Na Cava na Rawaka Dina?

“Ko na qai kalougata e na nomui valavala . . . ko na qai tamata yaco.”​—JOSUA 1:8.

O NA SAUMA VAKACAVA?

Na cava eso na sala a rawaka kina o Solomoni?

Ena sala cava a rawaka dina kina o Paula?

Na cava mo cakava mo rawaka tiko ga kina?

1, 2. (a) Na cava e nodra rai e levu me baleta na rawaka? (b) O na kila vakacava na nomu rai me baleta na rawaka?

NA CAVA e kena ibalebale me rawaka vinaka e dua ena nona bula? Taroga mada qori vei ira eso, o na raica ni duidui vakalevu na nodra isaunitaro. Kena ivakaraitaki, e levu era raica ni ibalebale ni rawaka oya na veika vinaka e rawata e dua ena nona bula vakailavo, nona cakacaka, se na vuli. Eso tale era yavutaka na ibalebale ni rawaka ena nodra veimaliwai vinaka kei na nodra vuvale, nodra itokani se itokani vakacakacaka. E dua mada ga e qarava na Kalou e rawa ni raica me rawaka na nona lesi ena dua na itavi ena ivavakoso se na ka e rawata ena nona cakacaka vakaitalatala.

2 Ia ke o via kila na nomu rai me baleta na rawaka, o rawa ni vola na yacadra eso o dau raici ira tu nira rawati ira​—o ira o dau qoroya se doka. Na cava eso na ka era tautauvata kina? Vakacava era vutuniyau se rogo? Era vakaitutu? Na nomu isaunitaro ena rawa ni kilai kina na ka e tiko e lomamu, ena rawa tale ga ni vakamuai iko vakalevu ena nomu vakatulewa kei na ka o via sauva.​—Luke 6:45.

3. (a) Na cava a vinakati me cakava o Josua me rawa vinaka kina na nona sasaga? (b) Na cava eda na dikeva yani qo?

3 Na ka bibi duadua meda kauaitaka oya meda rawaka ena mata i Jiova, ni noda bula e vakatau sara ga ena nona veivakadonui. Ena gauna a lesi kina o Josua ena itavi bibi me liutaki ira na Isireli ena Vanua Yalataki, e tukuna vua o Jiova me wilika na Lawa a soli vei Mosese ena “siga kei na bogi,” me raica tale ga me muria na ka e volai kina. E vakadeitaka vua na Kalou: “Ko na qai kalougata [“rawa vinaka na nomu sasaga,” NW] e na nomui valavala, ia ko na qai tamata yaco.” (Josua 1:7, 8) Io, eda kila ni a qai rawa vinaka na sasaga i Josua. Vakacava o keda? Eda rawa ni kila vakacava ke tautauvata na noda rai me baleta na rawaka kei na nona rai na Kalou? Meda kila qori, meda dikeva mada na nodrau bula e rua na turaga erau cavuti ena iVolatabu.

A RAWAKA O SOLOMONI?

4. Na cava e rawa ni tukuni kina ni a rawaka o Solomoni?

4 E levu na sala a rawaka kina vakalevu o Solomoni. Baleta? Ni vica vata na yabaki na nona rerevaki Jiova qai dau talairawarawa vua, a vakalougatataki kina vakalevu. Vakasamataka mada na gauna a tukuna kina o Jiova vei Solomoni me kerea vua e dua na ka, a mani kerea na tui me soli ga vua na vuku me rawa ni liutaki ira kina na tamata. Koya gona, a vakalougatataki koya na Kalou ena vuku kei na iyau. (Wilika 1 Tui 3:10-14.) Na nona vuku o Solomoni e “uasivi e na nodra vuku kecega na kai na tu-i-cake, kei na vuku kecega ni kai Ijipita.” E rogo sara o Solomoni “[e]na veimatanitu kecega sa vakavolivolita.” (1 Tui 4:30, 31) Me baleta na nona iyau, e rawati mada ga e veiyabaki e rauta ni 25 na tani na koula, nikua sa na tiko na kena isau ena sivia na dua na bilioni na ilavo ni Merika! (2 Vei. 9:13) E kenadau ena veivosaki kei ira na vo ni matanitu eso, kenadau ena taravale, kei na ka vakabisinisi. Io, a rawaka dina o Solomoni ena gauna a vinaka tu kina na nona veiwekani kei na Kalou.​—2 Vei. 9:22-24.

5. Na cava e qai kila o Solomoni me baleti ira era rawaka ena mata ni Kalou?

5 Na veika e vola o Solomoni ena Dauvunau e dusia ni a sega ni vakacalai me nanuma ni o ira ga na vutuniyau kei na rogo era na rawaka qai marau. E sega sara ga ni va ya na nona nanuma. A vola: “Au sa kila ni sa sega tale na ka vinaka cake kina, ka me reki ga na tamata, ka caka vinaka ni sa bula tiko: Ia me kana talega ka gunu na tamata yadua, ka kunea na kena vinaka ni nona cakacaka kecega, sai koya oqo nai solisoli ga ni Kalou.” (Dauv. 3:12, 13) E kila tale ga ni na marautaka vakalevu e dua na isolisoli va qori ke vakadonui koya na Kalou qai veiwekani vinaka kei koya. E veiganiti kina na nona tukuna o Solomoni: “Tou rogoca nai tinitini ni ka kecega oqo: Mo rerevaka na Kalou, ka muria na nona vunau: ni sai koya ga oqo nai tavi taucoko ni tamata.”​—Dauv. 12:13.

6. E vukei keda vakacava na ivakaraitaki i Solomoni meda kila kina se cava na rawaka dina?

6 E vica vata na yabaki nona rerevaka voli mai na Kalou o Solomoni. Eda raica ni tukuni ena iVolatabu ni “sa lomani Jiova [“tiko ga,” NW] ko Solomoni, ka sa muria tiko na vunau i Tevita na tamana.” (1 Tui 3:3) O raica oya me rawaka dina? Ena veidusimaki ni Kalou, a tara kina o Solomoni e dua na valenisoro totoka me caka kina na sokalou dina, e vola tale ga e tolu na ivola ena iVolatabu. De dua eda na sega sara ni namaka meda cakava na ka vata ga qori, ia na ivakaraitaki i Solomoni ena gauna e se yalodina kina vua na Kalou e dodonu me vukei keda meda kila se cava na rawaka dina kei na ka meda cakava meda rawata kina qori. Ena tikina qori, meda nanuma tiko ni a uqeti vakalou o Solomoni me vola ni ka wale na veika era raica e levu nikua me vakatau kina na rawaka, me vaka na iyau, vuku, rogo, kei na itutu. E sega ni yaga na ka va qori, e “ka ni oca wale.” Vakacava o sa raica na nodra dau vinakata tiko ga me levu na veika era taukena o ira era dau lomana na iyau? Era dau leqataka tale ga na ka era sa taukena tu. Dua na gauna ena rawa tale ga nira taukena eso tale na iyau qori.​—Wilika Dauvunau 2:8-11, 17; 5:10-12.

7, 8.  E vakaraitaka vakacava o Solomoni ni tawayalodina, na cava e qai yaco kina?

7 Eda kila tale ga ni toso na gauna a qai tawayalodina o Solomoni. E tukuna na Vosa ni Kalou: “Ni sa qase mai ko Solomoni, sa vukica na yalona ko ira na watina me muri ira na kalou tani: a sa sega ni dodonu na yalona vei Jiova na nona Kalou, me vaka na yalo i Tevita na tamana. . . . A sa cakava na ka ca ko Solomoni e na mata i Jiova.”​—1 Tui 11:4-6.

8 E sega ni marautaka o Jiova na ka a cakava o Solomoni, mani tukuna kina vua: “Ni ko sa vakaoqo, ka sega ni vakabauta na noqu veiyalayalati kei na noqui lesilesi ka’u a vakarota vei iko, au na kaliraka tani vakaidina maivei iko na matanitu, ka solia vua na nomu tamata.” (1 Tui 11:11) Sa bau vakaloloma dina! E levu na sala a rawaka kina o Solomoni, ia ni toso na gauna a qai vakararawataki Jiova. A sega ni cakava o Solomoni na ka e bibi duadua ena nona bula, oya me yalodina vua na Kalou. E vinaka meda tarogi keda, ‘Au vakadeitaka ni ka au vulica mai na bula i Solomoni ena vukei au meu rawaka?’

NA RAWAKA DINA

9. Ena rai ni vuravura, a rawaka beka o Paula? Vakamacalataka.

9 E duidui sara vakalevu na nona bula na yapositolo o Paula ni vakatauvatani kei Tui Solomoni. O Paula a sega ni vakaitikotiko ena vale vakatui se me kana vata kei ira na tui. Ia e dau waloloi eso na gauna, karamaca, liliwa, qai luvawale. (2 Kor. 11:24-27) Ena gauna ga e ciqomi Jisu kina me Mesaia, a sega tale ni qai dua na itutu dokai i Paula ena lotu vakaJiu. Ia era cati koya ga na iliuliu ni lotu Jiu. A bala e valeniveivesu, warolaki, mokulaki ena kau, qai vakaviriki ena vatu. E tukuna o Paula ni o koya kei ira na nona itokani lotu vaKarisito era vakasewasewani, vakacacani, ra qai vosabeci. E vola: “Keitou sa vaka na benu kei vuravura, na benu ni ka kece me yacova mai qo.”​—1 Kor. 4:11-13.

10. Na cava e rairai nanumi kina ni a vakamaumautaka o Paula na nona rawa ni rawaka?

10 Ni se cauravou na yapositolo o Paula a yacana tu o Saula, qai rairai dua na vanua vinaka ena tini kina. A rairai susu ena dua na vuvale rogo, a vakavulici koya e dua na qasenivuli dokai o Kamelieli, a qai vola e muri: “Niu uasivi ena lotu vakaJiu ni vakatauvatani kei ira e levu . .  keimami tabavata.” (Kala. 1:14) E kila vinaka na vosa vakaIperiu kei na vosa vaKirisi, a dua tale ga na lewenivanua e Roma e tu gona vua na dodonu me cakava e levu na ka, qori na ka era vinakata tu e levu. Ke vakatulewataka me qara tiko ga na rawaka vakavuravura va ya, ena rawa sara ga ni rogo qai levu nona ilavo. Ia a digia na ivakarau ni bula ena rairai ka vakalialia vei ira eso tale, wili kina eso mada ga na wekana. Na cava na vuna?

11. Na cava e vakamareqeta o Paula, na cava na nona isausau? Na cava na vuna?

11 E lomani Jiova o Paula qai bibi cake vua na nona veivakadonui mai na rawati ni vutuniyau kei na rogo. Na nona rawata na kilaka dodonu o Paula, e vakamareqeta kina na ivoli, na cakacaka vakaitalatala vaKarisito, na inuinui ni bula e lomalagi—na ka e sega ni kauaitaki vakalevu e vuravura. A kila o Paula ni tiko e dua na ile me vakadodonutaki. A tukuna o Setani ni rawa ni vakamuai keda tani mai na noda qarava na Kalou. (Jope 1:9-11; 2:3-5) Se mani veivakatovolei cava a sotava o Paula, a vakadeitaka ga ni na yalodina vua na Kalou, me dei tiko ga ena sokalou dina. Qori na rai e sega ni tiko vei ira e levu nikua me baleta na rawaka.

12. Na cava o digia kina mo nuitaka na Kalou?

12 Vakacava o vakadeitaka tale ga mo yalodina me vakataki Paula? Ena sega tu ga ni rawarawa meda dau yalodina, ia eda kila ni qo e salavata mai kei na veivakalougatataki i Jiova kei na nona veivakadonui, qori sara ga na rawaka dina. (Vkai. 10:22) Eda na vakalougatataki ena gauna qo da qai nuidei nida na vakila tale ga qori ena gauna se bera mai. (Wilika Marika 10:29, 30.) E tiko gona na vuna vinaka meda kua ni vakanuinui kina ‘ena iyau e sega ni dei. Meda vakanuinui ga vua na Kalou, o koya e vakarautaka vakayauyau vei keda na ka kece meda marau kina.’ Eda ‘maroroya ga na noda yavu vinaka ni bula e se bera mai, meda taura matua kina na bula dina.’ (1 Tim. 6:17-19) Io, eda rawa ni vakadeitaka ni oti e dua na drau na yabaki, se mani udolu mada ga na yabaki se sivia, eda na rawa ni rai lesu da qai tukuna, “E donu sara ga na noqu digidigi meu muria na ivakarau ni bula au na rawaka dina kina!”

VANUA E TIKO KINA NOMU IYAU

13. Na ivakasala cava a cavuta o Jisu me baleta na iyau?

13 E tukuna o Jisu me baleta na iyau: “Kua ni kumuna na iyau e vuravura, ni rawa ni vakacacana na sarasara kei na veveka, e rawa tale ga nira butakoca na daubutako. Ia mo kumuna na nomu iyau mai lomalagi, ni sega ni rawa ni vakacacana na sarasara kei na veveka, ra sega tale ga ni butakoca na daubutako. Na vanua e tiko kina na nomu iyau, ena tiko tale ga kina na yalomu.”​—Maciu 6:19-21.

14. Na cava e sega ni ka vakayalomatua kina me qarai na iyau ni vuravura?

14 Na nona iyau vakavuravura e dua ena sega ni wili ga kina na ilavo. Ena rawa ni wili tale ga kina na veika a vola o Solomoni me baleta na rawaka ena rai vakatamata​—na nona dokai e dua, nona rogo, se itutu. E tautauvata na ka a tukuna o Jisu kei na ka a vola o Solomoni ena Dauvunau—na iyau vakavuravura e sega ni dei. O sa na rairai raica ena veika e yaco tu e vuravura nira ca rawarawa na iyau va qori qai totolo ga na kena yali. E vola o Parofesa F. Dale Bruner me baleta na iyau va qori: “E kilai levu ni dau lekaleka ga na nona rogo e dua. Na tamata a rogo ena Vakarauwai sa oti, e sa na sega ni rogo ena dua na gauna e muri. E rawa ni vinaka na bula vakailavo ena yabaki qo, ia ena yabaki mai qo e sa na beqaravu. . . . [O Jisu] e lomani ira na kawatamata. E vukei ira mera raica nira na rarawa ga vakalevu ke ra saga na rogo e lekaleka wale, e sega ni dei. E sega ni vinakata o Jisu mera rarawa na [nona] tisaipeli. ‘E veisiga e yali totolo mai vuravura nona rogo e dua.’” E levu era na duavata ena vakasama oya, ia e le vica era na raica vakabibi na ka dina qori mera veisautaka kina na nodra bula? Vakacava o iko, o na veisau?

15. Na rawaka cava e bibi duadua meda saga?

15 Era vunautaka eso na iliuliu ni lotu ni cala na kena sagai na rawaka da qai kua sara ga ni saga qori. Ia meda nanuma tiko ni sega ni tukuna o Jisu meda kua sara ga ni saga e dua na ka meda rawaka kina. E uqeti ratou tiko ga na nona tisaipeli me ratou veisautaka na ka ratou saga, me ratou kumuna na “iyau mai lomalagi” e sega ni ca rawa. E dodonu me bibi duadua na noda saga meda rawaka mai na rai i Jiova. Eda kila mai na ka e tukuna o Jisu ni soli tu vei keda na digidigi meda lewa na ka eda sasagataka. Na kena dina, eda na sasagataka ga na ka e tiko e lomada, na ka eda nanuma ni bibi vei keda.

16. Na cava eda rawa ni nuitaka?

16 Ke vu mai lomada meda vakamarautaki Jiova, eda rawa ni nuitaka ni na vakarautaka o koya na veika eda gadreva. Ena rairai vakatara meda waloloi vakalailai se meda karamaca me vakataki koya ga na yapositolo o Paula. (1 Kor. 4:11) Ia eda rawa ni nuitaka na ivakasala vuku i Jisu: “Meda kua gona ni lomaocaoca meda kaya, ‘Na cava meda kania?’ se, ‘Cava meda gunuva?’ se, ‘Cava meda tokara?’ Na ka kece qo era cumuaqara voli kina na lewe ni veimatanitu. Ia e kila tu na Tamamuni vakalomalagi ni bibi vei kemuni. Moni vakaliuca tiko ga na matanitu ni Kalou kei na nona yalododonu, ena qai soli vei kemuni na ka kece qo.”​—Maciu 6:31-33.

QARA NA RAWAKA E VAKADONUYA NA KALOU

17, 18. (a) E vakatau ena cava na rawaka dina? (b) E sega ni vakatau ena cava na rawaka?

17 Qo na ka bibi me nanumi tiko: Na rawaka dina e sega ni vakatau ena ka eda sa rawata se na keda irogorogo mai na rai ni vuravura. Na rawaka dina e sega tale ga ni vakatau ena itavi e soli vei keda ena ivavakoso vaKarisito. Ia na veivakalougatataki va qori e sema ena yavu ni rawaka dina, qori na noda talairawarawa kei na noda yalodina vua na Kalou, ni vakadeitaka vei keda o koya: “E bibi vua na dauniyau me dau yalodina.” (1 Kor. 4:2) E bibi tale ga meda vosota nida yalodina tiko. E tukuna o Jisu: “O koya e vosota me yacova na icavacava ena vakabulai.” (Maciu 10:22) Vakacava o vakabauta ni noda vakabulai e ivakaraitaki sara ga ni rawaka?

18 Ni o vakasamataka na ka e sa veivosakitaki mai, o rawa ni raica kina ni noda yalodina vua na Kalou e sega ni vakatau ena noda rogo, vuli, bula vakailavo, se itutu vakavanua. E sega tale ga ni vakatau ena noda vuku, taledi, se na ka eda rawa ni cakava. Se mani vakacava na keda ituvaki, eda se rawa ni yalodina tiko ga vua na Kalou. Eso na tamata ni Kalou ena imatai ni senitiuri era vutuniyau, eso tale era dravudravua. E tukuna o Paula vei ira na lotu vaKarisito vutuniyau ni bibi “mera cakava na ka e vinaka, mera vakaitavi vakalevu ena cakacaka yaga, mera lomasavu, mera yalosolisoli.” E rawa kece vei ira na vutuniyau kei ira na dravudravua mera “taura matua . . . na bula dina.” (1 Tim. 6:17-19) E dina tale ga qori nikua. Qo na ka eda rawa ni cakava kece, e noda itavi kece tale ga: E dodonu meda yalodina tiko ga da qai “vakaitavi vakalevu ena cakacaka yaga.” Ke da cakava qori, eda na rawaka dina mai na nona rai na Dauveibuli da qai marau meda kila nida vakamarautaki koya tiko.​—Vkai. 27:11.

19. Na cava o na vakadeitaka mo cakava?

19 O na rairai sega ni lewa na ituvaki kece o sotava, ia o rawa ni lewa na ka mo na cakava kina. Se mani vakacava na kemu ituvaki, saga mo yalodina. Ena sega ni matewale na nomu sasaga. Mo nuidei ni na vakalougatataki iko vakalevu o Jiova ena gauna qo me tawamudu. Kua ni guilecava na ka e tukuna o Jisu vei ira na lotu vaKarisito lumuti: “Mo vakaraitaka ni o na yalodina tiko me yacova na mate, au na qai solia vei iko na isala ni bula.” (Vkta. 2:10) Io, era na rawaka dina o ira era na bula tawamudu!

[iYaloyalo ena tabana e 4]

[iYaloyalo ena tabana e 6]

E levu na tamata era nanuma ni rawa ni rawaka o Saula

[iYaloyalo ena tabana e 7]

A rawaka dina o Paula