È Dó Kpò Awa Mɛ N’i Có, É Dɛ

1. Etɛwu alěnina kpo aluwɛ kpo ka kpé Silóo?

SAMUWƐLI na ko gblá tó nǔ e ɖò jijɛ wɛ ɖò Silóo é. Mɛ gègě ɖò aluwɛ mɛ ɖò toxo ɔ mɛ. Nyɔnu kpo vǐ nabi kpo wɛ ka ɖò avǐ ya wɛ bo ɖò aluwɛ mɛ, ɖó tɔ́, asú, vǐ sunnu, kpo nɔví sunnu kpo ɖěɖee ma sɔ́ sixu lɛkɔ wá xwégbe ǎ lɛ é wu? Mǐ tuùn kpowun ɖɔ sɔja Izlayɛli-ví lɛ tɔn 30 000 wɛ Filisitɛ́ɛn lɛ hu ɖò ahwan baɖabaɖa ɖé hwenu. Jɛ nukɔn nú enɛ ɔ, Filisitɛ́ɛn lɛ ka ko hu sɔja yetɔn 4 000 ɖò ahwanfunfun ɖé hwenu.—1 Sam. 4:1, 2, 10.

2, 3. Nǔ baɖabaɖa tɛ lɛ ka jɛ ɖebɔdoɖewu bo hɛn winnya wá Silóo, lobo ɖè susu Mawu tɔn síìn?

² Akpáxwé nǔ baɖabaɖa e jɛ ɖebɔdoɖewu lɛ é tɔn ɖé kpowun wɛ nyí enɛ. Vɔsanúxwlémawutɔ́ Ðaxó Eli sín vǐ sunnu nyanya wè lɛ, Hofini kpo Pinxasi kpo ko zé Akɔjijɛgba ɔ sín Silóo. Tɛgbɛ ɔ, fí mímɛ́ Goxɔ ɔ tɔn wɛ gbǎ xɔ akwɛ enɛ nɔ nɔ, lobo nyí wuntun ɖé bo nɔ xlɛ́ ɖɔ Jehovah ɖò kpɔ́ xá togun tɔn. Xlonɔ-yixa wá togun ɔ xomɛ bɔ ye sɔ́ Akɔjijɛgba ɔ yì ahwangbenu, bo lin ɖɔ é na wà nǔ tílá ɖé ɖɔhun bɔ ye na ɖu ɖò ahwan ɔ jí. Amɔ̌, Filisitɛ́ɛn lɛ hu Hofini kpo Pinxasi kpo bo yí Akɔjijɛgba ɔ.—1 Sam. 4:3-11.

³ Akɔjijɛgba ɔ ko bló xwè mɔkpan ɖò Goxɔ ɔ mɛ ɖò Silóo. Dìn ɔ, é sɔ́ ɖò finɛ ǎ. Ee Eli sè mɔ̌ é ɔ, é nyì agbò jɛ wɛn sín zinkpo tɔn jí bo kú; é ko ɖó xwè 98 hwenɛnu. Vǐ tɔn sín asì e huzu asúkúsi gbè nɛ gbè ɖokpo ɔ é lɔmɔ̌ kú ɖò ajidonu. Cobonu é na kú ɔ, é ɖɔ: “Susu Mawu tɔn vɔ ɖò Izlayɛli.” Nugbǒ ɔ, Silóo sɔ́ na cí lee é ɖè ɖ’ayǐ é gbeɖé ǎ.—1 Sam. 4:12-22.

4. Etɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó ɖò wemata elɔ mɛ?

⁴ Nɛ̌ Samuwɛli ka na ɖu ɖò nǔ ma ɖó nukún enɛ lɛ jí gbɔn? Nùɖiɖi tɔn ka na lidǒ mɔ̌, bɔ é na d’alɔ togun enɛ e ko hɛn alɔcyɔnmɛji kpo fɛ́nú Jehovah tɔn kpo bú é à? Égbé ɔ, tagba kpo nǔ ma ɖó nukún tɔn e na tɛ́n nùɖiɖi mǐtɔn kpɔ́n lɛ é kpo sixu ba mǐ mɛ gègě hweɖelɛnu. Enɛ wu ɔ, mi nú mǐ ni kpɔ́n nǔ e kpɔ́ndéwú Samuwɛli tɔn sixu kplɔ́n mǐ é ɖevo.

É “Wà Nǔ E Sɔgbe Ɔ”

5, 6. Etɛ jí tan Biblu tɔn ɔ ka ɖɔ xó dó bɛ́sín fí? Nɛ̌ Samuwɛli ka wà nǔ gbɔn ɖò xwè 20 vlamɛ?

⁵ Bɛ́sín fí ɔ, tan Biblu tɔn ɔ sɔ́ ɖɔ xó ɖě dó Samuwɛli wu ǎ, lobo jɛ xó ɖɔ dó Akɔjijɛgba ɔ wu jí. Tan ɔ xlɛ́ mǐ ɖɔ Filisitɛ́ɛn lɛ mɔ wuvɛ̌ tawun, ɖó Akɔjijɛgba e ye yí é wu, bo gbɔ bo lɛkɔ na. Hweɖevonu e Biblu lɛ́ wá ɖɔ Samuwɛli xó é ɔ, xwè 20 mɔ̌ ko wá yì nɛ. (1 Sam. 7:2) Nɛ̌ é ka wà nǔ gbɔn ɖò xwè enɛ lɛ vlamɛ? Biblu ɖɔ nú mǐ.

⁶ Biblu kplɔ́n mǐ ɖɔ, cobonu xwè 20 lɛ na bɛ́ ɔ, “Samuwɛli nɔ ɖɔ xó . . . nú Izlayɛli togun ɔ bǐ.” (1 Sam. 4:1) Tan ɔ lɛ́ xlɛ́ ɖɔ, ɖò xwè 20 lɛ gudo ɔ, Samuwɛli ɖó aca bo nɔ yì gbɔn toxo atɔn ɖé lɛ mɛ xwewu xwewu ɖò Izlayɛli, lobo nɔ ɖò hwɛ gbò nú Izlayɛli-ví lɛ wɛ. Enɛ gudo ɔ, é nɔ lɛkɔ wá yì xwé tɔn gbè ɖò Hlama. (1 Sam. 7:15-17) É ɖò gaàn ɖɔ, Samuwɛli nɔ hɛn alɔnu tɔn ján hwebǐnu, bɔ ɖò xwè 20 enɛ lɛ vlamɛ ɔ, é wà azɔ̌ gègě.

7, 8. (a) Ee Samuwɛli wà azɔ̌ syɛnsyɛn nú xwè 20 gudo é ɔ, xó tɛ é ka ɖɔ nú togun ɔ? (b) Nɛ̌ togun ɔ ka wà nǔ gbɔn hwenu e Samuwɛli na ganjɛwu ye é?

⁷ Nùblibli kpo gbejimanɔ Eli sín vǐ sunnu lɛ tɔn kpo hu nùɖiɖi togun ɔ tɔn kpɛɖé kpɛɖé. É cí ɖɔ nǔ enɛ zɔ́n bɔ mɛ gègě jɛ vodun sɛ̀n jí. É ɖò mɔ̌ có, ee Samuwɛli wà azɔ̌ syɛnsyɛn nú xwè 20 bo d’alɔ Izlayɛli-ví lɛ ɖò gbigbɔ lixo gudo é ɔ, é ɖɔ nú togun ɔ ɖɔ: “Enyi miɖesu jɛn kpɔ́n ayi mitɔn mɛ, bo lɛkɔ wá Mawu Mavɔmavɔ gɔ́n hǔn, mi bo ɖè vodun Asitaatée kpo nǔmɛsɛn togun ɖě lɛ tɔn lɛ bǐ kpo sín xwé mitɔn lɛ gbè. Mi sɔ́ ayi mitɔn ɖó Mawu Mavɔmavɔ ɖokpo jí, bo sɛ̀n éɖokponɔ géé. Enɛ ɔ, é na hwlɛn mi ɖò Filisitɛ́ɛn lɛ sí.”—1 Sam. 7:3.

⁸ Filisitɛ́ɛn lɛ wá ɖu gǎn dó togun ɔ jí bǐ. Ee ye ɖu ɖò Izlayɛli sín ahwangɔnu jí gudo é ɔ, ye lin ɖɔ emi hɛn ɔ emi na wà nǔ e jló emi é bǐ xá togun Mawu tɔn, bɔ nǔtí kún na jɛ ó. Amɔ̌, Samuwɛli na ganjɛwu togun ɔ ɖɔ enyi ye lɛkɔ wá Jehovah gɔ́n ɔ, nǔ lɛ na ɖyɔ. Mɔ̌ biblo ka jló ye à? Xomɛ hun Samuwɛli ɖɔ ye bɛ́ vodun yetɔn lɛ sín xwé yetɔn lɛ gbè, bo “nɔ sɛ̀n Mawu Mavɔmavɔ kɛɖɛ.” Samuwɛli ylɔ togun ɔ ɖɔ ye ni kplé ɖò Misipa; toxo ɖé wɛ bo ɖò só e ɖò totaligbé Jeluzalɛmu tɔn lɛ é jí. Togun ɔ kpléɖókpɔ́, ye bla nu, vodun tobutobu e ye sɛ̀n lɛ é vɛ́ nú ye, bɔ ye yí hwɛgbe.—Xà 1 Samuwɛli 7:4-6.

9. Ali tɛ Filisitɛ́ɛn lɛ ka mɔ ɖɔ é hun nú emi? Nɛ̌ togun Mawu tɔn ka wà nǔ gbɔn?

⁹ É ɖò mɔ̌ có, Filisitɛ́ɛn lɛ sè ɖɔ ye ɖò kplé ɖaxó enɛ bló wɛ, bo mɔ ɖɔ ali hun nú emi. Ye sɛ́ ahwangɔnu yetɔn dó Misipa, bonu é na sú kún dó nú Jehovah sɛntɔ́ enɛ lɛ. Izlayɛli-ví lɛ sè mɔ̌. Ado jɛ ye hu jí, bɔ ye ɖɔ nú Samuwɛli ɖɔ é ni xoɖɛ nú emi. É bló mɔ̌, bo lɛ́ savɔ̌. Hwenu e ye ɖò nǔwiwa ɖeɖóvo enɛ wu é ɔ, ahwangɔnu Filisitɛ́ɛn lɛ tɔn wá súbɔ́ ye ɖò Misipa. Jehovah sè ɖɛ Samuwɛli tɔn, bo ɖè xomɛsin tɔn xlɛ́. É “ɖegbe bɔ jǐ dó gbè [kpo hlɔnhlɔn kpo] dó Filisitɛ́ɛn lɛ jí, bo dó xɛsi ye bɔ ye bǐ gbado.”—1 Sam. 7:7-10.

10, 11. (a) Etɛwu jǐ e Jehovah bló bɔ é dó gbè dó ahwangɔnu Filisitɛ́ɛn lɛ tɔn jí é ka ɖó na ko gbɔn vo nú ee ye ko tuùn kpɔ́n é? (b) Etɛ mɛ ahwan e bɛ́ ɖò Misipa é ka tɔ́n kɔ dó?

¹⁰ Filisitɛ́ɛn enɛ lɛ cí vǐ kpɛví ɖěɖee sè jǐ dó gbè, bo dó wezun kpo xɛsi kpo bo na hɔn hwla dó nɔ yetɔn lɛ gudo é ɖɔhun ɖɔ wɛ è ɖè à? Eǒ, sɔja e ko mɔ nǔ gègě kpɔ́n lɛ é wɛ nú ye. Hǔn, jǐ dó gbè enɛ ɔ cí nǔ e ye ko tuùn kpɔ́n é ɖebǔ ɖɔhun ǎ. Xósusu “jǐ dó gbè” enɛ tɔn wɛ ye sè kpowun à? Jinukúnsin kpowun wɛ xósusu ɔ gosin à, alǒ ye sè xósusu ɔ sín sókan lɛ mɛ wɛ zɔ́n bɔ ado hu ye? É na bo nyí ɖebǔ wɛ é nyí gbɔn ɔ, nǔ e mǐ tuùn kpowun é wɛ nyí ɖɔ jǐ dó gbè ɔ zɔ́n bɔ ado hu Filisitɛ́ɛn enɛ lɛ tawun bɔ ye bǐ gbado. Ðó adohu adohu ɖaxó enɛ wutu ɔ, ye mɛ e ɖò ahwan tɔ́n mɛ wɛ lɛ é huzu mɛ ɖěɖee è tɔ́n ahwan é tlolo. Sunnu Izlayɛli tɔn lɛ tɔ́n sín Misipa, bo hu ye mɛ gègě, lobo nya mɛ e kpò lɛ é dó zɔ bǐ sɛ́dó tofɔligbé-gbadahweji Jeluzalɛmu tɔn.—1 Sam. 7:11.

¹¹ Ahwan enɛ hɛn huzuhuzu titewungbe ɖé wá nú togun Mawu tɔn. Filisitɛ́ɛn lɛ nɔ ɖò agɔ jó dó gudo wɛ kaka yì jɛ hwenu e Samuwɛli kú é. Togun Mawu tɔn lɛ́vɔ yí toxo yetɔn lɛ bǐ sín Filisitɛ́ɛn lɛ sí ɖebɔdoɖewu.—1 Sam. 7:13, 14.

12. Etɛ ɖɔ wɛ è ka ɖè bo ɖɔ Samuwɛli “wà nǔ e sɔgbe ɔ”? Jijɔ tɛ lɛ ka d’alɔ ɛ bɔ é ma ɖó azɔ̌ te ǎ?

¹² Xwè kanweko mɔkpan gudo ɔ, mɛsɛ́dó Pɔlu xà Samuwɛli dó hwɛɖɔtɔ́ kpo gbeyiɖɔ gbejinɔtɔ́ ɖěɖee “wà nǔ e sɔgbe ɔ” lɛ kpo mɛ. (Ebl. 11:32, 33) Samuwɛli wà nǔ e sɔgbe bo nyɔ́ Mawu nukúnmɛ é, lobo lɛ́ dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ ɖevo lɛ ɖɔ ye ni bló nǔ ɖokpo ɔ. Nǔ lɛ yì ɖó lee é lin ɖó é ǎ có, é nɔte kpɔ́n Jehovah kpo hunkúkú kpo, lobo kpò ɖò azɔ̌ tɔn wà wɛ kpo gbejininɔ kpo. É lɛ́ xlɛ́ ɖɔ emi nyí ɖagbetuùnnúmɛtɔ́. Ee ye ɖó ɖuɖeji ɖò Misipa gudo é ɔ, Samuwɛli bló vɔsakpe ɖokpo, bo na dó sixu nɔ flín lee Jehovah d’alɔ togun tɔn gbɔn é.—1 Sam. 7:12.

13. (a) Enyi mǐ jló na xwedó kpɔ́ndéwú Samuwɛli tɔn ɔ, jijɔ tɛ lɛ sín hudo mǐ ka ɖó? (b) Hwetɛnu a ka lin ɖɔ é nyɔ́ ɖɔ è ni tɛnkpɔn bo ɖó jijɔ e Samuwɛli ɖó lɛ é?

¹³ Hwɛ ka jló na “wà nǔ e sɔgbe ɔ” à? Enyi mɔ̌ hǔn, hunkúkú, mɛɖesɔhwe, kpo ɖagbetuùnnúmɛ Samuwɛli tɔn kpo ni kplɔ́n nǔ we. (Xà 1 Piyɛ́ɛ 5:6.) Mǐ bǐ wɛ ɖó jijɔ enɛ lɛ sín hudo. Jijɔ enɛ lɛ e Samuwɛli ɖó bo nɔ ɖexlɛ́ sín vǔ tɔn é wà ɖagbe n’i tawun, ɖó nǔ ma ɖó nukún gègě wɛ xá ɛ ɖò mɛxo hwenu tɔn.

“Vǐ Towe lɛ ka Nɔ Wà Nǔ Hwi Ðɔhun Ǎ”

14, 15. (a) Nǔ ma ɖó nukún vívɛ́ tɛ ka xá Samuwɛli hwenu e é “kpò” é? (b) Samuwɛli nyí tɔ́ nyanya Eli ɖɔhun wɛ à? Tinmɛ.

¹⁴ Hweɖevonu e tan ɔ ɖɔ xó dó Samuwɛli wu nú mǐ é ɔ, é ko “kpò.” Samuwɛli ko ɖó vǐ sunnu wè hwenɛnu, bɔ ye ko sù. Ye nɔ nyí Yoɛli kpo Abiya kpo. É ɖeji dó ye wu, bo ɖè azɔ̌ nú ye bɔ ye nɔ d’alɔ ɛ ɖò hwɛɖiɖɔzɔ́ ɔ kɔn. Amɔ̌, é blawu ɖɔ jiɖe enɛ e é ɖó dó ye wu é kún sɔgbe ó. Samuwɛli nyí ayijlɔjlɔnɔ kpo nǔjlɔjlɔwatɔ́ kpo có, vǐ sunnu tɔn lɛ nɔ zán tɛn e mɛ ye ɖè é nú lè yeɖesunɔ tɔn lɛ, lobo nɔ dá hwɛ agɔ bo nɔ lɛ́ ɖu nǔ ɖò nǔ mɛ.—1 Sam. 8:1-3.

¹⁵ Gbè ɖokpo sù, bɔ tomɛxo Izlayɛli tɔn lɛ wá jɛ hwɛ nú gbeyiɖɔ mɛxomɔ enɛ. “Vǐ towe lɛ ka nɔ wà nǔ hwi ɖɔhun ǎ,” wɛ ye ɖɔ. (1 Sam. 8:4, 5) Samuwɛli ka ko gblá tó tagba ɔ wu wɛ à? Tan ɔ ɖɔ ǎ. É ɖò mɔ̌ có, é ɖò gaàn ɖɔ Samuwɛli kún nyí tɔ́ nyanya Eli ɖɔhun ó. Jehovah gbɛ́ nǔ nú Eli syɛnsyɛn bo lɛ́ dɔn tó n’i, ɖó é tin dó nǔnyanyawiwa vǐ sunnu tɔn lɛ tɔn, bo sɔ́ yedɛɛ lɛ sù hú Jehovah. (1 Sam. 2:27-29) Jehovah mɔ nùwanyido mɔhun ɖò Samuwɛli wu ǎ.

16. Nɛ̌ nǔ ka nɔ cí nú mɛjitɔ́ ɖěɖee ɖó vǐ gǔfɔntɔ́ lɛ é? Nɛ̌ mɛjitɔ́ lɛ ka sixu mɔ alixlɛ́mɛ kpo gbɔdónúmɛ kpo ɖó bǎ ɖé mɛ ɖò kpɔ́ndéwú Samuwɛli tɔn mɛ gbɔn?

¹⁶ Tan ɔ ɖɔ xó ɖebǔ dó lee winnya hu Samuwɛli, alǒ xomɛ sìn i gbɔn, hwenu e é sè nǔ nyanya e vǐ sunnu tɔn lɛ wà é wu ǎ. É ɖò mɔ̌ có, mɛjitɔ́ gègě sixu mɔ lee é na ko cí gbɔn nú Samuwɛli é. Ðò azǎn gudo gudo tɔn elɔ lɛ mɛ ɔ, gǔfínfɔ́n dó acɛkpikpa kpo tódɔnnúmɛ mɛjitɔ́ lɛ tɔn kpo jí ko kpé fí bǐ. (Xà 2 Timɔtée 3:1-5.) Mɛjitɔ́ ɖěɖee ɖò xwi ɖí xá wuvɛ̌ mɔhun wɛ lɛ é sixu mɔ alixlɛ́mɛ kpo gbɔdónúmɛ kpo ɖó bǎ ɖé mɛ ɖò kpɔ́ndéwú Samuwɛli tɔn mɛ. Samuwɛli sín vǐ lɛ huzu nùmaɖitɔ́ có, éyɛ kpó ɖò gbeji nɔ wɛ. Flín ɖɔ, mɛjitɔ́ lɛ sín kpɔ́ndéwú sixu wà nǔ dó ayi vǐ lɛ tɔn jí, enyi xó kpo tódɔnnúmɛ yetɔn kpo ma tlɛ kpéwú ǎ ɔ nɛ. Ali nɔ hun nú mɛjitɔ́ lɛ hwebǐnu bɔ ye na bló bonu Tɔ́ yeɖesunɔ tɔn Jehovah Mawu na nɔ gó, lee Samuwɛli bló gbɔn é ɖɔhun.

“Sɔ́ Axɔsu Ðokpo nú É Na Nɔ Mǐ Nu”

17. Etɛ tomɛxo Izlayɛli tɔn lɛ ka byɔ Samuwɛli? Nɛ̌ é ka wà nǔ gbɔn?

¹⁷ Samuwɛli sín vǐ sunnu lɛ sixu lin kaka fí e nukúnkɛ́n kpo ce jɛn na bí yetɔn kpo na gbà nǔ yì jɛ é ǎ. Tomɛxo Izlayɛli tɔn lɛ́ ɖɔ nú Samuwɛli ɖɔ: “Gbɔ bo sɔ́ axɔsu ɖokpo nú é na nɔ mǐ nu, lee togun ɖě lɛ ɖó axɔsu é ɖɔhun.” Nǔ enɛ e ye byɔ é xlɛ́ ɖɔ ye kún sɔ́ ba Samuwɛli ó wɛ à? Ðò nǔ lɛ bǐ mɛ ɔ, é ko nyí hwɛɖɔtɔ́ nú togun enɛ ɖò Jehovah nukɔn nú xwè mɔkpan. Dìn ɔ, ye sɔ́ ba gbeyiɖɔ ɖé kpowun Samuwɛli ɖɔhun ǎ. Loɔ, axɔsu e na nyí hwɛɖɔtɔ́ nú ye é ba wɛ ye ɖè. Akɔta e lɛlɛ̌ dó ye lɛ é ɖó axɔsu lɛ, bɔ Izlayɛli-ví lɛ lɔ ɖò biba wɛ! Nɛ̌ Samuwɛli ka wà nǔ gbɔn? Mǐ xà ɖɔ nǔ enɛ “vɛ́ wǔ tɔn ɖesu.”—1 Sam. 8:5, 6.

18. Nɛ̌ Jehovah ka dó gbɔ nú Samuwɛli gbɔn? É ɖò mɔ̌ có, nɛ̌ enɛ ka xlɛ́ lee hwɛ yetɔn syɛn sɔ́ é gbɔn?

¹⁸ Ðǒ ayi xósin e Jehovah na Samuwɛli hwenu e é xwlé xó ɔ ɛ ɖò ɖɛ mɛ é wu: “Ðǒtó Izlayɛli-ví lɛ; blǒ nǔ e ba wɛ ye ɖè ɔ nú ye. Ðó hwi wɛ ye gbɛ́ ǎ, nyɛ wɛ ye gbɛ́ ɖɔ nyì kún sɔ́ na ɖu axɔsu ɖò emi nu ó.” Kpɔ́n lee xó enɛ na ko dó gbɔ nú Samuwɛli sɔ é! É ɖò mɔ̌ có, lɛ̌ kpɔ́n lee nǔ enɛ nyí mɛmasi ɖaxó ɖé bɔ togun ɔ ɖexlɛ́ Mawu Nǔbǐwukpétɔ́ ɔ gbɔn é! Jehovah ɖɔ nú gbeyiɖɔ tɔn, bɔ enyi gbɛtɔ́ nyí axɔsu nú Izlayɛli-ví lɛ ɔ, nǔ e é na jì nú ye lɛ é ɔ, é gb’akpá tɔn nú ye. Hwenu e Samuwɛli tinmɛ nǔ lɛ nú ye é ɔ, ye dó zǒgbe jí ɖɔ: “Nùɖé na jɛ hǔn, nǔ ɔ ni jɛ, axɔsu ba wɛ mǐdɛɛ lɛ ɖè.” Ðó Samuwɛli nɔ setónú nú Jehovah hwebǐnu wutu ɔ, é yì kɔn ami dó ta nú axɔsu e Jehovah sɔ́ é.—1 Sam. 8:7-19.

19, 20. (a) Ali tɛ lɛ nu Samuwɛli ka setónú nú Jehovah sín alixlɛ́mɛ bo kɔn ami dó ta nú Sawulu b’ɛ nyí axɔsu Izlayɛli tɔn ɖè? (b) Nɛ̌ Samuwɛli ka kpò ɖò alɔ dó Jehovah sín togun wɛ gbɔn?

¹⁹ Nɛ̌ Samuwɛli ka setónú gbɔn? Kpo xomɛsin kpo wɛ à? É lɔn bɔ nǔ ma ɖó nukún enɛ lɛ e jɛ é d’azɔn ayi tɔn, bɔ xomɛsin dó ɖɔ dò ɖ’emɛ wɛ à? Mɛ gègě sixu wà nǔ gbɔn mɔ̌ ɖò ninɔmɛ mɔhun mɛ. Amɔ̌, Samuwɛli bló mɔ̌ ǎ. É kɔn ami dó ta nú Sawulu, bo tuùn ɖɔ mɛ e Jehovah ɖesunɔ sɔ́ é nɛ. É kplá así kɔ nú Sawulu; doo didó nú axɔsu yɔyɔ̌ ɔ kpo mɛɖée hwíhwɛ́ hwíhwɛ́ dó glɔ tɔn kpo sín wuntun wɛ. É ɖɔ nú togun ɔ ɖɔ: “Mi mɔ mɛ e Mawu Mavɔmavɔ sɔ́ é à? Mɛ ee ɖɔhun ɖě ɖò tò ɔ mɛ ǎ.”—1 Sam. 10:1, 24.

²⁰ Samuwɛli sɔ́ ayi tɔn ɖó nùwanyido mɛ e Jehovah sɔ́ é tɔn lɛ jí ǎ, amɔ̌, é sɔ́ ɖó jijɔ tɔn ɖagbe lɛ jí. Gɔ́ na ɔ, lee é na bló gbɔn bɔ nǔ tɔn na nyɔ́ gbɛtɔ́ nukúnmɛ é jí wɛ é sɔ́ ayi ɖó ǎ, loɔ, lee é na nɔ gbeji nú Jehovah gbɔn é wɛ mya nukún n’i. (1 Sam. 12:1-4) É lɛ́ wà azɔ̌ e è ɖè n’i é kpo gbejininɔ kpo, bo ɖè wě xá togun Mawu tɔn dó ninɔmɛ ɖěɖee sixu zɔ́n bɔ ye kpo Jehovah kpo na gblé hǎ é wu, lobo dó wusyɛn lanmɛ nú ye ɖɔ ye ni nɔ gbeji nú Jehovah. Wěɖexámɛ tɔn lɛ byɔ ayi togun ɔ tɔn mɛ, lobɔ ye savo nú Samuwɛli ɖɔ é ni xoɖɛ dó ta emitɔn mɛ. É na xósin ɖagbeɖagbe elɔ ye: “Mawu Mavɔmavɔ ma lɔn nú un gɔn ɖɛ xò nú mi, bo hu hwɛ dó é ó. Un na xlɛ́ ali e nyí ɖagbe ɔ mi, ali e nyí jlɔjlɔ é.”—1 Sam. 12:21-24.

21. Enyi mɛɖé mɔ tɛnmɛ ɖé alǒ wǔjɔmɛ ɖé bonu é ko vɛ́ nú we kpɔ́n ɔ, nɛ̌ kpɔ́ndéwú Samuwɛli tɔn ka sixu d’alɔ we gbɔn?

²¹ È ko sɔ́ mɛɖé ɖó tɛn ɖé mɛ, alǒ mɛɖé ko mɔ wǔjɔmɛ ɖé, bɔ é vɛ́ nú we kpɔ́n à? Kpɔ́ndéwú Samuwɛli tɔn nyí nùflínmɛ titewungbe ɖé nú mǐ ɖɔ mǐ kún ɖó na lɔn gbeɖé bonu wuhwinhwan alǒ xomɛsin ni dó ɖɔ dò ɖò ayi mǐtɔn mɛ ó. (Xà Nùnywɛxó 14:30.) Ajɔ gègě wɛ Mawu nɔ dó mɛ e nɔ sɛ̀n ɛ kpo gbejininɔ kpo lɛ é.

“Hwetɛnu A Na Gɔn Avǐ Ya Dó Sawulu Tamɛ Dó?”

22. Etɛwu Samuwɛli sín hwɛ ka jɔ ɖɔ é mɔ Sawulu dó mɔ mɛ ɖagbe ɖé ɖò bǐbɛ̌mɛ?

²² Samuwɛli sín hwɛ jɔ ɖɔ é ni mɔ Sawulu dó mɔ mɛ ɖagbe; nya nukúnɖeji ɖé wɛ nú Sawulu. É ɖi ga, lobo sɔ́ asú tawun; é nyí akɔnkpantɔ́ bo lɛ́ ɖó nǔɖokan gègě. É ɖò mɔ̌ có, bǐbɛ̌mɛ ɔ, é nɔ nɔ jlɛ̌ jí bo nɔ sɔ́ éɖée hwe. (1 Sam. 10:22, 23, 27) Gɔ́ nú nyɔna enɛ lɛ bǐ ɔ, é lɛ́ ɖó nùnina xɔ akwɛ ɖé, é wɛ nyí mɛɖesúsínínɔ. Nǔwukpikpé ɖé wɛ, bɔ éɖesu na ɖè nǔ e é na sɔ́ gbɛ̀ tɔn dó wà é, bo na site dó nǔ e jló é lɛ é jí. (Sɛ́n. 30:19) É ka zán nùnina enɛ ganji à?

23. Jijɔ xɔ akwɛ tɛ Sawulu ka hɛn bú dó nukɔn? Nɛ̌ é ka ɖè goyiyi xlɛ́ gbɔn?

²³ É blawu ɖɔ, enyi mɛɖé mɔ tɛn acɛkpikpa tɔn ɖé tlolo ɔ, jijɔ e mɛ ɔ nɔ yawu hɛn bú dó nukɔn é wɛ nyí jlɛjininɔ. Zaanɖé ɔ, Sawulu jɛ gò yí jí. Éɖesunɔ jló bo gbà sɛ́n Jehovah tɔn ɖěɖee Samuwɛli dó n’i é. Gbè ɖokpo sù, bɔ é ɖó suúlu ǎ bo savɔ̌ ɖé. Samuwɛli wɛ ka ɖó na savɔ̌ enɛ. Samuwɛli gbɛ́ nǔ n’i syɛnsyɛn, bo ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ axɔsu’cɛ ɔ kún na nɔ xwédo Sawulu tɔn mɛ sɔyi ó. Ganji wɛ nyí ɔ, Sawulu ɖó na wlí ayi dó xomɛ nú éɖée, ɖó tódɔnnúmɛ enɛ wu. Loɔ, é ka wà mɔ̌ ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, é lɛ́ wà nǔ e nyla hú mɔ̌ é ɖevo lɛ.—1 Sam. 13:8, 9, 13, 14.

24. (a) Nɛ̌ Sawulu ka tlitó nú Jehovah ɖò ahwan e é fun xá Amalɛkinu lɛ é mɛ gbɔn? (b) Nɛ̌ Sawulu ka wà nǔ gbɔn hwenu e è gbɛ́ nǔ n’i é? Gbeta tɛ kɔn Jehovah ka wá?

²⁴ Jehovah gbɔn Samuwɛli jí, bo ɖɔ nú Sawulu ɖɔ é ni tɔ́n ahwan Amalɛkinu lɛ. Jehovah lɛ́ ɖɔ n’i ɖɔ é ni hu axɔsu nyanya yetɔn Agagi. É ɖò mɔ̌ có, Sawulu jó Agagi dó nyì gbɛ̀, bo lɛ́ jó nǔ ɖagbeɖagbe e ɖò tò ɔ mɛ lɛ é dó. È ka ɖó na viva kún nú nǔ enɛ lɛ bǐ wɛ. Hwenu e Samuwɛli wá bo na gbɛ́ nǔ nú Sawulu é ɔ, é ɖexlɛ́ ɖɔ emi ko huzu jijɔ tawun. Nǔ ɖò ganji wɛ ɔ, é ɖó na sɔ́ éɖée hwe bo yí hwɛgbe wɛ, loɔ, é ka bló mɔ̌ ǎ. É vɔ́da nú xó ɔ, bo ba hwɛjijɔ nú éɖée, lobo jɛ nǔ lɛ̌ dó jí, kaka bo tɛnkpɔn bo ɖíɖá agban togun ɔ. Sawulu ɖɔ ɖɔ ye jó kanlin enɛ lɛ dó bo na dó savɔ̌ nú Jehovah na wɛ. Hwenu e é tɛnkpɔn bo na vɔ́da nú tódɔnnúmɛ ɔ lobo gbɛ́ gbɔn mɔ̌ é ɔ, Samuwɛli dó xógbe titewungbe elɔ lɛ n’i: “Gbeɖé! [Jehovah] yí wǎn nú tónú sé n’i hú vɔsisa.” Samuwɛli gbɛ́ nǔ nú Sawulu syɛnsyɛn bo ɖɔ gbeta e kɔn Jehovah wá é n’i kpo akɔnkpinkpan kpo. Gbeta ɔ wɛ nyí ɖɔ: È na yí acɛkpikpa ɔ sín Sawulu sí bo sɔ́ nú mɛ ɖevo, mɛ ɖagbe ɖé.a—1 Sam. 15:1-33.

25, 26. (a) Aniwu Samuwɛli ka nɔ aluwɛ mɛ nú Sawulu? Nɛ̌ Jehovah ka jla gbeyiɖɔ Tɔn sín linlin ɖó kpo xomɛnyínyɔ́ kpo gbɔn? (b) Etɛ Samuwɛli ka kplɔ́n hwenu e é yì Jɛsée xwé é?

²⁵ Nùwanyido Sawulu tɔn lɛ vɛ́ nú Samuwɛli tawun. É súxó sɛ́dó Jehovah zǎn ɔ bǐ mɛ dó ninɔmɛ ɔ jí. Kaka bo lɛ́ nɔ Sawulu kúkú sín aluwɛ mɛ. Samuwɛli ko mɔ ɖɔ Sawulu na kpé nǔ wu tawun bo na lɛ́ nyí mɛ ɖagbe ɖesu. Dìn ɔ, nukúnɖiɖo tɔn bǐ sú dó. Nya e é tuùn é ko ɖyɔ jijɔ, é sɔ́ ɖó jijɔ ɖagbe e é ko ɖó lɛ é ǎ bo lɛ́ dó gudo Jehovah. Samuwɛli gbɛ́ ɖɔ emi kún sɔ́ jló na mɔ Sawulu ɖě gbeɖé ó. É ɖò mɔ̌ có, gudo mɛ ɔ, Jehovah jla linlin Samuwɛli tɔn ɖó kpo xomɛnyínyɔ́ kpo bo ɖɔ: “Hwetɛnu a na gɔn avǐ ya dó Sawulu tamɛ dó? Un gbɛ́ xó tɔn wɛ hǔn; é sɔ́ na ɖu axɔsu ɖò Izlayɛli gbeɖé ǎ. Hwɛ ɔ, un na sɛ́ we dó Jɛsée Bɛteleyɛmunu ɔ gɔ́n, ɖó mɛ e un jló na sɔ́ axɔsu ɔ, un mɔ ɖò vǐ tɔn lɛ mɛ. Hǔn, sɔ́ lanzo towe bo kɔn ami d’emɛ ni gɔ́, bo jɛ ali.”—1 Sam. 15:34, 35; 16:1.

²⁶ Linlin Jehovah tɔn jinjɔn gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ e ma nɔ nɔ gbeji hwebǐnu ǎ lɛ é jí ǎ. Enyi mɛɖé huzu gbejimanɔtɔ́ ɔ, Jehovah na mɔ mɛ ɖevo e na wà jlǒ Tɔn é. Enɛ wu ɔ, Samuwɛli ɖó aluwɛ mɛ ninɔ nú Sawulu te. Sɔgbe kpo alixlɛ́mɛ Jehovah tɔn kpo ɔ, Samuwɛli yì Jɛsée sín xwégbe ɖò Bɛteleyɛmu. Finɛ ɔ, é mɔ Jɛsée sín vǐ sunnu nabi ɖé bɔ ye sɔ́ asú. É ɖò mɔ̌ có, bɛ́sín mɛ nukɔntɔn ɔ jí ɔ, Jehovah flín Samuwɛli ɖɔ é ni kpɔ́n nǔ zɛ lee mɛ ɔ cí ɖò nukúnta é wu. (Xà 1 Samuwɛli 16:7.) Gudo mɛ ɔ, è kplá vǐ sunnu kpode ɔ wá nú Samuwɛli, bɔ éyɛ wɛ Jehovah ka sɔ́. Davidi wɛ!

27. (a) Etɛ ka d’alɔ Samuwɛli bɔ nùɖiɖi tɔn ɖò dǒ li wɛ? (b) Etɛ a ka lin dó kpɔ́ndéwú e Samuwɛli zé ɖ’ayǐ é wu?

²⁷ Ðò xwè Samuwɛli tɔn gudo tɔn lɛ mɛ ɔ, é lɛ́ mɔ nukúnnú jɛ nǔ e wu hwɛ Jehovah tɔn jɔ ɖɔ é sɔ́ Davidi ɖó Sawulu tɛnmɛ é mɛ céɖécéɖé. Sawulu wá huzu wǔhwantɔ́, bo jló na hu Davidi, lobo lɛ́ huzu gǔfɔndómawujitɔ́. É ɖò mɔ̌ có, Davidi ɖè jijɔ ɖagbeɖagbe lɛ xlɛ́, ye wɛ nyí akɔnkpinkpan, gbejininɔ, nùɖiɖi, kpo ayi mímɛ́ kpo. Samuwɛli sín kú ɖò sisɛkpɔ wɛ é ɔ, nùɖiɖi tɔn lɛ́ ɖò dǒ li d’eji wɛ. É mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ tagba alǒ ninɔmɛ e na dó awakanmɛ kú nú mɛ é ɖebǔ jijlaɖó kún glo Jehovah ó; é tlɛ sixu lɛ́ lilɛ tagba ɔ alǒ ninɔmɛ ɔ dó nyɔna ɖé mɛ. Gudo mɛ ɔ, Samuwɛli wá kú, bo jó tan gbɛzinzan tɔn tewungbeju ɖé dó. Tan enɛ nɔ ayǐ hú xwè 100. Izlayɛli tò ɔ bǐ wɛ nɔ aluwɛ mɛ nú nya gbejinɔtɔ́ enɛ sín kú. Hwɛ yetɔn ka jɔ à cé? Ðò égbé ɔ, Jehovah sɛntɔ́ lɛ ɖó na kanbyɔ yeɖée ɖɔ: ‘Un ka na ɖi nǔ Samuwɛli ɖɔhun à?’