Juin

Jexóva kɔn nyɔ̌ná dó klisánwun xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ́ jí hwenu e yě húzú sɔgbe xá ninɔmɛ ɔ é. Hwɛhwɛ wɛ è nɔ dó ya nú yě, bɔ hweɖélɛ́nu ɔ, é nɔ ɖibla fyán yě. Ð’ayi nǔ e jɛ dó Baanabási kpó mɛsɛ́dó Pɔ́lu kpó wú hwenu e yě ɖo wɛn ɖagbe ɔ jlá wɛ ɖo Lisítli é wú. Ðo bǐbɛ́mɛ ɔ, mɛ lɛ́ yí yě ganjí, bo lɛ́ ɖótó yě. Amɔ̌ nukɔnmɛ ɔ, gbeklánxámɛtɔ́ lɛ́ “bló bɔ ahwan ɔ húzú linlin,” bɔ mɛ ɖěɖěe yí yě ganjí é ɖé lɛ́ nyi awǐnnyaglo dó Pɔ́lu, bo vɛdó ɖɔ é kú wɛ sín. (Mɛ. 14:19) Amɔ̌, Baanabási kpó Pɔ́lu kpó gbɛ kan dó wɛn ɖagbe ɔ jíjlá nu ɖo fí ɖěvo. Étɛ́ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó? Yě bló bɔ mɛ “gěgé húzú ahwanvú,” bɔ xó e ɖɔ wɛ yě nɔ ɖe lɛ́ é kpó kpɔ́ndéwú yětɔn kpó ná kanmɛsyɛ́n nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ yětɔn lɛ́. (Mɛsɛ́dó 14:21, 22) Gbe e Baanabási kpó Pɔ́lu kpó ma jó ɖo gbeklánxámɛ énɛ́ e wá xwetɔ́n ajijimɛ é nukɔn ǎ é wa ɖagbe nú mɛ gěgé. Ényí mǐ ma jó gbe ɖo azɔ̌ e Jexóva zɔ́n mǐ ɖɔ mǐ ní wa é nukɔn ǎ ɔ, è ná kɔn nyɔ̌ná dó mǐ jí. w23.04 16-17 akpá. 13-14

Axɔ́sú Davídi tɔn ɖó kɛntɔ́ syɛ́nsyɛ́n gěgé ɖo gbɛhwenu tɔn, bo ba alɔdó Jexóva tɔn hwɛhwɛ ɖo ɖɛ mɛ. Davídi kú d’é jí ɖɔ Jexóva se ɖɛ émítɔn lɛ́, bo lɛ́ ná xósin nú yě. A sixú ɖeji éɖɔhun. Biblu ná gǎnjɛwú mǐ ɖɔ Jexóva sixú ná mǐ nǔnywɛ́ kpó hlɔ̌nhlɔ́n kpó e sín hudó mǐ ɖó bá dɛ é. É sixú zán xwédo gbigbɔ tɔn mǐtɔn, alǒ tlɛ sixú gbɔn mɛ ɖěɖěe ma ɖo sinsɛn ɛ wɛ ɖo alɔnu din ǎ lɛ́ é jí dó d’alɔ mǐ ɖo ali ɖé lɛ́ nu. Jexóva sixú gɔn xósin ná nú ɖɛ mǐtɔn lɛ́ lěe mǐ ba gbɔn é hwebǐnu, amɔ̌, mǐ tuun ɖɔ é ná ná xósin nú yě. É ná ná mǐ nǔ e sín hudó mǐ ɖó é pɛ́ɛ́ ɖo hwenu e mǐ ɖó hudó tɔn dó é pɛ́ɛ́. Hǔn, kpo ɖo ɖɛ xo wɛ kpó nǔɖiɖi kpó, bo ɖeji ɖɔ Jexóva ná kpé nukún dó wǔ we din, lobo ná “ná nǔ e ɖo hǔn mɛ nú we lɛ́ [é] we,” ɖo gbɛ yɔ̌yɔ́ e ja é mɛ.—Ðɛh. 37:4. w23.05 8-9 akpá. 4; 13 akpá. 17-18

É ná nyɔ́ ɖɔ a ní sɔ́ ayi ɖó nyɔ̌ná ɖěɖěe ná tɔ́n sín nǔ e gbé nya wɛ a ɖe é wú kpíkpé mɛ é jí. Nyɔ̌ná tɛ́ lɛ́ jí a ka sixú sɔ́ ayi ɖó? Ényí nǔ e gbé nya wɛ a ɖe é wɛ nyí ɖɔ a ná nɔ ɖu vǐví Biblu xixa towe tɔn hú gǎn, alǒ bló bɔ ɖɛ towe lɛ́ ná kpɔ́n te d’é jí hǔn, lin tamɛ dó blǒ e é ná bló bɔ xɔ́ntɔn e a zun xá Jexóva é ná vɛ́ d’é jí é jí. (Ðɛh. 145:18, 19) Ényí nǔ e gbé nya wɛ a ɖe é wɛ nyí ɖɔ a ná tɛ́n kpɔ́n bo ɖó jijɔ klisánwun tɔn ɖé hǔn, sɔ́ ayi ɖó lěe énɛ́ ná bló bɔ vɛ̌ e a vɛ́ xá mɛ ɖěvo lɛ́ é ná kpɔ́n te d’é jí gbɔn é jí. (Koló. 3:14) Étɛ́wú a ma ka ná sɔ́ kɛ́n hwɛjijɔ vovo e wú a ba ná kpé nǔ e gbé nya wɛ a ɖe lɛ́ é bǐ wú é tɔn ǎ? Nɔ yi kpɔ́n nǔ e sín kɛ́n a sɔ́ lɛ́ é hwɛhwɛ. Gɔ́ ná ɔ nɔ zán hwenu ɖó kpɔ́ xá mɛ ɖěɖěe ná dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú we, bɔ a ná kpé nǔ e gbé nya wɛ a ɖe lɛ́ é wú lɛ́ é. (Nǔx. 13:20) Amɔ̌, mǐ mɛ bǐ wɛ ayǐ ɖé lɛ́ nɔ wá hɔ́n ná, bɔ nǔɖé wiwa sín akpakpa nɔ sɔ́ mǐ ǎ. Xlɛ́xlɛ́ wɛ énɛ́ ka ɖe ɖɔ mǐ kún sɔ́ sixú kpé nǔ e gbé nya wɛ mǐ ɖe é wú ó a? Éǒ. Mǐ sixú kpo ɖo gǎn dó wɛ bo ná kpé nǔ e gbé nya wɛ mǐ ɖe é wú, ényí akpakpa ma tlɛ sɔ́ mǐ ǎ ɔ nɛ́. Nǔgbó wɛ ɖɔ énɛ́ kún ná bɔ wǔ ó, amɔ̌, gǎn e mǐ ná dó lɛ́ é ná nyí sin kɔn nyi kpákpá nɛgbé ǎ. w23.05 27-29 akpá. 5-8

Tuun e mǐ tuun ɖɔ mǐ ɖó ná hɛn gbeta e kɔn mǐ nɔ wá lɛ́ é sín agban é sixú sísɛ́ mǐ bɔ mǐ ɖɔ hwɛ e mǐ hu lɛ́ é, bló hǔzúhúzú lɛ́, lobo lɛ́ nyi alɔ nú nǔ ɖokpó ɔ lɛ́ wiwa nyi do hweɖévonu. Nǔ mɔ̌hun lɛ́ wiwa sixú d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná kpo ɖo gbɛ wezun ɔ kán wɛ. Ényí a ma sixú vɔ́ gbeta nyanya e kɔn a wá é ɖé jlá ɖó ǎ hǔn, yǐ gbe nú ninɔmɛ e mɛ a ɖe din é. Ma gú hwenu towe kpó hlɔ̌nhlɔ́n towe kpó dó xlɛ́ ɖɔ hwɛ émítɔn jɛ́n jɔ, alǒ tɛ́n kpɔ́n bo dó hwɛ mɛ ɖěvo lɛ́ ó. É nyɔ́ wa hǔn, yǐ gbe nú nǔwanyido towe lɛ́ bo tɛ́n kpɔ́n bo wa nǔ e wú a kpé é ɖo ninɔmɛ towe din tɔn ɔ mɛ. Ényí a nɔ ɖo hwɛ dó hwiɖée wɛ ɖó nǔ e a wa nyi do é ɖé wú hǔn, xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva kpó mɛɖéesɔ́hwe kpó, yǐ gbe nú nǔ e a wa nyi do é, lobo byɔ́ ɛ ɖɔ é ní sɔ́ hwɛ kɛ we. (Ðɛh. 25:11; 51:5, 6) Sa vo nú mɛ ɖěɖěe a sixú ko jɛ do ná lɛ́ é, bɔ ényí é byɔ́ ɖó mɔ̌ hǔn, ba alɔdó mɛxó agun tɔn lɛ́ tɔn. (Ja. 5:14, 15) Nǔwanyido towe ní kplɔ́n nǔ we, bónú a ní tɛ́n kpɔ́n bo nyi alɔ nú nǔ ɖokpó ɔ lɛ́ wiwa nyi do hweɖévonu. Ényí a nɔ wa mɔ̌ ɔ, a sixú kú d’é jí ɖɔ Jexóva ná nyɔ́ xomɛ dó wǔ we, lobo nɔ gǔdo nú we.—Ðɛh. 103:8-13. w23.08 28-29 akpá. 8-9

Yexoyáda d’alɔ axɔ́sú Joasi bɔ é nyí gbɛtɔ́ ɖagbe. Wǎgbɔ tɔn ɔ, axɔ́sú wínnyáwínnyá ɔ ba ná wa nǔ e nɔ nyɔ́ Jexóva nukúnmɛ é. Amɔ̌, ée Yexoyáda kú gúdo é ɔ, Joasi ɖótó axɔ́ví gǔfɔ́ndómawujítɔ́ lɛ́. (2 Tan 24:4, 17, 18) É vɛ́ nú Jexóva tawun bɔ é “sɛ́ gbeyíɖɔ tɔn lɛ́ dó yě bónú yě ná ɖɔ xó nú yě, bónú yě ná lɛ́ kɔ. . . . Loɔ, mɛɖé ɖótó yě ǎ.” Yě tlɛ ɖótó Yexoyáda sín vǐ Zekalíya ǎ. Gbeyíɖɔ Jexóva tɔn kpó vɔ̌sánúxwlémawutɔ́ kpó kɛ́ɖɛ́ wɛ Zekalíya nyí ǎ, loɔ, é lɛ́ nyí hɛ̌nnumɔ Joasi tɔn. Nǔgbó ɔ, axɔ́sú Joasi tlɛ zɔ́n bɔ è hu Zekalíya. (2 Tan 22:11; 24:19-22) Joasi bló bónú sísí ɖaxó e é ɖó nú Jexóva é nɔ ayǐ sɔ́yi ǎ. Jexóva ko ɖɔ: ‘Mɛ e dó vɛ̌ nú mì lɛ́ ɔ, un ná dó vɛ̌ nú yě.’ (1 Sam. 2:30) Nukɔnmɛ ɔ, ahwankpá Silíi tɔn e ma sukpɔ́ ǎ é ɖu ɖo ahwankpá Joasi tɔn e mɛ mɛ “tobutóbú” ɖe é jí, bo “gblé wǔ i vantankánnyá.” (2 Tan 24:24, 25) Ée Silíinu lɛ́ yi gúdo é ɔ, mɛsɛntɔ́ Joasi ɖésúnɔ tɔn lɛ́ hu i ɖó Zekalíya e é hu é wútu. w23.06 18-19 akpá. 16-17

Pɔ́lu ko nɔ Efɛ́zi nú hwenu kpɛɖé, bo jlá wɛn ɖagbe ɔ lobo kplɔ́n nǔ mɛ. (Mɛ. 19:1, 8-10; 20:20, 21) É yí wǎn nú nɔví tɔn lɛ́ titewungbe tɔn, bo jló ná d’alɔ yě bónú yě ní nɔ gbejí nú Jexóva. Efɛ́zinu e Pɔ́lu wlán wěma sɛ́dó lɛ́ é ko nyí kannumɔ nú sinsɛn nǔvú sín linlin lɛ́ kpó xɛxó lɛ́ kpó kpɔ́n. Mɛ e ɖo Efɛ́zi lɛ́ é nyí nǔblíblíwatɔ́ heelú lɛ́ bɔ nǔwalɔ yětɔn ka nɔ lɛ́ hu winnyá nú yě ǎ. È nɔ yá wǔ se xó gblégblé lɛ́ ɖo nǔkpɔ́ntɛn toxo ɔ tɔn lɛ́, bo tlɛ nɔ lɛ́ se ɖo nǔwiwa sinsɛn tɔn lɛ́ domɛ. (Efɛ́. 5:3) “Nǔ ɖěbǔ sɔ́ nɔ nyí winnyá nú” gěgé Efɛ́zinu lɛ́ tɔn ǎ, énɛ́ sín tínmɛ blǔju tɔn wɛ nyí ɖɔ yě “sɔ́ nɔ se vǐvɛ́ ǎ.” (Efɛ́. 4:17-19) Cóbónú Efɛ́zinu lɛ́ ná kplɔ́n nǔ dó nǔgbódodó Jexóva tɔn e kunkplá nǔ ɖagbe kpó nǔ nyanya kpó lɛ́ é wú ɔ, ayi yětɔn nɔ dó ya nú yě, hwenu e yě wa nǔ nyanya é ǎ; yě nɔ lɛ́ lin ɖɔ émí kún ɖó gbe ɖě bo ná ɖó nú Jexóva ó. Hwɛjijɔ énɛ́ wú wɛ Pɔ́lu ná ko ɖɔ dó yě wú ɖɔ yě “ɖo ablu mɛ bo jɛ zɔ nú gbɛ e nyí Mawu tɔn é.” É ɖo mɔ̌ có, Efɛ́zinu ɖé lɛ́ cí zǐnflú ɔ mɛ ǎ. w24.03 20 akpá. 2, 4; 21 akpá. 5-6

Hwɛɖɔtɔ́ e Jedenyɔ́ɔ nyí é nɔ byɔ́ azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n ɖo así tɔn. Hwenu e Madiáani ví lɛ́ hɔn ɖo ahwantɔ́nmɛ zǎnmɛ tɔn ɔ hwenu é ɔ, Jedenyɔ́ɔ nya yě sín tɔdo Izleyɛ́li tɔn mɛ, káká yi Judɛ́ɛn tɔ ɔ tó. (Hwɛ. 7:22) Jedenyɔ́ɔ ka nɔ te ɖo Judɛ́ɛn tɔ ɔ tó wɛ a? Éǒ! Nǔ cikɔ n’i có, é kpó súnnu 300 lɛ́ kpó d’asá Judɛ́ɛn tɔ ɔ, bo kpo ɖo kɛntɔ́ yětɔn lɛ́ nya wɛ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, yě xwedó Madiáani ví lɛ́ wú, bo sú kún yětɔn dó. (Hwɛ. 8:4-12) Jedenyɔ́ɔ ɖeji ɖɔ Jexóva ná ná émí hlɔ̌nhlɔ́n, bɔ lěe Jexóva ka wa nǔ gbɔn nǔgbó é nɛ́. (Hwɛ. 6:14, 34) É wá su hweɖénu bɔ Jedenyɔ́ɔ kpó mɛ tɔn lɛ́ kpó ɖo axɔ́sú Madiáani ví lɛ́ tɔn we nya ɖ’afɔ wú wɛ; lǎkúnmí jí wɛ axɔ́sú énɛ́ lɛ́ ka sixú ko ɖe bo ɖo yiyi wɛ. (Hwɛ. 8:12, 21) Amɔ̌, Mawu d’alɔ Izlayɛ́li ví lɛ́ bɔ yě xwedó yě wú, bo ɖu ɖo ahwan ɔ jí. Ðo ali ɖokpó ɔ nu ɔ, mɛxó agun tɔn lɛ́ sixú ɖeji dó Jexóva wú; “kanmɛ nɔ gbɔjɔ ɛ gbeɖé ǎ, nǔ ka nɔ cikɔ n’i gbeɖé ǎ.” É ná ná yě hlɔ̌nhlɔ́n hwenu e yě ɖó hudó tɔn dó é.—Ezayíi 40:28, 29. w23.06 6-7 akpá. 14; 7 akpá. 16

Mǐ sixú bló bɔ ayi mǐtɔn ná lí dǒ ényí mǐ ná bo ɖo tagba ɖěbǔ mɔ wɛ ɔ nɛ́. Énɛ́ wú ɔ, nɔ ɖeji dó Jexóva wú. Ð’ayi lěe jiɖe e Baláki ɖó dó wěɖexámɛ Jexóva tɔn lɛ́ wú é zɔ́n bɔ é ɖó ɖuɖéjí gbɔn é wú. Afɔ wɛ ná nyɔ́ bɔ è ná mɔ gǎglónú ɖokpó, alǒ hwǎn ɖokpó ɖo to ɔ mɛ có, Jexóva ɖɔ n’i ɖɔ é ní yi fun ahwan xá ahwankpá Kanáanu lɛ́ tɔn e nu Siséla ɖe, bɔ yě sɔ́ ahwannú tawun é. (Hwɛ. 5:8) Gbeyíɖɔ nyɔ̌nu Debóla ɖɔ nú Baláki ɖɔ é ní jɛ te sín só ɔ ta, bo yi tɔ́n ahwan Siséla kpó ahwankɛkɛ́ tɔn 900 lɛ́ kpó. Fí wɛnjɛ énɛ́ gbingbɔn ná bɔ wǔ nú ahwankɛkɛ́ lɛ́ có, Baláki ka se tónú. Ée sɔ́ja lɛ́ ɖo te jɛ sín Tabɔ́ɔ só ɔ ta wɛ é ɔ, Jexóva sɛ́ jǐ ɖé dó bɔ ahwankɛkɛ́ Siséla tɔn lɛ́ syɔ́, lobɔ Jexóva ná ɖuɖéjí Baláki. (Hwɛ. 4:1-7, 10, 13-16) Ðo ali ɖokpó ɔ nu ɔ, ényí mǐ ɖeji dó Jexóva kpó ali e xlɛ́ mǐ wɛ é ɖe gbɔn afɔsɔ́ɖótetɔ́ tɔn lɛ́ jí é kpó wú ɔ, é ná ná ɖuɖéjí mǐ lɔmɔ̌. w23.07 19 akpá. 17-18

Suúlu ɖo tají cóbɔ mǐ ná mɔ hwlɛngán. Mɛsɛntɔ́ gbejínɔtɔ́ hwexónu tɔn lɛ́ ɖɔhun ɔ, é byɔ́ ɖɔ mǐ ní ɖó suúlu, bo nɔ te kpɔ́n Mawu, bónú é ná ɖe akpá tɔn lɛ́. (Ebl. 6:11, 12) Biblu jlɛ́ ninɔmɛ mǐtɔn dó glesi ɖé tɔn wú. (Ja. 5:7, 8.) Glesi ɖé nɔ w’azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n, bo nɔ dó nǔkún, lobo nɔ hú sin ná, amɔ̌, é nɔ tuun hwenu e é ná su dó é lě tawun ǎ. Énɛ́ wú ɔ, glesi ɔ nɔ ɖó suúlu, bo nɔ nɔ te, lobo nɔ ɖeji ɖɔ émí ná ya nǔkún ɖo hwetɔnnu. Mɔ̌ ɖokpó ɔ, mǐ “tuun gbe e gbe Aklúnɔ [mǐtɔn] ná wá dó é ǎ” có, mǐ nɔ tɛ́n kpɔ́n bo nɔ bló bɔ alɔnu mǐtɔn nɔ ján ɖo nǔ gbigbɔ tɔn lɛ́ wiwa mɛ. (Mat. 24:42) Mǐ nɔ ɖó suúlu bo nɔ nɔ te, ɖó mǐ ɖeji ɖɔ Jexóva ná ɖe akpá e é dó lɛ́ é bǐ ɖo hwetɔnnu. Ényí suúlu hwedó mǐ ɔ, te ninɔ sixú ci mǐ, bɔ mǐ ná jɛ zɔ sɛ yi nú Jexóva jí kpɛɖé kpɛɖé. Mǐ sixú lɛ́ jɛ nǔ ɖěɖěe ná ná awǎjijɛ hwenu kléwún ɖé tɔn mǐ lɛ́ é gbé nya jí. Amɔ̌, ényí mǐ nɔ ɖó suúlu ɔ, mǐ sixú dɛ káká jɛ vivɔnu, lobo mɔ hwlɛngán.—Micée 7:7. w23.08 22 akpá. 7

Ényí è sɔ́ nǔɖɔɖayǐ e ɖo Daniyɛ́li 2:41-43 jlɛ́ dó ɖěvo e ɖo wěma Daniyɛ́li kpó Nǔɖexlɛ́mɛ kpó tɔn mɛ lɛ́ é wú ɔ, mǐ sixú wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ afɔ lɛ́ nɔ te nú Anglo-Amérique e nyí Acɛkpikpa e ɖ’agbɔ̌n hú bǐ ɖo gbɛ ɔ mɛ égbé é. Daniyɛ́li ɖɔ dó acɛkpikpa énɛ́ e ɖ’agbɔ̌n hú bǐ ɖo gbɛ ɔ mɛ é wú ɖɔ “axɔ́súɖuto ɔ akpá bǔ ná dó hlɔ̌nhlɔ́n gan ɖɔhun, bɔ akpá bǔ ná vɔ́ da.” Aniwú akpá bǔ ka vɔ́ da? Ðó ko bibɔ ɔ, éé nɔ te nú gbɛtɔ́ kpaa lɛ́ é vɔ́ da nú acɛ e gan ɔ ɖó bo ná zán hlɔ̌nhlɔ́n tɔn é. Nǔ e Daniyɛ́li tínmɛ dó bǒcyɔ e è mɔ ɖo dlɔ̌ mɛ é wú é kplɔ́n nǔgbó tají gěgé mǐ. Nukɔntɔn ɔ, Anglo-Amérique e nyí Acɛkpikpa e ɖ’agbɔ̌n hú bǐ ɖo gbɛ ɔ mɛ é ko ɖe hlɔ̌nhlɔ́n tɔn xlɛ́ ɖo ali ɖé lɛ́ nu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, États-Unis kpó Grande-Bretagne kpó ɖo to ɖěɖěe ɖu ɖo Wɛ̌kɛ́hwan nukɔntɔn kpó wegɔ́ ɔ kpó jí lɛ́ é mɛ. É ɖo mɔ̌ có, acɛkpikpa énɛ́ e ɖó agbɔ̌n hú bǐ ɖo gbɛ ɔ mɛ é ko vɔ́ da, bo ná lɛ́ kpo ɖo da vɔ́ wɛ, ɖó toví tɔn lɛ́ nɔ ɖo gǎ dó gɔ mɛ xá yěɖée wɛ, bo nɔ lɛ́ ɖo mɔ̌ wa xá acɛkpikpa ɔ wɛ. Wegɔ́ ɔ, Anglo-Amérique wɛ nyí Acɛkpikpa e ɖ’agbɔ̌n hú bǐ gǔdo tɔn e ná ɖo acɛ kpa wɛ, bɔ Axɔ́súɖuto Mawu tɔn ná sú kún dó nú axɔ́súɖuto gbɛtɔ́ lɛ́ tɔn lɛ́ bǐ é. w23.08 10-11 akpá. 12-13

Hweɖélɛ́nu ɔ, awakanmɛ nɔ kú Davídi ɖó tagba tobutóbú e mɛ gbɔn wɛ é ɖe lɛ́ é wú. (Ðɛh. 18:5, 6) Amɔ̌, wǎnyíyí Jexóva tɔn nɔ lɛ́ vɔ́ hlɔ̌nhlɔ́n ná ɛ. Jexóva nɔ kplá xɔ́ntɔn tɔn e nǔ ci kɔ ná é yi “fí e ama zɔ́n ɖe” é, bo nɔ kplá ɛ yi “sin e fá ɔ kɔn.” Wǎgbɔ tɔn ɔ, Davídi mɔ hlɔ̌nhlɔ́n, bo kpé wú bo kpo ɖo Jexóva sɛn wɛ kpó awǎjijɛ kpó. (Ðɛh. 18:29-33; 23:2) Mɔ̌ ɖokpó ɔ ɖo égbé ɔ, ényí mǐ ɖo xwi ɖí xá gbɛ mɛ wúvɛ́ lɛ́ wɛ ɔ, xomɛnyínyɔ́ Jexóva tɔn wɛ nɔ zɔ́n bɔ mǐ nɔ kpo ɖo gbɛ. (Gbɛ. 3:22; Koló. 1:11) Hwɛhwɛ wɛ gbɛ Davídi tɔn nɔ ɖo axɔ́ nu, b’ɛ lɛ́ ɖó kɛntɔ́ agbɔ̌nnɔ gěgé. Amɔ̌, wǎnyíyí Jexóva tɔn zɔ́n bɔ é nɔ mɔ ɖɔ émí ɖo ayijayǐ mɛ, bɔ è lɛ́ cyɔ́n alɔ émí jí. Davídi sixú mɔ ɖɔ Jexóva nɔ ɖo kpɔ́ xá émí ɖo ninɔmɛ lɛ́ bǐ mɛ, bɔ énɛ́ nɔ vɔ́ gǎnjɛwú ná ɛ. Énɛ́ wú ɔ, é sixú ji han ɖɔ: “[Jexóva] ɖe mì sín nǔ e ɖo xɛsi dó nú mì wɛ lɛ́ bǐ mɛ.” (Ðɛh. 34:5) Nǔgbó wɛ ɖɔ hweɖélɛ́nu ɔ xɛsi nɔ ɖi Davídi tawun có, é kpé wú bo ɖu ɖo xɛsi tɔn jí, ɖó é tuun ɖɔ Jexóva yí wǎn nú émí. w24.01 30 akpá. 15-17

Gbeta nyanya e kɔn Joasi wá lɛ́ é ní kplɔ́n nǔ we. Ée vɔ̌sánúxwlémawutɔ́ ɖaxó Yexoyáda kú gúdo é ɔ, Joasi jɛ gbɛ̌ nyanya dó jí. (2 Tan 24:17, 18) É wá gbeta ɔ kɔn bá ɖótó axɔ́ví Judáa tɔn ɖěɖěe ma yí wǎn nú Jexóva ǎ lɛ́ é. A ná ɖibla yí gbe ɖɔ Joasi ɖó ná ko ɖó wǔ zɔ nú mɛ énɛ́ lɛ́ ɖó nǔ nyanya wɛ yě nɔ wa wútu. Amɔ̌, é ɖótó xɔ́ntɔn-nyíjɛtɔ́ tɔn énɛ́ lɛ́. Nǔgbó ɔ, hwenu e Yexoyáda ví Zakalíi tɛ́n kpɔ́n bo ná ɖe è ɖó ali jí é ɔ, Joasi hu i. (2 Tan 24:20, 21; Mat. 23:35) Nǔblánɔwú tɛ́ ka nɛ́! Ðo bǐbɛ́mɛ ɔ, Joasi jɛ gbɛ tɔn zán jí ganjí, amɔ̌, é blá wǔ ɖɔ é wá húzú gǔfɔ́ndómawujítɔ́ kpó mɛhutɔ́ kpó. Wǎgbɔ tɔn ɔ, mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ́ ɖésúnɔ wɛ hu i. (2 Tan 24:22-25) Ényí é kpo ɖo tónú se nú Jexóva kpó mɛ ɖěɖěe yí wǎn nú Jexóva lɛ́ é kpó wɛ ɔ, lěe nǔ lɛ́ ná ko fó gbɔn n’i é nɛ́ ǎ. w23.09 9 akpá. 6

Jezu tuun ɖɔ Piyɛ́ɛ sixú kpo ɖo gbejí nɔ wɛ. Énɛ́ wú ɔ, Jezu ɖɔ nú Piyɛ́ɛ kpó xomɛnyínyɔ́ kpó ɖɔ: “Ma sɔ́ ɖi xɛsi ɖě ó.” Jiɖe e Jezu ɖó dó Piyɛ́ɛ wú é ɖyɔ́ Piyɛ́ɛ sín gbɛzán. Piyɛ́ɛ kpó nɔví tɔn Andlé kpó wá jó hwehuhujɔ́ e yě nɔ wa é dó bo húzú ahwanvú Mɛsíya ɔ tɔn; gbeta ɖé wɛ bo hɛn nyɔ̌ná gěgé wá nú yě. (Mak. 1:16-18) Ahwanvú Klísu tɔn e Piyɛ́ɛ nyí é zɔ́n bɔ é mɔ nǔ ɖaaɖagbe gěgé kpɔ́n. É mɔ bɔ Jezu gbɔ azɔn nú mɛ, nya awǒvi lɛ́, bo tlɛ lɛ́ fɔ́n mɛ sín kú. (Mat. 8:14-17; Mak. 5:37, 41, 42) É tlɛ lɛ́ mɔ nǔmimɔ jí wǔ ɖé, bɔ ɖo nǔmimɔ ɔ mɛ ɔ, é mɔ Jezu bɔ é nyí Axɔ́sú nú Axɔ́súɖuto Mawu tɔn. Piyɛ́ɛ ná wɔn nǔ énɛ́ e jɛ é gbeɖé ǎ. (Mak. 9:1-8; 2 Pi. 1:16-18) Ɛɛn, Piyɛ́ɛ mɔ nǔ ɖěɖěe é ma sixú dó nukún mɛ kpɔ́n gbeɖé gbéɖé ǎ lɛ́ é. É ɖo wɛn ɖɔ, é víví n’i tawun ɖɔ é ɖu ɖo linlin nyanya énɛ́ lɛ́ bǐ jí, bo ɖu nyɔ̌ná énɛ́ lɛ́ bǐ sín vǐví! w23.09 21 akpá. 4-5

Ðo wěma nukɔntɔn e mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ wlán é mɛ ɔ, é zán xógbe “wǎnyíyí e gɔ́ngɔ́n é.” Wǎnyíyí mɔ̌hun nɔ cyɔ́n nǔ dó hwɛ, é ka nyí kpɛɖé ǎ, loɔ, “wɔ̌búwɔ́bú.” (1 Pi. 4:8) Bóyá Piyɛ́ɛ flín nǔ e Jezu kplɔ́n ɛ dó hwɛsɔ́kɛmɛ wú xwe ɖé lɛ́ ɖíe é. Hwenu e Piyɛ́ɛ ɖɔ ɖɔ émí ná sɔ́ hwɛ kɛ nɔví émítɔn “azɔn tɛ́nwe” é ɔ, é sixú ko lin ɖɔ ényí émí wa mɔ̌ hǔn, nǔgɛ́n wɛ émí wa; mɔ̌ wɛ nǔ sixú ko nɔ cí n’i hwe ɔ nu. Amɔ̌, Jezu kplɔ́n ɛ, é ka nyí éɖokpónɔ ǎ, loɔ, mǐ lɔmɔ̌ ɖɔ mǐ ɖó ná nɔ sɔ́ hwɛ kɛ mɛ “azɔn 77”; tínmɛ énɛ́ tɔn wɛ nyí ɖɔ hwɛsɔ́kɛmɛ mǐtɔn ɖó ná ɖó dogbó ǎ. (Mat. 18:21) Ényí é nɔ vɛ́ wǔ nú we bónú a ná xwedó wěɖexámɛ énɛ́ hǔn, ma nú awakanmɛ kú we ó! Ðó hwɛhutɔ́ wɛ mɛsɛntɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ nyí wútu ɔ, é nɔ vɛ́ wǔ nú yě hweɖélɛ́nu bónú yě ná sɔ́ hwɛ kɛ mɛ. Nǔ e ɖo tají din bɔ a sixú wa é wɛ nyí ɖɔ a ní wa nǔ e wú a kpé é bǐ bo sɔ́ hwɛ kɛ nɔví towe, lobo nɔ fífá mɛ xá ɛ. w23.09 29 akpá. 12

Jonási ɖo hweví ɔ xomɛ é ɔ, é ɖeji ɖɔ Jexóva ná ɖótó ɖɛ e émí xo kpó mɛɖéesɔ́hwe kpó, bɔ é lɛ́ ɖe xlɛ́ ɖɔ hwɛ tɔn vɛ́ n’i é, bɔ é lɛ́ ɖeji ɖɔ Jexóva ná d’alɔ émí. Jexóva hwlɛ́n Jonási, bɔ nukɔnmɛ ɔ, é wá ɖo gbesisɔmɛ bá wa azɔ̌ e Jexóva zɔ́n ɛ é. (Joná. 2:11–3:4) Ényí a ɖo wǔvɛ́ ɖé se wɛ ɔ, a ka nɔ mɔ ɖɔ é hú gǎn émí káká bɔ ɖɛ xixo sɛ́dó Jexóva nɔ nyí kpɛtɛ nú we wɛ a? Alǒ a nɔ mɔ ɖɔ kan mɛ gbɔjɔ́ émí káká bɔ nǔkplɔ́nkplɔ́n nɔ vɛ́ wǔ nú émí wɛ a? Hɛn d’ayi mɛ ɖɔ Jexóva mɔ nukúnnú jɛ ninɔmɛ towe mɛ bǐ mlɛ́mlɛ́. Énɛ́ wú ɔ, ényí a ná bo tlɛ xo ɖɛ kléwún ɖé sɛ́dó è ɔ, a sixú ɖeji ɖɔ é ná ná we nǔ e sín hudó a ɖó é pɛ́pɛ́pɛ́. (Efɛ́. 3:20) Ényí gǎn hwedó we, alǒ akpa jɛ wǔ we ɖo lěe nǔ nɔ cí nú mɛ é linu, bɔ é syɛ́n tawun, lobɔ é zɔ́n bɔ a ma sixú xa nǔ, alǒ kplɔ́n nǔ ǎ ɔ, a sixú tɛ́n kpɔ́n bo ɖótó xóyídókanjí Biblu kpó wěma mǐtɔn lɛ́ kpó tɔn. A sixú lɛ́ mɔ ɖɔ han mǐtɔn lɛ́ ɖě ɖíɖó tó, alǒ video e ɖo jw.org jí é ɖé kpínkpɔ́n ná d’alɔ émí. Ényí a nɔ xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva, bo nɔ ba sin nú ɖɛ towe lɛ́ gbɔn nǔ ɖěɖěe Jexóva sɔ́ nǔ tɔn nú mǐ ɖo gbigbɔ kpáxwé lɛ́ é gblamɛ hǔn, byɔ̌byɔ́ Jexóva wɛ a ɖe gbɔn mɔ̌ ɖɔ é ní ná hlɔ̌nhlɔ́n émí nɛ́. w23.10 13 akpá. 6; 14 akpá. 9

Ðibla nyí lěe goxɔ ɔ cí ɖo xomɛ é pɛ́pɛ́pɛ́ wɛ tɛ́npli e è wá gbá ɖo Jeluzalɛ́mu lɛ́ é cí. Xɔ we, yě wɛ nyí “Tɛn mímɛ́ ɔ” kpó “Tɛn mímɛ́ bǐ ɔ” kpó, bɔ è sɔ́ xɔmɛgbovɔ ɖokpó dó gbo yě ná. (Ebl. 9:2-5; Tín. 26:31-33) Nǔ élɔ́ lɛ́ wɛ ɖo Tɛn mímɛ́ ɔ mɛ: Zogbɛ́nhɛnnú e è sɔ́ siká dó bló é, vɔ̌sákpe e jí è nɔ dó zǎlínkpɔ́n zo ɖe é kpó távo e jí wɔ̌xúxú e è nɔ xwlé Mawu lɛ́ é nɔ nɔ é kpó. Mɛ ɖěɖěe è kɔn ami dó ta ná, bo sɔ́ yě “vɔ̌sánúxwlémawutɔ́” lɛ́ é kɛ́ɖɛ́ wɛ è ná gbe bɔ yě ná nɔ yi Tɛn mímɛ́ ɔ mɛ, bo ná nɔ wa sinsɛnzɔ́ mímɛ́ yětɔn. (Kɛ́n. 3:3, 7, 10) Akɔjijɛgbá e è sɔ́ siká dó bló, bɔ é ɖe xlɛ́ ɖɔ Jexóva ɖo tɛ́ntin yětɔn é ɖo Tɛn mímɛ́ bǐ ɔ mɛ. (Tín. 25:21, 22) Vɔ̌sánúxwlémawutɔ́ ɖaxó ɔ kɛ́ɖɛ́ wɛ è ná gbe, bɔ é ná nɔ zɛ xɔmɛgbovɔ ɔ wú, bo ná nɔ yi Tɛn mímɛ́ bǐ ɔ mɛ azɔn ɖokpó géé ɖo xwe ɖokpó mɛ, ɖo Hwɛsúnsúnsínkɔnúmɛzán ɖaxó ɔ gbe. (Lev. 16:2, 17) É nɔ hɛn hun kanlin lɛ́ tɔn byɔ́ Tɛn mímɛ́ bǐ ɔ mɛ, bo ná dó sá hwɛsúnsúnsínkɔnúmɛvɔ́ dó éɖésúnɔ kpó togun ɔ bǐ kpó tamɛ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, Jexóva ɖe nǔ e nǔ énɛ́ lɛ́ nyí nǔgbó é xlɛ́.— Ebl. 9:6, 7. w23.10 27 akpá. 12

Azɔn mɔ̌kpán wɛ è ɖe gbe élɔ́ nú mǐ ɖo Xó Mawu tɔn mɛ: “Mi ní yí wǎn nú miɖée lɛ́.” (Jaan 15:12; Hlɔ̌. 13:8; 1 Tɛ. 4:9; 1 Pi. 1:22; 1 Jaan 4:11) Amɔ̌, wǎnyíyí ɔ, jijɔ ɖé wɛ bo ɖo ayi mǐtɔn mɛ, gbɛtɔ́ ɖěbǔ ka sixú mɔ nǔ jɛ ayi mǐtɔn mɛ ǎ. Énɛ́ wú ɔ, nɛ̌ mǐ ka sixú ɖe wǎnyíyí xlɛ́ nɔví mǐtɔn lɛ́ gbɔn? Mǐ sixú wa mɔ̌ gbɔn xó kpó nǔwiwa kpó mǐtɔn lɛ́ gblamɛ. Ali gěgé nu wɛ mǐ sixú ɖe xlɛ́ nɔví mǐtɔn lɛ́ ɖɔ mǐ yí wǎn nú yě ɖe. Ðé lɛ́ ɖíe: “Mɛ ɖokpó ɖokpó ní nɔ ɖɔ nǔgbó nú nɔzo tɔn.” (Zak. 8:16) “Mi nɔ nɔ fífá mɛ xá miɖée lɛ́.” (Mak. 9:50) Mi ní nɔ jɛ nukɔn “bo nɔ wlí yɛ̌yi nú miɖée lɛ́.” (Hlɔ̌. 12:10) “Mi ní nɔ yí miɖée lɛ́.” (Hlɔ̌. 15:7) “Mi ní nɔ . . . sɔ́ hwɛ kɛ miɖée lɛ́.” (Koló. 3:13) “Mi ní nɔ hɛn wǔvɛ́gban mitɔn lɛ́ xá miɖée lɛ́.” (Ga. 6:2) “Mi ní . . . nɔ ɖo gbɔ dó nú miɖée lɛ́ wɛ.” (1 Tɛ. 4:18) “Mi ní nɔ . . . bló bónú mi ní lí dǒ.” (1 Tɛ. 5:11) “Mi . . . nɔ xo ɖɛ nú miɖée lɛ́.”—Ja. 5:16. w23.11 9 akpá. 7-8

Gbe bǐ gbe wɛ mǐ nɔ wá gbeta e nɔ byɔ́ ɖɔ mǐ ní ɖó nǔɖiɖi syɛ́nsyɛ́n lɛ́ é kɔn. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ nɔ wá gbeta gbɛ̌ e mǐ ná dó lɛ́ é, nǔ e mǐ ná dó ɖe ayi ɖ’ayǐ ná é, bǎ e mɛ mǐ ná yi wěmaxɔmɛ yi ɖó é, mɛ e mǐ ná da é, vǐ nabí e mǐ ná jí é kpó agbazazɔ́ e mǐ ná wa é kpó tɔn kɔn. É ná nyɔ́ ɖɔ mǐ ní nɔ kan nǔ élɔ́ lɛ́ byɔ́ mǐɖée: ‘Gbeta e kɔn un nɔ wá lɛ́ é ka nɔ xlɛ́ ɖɔ un kú d’é jí ɖɔ gbɛ élɔ́ kún ná nɔ ayǐ sɔ́yi ó, bɔ malínmálín mɛ ɔ, gbɛ yɔ̌yɔ́ Mawu tɔn ná ɖyɔ́ tɛn n’i a? Alǒ, mɛ e nɔ zán gbɛ yětɔn cí nǔ ɖɔ kú wɛ nyí vivɔnu nǔ lɛ́ bǐ tɔn ɖɔhun lɛ́ é sín nǔwiwa wɛ nɔ xlɛ́ ali gbeta ce lɛ́ a?’ (Mat. 6:19, 20; Luk. 12:16-21) Ényí mǐ nɔ ná hlɔ̌nhlɔ́n nǔ e mǐ ɖi ɖɔ gbɛ yɔ̌yɔ́ ɔ ko ɖo hɔn jí é ɔ, mǐ ná nɔ wá gbeta ɖagbe hú gǎn lɛ́ kɔn. Wǔvɛ́ ɖé lɛ́ tíin bɔ mǐ nɔ lɛ́ mɔ bɔ é nɔ byɔ́ ɖɔ mǐ ní ɖó nǔɖiɖi adodwé. É sixú nyí ɖɔ mǐ ná dɛ ɖo yadónúmɛ, azɔn syɛ́nsyɛ́n, alǒ nǔ ɖěvo e sixú dó awakanmɛ kú nú mǐ é ɖé nu. Ðo bǐbɛ́mɛ ɔ, é sixú cí nú mǐ ɖɔ, mǐ kpé wú bá dɛ ɖo tagba mǐtɔn nu ɖɔhun. Amɔ̌ hwɛhwɛ ɔ, wǔvɛ́ mɔ̌hun lɛ́ nɔ nɔ ayǐ nú hwenu gěgé, énɛ́ wú ɔ, é ná byɔ́ ɖɔ mǐ ní ɖó nǔɖiɖi adodwé e ná zɔ́n bɔ mǐ ná dɛ bo ná kpo ɖo Jexóva sɛn wɛ kpó awǎjijɛ kpó é.—1 Pi. 1:6, 7. w23.04 27 akpá. 4-5

Jexóva nɔ ɖó nukún ɖɔ mǐ ní nɔ wa nǔ sɔgbe xá ɖɛ mǐtɔn lɛ́. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, nɔví súnnu ɖé sixú byɔ́ Jexóva ɖɔ é ní d’alɔ émí bónú gǎn émítɔn ní ná gbe émí, énɛ́ ɔ, émí ná kpé wú bo yi kpléɖókpɔ́ ɖaxó ɖé. Nɛ̌ Jexóva ka sixú ná sin nú ɖɛ énɛ́ gbɔn? É sixú ná nɔví ɔ, akɔ́nkpinkpan e sín hudó é ɖó, bo ná byɔ́ gbe gǎn tɔn é. Amɔ̌, é byɔ́ ɖɔ nɔví súnnu ɔ ní wa nǔ sɔgbe xá ɖɛ tɔn bo yi gǎn tɔn gɔ́n, lobo byɔ́ gbe. É sixú byɔ́ ɖɔ é ní byɔ́ gbe ɔ azɔn gěgé. É tlɛ sixú byɔ́ ɖɔ é ní wa azɔ̌ ɖó azɔ̌gbɛ́ tɔn ɖěvo domɛ alǒ ɖɔ é ní gɔn azǎn e émí ná gɔn azɔ̌mɛ ná lɛ́ é sín axɔ́ sú émí. Jexóva nɔ ɖó nukún ɖɔ mǐ ní nɔ xo ɖɛ hwebǐnu dó nǔ e hɛn hǔn nú mǐ lɛ́ é takúnmɛ. Jezu ɖɔ ɖɔ mǐ sixú gɔn sin mɔ nú nǔ e mǐ byɔ́ ɖo ɖɛ mǐtɔn ɖé lɛ́ mɛ é tlóló. (Luk. 11:9) Énɛ́ wú ɔ, ma jó gbe ó! Nɔ xo ɖɛ azɔn gěgé sín ayi mɛ. (Luk. 18:1-7) Ényí mǐ wa mɔ̌ hǔn, xlɛ́xlɛ́ Jexóva wɛ mǐ ɖe ɖɔ nǔ e byɔ́ wɛ mǐ ɖe é kún nyí nǔ vlɛ́kɛ́sɛ́ɛ ɖé ó. Xlɛ́xlɛ́ wɛ mǐ lɛ́ ɖe ɖɔ mǐ ɖi nǔ ɖɔ é kpé wú, bo ná d’alɔ mǐ. w23.11 22 akpá. 10-11

Jexóva d’akpá nú xɔ́ntɔn tɔn Ablaxámu ɖɔ émí ná kɔn nyɔ̌ná dó akɔta e ɖo ayǐkúngban ɔ jí lɛ́ é bǐ jí gbɔn kúnkan tɔn jí. (Bǐb. 15:5; 22:18) Ðó Ablaxámu ɖó nǔɖiɖi e gɔ́ngɔ́n é nú Mawu wútu ɔ, é kú d’é jí ɖɔ akpá Mawu tɔn ná jɛnu. Nǔ nyí mɔ̌ có, hwenu e Ablaxámu ɖó xwe 100, bɔ asi tɔn ɖó xwe 90 é ɔ, asú kpó asi kpó gbejínɔtɔ́ énɛ́ ko ɖó vǐ ɖě ǎ. (Bǐb. 21:1-7) É ɖo mɔ̌ có, Biblu ɖɔ: “[Ablaxámu] ɖó nukún nǔ, bo ɖi nǔ ɖɔ émí ná wá nyí tɔ́ nú akɔta gěgé, có nǔ énɛ́ ka zɛ nǔ e è sixú ɖó nukún é wú.” (Hlɔ̌. 4:18) A tuun ɖɔ nukúnɖíɖó Ablaxámu tɔn jɛnu. É wá nyí tɔ́ nú vǐ e ɖó nukún wɛ é ɖe sín xwe títí, xwe jɛ ɖíe é, Izáki. Étɛ́ ka ná gǎnjɛwú Ablaxámu sɔmɔ̌? Ðó Ablaxámu kpó Jexóva kpó vɛ́ tawun wútu ɔ, é “kú d’é jí mlɛ́mlɛ́ ɖɔ nǔ e sín akpá Mawu dó é” ná jɛnu. (Hlɔ̌. 4:21) Nǔ Ablaxámu tɔn nyɔ́ Jexóva nukúnmɛ, bɔ é ylɔ́ ɛ ɖɔ nǔjlɔ́jlɔ́watɔ́ ɖó nǔɖiɖi tɔn wú.—Ja. 2:23. w23.12 8 akpá. 1-2

Nɔví súnnu wínnyáwínnyá e nyí mɛ ɖejidéwú é nɔ kpé nukún dó azɔ̌ e è sɔ́ d’así n’i lɛ́ é bǐ wú ganjí. Mi nú mǐ ní gbéjé kpɔ́ndéwú maɖóblɔ̌ Jezu tɔn kpɔ́n. É nyí yamakénúnǔtɔ́ alǒ vɛ̌dónúnǔtɔ́ ǎ. É nyɔ́ wa ɔ, é w’azɔ̌ e Jexóva sɔ́ d’así n’i lɛ́ é, é ná bo tlɛ nyí hwenu e mɔ̌ wiwa vɛ́ wǔ é ɔ nɛ́. É yí wǎn nú gbɛtɔ́ lɛ́, tají ɔ, ahwanvú tɔn lɛ́, bo sɔ́ jlǒ dó sɔ́ gbɛ tɔn jó dó ta yětɔn mɛ. (Jaan 13:1) Nú a ná xwedó kpɔ́ndéwú Jezu tɔn hǔn, dǒ gǎn syɛ́nsyɛ́n bo w’azɔ̌ ɖěbǔ e è sɔ́ d’así nú we é. Nú a ma kú dó lěe a ná wa mɔ̌ gbɔn é jí ǎ hǔn, sɔ́ hwiɖée hwe, bo byɔ́ alɔdó nɔví súnnu e zin lɛ́ é tɔn. Ma wa mǐɖéwúzɔ́ ó. (Hlɔ̌. 12:11) É nyɔ́ wa hǔn, w’azɔ̌ towe ganjí “Jexóva wa ná wɛ [a] ɖe ɖɔhun, é nyí nú gbɛtɔ́ lɛ́ ǎ.” (Koló. 3:23) É ɖo wɛn ɖɔ a kún nyí mɛ maɖóblɔ̌ ó, énɛ́ wú ɔ, nɔ nɔ jlɛ̌ jí, bo nɔ yí gbe nú nǔwanyido towe lɛ́.—Nǔx. 11:2. w23.12 26 akpá. 8

Awǎjijɛnú wɛ é nyí ɖɔ è ní bló batɛ́mu bo húzú xwédo Jexóva tɔn sín hǎgbɛ́. Mɛ ɖěɖěe è jɔ wǔ bɔ yě vɛ́ kpó Jexóva kpó gbɔn mɔ̌ lɛ́ é ná yí gbe nú xó élɔ́ e ɖɛhanwlántɔ́ Davídi ɖɔ é: “Nǔ nyɔ́ nú mɛ e a [Jexóva] sɔ́, bo dɔn dó wǔ, bɔ é ná nɔ xwé towe gbe é.” (Ðɛh. 65:5) Jexóva nɔ kplá mɛɖé kpowun wá xwé tɔn gbe ǎ. Mɛ ɖěɖěe nɔ xlɛ́ ɖɔ émí ba bo ná vɛ́ kpó é kpó lɛ́ é wɛ é nɔ cyán. (Ja. 4:8) Hwenu e a zé hwiɖée jó nú Jexóva bo bló batɛ́mu é ɔ, a sɛkpɔ́ ɛ hú gǎn ɖo ali bǔnɔ ɖé nu. A sixú ɖeji ɖɔ bɛ́sín fínɛ́ ɖidó ɔ, é ‘ná kɔn nyɔ̌ná dó jǐ we bɔ é ná túnflá.’ (Mal. 3:10; Jel. 17:8) Bǐbɛ́ nǔwiwa lɛ́ tɔn kpowun wɛ batɛ́mu nyí. A ná ba ná wa nǔ e wú a kpé é bǐ bá zán gbɛ sɔgbe xá akpá e a dó é, é ná bo tlɛ nyí hwenu e nǔ ɖěɖěe ná wá tɛ́n nǔɖiɖi towe kpɔ́n lɛ́ é xwetɔ́n é ɔ nɛ́. (Nǔt. 5:3, 4) Ðó a nyí ahwanvú Jezu tɔn wútu ɔ, a ná wa nǔ éɖɔhun, bo lɛ́ xwedó sɛ́n tɔn lɛ́ lěe a kpé wú gbɔn é bǐ mlɛ́mlɛ́.—Mat. 28:19, 20; 1 Pi. 2:21. w24.03 8 akpá. 1-3

Ényí hwi kpó mɛ e a da é kpó ma ka nɔ ba ná zán hwenu ɖó kpɔ́ ǎ ɔ ka lo? Nǔ nyí mɔ̌ ɔ, étɛ́ mi ka sixú wa? Lin tamɛ dó myɔ ɖé jí. Myɔ nɔ jɛ jiji jí hɛhɛhɛ ɖo bǐbɛ́mɛ ǎ. Kpɛɖé kpɛɖé wɛ è nɔ ɖo nakí bɛ́ d’é mɛ wɛ. Ðo ali ɖokpó ɔ nu ɔ, aniwú mi ma ka ná jɛ hwenu zán ɖó kpɔ́ jí kpɛɖé kpɛɖé ayǐhɔ́ngbe ayǐhɔ́ngbe ǎ? Mi tɛ́n kpɔ́n bo nɔ wa nǔ e mi mɛ we lɛ́ yí wǎn ná é. (Ja. 3:18) Ényí mi jɛ jí kpɛɖé kpɛɖé ɔ, mi ná mɔ ɖɔ wǎn e mi yí nú miɖée é ná lɛ́ jɛ jijɛjí jí. Sísí ɖo tají ɖo alɔwlíwlí mɛ. É cí jɔhɔn e nɔ zɔ́n bɔ myɔ ɖé nɔ ji ganjí é ɖɔhun. Jɔhɔn énɛ́ mɛvo ɔ, bléwún jɛ́n myɔ ɔ ná cí. Ðo ali ɖokpó ɔ nu ɔ, sísí mɛvo ɔ, asú kpó asi kpó ɖé ná mɔ ɖɔ wǎn e émí yí nú émíɖée lɛ́ é jɛ da vɔ́ jí. Ðo alɔ ɖěvo mɛ ɔ, ényí asú kpó asi kpó ɖé nɔ tɛ́n kpɔ́n bo nɔ ɖó sísí nú yěɖée lɛ́ hǔn, azɔ̌ wa wɛ yě ɖe syɛ́nsyɛ́n bónú wǎn e yě yí nú yěɖée lɛ́ é ná kpo ɖo jijɛjí wɛ nɛ́. É ɖo mɔ̌ có, hɛn d’ayi mɛ ɖɔ xó ɔ kún nyí ɖɔ a lin ɖɔ émí nɔ ɖó sísí nú mɛ e émí da é ó, loɔ, xó ɔ wɛ nyí ɖɔ mɛ e a da é ka nɔ mɔ ɖɔ a nɔ ɖó sísí nú émí a jí. w23.05 22 akpá. 9; 24 akpá. 14-15

Ðo Biblu mɛ ɔ, mɛsɛntɔ́ gbejínɔtɔ́ Mawu tɔn lɛ́ ɖɔ xó dó hwenu e xɛsi ɖi yě bɔ yě sísɔ́ ɖó kɛntɔ́ yětɔn lɛ́, alǒ ɖó kɔgbídínúmɛ ɖěvo lɛ́ wútu lɛ́ é wú. (Ðɛh. 18:5; 55:2, 6) Ðo ali ɖokpó ɔ nu ɔ, è sixú ɖo gbe klán xá mǐ wɛ ɖo wěmaxɔmɛ, ɖo azɔ̌mɛ, alǒ ɖo xwédo mɛ; mɛ e ɖo tɛn acɛkpikpa tɔn mɛ lɛ́ é lɔ tlɛ sixú wa nǔ xá mǐ gbɔn mɔ̌. Lanmɛzɔn syɛ́nsyɛ́n ɖé sixú zɔ́n bɔ xɛsi ná ɖi mǐ ɖɔ mǐ ná kú. Ðo hwe énɛ́ lɛ́ nu ɔ, mǐ sixú mɔ ɖɔ mǐ kún kpé nǔɖé wú ó vǐ kpɛví ɖé ɖɔhun. Nɛ̌ Jexóva ka nɔ d’alɔ mǐ ɖo ninɔmɛ mɔ̌hun lɛ́ mɛ gbɔn? É nɔ dó gbɔ nú mǐ, bo nɔ lɛ́ bló bɔ mǐ nɔ ɖó fífá ayi mɛ tɔn. Énɛ́ wú ɔ, nɔ zán hwenu ɖó kpɔ́ xá Jexóva hwɛhwɛ gbɔn ɖɛ xixo sɛ́dó è kpó Xó tɔn xixa kpó gblamɛ. (Ðɛh. 77:2, 13-15) Énɛ́ gúdo ɔ, ényí a ɖo linkpɔ́n mɛ ɔ, nǔ nukɔntɔn e é sixú byɔ́ ɖɔ a ní wa é wɛ nyí ɖɔ, a ní yi Tɔ́ towe jǐxwé tɔn ɔ gɔ́n, bo byɔ́ alɔdó. Nɔ ɖɔ nǔ e ɖo xɛsi dó nú we wɛ lɛ́ é kpó nǔ e ɖo adohu adohu ɖó nú we wɛ lɛ́ é kpó nú Jexóva. Yǐ gbe nú é ní ɖɔ xó nú we, bo lɛ́ dó gbɔ nú we gbɔn Xó tɔn Biblu gblamɛ.—Ðɛh. 119:28. w24.01 24-25 akpá. 14-16

Cóbónú mǐ ná jɛ nǔ e gbé nya wɛ mǐ ɖe ɖo gbigbɔ lixo lɛ́ é kɔn ɔ, nǔ e nɔ sísɛ́ mǐ bɔ mǐ nɔ wa nǔ é ɖo tají. Ényí a ɖo biba wɛ vɛ́návɛ́ná bá kpé nǔ e gbé nya wɛ a ɖe é wú ɔ, a ɖó ná tó w’azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n hwɛ̌. Bɔ lě do nǔ e nɔ sísɛ́ mǐ bɔ mǐ nɔ wa nǔ é syɛ́n sɔ é ɔ, mɔ̌ do wɛ mǐ ná ɖibla kpé nǔ e gbé nya wɛ mǐ ɖe lɛ́ é wú sɔ. Énɛ́ wú ɔ, étɛ́ a ka sixú wa bɔ nǔ e nɔ sísɛ́ we bɔ a nɔ wa nǔ é, alǒ akpakpa e nɔ sɔ́ we é ná lɛ́ jɛjí? Nɔ xo ɖɛ bónú akpakpa ná nɔ lɛ́ sɔ́ we hú gǎn. Kpó alɔdó gbigbɔ mímɛ́ Jexóva tɔn tɔn kpó ɔ, Jexóva sixú bló bɔ a ná kpé nǔ e gbé nya wɛ a ɖe lɛ́ é wú. Hweɖélɛ́nu ɔ, mǐ nɔ nya nǔ e mǐ tuun ɖɔ mǐ ɖó ná kpé wú é gbé, bɔ nǔ ɖagbe ka wɛ. Amɔ̌, jlǒ e mǐ ɖó bá kpé wú é sixú hán. Nɔ lin tamɛ dó nǔ e Jexóva ko wa nú we lɛ́ é jí. (Ðɛh. 143:5) Mɛsɛ́dó Pɔ́lu lin tamɛ dó fɛ́nú e Jexóva kɔn dó jǐ tɔn lɛ́ é jí, bɔ énɛ́ sísɛ́ ɛ lobɔ é wa nǔ gěgé nú Jexóva. (1 Kɔ. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Ali ɖokpó ɔ nu ɔ, lě do a nɔ lin tamɛ dó nǔ e Jexóva ko wa nú we lɛ́ é jí sɔ é ɔ, mɔ̌ do wɛ akpakpa ná nɔ sɔ́ we dó nǔ e gbé nya wɛ a ɖe lɛ́ é wú sɔ é nɛ́.—Ðɛh. 116:12. w23.05 27 akpá. 3-5

Mǐ nɔ dó xomɛhunhun nú Tɔ́ mǐtɔn jǐxwé tɔn ɔ, hwenu e mǐ kpa susu nú nyǐkɔ tɔn é. (Dɛh. 69:31, 32) Amɔ̌, xlɛ́xlɛ́ wɛ énɛ́ ka ɖe ɖɔ Mawu Nǔbǐwúkpétɔ́ ɔ cí hwɛhutɔ́ ɖěɖěe nɔ ba ɖɔ è ní kpa susu nú yě, ɖó yě ɖó hudó wǔsyɛ́n dó lanmɛ nú mɛ tɔn wútu lɛ́ é ɖɔhun a? Éǒ. Ényí mǐ kpa susu nú Tɔ́ mǐtɔn jǐxwé tɔn ɔ ɔ, mǐ nɔ flí adingban e è ɖó, bɔ é kan mǐɖésúnɔ é xwe. Satáan ɖɔ ɖɔ gbɛtɔ́ ɖěbǔ kún sixú jɛ hun dó nyǐkɔ Mawu tɔn jí kpó gbejíninɔ kpó ó. Nú éyɛ́ ɔ, mǐ mɛ ɖěbǔ ɖo gbejí ǎ. É ɖɔ ɖɔ mǐ bǐ wɛ ná dó gǔdo Mawu, ényí mǐ lin ɖɔ mɔ̌ wiwa wɛ ná hɛn le wá nú mǐ hú gǎn ɔ nɛ́. (Jɔb. 1:9-11; 2:4) Amɔ̌, gbejínɔtɔ́ Jɔbu xlɛ́ ɖɔ Satáan ɔ, adingbannɔ wɛ n’i. Hwi lɔ ka ná nɔ gbejí nú Mawu a? Mǐ mɛ ɖokpó ɖokpó sixú wá gbeta ɔ kɔn, bo ná jɛ hun dó Tɔ́ mǐtɔn sín nyǐkɔ jí, lobo lɛ́ dó awǎjijɛ n’i, gbɔn sinsɛn ɛ kpó gbejíninɔ kpó gblamɛ. (Nǔx. 27:11) Wǔjɔmɛ ɖé wɛ mɔ̌ wiwa nyí. w24.02 8-9 akpá. 3-5

Mɔyízi kpó Jozuwée kpó gúdo ɔ, Jexóva sɔ́ hwɛɖɔtɔ́ ɖé lɛ́ bónú yě ná xlɛ́ ali togun tɔn. Énɛ́ gúdo ɔ, ɖo axɔ́sú lɛ́ sín hwenu ɔ, Jexóva sɔ́ gbeyíɖɔ lɛ́ bónú yě ná xlɛ́ ali togun tɔn. Axɔ́sú gbejínɔtɔ́ lɛ́ xwedó wě e gbeyíɖɔ lɛ́ ɖe xá yě lɛ́ é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, axɔ́sú Davídi sɔ́ éɖée hwe bo yí gbe nú nǔ e gbeyíɖɔ Natáan gbɛ́ n’i é. (2 Sam. 12:7, 13; 1 Tan 17:3, 4) Axɔ́sú Jozafáti xwedó wě e gbeyíɖɔ Yaxaziyɛ́li ɖe xá ɛ é, bo dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú togun Judáa tɔn ɔ ɖɔ é ní “ɖeji dó gbeyíɖɔ [Mawu] tɔn lɛ́ wú.” (2 Tan 20:14, 15) Hwenu e axɔ́sú Ezekiyási ɖo aluwɛ mɛ é ɔ, é yi ba alɔdó ɖo gbeyíɖɔ Ezayíi gɔ́n. (Eza. 37:1-6) Hweɖébǔnu e axɔ́sú lɛ́ xwedó wěɖexámɛ Jexóva tɔn é ɔ, é nɔ kɔn nyɔ̌ná dó yě jí bɔ togun ɔ nɔ nɔ ayijayǐ mɛ. (2 Tan 20:29, 30; 32:22) É ɖo vaan ɖɔ Jexóva ɖo gbeyíɖɔ tɔn lɛ́ zán dó xlɛ́ ali togun tɔn wɛ. w24.02 21 akpá. 8

Satáan nɔ jló ɖɔ mǐ ní dó gbɛ̌ xá mɛ ɖěɖěe ná bló bɔ é ná vɛ́ wǔ nú mǐ bɔ mǐ ná tɛ́ dó nǔgbódodó Jexóva tɔn lɛ́ wú lɛ́ é. É byɔ́ ɖɔ mǐ ní hɛn dó ayi mɛ ɖɔ é kún nyí mɛ e mǐ nɔ mɔ cɔɔ lě lɛ́ é kɛ́ɖɛ́ wɛ mǐ sixú zán hwenu ɖó kpɔ́ xá ó. Loɔ, mǐ sixú lɛ́ wa mɔ̌ ɖo tɛn Ɛntɛnɛ́ti tɔn e jí è nɔ zun xɔ́ntɔn ɖe lɛ́ é jí. Mǐ ɖó ná nɔ fun ahwan xá linlin gbɛ ɔ tɔn e ɖɔ ɖɔ nǔblíblíwiwa sɔgbe é. Ðó mǐ tuun ɖɔ é nylá. (Efɛ́. 4:19, 20) É ná nyɔ́ tawun ɖɔ mǐ ní nɔ kan nǔ élɔ́ lɛ́ byɔ́ mǐɖée: ‘Un ka kán ɖ’é jí bo ná nɔ nyi alɔ nú gbɛ̌ e ma ɖo dandan ǎ é dídó xá azɔ̌gbɛ́ ce lɛ́, wěmaxɔmɛvígbɛ́ ce lɛ́, alǒ mɛ ɖěvo e ma nɔ ɖó sísí nú nǔgbódodó jlɔ́jlɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ ǎ é a? Un ka nɔ kpankɔ́n bo nɔ tɛ́ dó nǔgbódodó Jexóva lɛ́ wú ényí mɔ̌ wiwa tlɛ ná zɔ́n bɔ mɛɖé lɛ́ ná lin ɖɔ un nɔ hɛn nǔ gángángán ɔ a?’ Lěe 2 Timɔtée 2:20-22 xlɛ́ gbɔn é ɔ, mǐ ɖó ná lɛ́ ɖó ayi te, hwenu e mǐ ná ɖo mɛ e mǐ ná zun xɔ́ntɔn vívɛ́ xá ɖo agun klisánwun tɔn mɛ lɛ́ é cyán wɛ é. Mǐ nɔ hɛn d’ayi mɛ ɖɔ mɛɖé lɛ́ tíin bo kún sixú d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná nɔ gbejí nú Jexóva ó. w24.03 22-23 akpá. 11-12

A ka ko tɛ́n kpɔ́n bo ná dó nukún lěe Jexóva cí é mɛ kpɔ́n a? Nǔgbó wɛ ɖɔ nukún nɔ mɔ Jexóva ǎ có, Biblu ɖɔ xó dó wǔ tɔn ɖo ali vovo nu. È ylɔ́ Jexóva ɖɔ ‘hwe, gǎglónú’ kpó “myɔ e nɔ fyɔ́ nǔ é” kpó. (Ðɛh. 84:12; Ebl. 12:29) Ezekiyɛ́li mɔ Jexóva ɖo nǔmimɔ mɛ, bo ɖɔ ɖɔ é cí awǐnnya xɔ akwɛ́ Safíi, gan e è ɖíɖí wǔ ná é kpó nyǐ e ɖo kínkɔ́n wɛ é kpó ɖɔhun. (Ezek. 1:26-28) Ðó mǐ ma sixú mɔ Jexóva ǎ wútu ɔ, é sixú vɛ́ wǔ nú mǐ, bɔ mǐ ná ɖi ɖɔ é yí wǎn nú mǐ. Mɛɖé lɛ́ nɔ lin ɖɔ Jexóva kún sɔ́ sixú yí wǎn nú émí gbeɖé ó, ɖó nǔ nyanya e jɛ wá yi ɖo gbɛzán yětɔn mɛ lɛ́ é wútu. Jexóva mɔ nǔ jɛ lěe nǔ nɔ cí nú yě é wú, bo lɛ́ tuun nǔ e wa dó yě wú wɛ é ɖe é. Bo ná dó d’alɔ mǐ ɔ, é ɖe jijɔ tɔn ɖaaɖagbe lɛ́ xlɛ́ mǐ ɖo Xó tɔn mɛ. Xókwín e nɔ ɖɔ mɛ alɔkpa e Jexóva nyí é hú gǎn é wɛ nyí wǎnyíyí. (1 Jaan 4:8) Wǎnyíyí wɛ é nyí. Wǎnyíyí wɛ nɔ sísɛ́ ɛ, bɔ é nɔ wa nǔ bǐ. Wǎnyíyí Mawu tɔn d’agba, bo lɛ́ syɛ́n tawun, énɛ́ wɛ zɔ́n bɔ é nɔ ɖe xlɛ́ mɛ ɖěɖěe ma tlɛ yí wǎn n’i ǎ lɛ́ é.—Mat. 5:44, 45. w24.01 26 akpá. 1-3

Jexóva sɔ́ Mɔyízi bónú é ná kplá Izlayɛ́li ví lɛ́ sín Ejípu. É zán akpɔ́kpɔ́ ɖo kéze, bo zán myɔ ɖo zǎnmɛ. (Tín. 13:21) Mɔyízi xwedó ali e è xlɛ́ ɛ é, bɔ énɛ́ zɔ́n bɔ é kpó Izlayɛ́li ví lɛ́ kpó jɛ Xu vɔvɔ ɔ kɔn. Togun ɔ ɖi xɛsi hwenu e é mɔ ɖɔ émí ján cí xu ɔ kpó ahwankpá Ejípu tɔn e ɖo émí gúdo é kpó tɛ́ntin é. Amɔ̌, é wa nǔ ɖě nyi do ǎ. Jexóva wɛ gbɔn Mɔyízi jí bo kplá togun tɔn wá fínɛ́. (Tín. 14:2) Énɛ́ gúdo ɔ, Mawu hwlɛ́n yě ɖo ali e jí wǔ tawun é ɖé nu. (Tín. 14:26-28) Ðo xwe 40 gúdo ɔ, Mɔyízi lɛ́ kpo ɖo jiɖe ɖó wɛ ɖɔ Jexóva wɛ ɖo akpɔ́kpɔ́ zán dó xlɛ́ ali togun tɔn wɛ ɖo gbětótló mɛ. (Tín. 33:7, 9, 10) Jexóva nɔ nɔ akpɔ́kpɔ́ ɔ mɛ bo nɔ ɖɔ xó nú Mɔyízi, bɔ éyɛ́ nɔ wá yi ɖɔ nǔ e Jexóva ɖɔ n’i lɛ́ é nú togun ɔ. Izlayɛ́li ví lɛ́ sixú mɔ nyi wɛn ɖɔ Jexóva wɛ ɖo Mɔyízi zán dó xlɛ́ ali yě wɛ. w24.02 21 akpá. 4-5