Na Ka me Caka ni Lailai na iLavo

ENA vinakati me lalawataki vinaka na ka ke sega sara ni levu na ilavo eda rawata. A vakabibitaka o Jisu ni gadrevi dina qori. E taroga: “O cei vei kemuni e via tara e dua na vale levu ena sega ni tiko sobu mada me cakacakataka na kena isau, me raica se sa veirauti me vakaotia kina se sega?” (Luke 14:28, 29) Ni o muria na ivakavuvuli qori, o na vakarautaka e dua na ituvatuva ni vakayagataki ilavo (budget) mo ‘cakacakataka kina na ilavo’ e sa tiko rawa. Ena yaga vakacava qo? Tovolea mada qo:

Ni o veisaumi, biuta na ilavo ena kedra iwasewase yadua e vauca tiko na ka me saumi se so tale na ka me vakayagataki kina. (Raica na kato ena tabana e 8.) Ni o sa wasewasea vinaka na ilavo o rawata mai, o na kila na vanua e vakayagataki kina, o na kila tale ga e vica e vakayagataki ena ka e sega soti ni gadrevi. Ena yaga qo, ni o na kila na vanua o rawa ni vakabula ilavo kina.

Muria na vakatutu qo me rawa ni yaga nomu ituvatuva ni vakayagataki ilavo.

Volivoli Vakavuku

Ena gauna a vakacegui mai kina na cakacaka o Raúl, a veisautaka o watina o Bertha, na ivakarau ni nona dau volivoli. E tukuna: “Au vakalewena eso na tikidua ni lutusobu ni iyaya me rawa ni isau lailai kina, au gole tale ga ina sitoa e sau vinaka.” Qo eso tale na vakatutu:

● Tuvanaka na ka mo dou kania ena loma ni macawa mai na kakana e sau vinaka.

● Kua ni voli kakana e tawaipakete, volia ga na kakana mo mai vakasaqara.

● Volia vakalevu na iyaya ena gauna e isau vinaka kina, se gauna era levu sara tu ga kina.

● Volivoli umauma ke sau vinaka, ia qarauna me kua ni lai ca tu.

● Vakabula ilavo ena voli isulu, qo ena nomu volia na isulu e vakayagataki oti ena dredre ni madra.

● Gole ena vanua e sau lailai kina na iyaya se vanua o rawa ni vakabula ilavo kina.

● Mo vakalailaitaka na siga o dau volivoli kina.a

Me Volai

“E dodonu me tiko e dua na neitou ituvatuva ni vakayagataki ilavo,” e tukuna o Fred, “au dau vola na ka e dodonu me saumi vakatotolo kei na vo ni ilavo me keitou vakayagataka ena loma ni dua na vula.” E tomana na watina o Adele: “Niu lai volivoli ena makete, au kila vinaka e vica meu vakayagataka. Eso na gauna niu via volia eso na ka vei ira na gone se me baleta na vale, au dau raica na neitou ituvatuva ni vakayagataki ilavo qai vakasamataka, ‘Au na sega ni volia rawa, tou sa na waraka mada ga na vula mai qo.’ E yaga sara ga na volai ni ivolatukutuku kece me baleta na vakayagataki ni ilavo!”

Vakasama ni Bera ni o Volivoli

Mo vakamatauna mo dau taroga: ‘Au gadreva dina qo? E sa rui makawa na iyaya qo, seu vinakata ga e dua na kena ka vou?’ Ke o sega ni dau vakayagataka wasoma e dua na iyaya, ena vinaka meu na redetaka? Se ke o nanuma mo na vakayagataka wasoma, ena yaga me voli e dua e sa vakayagataki qai se vinaka tu?

Ena rairai sega soti ni bibi na taro kece qori, ia ena yaga sara vakalevu nira vakasamataki vinaka! Qo na ka e via vakabibitaki tiko, ni dua na noda ituvatuva ni vakabula ilavo ena ka lalai mada ga, eda na rawa ni cakava tale ga qori ena ilavo lelevu.

Maninitaka na iLavo

Me rawa ni lailai na ilavo e vakayagataki ena ka e sega so ni yaga, tovolea mada eso na ka vovou. Kena ivakaraitaki, e tukuna o Adele: “E rua na neitou motoka, keitou mani volitaka e dua qai vakayagataka ga e dua. Me rawa ni maninitaki na waiwai, keitou saga me caka kece na ka ena dua ga na ilakolako. Keitou vakayagataka ga na ilavo ena ka keitou gadreva dina.” Qo eso tale na sala me maninitaki kina na ilavo.

● Tea ga na kemu kakana draudrau.

● Muria na nodra veidusimaki na daubuli iyaya, ena dede kina nomu iyaya.

● Ni o yaco ga e vale, veisautaka nomu isulu​—ena rairai vou tiko ga kina.

Kua ni Vakayawaki Iko!

E levu vei ira na vakacegui mai na nodra cakacaka era sa sega ni veimaliwai vakalevu ra qai via tu duadua ga. Ia a sega ni cakava qori o Fred! A vakila nodra veitokoni nona vuvale, wili kina o ratou na luvena ratou sa matua toka. E tukuna: “Keitou vulica me veitokonitaki na ka, qo keitou veivolekati kina. Keitou vakila, ‘Ni keitou na duavata ena ka qo.’”

E dau vakauqeti Fred tale ga o ira na tacina lotu vaKarisito era dau soqoni wasoma ena Kingdom Hall ni iVakadinadina i Jiova. E tukuna: “Ni oti na soqoni, au vakila niu uqeti sara ga. Era veikauaitaki ra qai veinanumi na tiko e kea. Ena nodra veivukei kei na nodra veivakacegui, keitou vakila kina nodra veitokoni.”​—Joni 13:35.

Yaga ni Vakabauta

Era rarawa e vica na milioni nira cegu mai nodra cakacaka, ra qai nanuma ni lawakitaki ira nodra boso ni cakacaka. O Raúl me vaka sa vakamacalataki mai, e rarawataka nona vakacegui vakarua mai nona cakacaka​—imatai mai na nona vanua e Peru kei na ikarua ena siti o Niu Yoka. Ni vakacegui mai na cakacaka ena ikarua ni gauna, a liaca o Raúl, “E sega ni dua na ka e tudei rawa ena vuravura qo.” E vica na vula nona sega ni kunea e dua na cakacaka. A vosota vakacava? E tukuna o Raúl, “E vinaka sara noqu veiwekani kei na Kalou, au qai kila ni sala duadua me rawati kina na tiko nuidei dina, oya meu vakararavi ga vua.”

E dua vei ira na iVakadinadina i Jiova o Raúl, nona vulica gona na iVolatabu e uqeti koya me bucina na vakabauta e dei me baleta na Tamana vakalomalagi, ni yalataka: “Au na sega sara ni biuti iko se vakanadakui iko.” (Iperiu 13:5) E sega ni rawarawa na ituvaki ya. E tukuna: “Keitou dau masulaka na ka lalai me keitou bula kina, keitou qai vulica me keitou marautaka na ka e vakarautaka na Kalou.” E tomana na wati Raúl o Bertha: “Au dau Iomaleqa ena so na gauna de na sega ni kunea rawa o Raúl e dua na nona cakacaka. Ia keitou vakadinadinataka ni rogoca o Jiova na neitou masu ena nona vakarautaka e veisiga na ka me keitou bula kina. Ni vakatauvatani kei na gauna eliu, e sega ni levu na ka keitou taukena qo, ia e rawarawa na neitou bula.”

Ni dua na iVakadinadina i Jiova o Fred, a uqeti koya vakalevu na ka e vulica ena iVolatabu me vakalewa kina na kena ituvaki. E tukuna: “Ena so na gauna eda qara na tiko nuidei ena noda cakacaka, na itutu, se dua na akaude ena baqe. Ia au vulica ni vakarautaka duadua ga o Jiova na tiko nuidei dina, rawati ga qori ena noda veiwekani voleka kei koya.”b

[iVakamacala e ra]

[Tikina bibi ena tabana e 9]

“Keitou dau masulaka na ka lalai me keitou bula kina, keitou qai vulica me keitou marautaka na ka e vakarautaka na Kalou”

[Kato/​Chart ena tabana e 8]

Na Sala me Dua Kina Nomu iTuvatuva ni Vakayagataki iLavo

(1) Vola na levu ni ka e gadrevi dina me saumi ena dua na vula. Me maroroi na ivolatukutuku ni ilavo e vakayagataki ena dua na vula ena kakana, vale (rede se mokiti), so tale na sausaumi, motoka, kei na so tale na ka e yaga. Ia na bili e saumi ena dua na yabaki, me wasei vaka12 me qai saumi vakavula.

(2) Mo wasewasea na levu ni bili. Qo na kakana, isulu, vale, motoka kei na isau ni veitosoyaki, kei na so tale.

(3) Mo cakacakataka e vica na ilavo ena vakayagataki e veivula ena iwasewase kece ya. Mai na bili ena saumi e veivula, mo na “cakacakataka” e vica ena gadrevi me na maroroi e veivula.

(4) Vola na ilavo e rawata kece mai na vuvale. Musuka na ilavo me saumi ena ivakacavacava. Veidutaitaka qo kei na ilavo e vakayagataki.

(5) Biuta vakatikitiki e veivula e vica me vakayagataki ena dui iwasewase. Ni vakayagataki tiko na ilavo, e vinaka me tiko na waqanivola qai vakatakilakilataka na iwasewase yadua. Oti me qai biu tiko na ilavo ena waqanivola donu me baleta na ilavo e dodonu me vakayagataki.

Qarauna: Ke o vakayagataka tiko na credit card, me vakayagataki vakavuku! E levu na ituvatuva ni vakayagataki ilavo e sega ni vakamuri baleta nodra vesumona na daunibisinisi oya me ‘voli rawa qo, saumi vakamalua.’

[Chart]

(Raica tale na ivola)

iLavo e Rawati e Veivula

KEMU ISAU DINA ENA DUA NA VULA $․․․․․ SO TALE $․․․․․

ILAVO ERA RAWATA ESO TALE E VALE $․․․․․ LEVU NI ILAVO E RAWATI

$․․․․․

Wasei Oti Kena Levu Taucoko ni iLavo iLavo e Vakayagataki e Veivula iLavo e Vakayagataki e Veivula

$․․․․․ Rede se Mokiti (Mortgage) $․․․․․

$․․․․․ Inisua/​iVakacavacava $․․․․․

$․․․․․ Eso Tale na Bili $․․․․․

$․․․․․ Ka me Baleta na Motoka $․․․․․

$․․․․․ Ka ni Veivakamarautaki/​Veitosoyaki $․․․․․

$․․․․․ Talevoni $․․․․․

$․․․․․ Kakana $․․․․․

$․․․․․ So Tale $․․․․․

KENA LEVU NI WASEI OTI ISOQONI KECE

$․․․․․ $․․․․․

Veidutaitaka na iLavo e Rawati kei na Kena e Vakayagataki

ILAVO E RAWATI E VEIVULA $․․․․․

KAUTA TANI− ILAVO BULA

ILAVO ME VAKAYAGATAKI E VEIVULA $․․․․․ $․․․․․