Uqeti Au e Tolu na Soqo ni Tikina

Talanoataka o George Warienchuck

E BAU dua na soqo ni tikina o tiko kina, e uqeti iko na veika e talaucaki kina qai veisautaka sara ga na nomu bula? A yacovi au qori. Niu vakananuma lesu, a veisautaka noqu bula e tolu na soqo ni tikina. Kena imatai meu kua ni dau mamadua; na kena ikarua meu lomavakacegu ena ka sa tu vei au; kei na kena ikatolu meu dau solika. Ia ni bera niu vakamacalataka na veisau qori, meu talanoataka mada eso na ka a yaco niu se gone ni bera na tolu na soqo ni tikina qori.

Au a sucu ena 1928, au itini vei keitou na tolu na gone. Au susu kei rau na ganequ o Margie kei Olga e South Bound Brook, e New Jersey, mai Mereke. E rauta ni 2,000 ga era tiko ena taoni lailai qori ena gauna ya. Keitou dravudravua, ia dua na ka na yalo ni solika e tu vei Na. Ke vakasaqara e dua na kakana vinaka, ena wasea vei ira na tiko tikivi keitou. Niu se qai yabaki ciwa, a sikovi Na yani e dua na iVakadinadina, e vosa vakaHungary, qori na vosanisucu i tinaqu, e uqeti koya gona me rogoca na itukutuku ni iVolatabu. E muri sa qai tomana na vuli iVolatabu e dua na tacida yalewa o Bertha, se qai yabaki 20 vakacaca, rau vuli tiko me yacova ni sa dua na dauveiqaravi i Jiova o Na.

Au sega ni vakataki Na, niu mamadua, au sega soti ni dau yalodei. Sa qai mai kuria tu yani qori nona dau vakayalolailaitaki au o Na. Niu taro tagitagi vua, “Cava o dau vosataki au tu ga kina?” e kaya ni lomani au, e sega ni via vakademeni au. E vinaka na inaki i Na, ia nona sega ni dau veivakacaucautaki e vu ni noqu beci au.

E dau vosa vakayalovinaka vei au e dua na marama keitou tiko veitikivi, dua gona na siga a sureti au meu tomani ratou na luvena tagane ina wilivola ni Sigatabu ena lotu ratou lewena. Au kila ni na sega ni marau kina o Jiova, ia au via vakayalovinakataki koya ga na marama qori. Vica vata na vula noqu dau lako tiko kei ratou, ia dua na ka noqu madua. E koronivuli mada ga, noqu rerevaki ira na tamata e vakavuna meu sega ni muria noqu lewaeloma. Dau vakacolasau toka na qasenivuli liu, e vakaroti ira na qasenivuli mera vakasaurarataka na gonevuli kece mera salututaka na kuila. Au bau coko tu kina. Dua taucoko na yabaki noqu cakava tiko qori, qai yaco e dua na veisau.

Vulica Meu Yaloqaqa

A tekivu vakayacori e dua na iwasewase ni vulivola ena neitou vale ena 1939. E veivakavulici kina o Ben Mieszkalski, e dua na cauravou painia. Keimami dau kacivi koya tu ga o Big Ben, ni ganiti koya vinaka na yaca qori. Noqu raici koya mada ga, na kena levu e vaka na balavu kei na raba ni katuba ni neitou matanivale. Dina ni vakarerevaki toka na kena irairai ia e turaga yalomalua, e seavu noqu rere ni dau dredre. Ni sureti au gona ena cakacaka vakavunau, au marau na tomani koya. Keirau veitokani vinaka sara. Gauna au yalolailai kina, e dau vosa vakayalololoma vei au me vaka ga e tuakaqu dina. E uqeti au dina nona ivakarau, au qai taleitaki koya kina vakalevu.

A sureta noqu vuvale o Ben ena 1941 me keitou vodo vata ena nona motoka ena ilakolako ina soqo ni tikina e St. Louis, Missouri. Dua na ka noqu marau! Se sega ni bau sivia na 80 na kilomita na yawa ni vanua au lakova niu biubiu mai vale, ia qo me sa na 1,500 na kilomita! A dua na leqa lailai sa yaco mai St. Louis. E vakaroti ira na lewenilotu kece e dua na italatala mera vakadaroya na nodra veivakaicilitaki vei ira na iVakadinadina. Levu gona era vakadarodaro. Ratou a vakarerei tale ga na vuvale me keitou vakaicili kina. Ia ratou tu vakarau ga ni vakaicilitaki keitou. Eratou tukuna ni ratou na dina tiko ga ena nodratou vosa ni yalayala me ratou vakarautaka e dua na rumu. E uqeti au dina na nodratou doudou.

Ena soqo ni tikina qo rau a papitaiso kina na ganequ. Ena dua na ivunau veiuqeti nei Brother Rutherford, e veiqaravi tiko e Peceli mai Brooklyn, a kerei ira kece na gone era via cakava na loma ni Kalou mera tucake. Rauta ni 15,000 era tucake. Au bau maliwai ira tale ga. Sa qai tukuna o ira kece era via gumatua ena cakacaka vakavunau mera cavuta na “io.” Keimami sauma yani na gone, “io!” Era vakasausau na tiko ena soqo qori. E uqeti au dina na veika qori.

Ni oti ga na soqo ni tikina, keitou sikova sara e dua na tacida tagane e West Virginia. A talanoataka nona vunau tiko ena dua na gauna ra qai mokulaki koya e dua na ilala cudrucudru, ra kaburaka tale ga vua na kuluta kei na vuti ni manumanu. Au vakarogo matua sara toka. “Ia au na vunau tiko ga,” e kaya na tacida qori. Ni keitou lesu, tuburi au na yalo a tiko vei Tevita. Au sa tu vakarau sara ga me keirau sota kei Koliaci—qori na noqu qasenivuli liu e koronivuli.

Niu lesu i koronivuli, au lai raici qasenivuli liu sara. Au raica sara ga na waqa ni matana. Gauna qori au kerea lo ga ena masu na veivuke i Jiova, oti au qai kaya vua: “Au a tiko ena nodra soqo ni tikina na iVakadinadina i Jiova. Au na sega ni vakarokorokotaka tale na kuila!” A galu toka vakadede. E duri mai vakamalua ena desi a dabe toka kina, me golevi au mai. E damudamu na matana ena levu ni nona cudru. Qai vosa mai vakaukaua: “Vakarokorokotaka na kuila, se o na vakatalai tani!” Sega tale niu via soro e kea, dua na ka na noqu marau.

Au via tukuna sara ga vei Ben na ka au cakava qori. Ni keirau sota ga ena Kingdom Hall, au kaya vua: “Au sa vakatalai tani mai koronivuli! Au sega ni salututaka na kuila!” E mokoti au o Ben, matadredredre qai kaya: “Ena lomani iko dina o Jiova.” (Vkru. 31:6) Uqeti au dina na ka e tukuna ya! Au papitaiso sara ena June 15, 1942.

Vulica Meu Lomavakacegu ena Ka sa Tu Vei Au

Ni oti na iKarua ni iValu Levu, e torocake na veika vakailavo ni matanitu, qai levu na domodomo iyau. Sau vinaka noqu cakacaka, au rawa gona ni volia e levu na ka au dau tadra tu eliu. Era voli motopai eso noqu ilala, so tale ra vakavinakataka nodra vale. Au mani volia e dua na motoka vou. Sega ni dede au sa vakawalena na noqu veiqaravi vei Jiova, niu sa taleitaka vakalevu na veika vakayago. Au kila ni cala na vanua au sa mua tiko kina. E vinaka ni veisautaka noqu rai e dua na soqo ni tikina ena korolevu o Niu Yoka ena 1950.

Ena soqo ni tikina qori, o ira kece na vunau ena buturara era uqeti ira tiko ga na vakarorogo mera tutaka na cakacaka vakavunau. “Biuta laivi na veika e sega na betena, ciciva tiko ga na cere,” e vakabibitaka e dua vei ira na vunau tiko. E vaka ga e vosa tiko vei au. Au raica tale ga nodra tuvaitutu na lewe ni kalasi e Kiliati, au lai vakasamataka kina, ‘Keimami itaba vata ga, ke ra vakuai ira mai na iyau vakayago mera veiqaravi e vanuatani, sa rawa tale ga niu cakava qori ena vanua au tiko kina.’ Ni oti na soqo ni tikina, au vakatulewataka meu painia.

Ena gauna qori, keirau sa veibuku tiko kina kei Evelyn Mondak, e dua na tacida yalewa gugumatua ena ivavakoso au lewena. O tinai Evelyn e ono na luvena, qai marama yaloqaqa. Dau taleitaka me vunau e salatu, donuya sara ga e dua na valenilotu levu ni lotu Katolika vakaRoma. Levu na gauna e cemuri koya na bete cudrucudru, ia e sega ga ni soro. E vakataki tinana o Evelyn, ni sega ni dau rerevaki ira na tamata.​—Vkai. 29:25.

Keirau vakamau kei Evelyn ena 1951, keirau cegu ruarua mai na cakacaka saumi, qai tekivu painia sara. E uqeti keirau e dua na ivakatawa dauveilakoyaki me keirau toki i Amagansett, e dua na koro ena matasawa na Atalanitika, rauta ni 160 na kilomita mai na korolevu o Niu Yoka. Ni tukuna lesu mai na ivavakoso e kea ni sega na neirau icili, keirau vaqara e dua na valeqiqi, ia e sega ni dua e rauta na neirau ilavo. Keirau mani kunea e dua e ca tu. E volitaka vei keirau na kena itaukei ena 900 na dola—rauta vinaka na ilavo a lolomataki mai ena neirau vakamau. Keirau volia, vakavinakataki tale qai tui ina yalava vou keirau lesi kina. Ia keirau taga lala sara ga ni keirau yaco yani, keirau qai vakasamataka se keirau na bula vakacava.

E dau sasamaki ena veivale o Evelyn, au dau sasamaki tale ga ena bogilevu ena dua na valenikana ni Itali. “Na kakana kece e vo,” e kaya o itaukei ni valenikana, “kauta vei watimu.” Niu yaco gona yani ena mataka ena rua na kaloko, sa curuma na loma ni neirau valeqiqi na iboi ni kakana vakaItali na pizza kei na pasta. Dau maleka dina na kania na kakana qori ni vakatakata vinaka tale, vakauasivi ena vulaililiwa ni keirau liliwa toka ena neirau valeqiqi. So tale ga na gauna era dau biuta toka e dua na ika levu na mataveitacini ena ikabakaba ni valeqiqi. Na gauna keirau veiqaravi tiko kina kei ira na mataveitacini e Amagansett, keirau vulica ni vakainaki na bula ni keirau lomavakacegu ena ka sa tu rawa. E gauna marautaki dina qori.

Uqeti me Keirau Vakaitavi Vakalevu

Ena Julai 1953, keirau kidavaki ira kina e drau vakacaca na daukaulotu era lako mai vanuatani era a lesi tu kina, mera mai tiko ena soqo cokovata ni veimatanitu ni iVakadinadina i Jiova a vakayacori ena korolevu o Niu Yoka. Totoka dina na nodra vakasavuirogorogo. Keimami bau vakila tale ga na nodra marau. E dua a vunau ena soqo qori a vakabibitaka ni se vo tu e levu na vanua me vunautaki kina na itukutuku ni Matanitu ni Kalou, keirau kila na ka me caka—ya me keirau vakarabailevutaka na neirau cakacaka vakaitalatala. Na soqo ni tikina sara ga qori keirau a kerea kina me keirau tiko ena nodra vuli na daukaulotu. Ena yabaki vata ga qori, keirau sureti ena ika23 ni kalasi ena Koronivuli e Kiliati, a tekivu ena Feperueri 1954. Dua dina na veivakalougatataki levu qori!

Keirau marautaka na vanua keirau lesi kina, i Brazil. Keirau na vodo waqa tiko me 14 na siga, ia ni bera na igolegole qori, sa tukuna vei au e dua na tacida tagane e veiqaravi tiko e Peceli: “Ena salavata kei kemudrau vakaveiwatini e ciwa na tacida yalewa dawai i Brazil. Qarauni ratou toka!” Vakasamataka ga nodra wadra na dausoko nira sa muri au yani i loma ni waqa na tini na tacida yalewa gone qori! Ia ratou vakawelewele ga na tacida yalewa qori. A cegu na lomaqu ni keimami sa tala bula yani i Brazil.

Ni oti na vuli vosa vakaPotukali, au lesi meu veiqaravi vakaivakatawa ena yasayasa o Rio Grande do Sul, ena ceva kei Brazil. E dawai na ivakatawa ni tabacakacaka au lai sosomitaka, qai kaya vei keirau vakaveiwatini: “Au kurabui ni lesi mai ke e dua na veiwatini. Qo na vanua sukusukura.” Era veituyaki na ivavakoso ena veikorokoro, eso e rawa ni lako ga kina na lori. Ena vakadonuya o draiva mo vodo ena nona lori ke o volia na kena kakana. E vaka ga keirau vodo ose tiko ni keirau sa dabe toka ena dela ni kako, keirau qai tautauri vinaka toka ena ivesu ni kako. Vakadomobula ni kona vakasauri na lori, keirau dau kubeta matua ga na kako levu ni vakabi ena dua na yasana, keirau dau irova tale tu na veibuca qakilo. Ia e vakilai ga na yaga ni neirau ilakolako balavu qori nira dau mai tavaki keirau tu na mataveitacini ena matadredredre.

Keirau dau vakaicili ga ena nodra vale na mataveitacini. Era dravudravua, ia era dau solika. Ena dua na vanua ribayawa, era cakacaka kece na tacida tagane ena vanua e dau vakatawani kina na lewe ni manumanu. Na lailai ni kedra isau era dau kana ga kina vakadua ena dua na siga. Ke ra calata e dua na siga ni cakacaka, era na sega ni saumi. Ia na gauna keirau dau veisiko kina, era sega ni cakacaka ena rua na siga mera tokona na cakacaka ni ivavakoso. Era nuitaki Jiova ga. Keirau na sega ni guilecava na neirau vulica vei ira na mataveitacini yalomalumalumu qo na noda vakuai keda, meda cakava kina na cakacaka ni Matanitu ni Kalou. Neirau veimaliwai kei ira, keirau vulica kina na veika e sega ni bau vakatavulici e koronivuli. Au dau marau niu vakananumi ira lesu na mataveitacini qori, dau tuturu kina na wainimataqu.

Keirau lesu i Mereke ena 1976, me keirau lai qaravi tinaqu ni sa tautauvimate. Dredre toka na biuti Brazil, ia keirau marau ena tubu vakasakiti ni ivavakoso kei na kedra iwiliwili na dautukutuku ni Matanitu ni Kalou ena vanua qo. Na veigauna keirau wilika kina e dua na ivola mai Brazil, levu sara na ka totoka keirau dau vakananuma lesu ena neirau a tu e kea.

Sota Tale ena Marau

Ni keirau qaravi Tinaqu tiko, keirau painia tale ga, qai neirau cakacaka saumi na sasamaki. A yalodina tu ga o Na vei Jiova me yacova nona takali ena 1980. Ni oti ga ya, au sureti sara meu veiqaravi vakaivakatawa ni tabacakacaka e Mereke. Ena 1990, ni keirau sikova tiko vakaveiwatini e dua na ivavakoso e Connecticut, keirau sotava e dua keirau dau taleitaka vakalevu. A dua tiko vei ira na qase ni ivavakoso qori o Ben—na tacida a vakayaloqaqataki au ena rauta na 50 na yabaki sa oti meu tutaka na qaravi Jiova. Dua na ka neirau veimarautaki!

Me tekivu na 1996, keirau sa veiqaravi tiko vakapainia lavotaki kei Evelyn ena ivavakoso vosa vakaPotukali ena siti o Elizabeth, mai New Jersey. Ia e vakatau sara tu ga ena neirau bula na ka keirau rawata ena cakacaka vakaitalatala. Au sa dau tautauvimate, ia au rawa ni vakaitavi vakalevu ena cakacaka vakaitalatala ena vuku i watiqu daulomani. E dua na tacida itabaqase keitou tiko veivolekati, e dau lai vukea tale tiko ga o Evelyn, na yacana o Bertha—na marama a vakavulici tinaqu me dauveiqaravi i Jiova ena sivia na 70 na yabaki sa oti! Keirau marau ena neirau rawa ni vakavinavinakataki Bertha ena nona vakavulica noqu vuvale ena ka dina.

Au vakavinavinakataka vakalevu na soqo ni tikina era a uqeti au meu tutaka kina na sokalou dina, meu bula rawarawa ga, meu qai vakalevutaka noqu cakacaka vakaitalatala. Io e veisautaka sara ga noqu bula na tolu na soqo ni tikina qori.

[iYaloyalo ena tabana e 23]

O tinai Evelyn (imawi) kei tinaqu

[iYaloyalo ena tabana e 23]

Noqu itokani o Ben

[iYaloyalo ena tabana e 24]

Mai Brazil

[iYaloyalo ena tabana e 25]

O yau kei Evelyn nikua