu era vakavulici Veera ena vosa vakavalagi, na vosa e laulau cake kina na neirau vunau.

Na tunumaka kei na katakata ni draki e Kampala e vakaleqa vakalevu na bula i Veera. Keirau mani ciqoma na ilesilesi me keirau lako i Mbarara, e dua na tauni e Uganda e malumu na kena draki. Keirau imatai ni iVakadinadina e kea, ena imatai tale ga ni siga ni neirau cakacaka vakavunau keirau sotava e dua na ka e veivakayaloqaqataki. Au a vosa tiko vua e dua na turaga ena loma ni nona vale, e curu sara mai valenikuro o watina. Na yacana o Margaret, a vakarogoca toka mai valenikuro na noqu ivakamacala. Tekivu vuli iVolatabu o Margaret kei Veera, qai toso vinaka sara vakayalo. Yaco sara me papitaiso, qai dua na dautukutuku gugumatua ni Matanitu ni Kalou.

Veiqedravu e Salatu

E mai cava na bula sautu e Uganda ena kena cabolo na veivaluvaluti vakalewenivanua ena 1971. Dua na siga a yaco na veivala wavolita na itikotiko ni daukaulotu e Mbarara. Oya na ka au vakamacalataka toka ena itekivu ni noqu italanoa.

A sa tiko e vale o Veera ena gauna au yaco yani kina, oya ni oti noqu a qasi voli ena ikeli mera kua ni raici au na sotia. Ena dua na tutu ni lomanivale keirau tuvana vata kina na meteresi kei na iyaya ni lomanivale me neirau ivunivuni. Keirau sega ni lako i tuba ena loma ni dua taucoko na macawa, keirau dau qai vakarorogo itukutuku ga ena retio me keirau kila kina na veika e yaco tiko. So na gauna e lau na sicini ni dakai ena lalaga ni neirau vale qai riba lesu tale, ena gauna vaka oqori keirau na noqo toka kina ena neirau ivunivuni. Keirau sega ni waqara na cina ena bogi me kua ni kilai ni keirau tiko e vale. Dua na gauna era kaila na sotia e katuba. Keirau sega ni yavala, lako vata kei na neirau masu lo vei Jiova. Ni sa oti na vala era mai vakavinavinaka vei keirau o ira keimami tiko veitikivi nira sega ni vakaleqai. Era vakabauta ni o Jiova e taqomaki keimami kece, keirau duavata tale ga ena vakasama oya.

Tekivu maravu tale na bula me yacova na mataka ni siga keirau rogoca kina ena retio ni sa vakatabuya na nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova na matanitu o Uganda. Na daukacikacivaki e kaya vei ira na iVakadinadina i Jiova mera dui lesu tale ina nodra lotu makawa. Au saga meu vakamacala vei ira na vakailesilesi ni matanitu, ia e dreve na sasaga oqori. Au mani lako ina valenivolavola ni peresitedi, o Idi Amin, meu kerea ke rawa ni lokuci e dua na gauna meu raici koya kina. Mani tukuna o koya e dau kidavaki ira na vulagi ni osooso sara vakalevu na peresitedi. Au lesu tale vakavica ia au sega ni veivosaki rawa kei koya. Kena itinitini ena Julai 1973, keirau sa biuti Uganda.

iLesilesi ni Dua na Yabaki e Lai Yaco me Tini

Na rarawa vata ga keirau vakila ena gauna keirau vakau tani kina mai Madagascar keirau baci vakila tale oqo ni keirau sa biuti ira na taci keirau lomani e Uganda. Ni bera ni keirau lako ena neirau ilesilesi vou i Senegal, keirau lesu tale i Finiladi. Ia a mani vakadaroi na neirau ilakolako i Senegal qai tukuni me keirau sa na tiko ga e Finiladi. E vaka ga e sa mai cava na neirau cakacaka vakadaukaulotu. Tekivu sara me keirau veiqaravi vakapainia lavotaki qai keirau lesu tale ina cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka e Finiladi.

Ena 1990 sa malumu sara na veitusaqati mai Madagascar, keirau kidacala ni tarogi keirau mai na valenivolavola liu e Brooklyn se keirau via lako i Madagascar me dua na yabaki. Keirau vinakata me keirau lako ia e rua na ka ni bolebole keirau sotava tiko. O tamaqu ena vinakati me qaravi me vaka ni sa kena turaga sara, qai sa tautauvimate tale ga o Veera. Au rarawataka nona mai takali o tamaqu ena Noveba 1990, ia ni sa vinaka cake tale na bula nei Veera keirau nuidei ni keirau na lesu tale ena cakacaka vakadaukaulotu. Keirau mani lesu tale i Madagascar ena Sepiteba 1991.

Na neirau ilesilesi i Madagascar a dodonu me dua ga na yabaki, ia keirau tiko e kea me yacova na tini na yabaki. Ena loma ni gauna oya e tubu na iwiliwili ni dautukutuku mai na le 4,000 ina le 11,600. Au taleitaka dina na cakacaka vakadaukaulotu. Ia ena so na gauna au dau yalolailai ena noqu nanuma niu vakawalena tiko na bula i watiqu kei na veika e gadreva. E vakaukauataki keirau o Jiova me keirau dei tiko ga ena neirau ilesilesi. Kena itinitini, ena 2001 keirau lesu tale mai i Finiladi, keirau sa veiqaravi tiko oqo ena valenivolavola ni tabana e ke. Na neirau lomakatakata ena cakacaka e vauca na Matanitu ni Kalou e sega ni batabata, vaka kina na levu ni neirau dau nanumi Aferika. Keirau vakadeitaka me keirau na cakava tiko ga na loma i Jiova ena vanua cava ga e lesi keirau kina.​​—⁠Aisea 6:⁠8.

[Mape ena tabana e 12]

(Raica tale na ivola)

FINILADI

UROPE

[Mape ena tabana e 14]

(Raica tale na ivola)

AFRICA

MADAGASCAR

[Mape ena tabana e 15]

(Raica tale na ivola)

AFERIKA

UGANDA

[iYaloyalo ena tabana e 14]

Neirau vakamau

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Mai na cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka e Finiladi ena 1960 . . .

. . . ina cakacaka vakadaukaulotu e Madagascar ena 1962

[iYaloyalo ena tabana e 16]

Keirau kei Veera nikua