E Bula na Vosa i Jiova

Veitikina Bibi Mai na iVola na Joni

O JONI​—“na tisaipeli sa lomana ko Jisu”—e iotioti me vola na itukutuku uqeti vakalou me baleta na bula i Karisito kei na nona cakacaka vakaitalatala. (Joni 21:20) Na Kosipeli i Joni a volai ena rauta na yabaki 98 S.K., qai volaitukutukutaki kina e levu na ka e sega ni kune ena vo ni Kosipeli.

E dua tiko na inaki ni nona volavola o Joni ena nona Kosipeli. E kaya me baleta na nona itukutuku: “Sa volai oqo, mo dou vakadinata ni sa Karisito ko Jisu, na Luve ni Kalou; ia mo dou rawata na bula e na yacana, ni dou sa vakabauta.” (Joni 20:31) E yaga dina vei keda na itukutuku ena Kosipeli.​—Iper. 4:​12.

“RAICA NA LAMI NI KALOU”

(Joni 1:1–​11:54)

Ni raici Jisu o Joni na Dauveipapitaiso, e kaya sara ena nuidei: “Raica na Lami ni Kalou, ko koya sa kauta tani na nodrai valavala ca na kai vuravura!” (Joni 1:​29) E taubaletaka o Jisu na vanua o Samaria, Kalili, Jutia, qai dewa sara ina tai ni Joritani​—e vunau, veivakavulici, qai levu nona cakamana​—‘lewe vuqa gona era vakabauti koya kina.’​—Joni 10:​41, 42.

Dua na cakamana e veivakurabuitaki dina i Jisu oya na nona vakaturi Lasarusa. Levu era vakabauti Jisu nira raica ni sa bula tale na turaga a mate tu me va na siga. Ia, era bosea na iliuliu ni bete kei ira na Farisi me vakamatei o Jisu. A mani biubiu me gole “ki na vanua ka voleka ki na vanua lala, ki na dua na koro na yacana ko Ifereimi.”​—Joni 11:​53, 54, VV.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

1:​35, 40​—O cei tale a tu cake tu kei Adriu kei Joni na Dauveipapitaiso? O koya e volavola tiko e dau cavuti Joni na Dauveipapitaiso me “Joni,” ia e sega ga ni cavuta na yacana ena nona Kosipeli. O koya gona na tisaipeli e sega ni tukuni qori na yacana, o Joni na dauvola Kosipeli.

2:​20​—Na valenisoro cava e ‘vasagavulukaono na yabaki na kena tara tiko’? Era a tukuna tiko ga na Jiu na valenisoro i Serupapeli a tara tale o Tui Eroti kei Jutia. E kaya na daunitukutuku makawa o Josephus ni a tekivu na cakacaka ya ena ika18 ni yabaki ni nona veiliutaki o Eroti, se na 18/17 B.S.K. Na vale tabu kei na so tale na vale lelevu ena lomanibai ni valenisoro era a tara ena loma ni walu na yabaki. Ia a se bera ga ni tara oti na valenisoro ena gauna e caka kina na soqo ni Lakosivia ena 30 S.K., na gauna era kaya kina na Jiu ni 46 na yabaki na kena tara tiko na valenisoro.

5:​14​—E vu beka ni tauvimate noda vakayacora na cala? So ga na gauna. Ia, na turaga e vakabula o Jisu a tauvimate tu me 38 na yabaki baleta ga nona sucu ivalavala ca. (Joni 5:​1-9) Ni sa vakaraitaki vua na turaga qo na loloma, e vakaibalebaletaka o Jisu ni dodonu gona me muria na sala dodonu ena rawata kina na bula, me kua tale ga ni nakita nona ivalavala ca de na qai ca sara na ka ena yaco vua. Rawa ni vakayacora o koya na ivalavala ca ena sega ni vosoti rawa kina, ni na tini rusa kina qai sega ni vakaturi tale.​—Maciu 12:​31, 32; Luke 12:10; Iper. 10:​26, 27.

5:​24, 25​—O cei o ira na “lako mai na mate ki na bula”? E vakaibalebaletaka tiko qo o Jisu vei ira na mate tu vakayalo e liu, ia nira sa rogoca na nona vosa, era vakabauti koya ra qai vakanadakuya na ivalavala ca era dau cakava tu e liu. Era “lako mai na mate ki na bula”​—oya nira sa sega ni totogitaki mera mate, ia era sa nuitaka ga na bula tawamudu baleta nira vakabauta na Kalou.​—1 Pita 4:​3-6.

5:​26; 6:​53​—Na cava na ibalebale ni ‘bula vakataki koya ga’? Qo e vakaibalebaletaki ina nona solia na Kalou vei Jisu e rua na kaukaua​—na kaukaua me vakavulici ira na lewenivanua mera vakadonui ena mata i Jiova kei na kaukaua me vakabulai ira kina na mate ena nona veivakaturi. Vei ira na imuri i Jisu, nodra ‘bula vakataki ira ga’ e kena ibalebale ni sa na taucoko na nodra bula. Era rawata qo na lotu Vakarisito lumuti nira sa vakaturi i lomalagi. O ira na yalodina era nuitaka na bula e vuravura ena qai taucoko na nodra bula ena gauna era yalodina kina ena iotioti ni veivakatovolei ni sa cava na duanaudolu na yabaki ni veiliutaki i Karisito.​—1 Kor. 15:​52, 53; Vkta. 20:​5, 7-​10.

6:​64​—E kila beka o Jisu ena gauna e digitaki Jutasa Isikarioti kina ni na veretaki koya? Kena irairai ni sega. Ia, dua na gauna ena yabaki 32 S.K., a kaya o Jisu vei ratou nona yapositolo: “Sa dua vei kemudou sa nonai to na tevoro.” Kena irairai ni sa qai raica o Jisu na “vakatekivu” ni nona muria na sala ca o Jutasa Isikarioti.​—Joni 6:​66-​71.

Na Ka Eda Vulica:

2:4. E vakaraitaka o Jisu vei Meri ni vakamuria tiko ga na veidusimaki ni Tamana vakalomalagi, me vaka ni sa papitaiso qai Luve ni Kalou lumuti. Dina ni se qai tekivu nona cakacaka vakaitalatala o Jisu, a kila vinaka o koya na gauna me vakayacora kina nona cakacaka, okati kina na gauna ena mate kina vakaisoro. Sega ni vakatara o koya me dua mada ga na wekana voleka, me vakataki Meri, me vakataotaka nona cakava na loma ni Kalou. Meda qarava tale ga na Kalou o Jiova ena yalo va qori.

3:​1-9. Eda vulica e rua na ka ena ivakaraitaki i Nikotimo, nodra turaga na Jiu. Kena imatai, e dau yalomalumalumu, e raiyawa qai kauaitaka nona gagadre vakayalo, e kila tale ga o koya ni o Jisu na qasenivuli e tala mai na Kalou, dina ni dua ga na luve ni matai. Bibi gona vei ira na lotu Vakarisito dina nikua mera yalomalumalumu. Kena ikarua, a sega ni via tisaipeli o Nikotimo ena gauna se bula kina e vuravura o Jisu. De dua a rerevaki ira na tamata, nona kauaitaka nona itutu ena Sanadrini, se nona lomana na iyau. Eda vulica gona e ke e dua na ka bibi: Meda kua ni vakatara na veika vaka oqo me vakataotaki keda ena noda ‘colata noda kaunirarawa, meda muri Jisu tiko ga.’​—Luke 9:​23, NW.

4:​23, 24. Me ciqoma na Kalou na ivakarau ni noda sokalou, e dodonu me salavata kei na ka dina e volai tu ena iVolatabu, me veidusimaki tale ga na yalo tabu ena noda ivakarau ni sokalou.

6:​27. Noda cakacakataka na ‘kakana sa rawa kina na bula tawamudu’ e kena ibalebale meda vakaceguya noda gagadre vakayalo. Eda na marau nida cakava qori.​—Maciu 5:​3, VV.

6:​44. E kauaitaki keda yadudua o Jiova. E vakayarayarataki keda vua na Luvena ni vakayagataka na cakacaka vakavunau, kei na nona tuberi keda meda kila, da qai bulataka na veika dina vakayalo ni vakayagataka na nona yalo tabu.

11:​33-​36. Sega ni ivakaraitaki ni malumalumu se yalodatuvu na noda vakaraitaka na lomada, me vaka noda tagi.

‘MURI KOYA TIKO GA’

(Joni 11:55–​21:25)

A lesu i Pecani o Jisu ni sa voleka na Lakosivia ena 33 S.K. Ena ika9 ni Naisani, a curu yani i Jerusalemi ena nona vodo toka ena dua na luve ni asa. A gole tale ina valenisoro o Jisu ena ika10 ni Naisani. A masuta o Jisu me vakarokorokotaki na yaca i Tamana, qai rogo mai lomalagi e dua na domo: “Au sa vakarokorokotaka, ka’u na vakarokorokotaka tale.”​—Joni 12:28.

Ni ratou kanavata tiko ena Lakosivia, e vakasalataki ratou nona imuri o Jisu qai masulaki ratou. A vesu, veilewaitaki, qai vakamatei, ia e muri a qai vakaturi.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

14:2​—Ena “vakarautaka” vakacava o Jisu e dua na “tikina” mai lomalagi me nodratou na nona imuri yalodina? E okati e ke nona vakadeitaka na veiyalayalati vou o Jisu ena nona torovi Jiova qai cabora vua na yaga ni nona dra. Nona vakarautaka o Jisu e dua na tikina ena okati kina na kena soli vua na kaukaua vakatui, sa na qai tekivu kina na nodra vakaturi na nona imuri yalodina mera lai bula i lomalagi.​—1 Ces. 4:​14-​17; Iper. 9:​12, 24-​28; 1 Pita 1:​19; Vkta. 11:15.

19:11​—A vakaibalebaletaki Jutasa Isikarioti tiko beka o Jisu ena gauna e tukuna kina vei Pailato ni dua ena soli koya yani? A sega ni dusi Jutasa duadua ga, e kena irairai ni a vakasamataka tiko o Jisu o ira kece na vakaitavi ena nona vakamatei. E okati kina o Jutasa, o “ira na bete levu, kei ira kecega na mataveilewai,” vaka kina o ira na “lewe vuqa” era uqeti mera kerea me sereki o Parapa.​—Maciu 26:​59-​65; 27:​1, 2, 20-​22.

20:17 (NW)​—Na cava e tukuna kina o Jisu vei Meri Makitala me kua ni vesuki koya? Macala ni a vesuki Jisu o Meri baleta ni a nanuma ni sa vakarau gole i lomalagi, ena sega kina ni raici koya tale. Me vakadeitaka vei Meri ni se bera nona gauna me gole kina i lomalagi, e kaya o Jisu vua me kua ni vesuki koya ia me lako ga me lai tukuna vei ratou nona tisaipeli ni sa vakaturi.

Na Ka Eda Vulica:

12:36. Meda “luve ni rarama,” e bibi meda vulica na ka dina ena Vosa ni Kalou, na iVolatabu. Meda qai vakayagataka na kila qori meda tuberi ira tale e so era tiko ena butobuto vakayalo mera lako ina rarama ni Kalou.

14:6. Sega ni dua tale na sala e vakadonui keda kina na Kalou, ena vuku i Jisu Karisito ga. Eda na volekati Jiova ga nida vakabauti Jisu da qai muria na nona ivakaraitaki.​—1 Pita 2:​21.

14:​15, 21, 23, 24; 15:10. Noda talairawarawa ena veidusimaki ni Kalou ena vakaukauataki keda meda tiko ga ena loloma ni Kalou kei na loloma ni Luvena.​—1 Joni 5:3.

14:26; 16:13. Na yalo tabu i Jiova e vaka tiko na qasenivuli, qai dau uqeti keda meda vakananuma na veika eda sa vulica oti. E dau vakatakila tale ga mai na ka dina. Ena rabailevu kina na ka eda kila, da yalomatua, da raiyawa, da vakatulewa vinaka, eda vakasamataka vinaka tale ga na ka. Meda gugumatua sara na masu, vakauasivi noda kerea sara ga na yalo tabu.​—Luke 11:​5-​13.

21:​15, 19. Na gauna e tukuna kina o Jisu “iratou oqo” a vakaibalebaletaka tiko ina ika, mani tarogi Pita ke lomani ira vakalevu, qai lomani koya vakalailai. Uqeti Pita sara tiko ga kina o Jisu ni bibi me muri koya vakatabakidua, me kua ni vakaliuca nona cakacaka vagonedau. Nida vulica na veika e volai toka ena Kosipeli, meda vakadeitaka mada ga nida na lomani Jisu vakalevu cake, meda lomana vakalailai na veika tale e so eda rairai taleitaka. O koya gona, meda muri koya tiko ga mai vu ni lomada.

[iYaloyalo ena tabana e 31]

Na cava eda vulica ena ivakaraitaki i Nikotimo?