O Bau Kila?

Era biuti Jutia beka na lotu vaKarisito mera dro ni bera ni vakarusai o Jerusalemi ena 70 S.K.?

▪ “Ni dou raica ni sa bukudruadruataki Jerusalemi na mataivalu, dou kila ni sa vakarau vakalalai. Mera dro sara ina veiulunivanua o ira na tiko e Jutia, mera dro tale ga na tiko e Jerusalemi.” (Luke 21:20, 21) Na ka e vakaroti ratou kina qori na nona tisaipeli o Jisu e baleta tiko na kena vakarusai o Jerusalemi. Vakacava e tiko na ivakadinadina ni ratou a talairawarawa na tisaipeli ena ivakasala i Jisu?

Ni oti e vicasagavulu na yabaki na mate i Jisu, a curuma na vanua o Palesitaina na iliuliu ni mataivalu ni Roma o Cestius Gallus me ravuti ira na vakaduduile. A vakadinadinataka na veika qori na daunitukutuku makawa o Josephus, a bula donuya na gauna qori. Era bukudruadruataki Jerusalemi na mataivalu ni Roma, ra qai nuidei nira na vuaviritaka. Vakasauri ga nona vakarota o Gallus mera suka. E tukuna o Eusebius, e dua na daunitukutuku makawa ni lotu, ni o ira na lotu vaKarisito e Jutia era raica qori me gauna veiganiti mera dro kina i Pela, na siti e tiko ena veiulunivanua e Tikapoli.

Ni oti e vica na yabaki, e basika tale na mataivalu ni Roma ena 70 S.K. E liutaka na mataivalu qori o Jenerali Titus qai bukudruadruataka na nodra koroturaga na Jiu. Ia qo era sa ravuta na siti o ira na sotia, na ka a sega ni cakava na mataivalu i Gallus. E vica vata na drau na udolu na lewenivanua era sega ni dro rawa ra qai mate.

O cei o ira na “luvedra na parofita”?

▪ Nida wilika ena iVolatabu na kedra italanoa na parofita me vakataki Samuela, Ilaija, kei Ilaisa e vakaibalebaletaki ira na tagane era vakatokai mera “luvedra na parofita.” Kena ivakaraitaki, ena gauna sa digitaki kina o Jeu me tui kei Isireli, a tala o Ilaisa “e dua vei ira na luvedra na parofita” me lai lumuti koya.​—2 Tui 9:1-4.

Era vakabauta na vuku ni matavosa qori e dusia tiko e dua na koronivuli ni veivakavulici se dua na ilawalawa era cakacaka ra qai bula vata ena dua na vanua, sega ni o ira era kawa dina ni parofita. E tukuna na Journal of Biblical Literature, ni o ira na lewena na ilawalawa qo era rairai “solia vakatabakidua na nodra bula ena veiqaravi vei Yahweh [Jiova], ena liutaki ira e dua na parofita . . . na tamadra vakayalo.” (2 Tui 2:12) Na italanoa mada ga ni nona lumuti o Jeu, e vakatokai kina na italai i Ilaisa me “parofita cauravou.”​—2 Tui 9:4.

E kena irairai nira dau bula rawarawa ga na “luvedra na parofita.” A cavuti e dua na ilawalawa va qori ena gauna i Ilaisa nira a tara ga na nodra itikotiko ra qai vakayagataka e dua na matau e kerei mai. (2 Tui 6:1-5) E kilai tale ga ni so vei ira qo era sa vakawati, me vaka e tukuni ena dua na tikinivolatabu ni dua na yada a vakawatitaka e “dua vei ira na luve ni parofita.” (2 Tui 4:1) O ira na Isireli yalodina era dau vakamareqeti ira na luve ni parofita qori, qai vakadinadinataki ena dua na ivolatukutuku nira vakauta vei ira na kakana me iloloma.​—2 Tui 4:38, 42.

[iYaloyalo ena tabana e 15]