iTalanoa ni Nona Bula

Vakalougatataki ni Donu na Digidigi

TALANOATAKA O PAUL KUSHNIR

RAU a biuti Ukraine na tubuqu ena 1897 me rau lai vakaitikotiko volekata na tauni o Yorkton, mai Saskatchewan e Canada. Rau yaco yani kei na va na luvedrau​—e tolu na tagane kei na dua na yalewa. O Marinka, na yalewa a qai yaco me tinaqu ena 1923, au ikavitu ni luvena. E vinaka qai rawarawa na bula ena gauna oya. Keitou dau kania na kakana bulabula vaka kina na neitou dau daramaka na isulu katakata, qai vakarautaka tale ga na matanitu na veika tale e so e gadrevi. Era dau veinanumi ra qai dau veivuke na tiko tikivi keitou ena so na cakacaka lelevu. Ena vula ililiwa ni 1925, e dua vei ira na Gonevuli ni iVolatabu, era kilai kina na iVakadinadina i Jiova ena gauna oya, a sikovi keitou mai. Na veisiko oya e vakavuna me keitou cakava kina e so na digidigi au se vakavinavinakataka tiko ga ena gauna oqo.

Keitou Ciqoma na Ka Dina

E ciqoma o Nana e so na ivola lailai e solia vua na Gonevuli ni iVolatabu qai sega ni bera nona kila rawa sara ni ka dina oqo. E totolo sara na nona toso vakayalo, mani papitaiso ena 1926. Ni sa dua na Gonevuli ni iVolatabu o Nana, e solia vei keitou vakavuvale e dua na inuinui vou ni bula. E vanua ni vakacegu na neitou vale. Era dau mai vakaicili kina na ivakatawa dauveilakoyaki, era kilai ena yaca pilgrim, kei na so tale na Gonevuli ni iVolatabu. A vakaraitaka vei keitou ena 1928 e dua na ivakatawa dauveilakoyaki na iyaloyalo na “Eureka Drama,” oqo na kena vakalekalekataki na “Photo-Drama of Creation.” A kerea vei keitou na gone e dua na iyaya ni vakatatalo e vaka na boto e dau calidi. Ni dau vakacaliditaka na boto, sa kena gauna me veisautaki na iyaloyalo veicavuyaki. Keitou a marautaka dina ni bau vakayagataki na neitou iyaya ni vakatatalo oya ena saravi ni drama!

E dau sikovi keitou mai e dua na ivakatawa dauveilakoyaki, na yacana o Emil Zarysky ni dau vodo mai ena nona valeqiqi. E dau tomani koya mai ena so na gauna na luvena cauravou, me mai uqeti keitou na gone me keitou dau vakasamataka na dauvunau vakatabakidua se painia. Vuqa vei ira na painia era dau mai vakaicili tale ga e vale. Ena dua na gauna, ni se botana tiko o tinaqu nona sote e dua na painia a mani solia vua e dua na sote me dara tiko. A sega ni nakita me kauta na sote ena gauna e biubiu kina. E muri a qai vakauta lesu mai kei na nona kere veivosoti ni sa oti e dua na gauna balavu. E vola, “Au a sega ni sauma rawa na tini na sede e gadrevi me vakau yani kina ena meli.” Keitou diva me a maroroya ga na sote! Au nuitaka ena dua na siga au na vakatotomuri ira na painia era dau vakuai ira vaka oqo. Au vakavinavinakataka na yalo ni veikauaitaki nei Nana, e vakabulabulataka qai vaqaqacotaka na neitou lomani ira na mataveitacini.​—1 Pita 4:​8, 9, VV.

A sega ni dua na Gonevuli ni iVolatabu o Tata, ia a sega ga ni tusaqati keitou. A vakadonuya sara mada ga mera vakayagataka na veitacini ena siga ni soqo lavotaki ena 1930 na nona valevakenani levu. Dina ga niu se qai yabaki vitu, na marautaki kei na dokai ni soqo ena gauna oya e tarai au dina. A leqa o Tata ena 1933. Ni sa yada o Nana qai walu na luvena, a dei tiko ga ena nona sasaga me keitou muria tiko na sokalou dina. E dau kauti au ina soqoni kece. Ena gauna oya, e vaka ga me sega ni tini rawa na soqoni, au qai diva meu lai qito kei ira na gone era vakatarai mera lako e tuba. Ia, au a dabe tiko ga vakamalua ena noqu dokai Nana. Ni dau vakasaqa o Nana, e vakavuqa me cavuqaqataka e dua na tikinivolatabu qai dau tarogi au se ivola cava ena iVolatabu ena kunei kina. Keitou a rawa ilavo vinaka sara ena kena vakalewe vinaka na neitou loganisila ena 1933, a qai vakayagataka o Nana na caca ni ilavo me volia kina e dua na motoka. Era vakalewai koya e so era tiko tikivi keitou ni vakalusi ilavo, ia a nuitaka tu o koya ni na vukei keitou na motoka ena neitou veicakacaka vakarisito. A qai dina o koya.

Ra Vukei Au e So me Donu Noqu Digidigi

E dau yaco mai na gauna me digia kina e dua na itabagone na veika ena yaga vua ena veigauna sa bera mai. Ni donui rau na ganequ o Helen kei Kay na gauna oya, rau mani tekivu painia sara. E dua na painia qai cauravou ivakaraitaki vinaka o John Jazewsky, e dau marautaka na veikauaitaki e vale. A kerei John o Nana me tiko tale mada vakalailai me veivuke ena iteitei. E muri sa qai vakamautaki Kay o John, rau mani veiqaravi vakapainia voleka ga mai neitou vale. Niu sa yabaki 12, rau a sureti au meu lai tomani rau ena cakacaka vakavunau ni sereki na vuli. Oqo e solia vei au na gauna meu tovolea kina na bula vakapainia.

Yaco na gauna me keirau sa qarava rawa kei na tuakaqu o John na neitou iteitei. Sa rawa sara vei Nana ena vulaikatakata me painia veivuke me vaka e kilai kina ena gauna oqo. E dau vakayagataka na qiqi e dreta tiko e dua na ose qase. E vakatoka o Tata na ose oqo me o Saul, ia vei Nana e dau rawarawa vei koya na nona kauta. Dua na ka na neirau taleitaka kei John na iteitei, ia keirau sa qai galeleta tiko ga vakalevu na cakacaka vakapainia ni dau mai talanoataka o Nana na veika e sotava ni lesu mai ena cakacaka vakavunau. Au a vakalevutaka na noqu cakacaka vakaitalatala ena yabaki 1938, au qai papitaiso ena 9 Feperueri 1940.

Ena dua tale na gauna e muri, au a lesi meu dauveiqaravi ena ivavakoso. Au dau qarava na ka vakaivola ni ivavakoso au qai dau marautaka dina niu raica ena so na gauna na tubu ni dautukutuku. E dua tiko ga na noqu yalava ni vunau e rauta ni tini na maile mai vale. Ena vulaililiwa, au dau taubaletaka na vanua oya e veimacawa, au dau moce ena dua se rua na bogi ena rumu e dokanivale ni dua na vuvale eratou taleitaka na ka e kaya na iVolatabu. Ni oti e dua na neirau veivosaki kei na italatala ni lotu Lutheran​—a rairai sabalia beka na itautau ni noqu vosa ena gauna oya​—a vakarerei au me na kauta mai na ovisa keu na sega ni biuti ira tu ga na nona sipi. Na veivakarerei oya e sa qai uqeti au meu toso tiko ga i liu.

Ena 1942, erau a nakita o Kay na ganequ kei na watina o John me rau lai tiko ena soqo ni tikina e Cleveland, Ohio, mai Mereke. Au marau niu a sureti meu lako tale ga kei rau. Sa bau dua na ka vinaka duadua e yaco ena noqu bula na noqu tiko ena soqo ni tikina oya. E vaqaqacotaka sara ga na ka au sa nakita tiko me baleta na noqu veigauna e se bera mai. Ni vakarogoya o Brother Nathan Knorr, o koya a liutaka tiko na cakacaka e vuravura raraba ena gauna oya, na veisureti vei ira na lewe 10,000 mera painia, au a vakatulewataka sara ga ena gauna oya meu dua vei ira oqori!

A sikova na neitou ivavakoso ena Janueri 1943, o Henry, e dua na ivakatawa dauveilakoyaki. Keimami a vakabulabulataki ena nona ivunau veivakauqeti. Ena siga e tarava ni oti na nona vunau, e lutu na batabata ina –40 na dikiri celcius qai kuria ga na liliwa na cagi tataba ena vuaira. Keitou dau tiko ga e vale ni batabata na draki, ia a gu ga o Henry me gole ina cakacaka vakavunau. A vodo o koya kei na so tale ena qiqi vakavale e dreta na ose, qai tiko e loma e dua na sitovu buka, mera gole ina koro e rauta toka ni vitu na maile na kena yawa mai vale. Ia, au a lako duadua ga meu lai sikova e dua na vuvale eratou le lima na kena gonetagane. Eratou ciqoma na noqu veisureti meu vakavulici iratou ena iVolatabu, ni toso tiko na gauna eratou mani ciqoma na ka dina.

Vunau ni Vakatabui na Cakacaka

A vakatabui na cakacaka ni Matanitu ni Kalou mai Canada ena iKarua ni Valu Levu. Keimami a vunitaka na neimami ivola vakaivolatabu ena neitou iteitei. Era dau mai siko na ovisa mera mai vaqara na ivola, ia era a dau lesu lala. Keimami dau vakayagataka ga na iVolatabu ni keimami vunau. Keimami dau sota vakaiwasewase lalai, keirau qai digitaki kei na tuakaqu o John me keirau veikauyaka vuni na ivola.

Na neitou ivavakoso a vakaitavi ena veisoliyaki ni ivola lailai na End of Nazism ena gauna ni ivalu. Keimami dau lako ena lomalomanibogi. Au a tavayaya vakalevu ni keimami volekata na veivale yadua me keimami biuta na ivola lailai. Sa qai dua na ka vakarisekete meu bau cakava. Keimami lomavakacegu dina ni sa soli na iotioti ni ivola lailai oya! Oti oqori keimami sa vakusakusa lesu ina motoka, keimami wili kece, qai totolo wale ga na neimami yali yani ena butobuto ni bogi.

Painia Tiko, Bala e Valeniveivesu kei na Soqo ni Tikina

Au vakamoce vei Nana ena 1 Me, 1943. Niu biubiu meu gole ina imatai ni noqu ilesilesi vakapainia, au a kauta e dua na noqu katonisulu lailai qai tiko vei au e 20 na dola na ilavo ni Canada. Eratou a ciqomi au o Brother Tom Troop kei na nona vuvale dauloloma mai na tauni o Quill Lake, e Saskatchewan. Ena yabaki e tarava au a gole ina vanua ribayawa o Weyburn, e Saskatchewan. Au a qai vesu niu vunau voli ena salatu ena 24 Tiseba, 1944. Ni oti vakalailai na noqu tiko e valeniveivesu, au a qai kau ina keba ni cakacaka ena tauni o Jasper mai Alberta. Au a lai veitomani e kea kei na so na iVakadinadina, e wavoliti keimami na Canadian Rockies, na ivakadinadina ni veika totoka e bulia o Jiova. Ena itekitekivu ni 1945, era a vakatara na ivakalesilesi ni keba me keimami lako ina soqoni i Edmonton, mai Alberta. A vakasavuya e dua na itukutuku marautaki o Brother Knorr me baleta na toso ni cakacaka e veiyasa i vuravura. Keimami sa waraka tu ga na siga me keimami na sereki kina me keimami lai veitomani tale ena cakacaka vakavunau.

Au tomana tale na noqu painia niu sa sereki. Oti ga vakalailai oqori, sa vakarogoi mai na Soqo ni Tikina na “All Nations Expansion” ena vakayacori e Los Angeles, mai Kalifonia. E dua na tacida vakayalo e vakaitikotiko ena vanua vou au lai painia kina a usana rawa ena nona lori e 20 na pasidia. E guiguilecavi dredre na neimami sa biubiu ena 1 Okosita, 1947, ni keimami a lakova e 4,500 na maile na vanua bucabuca, na vanualala kei na levu tale na vanua totoka ni gade me vaka na Yellowstone kei na Yosemite. E rauta ni 27 taucoko na siga na ilakolako oqo​—e gauna marautaki dina!

E guiguilecavi dredre qai ka ni veivakalougatataki na soqo ni tikina. Me maucokona na noqu tiko ena soqo ni tikina, au veiqaravi vakadauveivukei ena siga au qai dau yadra ena bogi. Niu lesu mai ena bose kei ira na taleitaka mera daukaulotu, au a vakalewena sara na kena fomu, ia au sega so ni nanamaki kina. Donuya na gauna oqori, ena 1948, au a bole meu cakacaka vakapainia ena yasana o Quebec mai Canada.​—Aisea 6:8.

Mai Kiliati kei na Veika Tale e So

Ena 1949, au marau niu ciqoma na veisureti meu lewe ni ika14 ni kalasi ni Watchtower Bible School of Gilead. E vakaukauataka na noqu vakabauta na veivakavulici e kea qai vakavolekataki au vei Jiova. Erau sa vuli oti o John kei Kay ena ika11 ni kalasi, rau sa veiqaravi tiko vakadaukaulotu mai Northern Rhodesia (sa o Zambia ena gauna oqo). E vuli oti mai Kiliati ena 1956 na tuakaqu o John. Erau a veiqaravi kei watina o Frieda mai Brazil me 32 na yabaki me yacova sara na nona mate.

Ena siga ni noqu tuvaitutu ena Feperueri 1950, au a vakayaloqaqataki dina ena rua na telekaramu, e dua e vakauta mai o Nana, na kena ikarua eratou vakauta mai na vuvale na Troop mai Quill Lake. Na nodratou telekaramu na vuvale na Troop e kena ulutaga “iVakasala Vei Koya e Tuvaitutu,” e kaya: “Oqo e dua na siga bibi duadua vei iko. Na siga o na dau vakamareqeta; mo marau qai rawaka.”

Au a taura na noqu ilesilesi meu veiqaravi ena siti o Quebec, ia, ena loma ni dua na gauna au a tiko ga ena Kingdom Farm, ena yasana o Niu Yoka, na vanua a tiko kina na Koronivuli o Kiliati. A tarogi au ena dua na siga o Brother Knorr ke rawa niu lako i Belgium. Ia, ni oti e vica na siga sa qai tarogi au tale keu vakadonuya na ilesilesi i Necaladi. Niu sa taura na noqu ivola ni ilesilesi, e tukuni kina meu “ivakatawa ni valenitabana.” Sa dua na ka na noqu luluvu.

Ena 24 Okosita, 1950, a 11 na siga na noqu soko tiko i Necaladi​—e solia vei au na gauna meu wilika tasevu na ilavelave vou ni New World Translation of the Christian Greek Scriptures. Au a yaco i Rotterdam ena 5 Sepiteba 1950, era a kidavaki au kina na lewenivuvale e Peceli. E dina ni se tu na revurevu ni iKarua ni Valu Levu, era ivakaraitaki vinaka ga na mataveitacini nira tosoya tale tiko na cakacaka vakarisito. Niu vakarogoca na nodra italanoa ena sala era vosota kina na veitusaqati dredre sara, au qai nanuma ni na dredre vei ira mera na cakacaka vata kei na dua na ivakatawa ni valenitabana e se vou qai gone. Ia, e sega ga ni dede ni sa qai vakadeitaki ni sega na yavu vinaka ni noqu nuiqawaqawa.

E macala ga ni na gadrevi me na dikevi mada e so na ka. Au a yaco yani ni se bera na soqo ni tikina, e tarai au niu raica na nodra vakaicilitaki rawa ena vanua ni soqo o ira na udolu na mata era lako mai. Au sa qai vakatura me gauna ni soqo ni tikina e tarava me na vaqarai na icili ena vale vakaitaukei. Era nanuma na mataveitacini ni vinaka na vakasama oqo​—ia e sega ni ganita na nodra vanua. Ni oti na neimami vakasamataka na ka oqo, keimami sa qai lomavata ena dua na ka​—me veimama mera na vakaicili ena vanua e caka kina na soqo ni tikina, kei na kena veimama tale a dua mera na vakaicili ena nodra vale o ira na sega ni iVakadinadina era tiko ena tauni e caka kina na soqo. Ena levu ni noqu marau, au a qai tukuna vei Brother Knorr na macala ni neimami veitalanoa ena gauna a lako mai kina ena soqo ni tikina. Ia, e mai seavu wale vakatotolo na veika kece e nanumi ni sa rawati, niu wilika na ripote ni neimami soqo ni tikina ena Watchtower, e tukuni kina: “Keimami kila ni na rawa vei ira na mataveitacini ena kaukaua ni nodra vakabauta mera na kunea na nodra icili na lako mai ina soqo ni tikina ena vanua ena vuavuaivinaka kina na vunau, oya ena nodra vale na tamata.” Keimami a qai cakava vaka kina ena “gauna e tarava”!

Ena Julai 1961, erau lewe rua na mata mai na neitou valenivolavola ni tabana erau sureti me rau tiko ena dua na bose kei na so na mata ni valenivolavola ni tabana mai Lodoni. Sa qai vakarogoya kina o Brother Knorr ni sa na vakadewataki na New World Translation of the Holy Scriptures ena so tale na vosa wili kina na vosa vakaNecaladi. Sa dua dina na itukutuku rogorogo vinaka! A kalougata ga ni keimami a sega ni kila na levu ni cakacaka e vauci kina. Ni oti tale e rua na yabaki, ena 1963, e ka ni marau vei au niu a vakaitavi ena parokaramu ena dua na soqo ni tikina mai Niu Yoka ena gauna a soli kina na New World Translation of the Christian Greek Scriptures ena vosa vakaNecaladi.

Vakatulewa kei na iLesilesi Vou

Au vakamautaki Leida Wamelink ena Okosita 1961. Eratou taura na ka dina na nona vuvale kece ena 1942 ena gauna ni veivakacacani i Itala. A tekivu painia o Leida ena 1950, qai gole i Peceli ena 1953. Na ivakarau ni nona cakacaka e Peceli vaka kina ena ivavakoso au kila kina ni na itokani yalodina o koya ena noqu cakacaka vakaitalatala.

Ni sivi toka ga vakalailai na dua na yabaki ni neirau vakamau, au a sureti sara i Brooklyn meu lai tiko ena dua na vuli, e tini na vula na kena dede. A sega ni vakarautaki mera tomani watidra na yalewa. E dina ni tautauvimate, a yalovinaka ga o Leida ni vakadonuya meu ciqoma na veisureti. E qai lutusobu tiko ga na nona bula o Leida. Keirau a saga me keirau tomana tiko ga na neirau cakacaka e Peceli, ia e muri keirau sa qai vakatulewataka ni vinaka cake me keirau veiqaravi tiko ga vakatabakidua ena cakacaka vakavunau. Keirau sa qai tekivu cakacaka vakaivakatawa dauveilakoyaki. Sega ni dede mai na gauna oqo, sa gadrevi vei watiqu me na sele. Keirau a vosota rawa na ituvaki oqo ena nodra veitokoni na mataveitacini, oti tale e dua na yabaki sa rawa vei keirau me keirau ciqoma na ilesilesi ni ivakatawa ni tikina.

E ka marautaki vei keirau na vitu na yabaki ni neirau veiqaravi ena cakacaka ni ivakatawa dauveilakoyaki. Yaco mai na gauna me caka tale kina e dua na vakatulewa bibi, oya ena noqu sureti meu lai veivakavulici ena Koronivuli ni Cakacaka Vakaitalatala e Peceli. Keirau a vakadonuya, dina ga ni a dredre vei keirau na veisau me vaka ga ni keirau taleitaka na cakacaka vakaivakatawa dauveilakoyaki. Na 47 na kalasi ni koronivuli, e rauta ni yarua na macawa na kena dede, e solia vei au e dua na gauna vinaka meu wasea na ka ni veivakalougatataki vakayalo vei ira na qase ni ivavakoso.

Ena gauna oqori au sa vakavakarau tiko kina meu lai raici tinaqu ena 1978. E vakasauri ga ena 29 Epereli 1977, keirau a taura kina e dua na telekaramu e vakamacalataki kina ni sa vakacegu o Nana. E sokunu na yagoqu qai luvuci au niu kila niu sa na sega tale ni rogoca na domona se meu vakavinavinakataka tale vua na veika kece a dau cakava vei au.

Ni mai cava na vuli ni Koronivuli ni Cakacaka Vakaitalatala, keirau sureti me keirau lewenivuvale e Peceli. Ena veiyabaki e tarava au iVakatawa ni Komiti ni Tabana me tini na yabaki. Yaco na gauna me digitaka na iLawalawa Dauvakatulewa e dua na ivakatawa vou, a rawa vua me qarava vinaka cake na itavi. Au a vakavinavinakataka na tikina oya.

Se Rawa Tiko ga Meu Veiqaravi

Keirau sa yabaki 83 ruarua kei Leida ena gauna oqo. Au marautaka na 60 vakacaca na yabaki ni noqu cakacaka vakatabakidua, 45 na yabaki oqori vata kei na watiqu yalodina. E raica me tiki ni nona veiqaravi tabu vei Jiova na nona tokoni au ena neirau ilesilesi kece. Ena gauna oqo, keirau sa dau cakava ga na ka keirau rawata e Peceli kei na loma ni ivavakoso.​—Aisea 46:4.

Ena so na gauna keirau dau vakananuma na gauna marautaki ni neirau bula. Keirau sega ni bau veivutunitaka na ka keirau sa cakava ena neirau veiqaravi vei Jiova, keirau kila deivaki ni a vinaka dina na digidigi keirau a cakava ni keirau se gone. Keirau vakadeitaka me keirau tomana tiko ga na neirau veiqaravi kei na neirau dokai Jiova ena neirau kaukaua kece.

[iYaloyalo ena tabana e 13]

Vata kei Bill na tuakaqu, kei Saul na neitou ose

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Ena neirau siga ni vakamau, Okosita 1961

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Kei Leida ena gauna oqo