Veiqaravi ena Gauna ni Tubu Vakasakiti

E Talanoataka o Harley Harris

Keitou a tiko ena dua na soqo ni tabacakacaka mai Kennett, Missouri, Merika, ena ika2 ni Seviteba, 1950, qai wavokiti keimami tu e dua na ilawalawa voravora. E kauti ira sara ga mai na National Guard na mea me taqomaki keimami mai na ilawalawa voravora oya. Era tuvai tu na sotia e gaunisala ra qai vaka dakai tu kei na dakaivai. Era karalaki keimami ena neimami gole ena neimami motoka, me keimami gole e Cape Girardeau, Missouri, me lai vakaoti kina na vo tale ni wasewase ni soqo ni tabacakacaka. Qo sara ga na vanua au qai lai papitaiso kina niu sa yabaki 14. Ia meu talanoataka mada seu mai qaravi Jiova vakacava ena gauna e yaco tiko kina na ituvaki qo.

ENA itekitekivu ni veiyabaki 1930, o rau na tubuqu kei na tukaqu, kei na walu na luvedrau, eratou a rogoca eso na katokatoni ni nona ivunau o Brother Rutherford, ratou qai vakadeitaka sara ga ni ratou sa kunea na dina. O rau na noqu itubutubu o Bay kei Mildred Harris, erau a papitaiso ena 1935 ena soqo ni tikina a vakayacori e Washington, D.C. E dua na ka na levu ni nodrau marau ni rau lewe ni “ilala levu” se “isoqosoqo levu,” qo e qai mai kilai ga ena soqo ni tikina qo!​—Vkta. 7:​9, 14; King James Version.

Au a qai sucu ena yabaki e tarava. Ni oti e dua na yabaki, rau toki sara na noqu itubutubu ena dua na yasayasa ribayawa e Mississippi. Ena neitou tiko ena yasayasa oya, e sega mada ga ni sikovi keitou yani e dua na ivakatawa ni tabacakacaka. Keitou sa qai dau volavola tiko ga i Peceli, keitou dau tiko tale ga ena soqo ni tabacakacaka, ia bau via dede toka qo, ni qo ga na gauna keitou bau veimaliwai kina kei ira na mataveitacini.

Vosota na Gauna ni Veivakacacani

Ena iKarua ni iValu Levu, era vakacacani sara vakalevu na iVakadinadina i Jiova nira tawaveitovaki. Keitou sa toki sara i Mountain Home, Arkansas. Ena dua na siga keirau a vunau tiko kei tamaqu e salatu, vakasauri ga a lako sara mai e dua na turaga qai mai dreta na mekesini a taura tiko o tamaqu, qai vakama sara ga e matai keirau. E tukuna sara ni keirau tamata rerere baleta ni keirau sega ni vakaitavi ena ivalu. Ia me vaka niu se qai yabaki lima ga, au tagi sara ga. Ia o tamaqu a malumu tu ga, a vakaraici koya tu ga na turaga oya, qai sega ni tukuna vua e dua na ka me yacova sara ni sa lako.

Ia e tiko tale ga eso era a dau caka vinaka vei keimami. Ena dua na gauna era a wavokita na neitou motoka e dua na ilawalawa voravora, ia ena gauna vata qo a pasi kina e dua na loya qai taroga sara, “na cava e caka tiko qo?” E tukuna sara e dua na turaga: “O ratou na iVakadinadina i Jiova qo eratou sega ni via valataka na nodratou vanua!” Sega ga ni bera na nona mai duri sara ena neitou ikabakaba ni motoka qai kailavaka: “Au a vala ena iMatai ni iValu Levu, au na vala tale ga ena kena ikarua qo! Ni kua ni vakasagai ratou qo, eratou sega ni cakava e dua na ka ca!” Oti ga era mani dui tawase galugalu yani na ilala qo. Keimami dau vakavinavinakataka na nodra dau kauaitaki keimami na tamata vinaka va ya!​—Caka. 27:3.

E Dau Veivakayaloqaqataki na Soqo ni Tikina

Na soqo ni tikina ena 1941 mai St. Louis, Missouri, qo sara ga na ka keitou a gadreva dina. A kilai ga vakacaca na iwiliwili era tiko kina, e sivia e le 115,000. E dua na iwiliwili vinaka era a papitaiso, era le 3,903! Au se nanuma vinaka tu ga na ivunau nei Brother Rutherford e kena ulutaga “Children of the King” (Luvedra na Tui). E vakatabakidua sara ga na nona vunau vei keimami na gone, qai soli vei keimami kece na ivola karakarawa na Children. E vakayaloqaqataki au sara ga na soqo ni tikina qo meu vosota kina na ka au qai lai sotava ena yabaki tarava, qo na yabaki meu lai tekivu vuli kina ena paraimari. Keitou a vakatalai mai koronivuli o au kei na rua tale keitou veitatacini ni keitou sega ni vakarokorokotaka na kuila. Ia e veisiga keitou lako e koronivuli me keitou lai raica ke sa veisau na nodra nanuma na vakailesilesi liu ni koronivuli. Ena levu na veimataka keitou dau taubale e loma ni veikau me yaco sara e koronivuli​—ia oti ga keitou dau lai vakatalai tale mai i vale. Au raica ni sala qo keitou vakaraitaka kina na neitou yalodina ena Matanitu ni Kalou.

Ia sega ni dede, sa vakatulewataka na Mataveilewai levu duadua e Merika ni sa sega tale ni gadrevi me dau vakarokorokotaki na kuila. E rawa kina qo me keitou vuli tale. A yalovinaka o qasenivuli ena nona vakalaiva me keitou tobotobo ena ka ni vuli kei ira tale na vo ni gonevuli. Era dokai keitou tale ga na lewe ni neitou kalasi.

Au nanuma lesu na soqo ni tikina ena 1942 mai Cleveland, Ohio, ena nona vunau o Brother Nathan H. Knorr ena ulutaga, “Peace​—Can It Last?” Na kena tasereki na Vakatakila wase 17 e vakaraitaka ni oti na iKarua ni iValu Levu, ena via vakilai toka e dua na gauna ni vakacegu. Koya gona, a namaki ni na levu na tubu. Na tubu qo ena vinakati kina na vakavakarau, koya gona e tauyavutaki kina na Koronivuli e Kiliati ena 1943. Ia au sega ni kila ni Koronivuli e Kiliati ena qai lai yaga vei au ena gauna se bera mai. A vakilai dina na vakacegu ni oti na ivalu, e lailai tale ga na veivakacacani. Ia ni tekivu ga na iValu mai Korea, e tekivu tale me tusaqati na neimami vunau, qo a cavuti tiko ena itekitekivu ni italanoa qo.

Vakaitavi Vakalevu ena Toso ni Cakacaka

Au a vakacavara na noqu vuli ena sekeniri ena 1954, oti ga e dua na vula au sa tekivu painia sara. Ni oti ga na noqu veiqaravi e Kennett, Missouri, na vanua era a wavokiti keimami kina e dua na ilawalawa voravora ena 1950, au mani sureti sara e Peceli ena Maji 1955. Na ivavakoso au a lesi kina e nodra yalava sara ga ni cakacaka vakavunau o Times Square, qo e lomadonu ni koro levu o Niu Yoka. E duidui sara qo mai na bula ena taoni lailai! E dau rawarawa na noqu vosa vei ira na lewe i Niu Yoka era dau osooso, ena noqu vakaraitaka e dua na ulutaga vakavure vakasama ena mekesini qai tukuna, “O dau vakataroga tu beka na taro qo?” E levu era taura sara ga na mekesini.

E dau gauna taleitaki dina vei au e Peceli na nona dau liutaka na dikevi ni tikinivolatabu e veimataka o Brother Knorr. E dau bulabula na nona vakayagataka na tikinivolatabu qai yaga na nona vakayagataka vei keimami! E dau vosa vei keimami na cauravou me vaka ga na nona vosa e dua na tama vua na luvena, vakalevu e dau vakasalataki keimami me baleta na sala me keimami veimaliwai kina kei ira na yalewa. Ia ena 1960, au vakatulewataka kina meu vakawati.

Au biuta na noqu ivola ni kerekere meu biubiu ni oti ga e 30 na siga, ia a sega ni dua tale na ka a tukuni vei au. Niu dau mamadua, au a doudou ga meu lai taroga ena ika30 ni siga, se sa vakacava tiko na ka au a kerea oya. A sauma mai na qiri o Brother Robert Wallen, a mani lako sara mai ena vanua au cakacaka tiko kina. A taroga na noqu nanuma me baleta na painia lavotaki se na cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka. Au tukuna sara “Ia Bob, au se qai yabaki 24 ga qai levu na ka au sega ni kila.”

Veiqaravi ena Cakacaka Vakaivakatawa ni Tabacakacaka

Ena bogi oya, e dua na waqanivola levu a tiko ena noqu rumu. E tiko ena loma ni waqanivola oya e dua na fomu ni painia lavotaki kei na fomu ni cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka. Sa yawa! Dua na ka na noqu kurabui! E dua dina na ka lavotaki na noqu lai qaravi ira na mataveitacini ena cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka ena cevaira kei Missouri kei na tokalau kei Kansas. Ia ni bera niu biubiu e Peceli, au a lai tiko ena bose ni ivakatawa ni tabacakacaka. Ena itinitini ni nona ivunau e qai tukuna kina o Brother Knorr: “Na nomu dua na ivakatawa ni tabacakacaka kei na ivakatawa ni tikina, e sega ni kena ibalebale ni o kila e levu na ka vei ira na mataveitacini. Eso era kila e levu cake na ka vei iko. Ia era sega ni vakaitavitaki ira rawa ena itavi dokai o qarava tiko ena vuku ni kedra ituvaki. O rawa ni vuli vakalevu vei ira.”

E dina sara ga oya! Eratou ivakaraitaki vinaka sara ga o Brother Fred Molohan kei watina, o tacina tale ga o Charley mai na siti o Parsons, e Kansas. Eratou se vulica sara na dina ena itekitekivu ni 1900. E marautaki dina na vakarogoca na nodratou irogo ena ka eratou cakava ena gauna mada ga au se bera ni sucu kina! E dua tale na turaga o John Wristen, mai Joplin, Missouri, e qase dauveikauaitaki, a painia tu me vica vata na yabaki. O ira na mataveitacini talei qo era dau doka sara vakalevu na ituvatuva ni isoqosoqo i Jiova. Era vakavinavinakataka niu nodra ivakatawa ni tabacakacaka​—dina niu se gone.

Ena 1962, au vakawatitaka kina e dua na painia mamarau e uludamu, o Cloris Knoche. Au tomana tiko ga na noqu cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka kei Cloris. Keirau mai veikilai vinaka sara kei ira na mataveitacini ena neirau dau lai vakaicili vei ira. Keirau uqeti ira sara na itabagone mera veiqaravi vakatabakidua. E rua na itabagone ena tabacakacaka keirau veiqaravi tiko kina​—o Jay Kosinski kei JoAnn Kresyman​—erau gadreva sara tiko ga na veivakauqeti va qo. Ena neitou dau cakacaka vata kei na neitou dau talanoataka na marau e vakilai ena neirau vakuai keirau, e uqeti rau sara ga qo me rau navuca kina eso na isausau. A painia lavotaki sara o JoAnn, o Jay a veiqaravi sara e Peceli. Erau mani vakawati sara emuri na rua qo, nikua sa rauta ni 30 na yabaki na nodrau veiqaravi tiko ena cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka.

Veiqaravi Vakadaukaulotu

Ena 1966, a tarogi keirau o Brother Knorr se keirau makutu na lai veiqaravi e vanua tani. Keirau mani tukuna ni “keirau marautaka tiko ena gauna qo na vanua keirau sa veiqaravi tiko kina, ke gadrevi na veivuke ena dua tale na vanua, keirau sa tu vakarau.” Ni oti ga e dua na macawa, keirau sureti ena Koronivuli e Kiliati. E marautaki dina na noqu lesu tale qo e Peceli meu lai vuli, au maliwai ira tale ga e levu au sa mai lomana au doka tale ga! Keirau sa mai veikilai vinaka tale ga kei ira keimami vuli vata, me yaco mai ena gauna qo era se veiqaravi tiko ga.

Keirau lesi sara e Ecuador e Sauca Amerika. Erau tomani keirau tale ga o Dennis kei Edwina Crist, o Ana Rodríguez, kei Delia Sánchez. O rau na veiwatini na Crist rau lesi ena kena koroturaga, o Quito. O keirau, o Ana kei Delia, keitou lesi e Cuenca, qo na ikatolu ni siti levu e Ecuador. Na yasayasa qo e tiko kina e rua na yasana. A tauyavu sara ga na imatai ni ivavakoso ena neirau vale, keitou wili tiko kina na le va kei na so tale. Keitou vaqaqa se keitou na cakava rawa vakacava na cakacaka vakavunau.

E levu na lotu e Cuenca, e levu tale ga na ka e okati me siga ni vakatatabu, qai dau vakasinaita na nodra loma ni koro na nodra maji na veimatalotu. Ia e levu na ka era dau vakataroga na tamata era vakaitikotiko ena koro qo. Me kena ivakaraitaki, ena imatai ni gauna au a sotavi Mario Polo kina, e dua na jabeni ni veitau basikeli, a tarogi au ena dua na taro au kurabui sara ga kina, “O cei na saqamua e cavuti tiko ena ivola na iVakatakila?”

Ena dua tale na gauna a gole mai vei keirau o Mario ena bogi qai vaka e lomaleqa tu. E dua na italatala ena lotu evangelical a solia vua eso na ivola era vakaucacataki tu kina vakaca na iVakadinadina i Jiova. Au tukuna sara ni dodonu vei koya e vakaucaca tiko me vakadinadinataka sara na ka e tukuna. Koya gona ena siga tarava, o Mario a sureti au kei na italatala oya ena nona vale, me lai vakadodonutaki na vakaucaca oya. Ni oti ga na veitalanoa oya, au tukuna sara me keitou veivosakitaka mada na Letoluvakalou. Ni wilika oti ga na italatala oya na Joni 1:​1, sa tekivu vakamacalataka ga mai vakataki koya o Mario na duidui e tiko ena ivakadewa vaKirisi “na Kalou” kei “na dua na kalou.” A cakava tale ga qo ni veivosakitaki eso tale na tikinivolatabu. E macala ga ni nona biubiu na italatala oya a sega ni vakadinadinataka rawa e dua na ka me baleta na Letoluvakalou. E vakadeitaka qo vei Mario kei watina, ni dina na ka keirau kila, e yaco sara me rau kenadau ena kena vakadodonutaki na ivakavuvuli vakaivolatabu. E dua na ka marautaki dina ni tubu na iwiliwili ni ivavakoso e Cuenca me 33, vaka tale ga kina na levu ni yasayasa keirau a lesi kina ena imatai ni gauna, qai kena levu kece e 63. E dua dina na tubu marautaki!

E Vakilai na Tubu Mai na Valenivolavola ni Tabana

Ena 1970 au a kerei kei Al Schullo me keirau lako ena valenivolavola ni tabana e Guayaquil. Keirau qarava sara na cakacaka ni valenivolavola ni tabana. O Joe Sekerak e dau cakava ga vagauna na kena vakatawani na ivola me nodra na 46 na ivavakoso ena vanua qo. E dua toka na gauna a veiqaravi tiko kina vakadaukaulotu o Cloris, ia au cakacaka tiko ga e Peceli. A vukea rawa e 55 na tamata mera mai papitaiso, e levu na gauna ena soqo ni tikina era dau papitaiso kina e le tolu ina lima na nona vulivolatabu.

Me kena ivakaraitaki, a vakavulica tiko o Cloris e dua na marama o Lucresia, e dauveitusaqati o watina. Ia a papitaiso ga o Lucresia, a tekivu veiqaravi sara vakapainia tudei. A vakavulici rau na luvena ena sala i Jiova. O rau na luvena tagane erau sa qase ni ivavakoso tiko ena gauna qo, dua vei rau e sa painia lavotaki tiko, qai painia tale tiko ga o luvena yalewa. Na makubuna yalewa e vakawatitaka e dua na tacida e toso vinaka, erau sa veiqaravi tale tiko ga vakapainia lavotaki. Na vuvale qo e sa vukea e levu tale mera mai kila na dina.

Ena 1980 e rauta ni 5,000 na dautukutuku sa tiko e Ecuador. E sa lailai tale na neitou valenivolavola. A solia e dua na tacida na nona qele, e 80 na eka, qo e tiko ga e taudaku i Guayaquil. A tekivu tara ena 1984 na valenivolavola vou ni tabana kei na Assembly Hall, a vakatatabutaki qo ena 1987.

Yalorawarawa e Levu ena Kena Rawati na Tubu

Ena veiyabaki sa sivi, e veivakauqeti dina na nodra gole mai Ecuador e levu na dautukutuku kei ira na painia mai na so tale na vanua, mera mai veivuke ena vanua e gadrevi kina vakalevu o ira na rawa ni vunautaka na Matanitu ni Kalou. E dua na ivakaraitaki au nanuma vinaka tu ga, oya o Andy Kidd, e dua na qasenivuli vakacegu mai Kenada. A toki e Ecuador ena 1985 ni yabaki 70 qai veiqaravi tiko ga ena yalodina me yacova sara na nona mai vakacegu ena 2008 ni sa yabaki 93. Ena imatai ni gauna au raici koya kina ena nona ilesilesi, o koya duadua ga e ivakatawa ena dua na ivavakoso lailai. E dina ni se sega ni kila vinaka na vosa vakaSipeni, ia a solia e dua na ivunau qai taura tale ga na vulici ni Vale ni Vakatawa. E dau taura tale ga na Koronivuli ni Vuli Vunau, qai levu tale ga na itavi ena Soqoni ni Cakacaka e dau qarava! Ena gauna qo sa tiko ena yasayasa oya e rua na ivavakoso gugumatua, e voleka ni 200 na kena dautukutuku qai levu na nodra qase ni ivavakoso.

E dua tale na tacida tagane o Ernesto Diaz, a lako mai Merika kei na nona vuvale, qo na ka e tukuna me baleti Ecuador ni oti e walu na vula: “O ratou na tolu na luvei keirau eratou sa toboka totolo sara na vosa ni vanua qo, qai ratou sa qasenivuli vinaka dina. Niu dua na tama, au sa rawata e dua na isausau e dredre me rawati ena ituvaki ni gauna qo​—qo meu dua na painia tudei, au qai vakaitavi tiko vakatabakidua ena cakacaka vakaitalatala kei ratou na noqu vuvale. E sa 25 kece na levu ni neitou vulivolatabu. Na ka kece qo e vakaduavatataka na vuvale, koya e bibi sara niu veivolekati kina kei Jiova, au sega ni bau vakila eliu.” Keirau dau marautaki ira dina na mataveitacini totoka va qo!

E sa qai vakalevutaki ga na valenivolavola ni tabana ena 1994, e vakaruataki kina na kena levu. Ena 2005, na levu taucoko ni wiliwili ni dautukutuku keimami sa sivita e 50,000, e sa qai vinakati ga kina me vakalevutaki na valenivolavola ni tabana. Qo e okati kina na vakalevutaki ni Assembly Hall, kei na dua na itikotiko vou, kei so na valenivolavola ni vakadewa. Era vakatatabutaki kece qo ena 31, Okotova , 2009.

Ena gauna au vakatalai tani mai kina e koronivuli ena 1942, era via lewe 60,000 na iVakadinadina e Merika. Ia ena gauna qo era sa sivia e dua na milioni. Ena gauna keirau lako kina e Ecuador ena 1966, e via 1,400 era dau kacivaka tiko na Matanitu ni Kalou ena vanua qo. Ia nikua era sa sivia e 68,000. E sega ni vakabekataki ni na tubu tale na iwiliwili qo mai na 120,000 na vulivolatabu kei ira na tiko ena iVakananumi ni Mate i Karisito ena 2009 era sivia na 232,000. E sa vakalougatataki ira dina na nona tamata o Jiova ena sala eda sega ni bau vakasamataka rawa. E marautaki dina nida bula tiko ena dua na gauna kei na vanua e vakatubuqoroqoro kina na tubu!a

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 5]

Na soqo ni tikina e caka tu ga e tuba (1981) kei na Assembly Hall e Guayaquil (2009) ena qele vata tiko ga oya