O Jiova e ‘Vakadodonutaka na Noqu iLakolako’

RAU VUKEI AU NOQU ITUBUTUBU MEU MURIA NA SALA DODONU

Erau vulica na noqu itubutubu na iVolatabu ena veiyabaki ni 1920 ni bera ni rau vakamau. Au a sucu ena 1939. Keitou tiko e Igiladi, rau dau kauti au noqu itubutubu ena soqoni niu se gonelailai. Au dau marautaka na Koronivuli ni Vuli Vunau. Au se nanuma vinaka tu ga na imatai ni noqu itavi. Au se qai yabaki ono ena gauna qori, a biu e dua na ka ena buturara meu butu kina meu raici ira na vakarorogo. Dua na ka noqu rere niu raici ira na uabula.

A vola o tamaqu e dua na ivakamacala rawarawa meu vakayagataka ena cakacaka vakavunau. Au nanuma lesu niu se yabaki walu ena imatai ni gauna meu lako duadua kina meu tukituki e katuba. Dua na ka noqu marau ni wilika o itaukeinivale noqu tikidua qai taura na ivola “Let God Be True” (Me Dina ga na Kalou)! Au cici sara meu lai tukuna vei tamaqu. Au dau marautaka na cakacaka vakavunau kei na soqoni. E uqeti au sara ga meu veiqaravi vakatabakidua vei Jiova.

Au sa qai mareqeta ga vakalevu na ka dina ena iVolatabu ena gauna e kerea kina o tamaqu, me dau vakau mai na meli na Vale ni Vakatawa kece meu wilika. Au sa qai nuitaki Jiova vakalevu, qori e uqeti au meu yalataki au vua.

Ena 1950, keitou lai tiko vakavuvale ena noda soqo e Niu Yoka e kena usutu, Theocracy’s Increase. Na usutu ena siga Lotulevu na ika3 ni Okosita na “Siga ni Daukaulotu.” A vunau ni papitaiso ena siga ya o Brother Carey Barber, e qai lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa. Ni cava na nona ivunau, e tarogi keimami sara na vakarau papitaiso ena rua na taro, Au tucake qai kaya “Io!” Au se qai yabaki 11, ia au kila ni vakatulewa bibi qori. Au rerevaka na wai niu sega ni kila na qalo. E tomani au ena tobu ni papitaiso o noqu tata lailai, e kaya meu kua ni leqataka e dua na ka. E totolo ga noqu papitaiso, e sega mada ga ni tara na boto ni tobu na yavaqu. Erau keveti au e rua na tacida tagane, e dua e papitaisotaki au, e dua tale e keveti au mai tuba. Tekivu mai na siga bibi qori, e vakadodonutaka tiko ga o Jiova noqu ilakolako.

DIGIA MEU NUITAKI JIOVA

Au vinakata meu painia ni oti noqu vuli, ia era uqeti au noqu qasenivuli meu vuli torocake. Au rawai meu lai vuli ena univesiti. Ia au qai liaca niu sega ni rawa ni cakava ruarua, ya meu vuli vakaukaua qai saga meu dei tiko ga ena dina. Au mani vakatulewataka me cegu na vuli. Au masulaka vei Jiova qai vola ena veidokai e dua na ivola vei ira noqu qasenivuli meu vakaraitaka kina niu sa na cegu na vuli. Qori na icavacava ni imatai ni yabaki ni noqu vuli. Ena levu ni noqu nuitaki Jiova au painia sara.

Au tekivu veiqaravi vakatabakidua ena Julai 1957 ena tauni o Wellingborough. Au taro ena Peceli e Lodoni ke tiko e dua na tacida painia matua meu tomana. Au mani veiqaravi kei Brother Bert Vaisey, e vakavulici au ena levu sara na ka. Na nona gumatua e vakavulici au meu tuvanaka vinaka noqu cakacaka vakavunau. Keitou le walu ga na lewe ni ivavakoso, o yau kei Brother Vaisey kei na ono na tacida yalewa itabaqase. Niu dau vakavakarau qai vakaitavi ena soqoni kece, e dei na noqu nuitaki Jiova, au vakaraitaka tale ga noqu vakabauti koya.

Au mai vesu vakalailai niu sega ni via curu ena mataivalu, oti qori au sotavi Barbara, e dua na tacida yalewa e painia lavotaki. Keirau vakamau ena 1959 qai tu vakarau se mani vanua cava ga keirau lesi kina. Keirau lesi e liu i Lancashire ena vuaira kei Igiladi. Ena Janueri 1961, au sureti meu tiko ena vuli vula dua ena Koronivuli ni Cakacaka Vakaitalatala ni Matanitu e vakayacori ena Peceli e Lodoni. Ni oti na vuli, au kurabui niu lesi meu ivakatawa ni tabacakacaka. Keirau cakacaka vata me rua na macawa kei na dua na ivakatawa ni tabacakacaka matua ena siti o Birmingham, e vakadonui me tomani au o Barbara. Oti qori keirau sa qai lako ena neirau ilesilesi e Lancashire kei Cheshire.

SEGA NI MATEWALE NOQU NUITAKI JIOVA

Ni keirau gade tiko ena Okosita 1962, e volavola mai na valenivolavola ni tabana. E vakau vata mai kei na fomu ni vuli e Kiliati! Ni keirau masulaka oti kei Barbara, keirau vakalewena sara qai vakauta totolo ina valenivolavola ni tabana me vaka ga nodratou kerekere. Oti e lima na vula, keirau lako i Brooklyn, Niu Yoka, me keirau tiko ena ika38 ni kalasi e Kiliati. E tini na vula na vuli vakalou qori.

Keirau sega ni vulica wale ga e Kiliati na Vosa ni Kalou kei na ka e vauca nona isoqosoqo, keirau vulica tale ga na ka e baleta na mataveitacini e vuravura raraba. Keirau se qai yabaki 20 vakacaca, keirau vuli sara vakalevu vei ira na vo ni gonevuli ena kalasi. E dau tiko neimami itavi ena veisiga yadua, e ka dokai gona meu cakacaka vata kei Brother Fred Rusk, e dua vei ratou na dauveivakavulici. E levu na ka au vulica vua, e vakabibitaka me donu na ivakarau ni noqu veivakasalataki, ya me yavutaki ena iVolatabu. Eratou veivakavulici tale ga na tacida matua me vakataki Nathan Knorr, Frederick Franz, kei Karl Klein. Keimami vuli tale ga ena nona ivakaraitaki ni yalomalumalumu o Brother A.  H.  Macmillan, e vakavulici keimami ena sala e veidusimaki kina o Jiova ena gauna dredre ni veivakatovolei mai na 1914 ina 1919!

VEISAU NA ILESILESI

Ni vakarau cava na vuli, e kaya vei keirau o Brother Knorr, ni keirau na lesi i Burundi, e Aferika. Sega ni bera keirau lai raica sara na ivolaniyabaki ena laibri e Peceli, keirau via kila na iwiliwili ni dautukutuku e Burundi ena gauna ya. Keirau kurabui ni sega ni dua na fika ni vanua ya! Io, se sega sara ga ni tarai na yalava qori, keirau sega tale ga ni kila vinaka. Dua na ka neirau nuiqawaqawa! Na masu ga sa qai vakacegui keirau tu.

E duidui sara vakalevu na neirau ilesilesi vou—e duidui na draki, na ivakarau vakavanua, kei na vosa. Ena vinakati me keirau kila vinaka na vosa vakaVaranise. E sega ni rawarawa tale ga na vaqara vale. Ni oti e rua na siga neirau yaco yani, e sikovi keirau o Harry Arnott, keitou a vuli vata e Kiliati, se qai lesu tiko ena nona ilesilesi e Zambia. E veivuke me keirau raica na imatai ni neirau vale ni kaulotu. Sega ni dede neirau tiko era veitusaqati na vakailesilesi vakamatanitu, era sega ni kilai keda na iVakadinadina i Jiova. Keirau se qai marautaka sara tiko ga neirau ilesilesi, era sa tukuna tale mai na vakailesilesi vakamatanitu me keirau biubiu, vakavo sara ke tiko na neirau ivolatara ni cakacaka. Keirau mani toki ina dua na vanua vou, e Uganda.

Dua na ka neirau rere ni keirau yaco yani i Uganda ni sega tu neirau ivolatara ni curuvanua. Neirau nuitaki Jiova sara ga e vakacegui keirau tu. E veivuke tiko e Uganda e dua na tacida mai Kenada e qai vakamacalataki keirau vei ira na vakailesilesi ni matanitu. Mani soli vei keirau e vica na vula me keirau vakalawataka neirau tiko. Na itukutuku rogo vinaka qori e vakadeitaka ni tokoni keirau tiko o Jiova.

E duidui sara vakalevu o Uganda vei Burundi. Sa vunautaki tiko kina na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. Ia e 28 tiko ga na iVakadinadina i Jiova ena vanua taucoko qori. E levu keirau sotava ena yalava era vosa vakavalagi. Ia keirau qai liaca nira na toso vinaka neirau vuli iVolatabu, ke keirau vulica e dua mada ga nodra vosa na itaukei. Keirau tekivu vunau e Kampala, e vosataki kina na vosa na Luganda, keirau sasaga sara me keirau vulica na vosa qori. E vica vata na yabaki keirau sa qai madila kina, ia e yaga sara ga vakalevu ena neirau cakacaka! Keirau sa qai kila na sala mera vukei kina neirau vuli iVolatabu mera toso vinaka vakayalo. E rawarawa tale ga nodra talaucaka vei keirau na lomadra ena veika era vulica tiko.

LEVU NA ILAKOLAKO

Keirau marau ni vukei ira na yalomalumalumu mera vulica na ka dina. Keirau sa qai marau sara vakalevu niu lesi meu ivakatawa ni tabacakacaka ena vanua qori. Ena veidusimaki ni valenivolavola ni tabana e Kenya, keirau gole ena levu na ilakolako me keirau vakaraica na vanua era rawa ni tauyavutaka kina na cakacaka na painia lavotaki. Keirau sotavi ira e levu era sega ni kilai keda na iVakadinadina i Jiova. Ia dua na ka nodra veikauaitaki, era veiciqomi, era vakarautaka mada ga na keirau kakana.

Dua tale na ilakolako vou. Au vodo sitima mai Kampala me rua na siga meu yaco i Mombasa na ikelekele ni waqa e Kenya. Oti au vodo waqa sara i Seychelles, e dua na yatu yanuyanu ena Wasawasa vakaIdia. Dua na gauna e muri, ena 1965 ina 1972, sa qai dau tomani au o Barbara ena noqu ilakolako i Seychelles. E rua na dautukutuku ena vanua qori, toso na gauna sa dua na iwasewase lailai, lai dua sara na ivavakoso. Au lako tale ga ena so na ilakolako ni veisiko vei ira na mataveitacini e Eritrea, Iciopea, kei Sudan.

E vuaviritaka na matanitu o Uganda na kena mataivalu. Dua na ka na levu ni tiko yavavala vakapolitiki. E vakadomobula na veiyabaki e tarava. Au vakadinadinataka sara ga kina na yaga ni noqu muria na ivakasala “ni solia vei Sisa na ka e nei Sisa.” (Mari. 12:17) Dua na gauna keimami vakaroti kece na vulagi me keimami rejisita ena siteseni ni ovisa e voleka ena neimami vale. Sega ni bera keirau cakava sara qori. Oti e vica na siga ni keirau draiva tiko e Kampala, era lako mai vei au kei na dua tale na daukaulotu na ovisa vakalecaleca. Dua na ka na tavatukituki ni uto i keirau! Keirau beitaki ni keirau yamata, era qai kauti keirau ena valenivolavola levu ni siteseni ni ovisa. Keirau saga me keirau vakamacalataka ni keirau sa rejisita oti, ia era sega ni vakabauti keirau. Keirau kau sara ina siteseni ni ovisa volekata na vale ni daukaulotu. Ni keirau yaco yani, e kilai keirau mai na ovisa a rejisitataki keirau ena siteseni qori, e qai vakarota me keirau sere. Keirau lomavakacegu sara ga!

E dau vakavu nuiqawaqawa ni keirau via takoso ena gaunisala era yadrava tu na sotia, vakabibi ke ra tarovi keirau na sotia era mateni tu. Keirau dau lomavakacegu ga ni keirau masu, ra qai vakadonuya me keirau takoso. Ka ni rarawa ena 1973, era vakaroti kece na daukaulotu mai vanuatani mera biuti Uganda.

E veisau tale neirau ilesilesi me keirau lako i Côte d’Ivoire, ena Ra kei Aferika. Levu na veisau me keirau cakava: me keirau vakamatauni keirau ena ivakarau ni vanua ya, keirau vosa vakaVaranise tale qai cakacaka vata kei na so tale na daukaulotu mai na duidui vanua! Keirau raica sara ga na veidusimaki i Jiova, ena nodra rogoca na itukutuku vinaka e levu na yalomalumalumu ena yalava. Na neirau nuitaki Jiova e vakadodonutaka na neirau ilakolako.

E vakasauri ga nona mai tauvi kenisa o Barbara. Vakavica nona lai qaravi vakavuniwai e vanuatani, ia keirau kila ena 1983 ni sa na sega ni tomani rawa na neirau veiqaravi e Aferika. Keirau rarawa sara ga!

VEISAU NA ITUVAKI

Sa qai kaukaua ga na kenisa e tauvi Barbara ni keirau veiqaravi tiko ena Peceli e Lodoni, e mani rawai koya na mate qori. Dua na ka nodra veitokoni na lewenivuvale e Peceli. Erau vukei au e dua na veiwatini meu vosota, meu nuitaki Jiova tiko ga. Dua na gauna e muri au sotava e dua na tacida yalewa o Ann, e dau mai veivuke tiko e Peceli. A painia lavotaki tu ena dua na gauna, e matua vakayalo qai lomani Jiova vakalevu. Keirau vakamau ena 1989 qai tomana tiko ga neirau veiqaravi ena Peceli e Lodoni.

Tekivu mai na 1995 ina 2018, au marautaka niu lesi meu mata mai na itikotiko liu (e dau kilai tu me ivakatawa ni dua na iwase kei vuravura), au dau sikova e rauta ni 60 na vanua. Au dau raica ena noqu veisiko qori na sala e vakalougatataki ira tiko kina nona tamata o Jiova ena duidui tuvaki.

Au bau veisiko tu i Aferika ena 2017. Au marau sara ga niu kauti Ann i Burundi, ni keirau raica tale ga na tubu ena yalava qori! Niu raica na gaunisala au dau vunau kina e veivale ena 1964, sa tu kina e dua na Peceli rairai vinaka. Era veiqaravi tiko e Burundi e sivia ni 15,500 na dautukutuku.

Dua na ka noqu marau niu raica noqu ituvatuva ni veisiko ena 2018. E wili ena ituvatuva ni veisiko qori o Côte d’Ivoire. Ni keirau yaco yani ena kena koroturaga o Abidjan, e vaka ga niu lako tiko i vale. Au raica na naba ni talevoni e Peceli meu kila o cei e tiko ena rumu taravi keirau, e vaka meu kila e dua na yaca e tiko kina, Sossou. A dau liutaka tiko na cakacaka ena koro o Abidjan. Ia au qai kila ni duatani na Sossou qori, qo o luvena tagane.

E daudina tu ga o Jiova ena nona vosa ni yalayala. Au vakadinadinataka ena veika dredre au sotava, ni dau vakadodonutaka na noda ilakolako o Jiova nida nuitaki koya. Au vinakata meu dei tiko ena ilakolako qo, sa na qai rarama tiko ga me yacova yani na vuravura vou.—Vkai. 4:18.