‘E Noqu Kaukaua O Jiova’

Talanoataka o Joan Coville

Au a sucu ena Julai 1925 e Huddersfield, mai Igiladi. Au le dua ga qai dau tautauvimate. E dau kaya o tamaqu, “Na gauna ga e liwavi iko kina na cagi o tauvimate.” Io, e rairai dina taucoko qori!

NIU se gone, e dau masuta vakalevu na italatala na veisaututaki, ia ni yaco na iKarua ni iValu Levu era masuta mera qaqa ena ivalu. E vakavuna na noqu veilecayaki au qai lomatarotarotaka e so na ka. Ena gauna vata qori a lako mai kina i vale e dua na iVakadinadina i Jiova o Annie Ratcliffe, o koya duadua ga na iVakadinadina ena neitou yasayasa.

Vulica na Ka Dina

A biuta toka mai o Annie na ivola Salvation qai sureti tinaqu me gole yani ena nona vale ni na veivosakitaki tiko kina na iVolatabu.a A kerei au o tinaqu me keirau veitomani. Au se nanuma vinaka tu ga na imatai ni vuli a caka ya. A veivosakitaki kina na veika e baleta na isoro, au kurabuitaka ni sega sara ga ni vakavucesa na vuli ya. Saumi kina e levu na noqu taro. Keirau gole tale kina ena macawa e tarava. Ena gauna qori a vakamacalataki kina na parofisai i Jisu me baleta na ivakatakilakila ni iotioti ni veisiga. Ni keirau raica na ituvaki ca kei vuravura keirau mani vakadeitaka ni qo sara ga na ka dina. Ena siga tiko ga ya keirau a sureti sara ena Kingdom Hall.

Au sotava e so na painia gone ena vanua ni soqoni, qai dua vei ira qori o Joyce Barber (ena gauna qo sa Ellis), e se veiqaravi tiko ga kei watina o Peter, ena Peceli mai Lodoni. Au lai nanuma kina nira cakacaka vakapainia kece. Sega tale niu wawa ena noqu sa tekivu vunau e veivula meu rawata e 60 na aua, dina niu se vuli tiko.

Ni oti ga e lima na vula, ena 11 Feperueri, 1940, keirau a papitaiso kei tinaqu ena soqo ni tabacakacaka e Bradford. A sega ni saqata o tamaqu na neitou vakabauta vou, ia a sega ga ni dua na iVakadinadina. Ena gauna au se qai papitaiso oti kina, a tekivu tale ga na vunau ena salatu. Dau noqu itavi meu taura voli na kato ni mekesini kei na noqu taubena na placards se na ivakatakilakila. Ena dua na siga Vakarauwai, a lesi meu lai duri tu ena dua na vanua osooso ni veivoli. Au dau rerevaki ira na tamata, ia qai yaco sara ga na ka au a nanuma tiko, era lako siviti au na noqu icaba mai koronivuli ena vanua au a duri tu kina!

Ena 1940, a vinakati me wasei rua na kabani (e dau kilai tu na ivavakoso ena gauna ya) keitou a lewena tiko. Ni yaco qori, ra voleka ni toki kece na noqu icaba ina ivavakoso vou. Au tukuna vua na company servant (ena gauna qo sa vakatokai me ivakatawa daulewa) na noqu sega ni taleitaka qo. E qai kaya, “Ke o vinakata e so na itokani itabagone, lai vaqarai ira ena cakacaka vakavunau.” Qori sara ga na ka au qai cakava! Sega ni dede, keirau sota sara kei Elsie Noble. A taleitaka na ka dina, qai mai noqu itokani dredre sara.

Veiqaravi Vakapainia kei na Veivakalougatataki

Niu vakacavara noqu vuli, au lai cakacaka sara vaka daunifika. Ia, niu raica nodra marautaka na dauveiqaravi i Jiova na nodra cakacaka vakatabakidua, au sa qai via painia ga kina vakalevu meu qaravi Jiova. Au tekivu cakacaka sara vakapainia lavotaki ena vula o Me 1945. A taubi na uca ena imatai ni siga au tekivu painia kina qai sega ni oti rawa. Ia, au marautaka ga niu a cakacaka vakavunau rawa qai sega ni vakayalolailaitaki au na tau ni uca. Na noqu dau vodo basikeli ena veisiga, kei na noqu tiko vakalevu e tautuba ena cakacaka vakavunau e vinaka ina noqu bula. Dina ni se sega vakadua ni sivia na 42 na kilokaramu na kequ bi, ia se sega vakadua ni vakaleqa na noqu painia. Sa vica vata na yabaki na noqu vakadeitaka ni sa ‘noqu kaukaua o Jiova.’​​—Same 28:7

Au a lesi ena taoni era sega kina na iVakadinadina, e kena inaki me tauyavutaki kina na ivavakoso vou. Au a veiqaravi taumada me tolu na yabaki e Igiladi qai tolu tale na yabaki e Ailadi. Niu painia tiko e Lisburn, Ailadi, keirau vuli iVolatabu kei na dua na turaga e ivukevuke ni italatala ena lotu Tawase. Ni vulica na yavu ni ivakavuvuli dina ena iVolatabu, e dau lai wasea sara vei ira na nona ivavakoso. So vei ira na lewe ni ivavakoso era dau vosa kudrukudru vei ira na vakailesilesi ni lotu, qai mani tarogi o koya me vakamacala kina. E sauma ni nona itavi vaKarisito me tukuna vei ira na qelenisipi ni a dau vakavulica vei ira e levu na ka lasu. Dina ni a tusaqati koya vakaukaua nona vuvale, a yalataka ga nona bula vei Jiova qai qaravi koya tiko ena yalodina me yacova sara nona mate.

Na ikarua ni noqu ilesilesi o Larne, e dua na yasayasa ena vualiku kei Ailadi, au a veiqaravi taudua voli me ono na macawa, baleta ni a gole na noqu itokani painia ina Soqo ni Tabacakacaka na Theocracy’s Increase a caka mai Niu Yoka, ena 1950. Gauna dredre dina qori vei au. Au a vinakata sara ga meu tiko ena soqo qo. Ia, ena macawa sara ga ya, au a sotava e levu na ituvaki veivauqeti ena cakacaka vakavunau. Au sotava kina e dua na kena turaga a taura na ivola a tabaka na isoqosoqo ena sivia na 20 na yabaki yani e liu. Sa vica vata na yabaki na nona dau wilika na ivola qori, e sa rawa mada ga ni wiligusutaka. A qai vulica na dina, rau mai tomani koya tale ga na luvena tagane kei na luvena yalewa.

Vakavulici ena Koronivuli e Kiliati

Ena 1951, au a sureti kei na tini tale na painia mai Igiladi me keimami tiko ena ika17 ni kalasi e Kiliati, a vakayacori e South Lansing, Niu Yoka. Au marautaka dina na ivakasala vakaivolatabu keimami a rogoca ena vica na vula keimami vuli tiko kina! Ena gauna ya era se bera kina ni vakaitavi na tacida yalewa ena Koronivuli ni Vuli Vunau ena ivavakoso, ia e Kiliati keimami a lesi ena itavi me keimami vakamacalataka na veika keimami a vakekeli mai kina. Dua na ka na neimami taqaya! Na imatai ni gauna au vosa kina, e ninini tu ga na ligaqu a tara tiko na ivola. E veiwalitaka o Brother Maxwell Friend, na qasenivuli ni koronivuli: “Sega wale ga ni laurai vei iko na taqaya ena itekitekivu, qori tale ga na ka e dau yacovi ira na matau na vosa, ia ni lai oti mada ga o se rairai taqaya tu ga.” Ni toso tiko na vuli, sa vinaka cake sara na ivakarau ni neimami vosa e matanalevu. E totolo wale ga na oti ni vuli, keimami qai lesi e vanuatani. Au a lesi i Taeladi!

“Na Vanua ni Veikauaitaki”

A lesi yani i Taeladi o Astrid Anderson me noqu itokani daukaulotu, au raica qo me iloloma i Jiova vei au. E vitu taucoko na macawa na neirau soko tiko ena waqa ni usa kako me keirau yacova yani na neirau ilesilesi. Ni keirau yaco yani ena koroturaga o Bangkok, keirau raica ni osooso dina na makete ena siti qo qai vakayagataki e levu na kena ikelimusu me sala ni veitosoyaki e kea. Ena 1952, e rauta ga ni 150 na dautukutuku e Taeladi.

Na imatai ni gauna keirau raica kina Na Vale ni Vakatawa vakatailadi, keirau lomatarotarotaka, ‘Keirau na vosataka vakacava na vosa qo?’ E ka ni bolebole toka na cavuta donu na nodra vosa. Kena ivakaraitaki, na vosa khaù ena tekivu i cake na kena itautau qai lai lutu, kena ibalebale na “raisi,” ia na vosa tiko ga qori ni rogo bi na kena itautau e kena ibalebale “itukutuku.” Koya gona, ni keirau gole ena cakacaka vakavunau, keirau sega ni kila ni keirau sa tukuna tiko vei ira na vakarorogo, “Au kauta tiko mai na raisi vinaka vei kemuni” sega ni “itukutuku vinaka”! Dina ni na katuvu kina na veidredrevaki, ia keirau a qai kila na cavuta vakadodonu na vosa ni vanua qori.

Era dau veikauaitaki dina na kai Taeladi. Qori na vuna e vakatokai kina me Vanua ni Veikauaitaki. Neirau imatai ni lesilesi me rua na yabaki na siti o Khorat (ena gauna qo sa vakatokai o Nakhon Ratchasima). Ni oti ya, keirau lesi sara ena siti o Chiang Mai. Levu na kai Taeladi era lotu Buda ra qai sega ni kila na iVolatabu. Au vuli iVolatabu kei na dua na posimasita e Khorat. Keirau veitalanoataka na peteriaki o Eparama. Neirau veitalanoataki Eparama tiko qori, e deguvacu tiko ga baleta sa rogoca oti na yacana. Au qai kila e muri ni duatani na Eparama e nanuma tiko o koya. A vakasamataki Abraham Lincoln tiko na peresitedi vakacegu ni Mereke!

Keirau marautaka na vakavulici ira na kai Taeladi yalomalumalumu ena iVolatabu, ia ena gauna vata qori, era vakavulici keirau tale ga ena bula rawarawa qai marautaki. E yaga sara na veivakavulici qori baleta ni a sega na livaliva kei na wai ena imatai ni vale ni daukaulotu keirau tiko kina e Khorat. Ena ilesilesi va qo, keirau ‘vulica kina na bula vutuniyau kei na dravudravua.’ Me vakataki koya ga na yapositolo o Paula, keirau vakadinadinataka ni keirau “sa rawata na ka kecega e na vuku i Karisito o koya sa [vei]vakaukauwataki.”​​—Fpai. 4:​12, 13.

Na iTokani Vou kei na iLesilesi Vou

Au a gade i Lodoni ena 1945. Au a lai sarasara sara ena valeniyaya maroroi e Peritania (British Museum) kei ira e so na painia, vaka kina e so na lewenivuvale e Peceli. Dua vei ira qori o Allan Coville, a lai vuli tale ga ena ika11 ni kalasi e Kiliati. A lesi sara i Varanise vaka kina e Belgium.b Niu se veiqaravi tiko vakadaukaulotu e Taeladi, a vosaki au me keirau vakamau, au mani vakadonuya sara.

Keirau vakamau ena 9 Julai, 1955 e Brussels, mai Belgium. Au a dau diva tu meu gade i Parisi ni oti ga na noqu vakamau, mani tuvanaka sara o Allan me keirau lai tiko ena soqo ni tabacakacaka e kea ena macawa e tarava. Ia, ni keirau qai yaco ga yani, sa kerei sara o Allan me veivuke ena vakadewa ena gauna ni soqo. Ena veisiga, ena biubiu totolo ena mataka lailai, qai lesu ena icili ni sa bogi levu. Au a gade dina i Parisi niu se qai vakamau oti ga, ia au dau raici Allan tu ga yani vakayawa​​—ni vakaitavi vakalevu ena buturara! Dina ni yaco na ituvaki qori, au marautaka niu raica na watiqu me qaravi ira na mataveitacini, au qai vakadeitaka ni vakilai na marau dina ena neirau bula vakawati ni vakaliuci tiko o Jiova.

Na noqu vakawati e vakavuna meu lesi tale ena dua na yalava vou​​—o Belgium. Na ka ga au kila me baleta na vanua qo oya ni bucanivalu ena levu na veivaluvaluti, ia au qai kila ni levu na itaukei era dau veiyaloni. Au vulica tale ga na vosa vakaVaranise ena ilesilesi vou qo, e vosataki ena ceva kei Belgium.

Ena 1955 era a tiko e Belgium e 4,500 na dautukutuku. Sa voleka qo e 50 na yabaki, na neirau veiqaravi voli kei Allan e Peceli vaka kina ena cakacaka ni ivakatawa dauveilakoyaki. Ena imatai ni rua veimama na yabaki, keirau vodo basikeli cake, vaka kina ni keirau lesu mai ena veidelana se mani draki vinaka se draki ca. Ena veiyabaki qori, keirau vakaicili ena sivia na 2,000 na vale ni mataveitacini! Au dau sotavi ira na mataveitacini era sega ni kaukaua vakayago ia era qaravi Jiova ena nodra kaukaua taucoko. E uqeti au na nodra ivakaraitaki meu kua ni soro koso ena noqu veiqaravi. Ni mai cava e dua na macawa ni veisiko, e dau veivakaukauataki dina vei keirau. (Roma 1:​11, 12) E dua dina na itokani vinaka o Allan. Dina kina na Dauvunau 4:​9, 10: “Sa vinaka na lewe rua ka ca ni le dua bauga; . . . kevaka sa bale a dua, ena tubera cake na kenai sa”!

Vakalougatataki na Bula ni Veiqaravi ena ‘Kaukaua i Jiova’

Sa vica vata na yabaki qo, na neirau marautaka voli neirau a tubera e so mera qaravi Jiova. Kena ivakaraitaki, ena 1983 keirau sikova na ivavakoso vosa vakaVaranise e Antwerp, keirau a lai tiko ena dua na vuvale a vakaicilitaki Benjamin Bandiwila, e dua na tacida tagane mai Zaire (ena gauna qo sa Democratic Republic of Congo). A toki i Belgium o Benjamin me lai vuli torocake. E kaya vei keirau, “Au qatia sara ga na nomudrau cakacaka, drau cakacaka vakatabakidua vei Jiova.” E sauma o Allan: “O kaya ni o qati keirau; ia o saga tiko mada ga na vuli torocake. Sa veicalati dina.” Na saunitaro dodonu ya e vakavuna sara ga me vakasamataka o Benjamin na nona bula. Dua na gauna i muri mai Zaire, a tekivu painia sara, ena gauna qo sa dua tiko na lewe ni Komiti ni Tabana.

A sele na alasa e tiko ena noqu itilotilo ena 1999. Tekivu mai na gauna ya, sa 30 ga na kilokaramu na kequ bibi. Au vaka sara ga na “kuro qele” malumalumu. Ia, au vakavinavinaka ni solia vei au o Jiova na ‘kaukauwa levu au sega ni rawata.’ Ena veivuke i Jiova, ni oti ga na noqu sele, au a tomani Allan tale ena veisiko. (2 Kor. 4:​7, VV) Ena Maji 2004, a leqa o Allan ni moce koto ena nona idavodavo. Au dau nanumi koya vakalevu, ia au lomavakacegu niu kila ni sega ni guilecavi koya o Jiova.

Ena gauna qo au sa yabaki 83, au dau nanuma lesu na noqu veiqaravi tu vakatabakidua me sivia e 63 na yabaki. Au se cakacaka vakaitalatala tiko ga, veivakavulici ena iVolatabu e vale kei na noqu dau saga ena veigauna meu tukuna na inaki totoka i Jiova. Ena so na gauna, au dau vakasamataka, ‘Ena vakacava tu beka na noqu bula keu a sega tu ni painia ena 1945?’ Na noqu dau tautauvimate ena gauna ya e vuna vinaka sara ga meu biuta kina na cakacaka qo. Au marautaka niu tekivu painia ena gauna au se gone kina! Au kalougata niu vakadinadinataka sara ga nona veivakaukauataki o Jiova ke da vakaliuci koya.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 18]

Kei na noqu itokani daukaulotu, o Astrid Anderson (ena imatau)

[iYaloyalo ena tabana e 18]

Ena cakacaka ni veisiko kei watiqu ena 1956

[iYaloyalo ena tabana e 20]

Kei Allan ena 2000