Yaco na iVolatabu e Madagascar

E TOKA o Madagascar ena 250 na maile ena cevaicake ni baravi kei Aferika, qai ikava ni yanuyanu levu duadua e vuravura. Era sega ni vulagi na Malagasy ena yaca Jiova, ni sa 170 na yabaki na dede ni nodra vakayagataka tiko na yaca qori ena nodra iVolatabu. A rawa ni vakadewataki na iVolatabu ena vosa vakaMalagasy ena sasaga kei na vosota.

A tekivu na cakacaka ni vakadewa ni iVolatabu ena vosa vakaMalagasy ena yanuyanu voleka o Mauritius. Ena 1813, a tekivuna na cakacaka qo o Sir Robert Farquhar, e Kovana ni Peritania e Mauritius. A tekivu ena nona vakadewataka na Kosipeli ena vosa vakaMalagasy. Toso na gauna, a kerei Radama I, na Tui kei Madagascar, me sureti ira na qasenivuli mai na London Missionary Society (LMS) mera gole mai Madagascar.

Ena ika 18 ni Okosita, 1818, rau tadu yani ena siti o Toamasina mai Mauritius e rua na daukaulotu mai Welesi, o David Jones kei Thomas Bevan. Rau raica nira daulotu na lewenivanua, nira dau vakaliuca na lotu ni nodra qase kei na itovo vakavanua ena vanua qo. Kuria qori na rogo vinaka ni nodra vosa na Malagasy, ni vu mai ena vosa vakaMalayo-Polinisia.

E rau qai tauyavutaka e dua na koronivuli lailai, ratou mai veitomani tale ga nodrau dui vuvale ena nodratou gole mai Mauritius yaco sara e Toamasina. Ia e rarawataki ni tauvi ratou na vuvale ruarua qo na malaria, a mate kina o wati Jones kei luvena yalewa ena Tiseba 1818. Ni oti ga e rua na vula, ratou mate kece na vuvale na Bevan. Sa qai vo duadua ga o David Jones.

A sega ni yalolailai o Jones ena ituvaki mosimosi qo. A sasagataka ga me rawa nodra iVolatabu na lewenivanua e Madagascar. Ni lesu mai o Jones ena nona vakabulabula e Mauritius, a tekivu sara na cakacaka dredre ni nona vulica na vosa vakaMalagasy. Ni oti ya, a vakavakarau sara ena kena vakadewataki na Kosipeli i Joni.

Ena Okotova 1820, a lesu o Jones e Madagascar. A yaco yani ena kena koroturaga o Antananarivo, a tauyavutaka sara e dua na koronivuli ni daukaulotu. E sega sara ni vinaka na ituvaki ni koronivuli ya. A sega tu na ivola, papaloaloa, kei na desi. Ia e totoka dina na lesoni e vulici e Koronivuli, ra qai via vuli dina na gone.

Ni oti e vitu na vula nona cakacaka taudua voli, a dua sara nona itokani vou vakadaukaulotu, o David Griffiths e isosomi kei Bevan. Rau cakacaka vakaukaua na itokani qo ena kena vakadewataki na iVolatabu ena vosa vakaMalagasy.

Tekivu na Vakadewa

E dau vakayagataki tu na matanivola vakaArapea ena 1820 vakacaca, e vakatokai me​—sorabe me volai kina na nodra vosa na Malagasy. Ia, eso ga na lewenivanua e rawa nira wilika qori. Rau vakatututaka vua na tui me vakayagataki na matanivola vakaRoma me isosomi ni sorabe, mani vakadonui nodrau kerekere.

A tekivu na vakadewa ena Sepiteba 10, 1823. A vakadewataka kina o Jones na ivola na Vakatekivu kei na Maciu, o Griffiths na Lako Yani kei na Luke. E vakasakiti na yalogu ni nodrau cakacaka. Me ikuri ni nodrau cakacaka ni vakadewa, rau dau veivakavulici tale ga e Koronivuli. Rau dau vakavakarau qai liutaka tale ga na lotu ena tolu na vosa. Ia, e bibi duadua ga na cakacaka ni vakadewa.

Ena nodra veivuke na 12 na gonevuli, rawa kina me rau vakadewataka na iVolatabu kece vaKirisi kei na levu tale na iVolatabu vakaIperiu ena loma ni 18 ga na vula. Ena yabaki tarava, a vakacavari kina na imatai ni vakadewa ni iVolatabu kece, dina ni qai caka emuri eso na veiveisau. Rau gole mai Igiladi e rua na daunivosa o David Johns kei Joseph Freeman me rau mai veivuke.

Vosota na iTuvaki Dredre

Ni vakacavari vinaka na cakacaka ni vakadewa ena vosa vakaMalagasy, a talai mai LMS (London Missionary Society) o Charles Hovenden me vakarautaka na imatai ni misini ni tabaivola. A yaco mai o Hovenden ena 21 ni Noveba 1826. Ena loma ga ni dua na vula e tauvi koya na malaria, mani mate sara qai sega tale ni dua e kila na cakacaka ni misini ni tabaivola. Ena yabaki e tarava, dua na kenadau ni misini mai Sikoteladi, o James Cameron, ni raica toka ga e dua na ivola idusidusi me baleta na misini ni tabaivola, a rawa kina me vakavinakataka na misini me cakacaka tale. Ni oti na kena vakatovolei vakavica na misini, a tabaka rawa o Cameron ena 4 ni Tiseba, 1827 e dua na tikina ni wase 1 ni Vakatekivu.a

A yaco e dua tale na ituvaki dredre ena nona mate o Tui Radama I, ena 27 Julai, 1828. E dau tokona vakalevu o koya na cakacaka ni vakadewa. E kaya o David Jones ena gauna ya: “E dua dina na turaga dauveikauaitaki qai yalovinaka o Tui Radama. E dau tokona na vuli, e raica vakabibi nodra vakavulici na lewenivanua me uasivia na Koula kei na Siliva, me vakavinakataka kina nodra ivakarau ni bula.” A qai sosomitaki koya o watina, o Ranavalona I, qai kilai emuri ni a sega sara ni veitokoni ena cakacaka qo ni vakatauvatani kei Tui Radama.

Ni oti ga nona buli na Ranadi me veiliutaki, a vinakata e dua na vulagi mai Igiladi me rau veitalanoataka na cakacaka ni vakadewa. A sega ni vakadonui nona kerekere. Dua tale na gauna, nira tukuna na daukaulotu vua na ranadi ni se levu na ka mera vakavulici kina na lewenivanua, okati kina nodra vakavulici ena vosa vaKirisi kei na vosa vakaIperiu, a tukuna: “Au sega ni kauaitaka na Kirisi kei na Iperiu, au via kila ga ke dou rawa ni vakavulici ira na noqu tamata ena ka yaga, me vaka na kena caka na sovu.” Ratou siqema ni rawa ni ratou vakatalai tani ni bera ni oti na cakacaka ni iVolatabu, tukuna kina o Cameron me vakasamataka mada na ka e tukuna na ranadi.

Ena macawa tarava, a soli vua na italai ni ranadi e rua na uma sovu a buli sara ga ena vanua ya. A vakayalovinakataki koya na ranadi na cakacaka ni liga qo kei na so tale na cakacaka, qai rawa ni tomani tiko ga kina na tabaki ni so na iVolatabu vakaIperiu.

Yaco me Rarawataki na iTukutuku Tawanamaki

Dina ni a sega ni vakadonuya taumada na ranadi nodra vakatutu na daukaulotu, ia ena Me 1831 a vakatura kina e dua na ivakaro a sega sara ga ni namaki. Qori nona vakadonuya mera papitaiso kece mera lotu vaKarisito o ira na vakarurugi ena nona veiliutaki! Ia e sega ni dei na vakatulewa qo. E tukuni ena ivola A History of Madagascar, “era kidroataka o ira na veiqaravi ena vale vakatui na kedra iwiliwili na papitaiso, ra mani vakadreta vua na ranadi ni nodra papitaiso na lewenivanua era sa vakamalumalumu tiko ena nodra veiliutaki na kai Peritania.” E vakadaroi tale kina na ivakaro qo ena icavacava ni 1831 ni oti ga e ono na vula nodra vakaroti na lewenivanua mera papitaiso.

Ena nona lomalomarua na ranadi, kei na takalevu ni ivakavuvuli vakavanua ena matanitu, e uqeti ira kina na daukaulotu mera vakaotia na cakacaka ni kena tabaki na iVolatabu. E vakacavari na iVolatabu vaKirisi, qai veisoliyaki e vica na udolu na ilavelave. Ia, dua tale na ituvaki dredre a basika ena 1 Maji, 1835, a vakatabuya kina na Ranadi nodra cakacaka na lotu vaKarisito qai vakarota me soli kece vei ira na vakailesilesi vakamatanitu na ivola kece vakaivolatabu.

Ena vuku ni vakatatabu qori, sa na sega ni veivuke na lewenivanua era vuli cakacaka tiko ena kena tabaki na iVolatabu. Nira le vica ga na daukaulotu era na vakaotia na cakacaka, era mani cakacaka ena siga kei na bogi, me yacova na June 1835 me vakaoti kina vakadua na iVolatabu kece. Io, sa qai dua na iVolatabu vakaMalagasy!

Ni se tiko ga na vakatatabu, e totolo ga na kena veisoliyaki, ra qai buluta e 70 na ilavelave ni iVolatabu me kua kina ni rusa. E vakatulewa vinaka qo baleta ena loma ni dua ga na yabaki, e rua ga na daukaulotu ena tiko ena yanuyanu. Ia e tete sara tiko na vosa ni Kalou ena Yanuyanu Levu qo o Madagascar.

Ra Taleitaka na iVolatabu o Ira na Malagasy

Era marautaka sara ga na lewenivanua e Madagascar nodra wilika na Vosa ni Kalou ena nodra vosa! E sega ni donu sara na vakadewa, e makawa tale ga na vosa e vakayagataki kina. Ia e tu yadua na vale me sega nodra iVolatabu, ra qai wilika vakawasoma na iVolatabu o ira na Malagasy. E kilai mai na vakadewa qo na kena vakayagataki vakalevu na yaca ni Kalou o Jiova ena iVolatabu vakaIperiu. Ena ilavelave taumada, e laurai tale ga na yaca ni Kalou ena iVolatabu vaKirisi. Ya na vuna era sega ni vulagi kina ena yaca ni Kalou o ira na Malagasy.

Ni tabaki na imatai ni ilavelave ni iVolatabu vaKirisi, a vakadinadinataka o Mr. Baker a liutaka tiko na tabaivola, nodra marau na lewe ni Malagasy qai tukuna: “Au sega ni parofisai tiko, ia au vakabauta ni na sega ni yali rawa na yaca ni Kalou ena vanua qo!” E dina taucoko na ka e tukuna qori. Sega ni tarova rawa na malaria, se na dredre ni kena vulici na vosa vou, se nona veitusaqati na iliuliu ni vanua qo, me dua kina na Vosa ni Kalou e Madagascar.

Ia e vinaka cake sara na ka e qai vakilai ena gauna qo. E yaco vakacava qo? Ena 2008, a veisoliyaki kina na ilavelave ni New World Translation of the Holy Scriptures ena vosa vakaMalagasy. E duatani sara na ivakadewa qo, e ivakadewa vou, qai kilai rawarawa. Sa qai kaukaua ga na Vosa ni Kalou ena Yanuyanu Levu qo.​—Aisea 40:8.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 31]

Na “New World Translation” ena vosa vakaMalagasy e vakalagilagi kina na yaca ni Kalou, o Jiova