Gbɛgbamɔ Yɛ Amazon Faa Lɛ He
AMAZON koo lɛ! Etamɔ nɔ ni mɔ fɛɛ mɔ enu he. Shi mɛi fioo ko pɛ ena hegbɛ akɛ amɛaaya ni amɛyakwɛ. Shi gbɛgbalɔi, aloo bɛ fɛɛ sɔɔlɔi komɛi efee nakai yɛ afii nyɔŋma ni eho nɛɛ mli. Ni nɔ ni he hiaa fe fɛɛ lɛ, amɛkɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ etee jɛmɛ. Amɛkɛ Buu Mɔɔ Asafo lɛ lɛlɛ ni ji El Refugio (Abobaa He) efa gbɛ kɛtsɔ Amazon koo lɛ mli kɛtsɔ efaai sɔrɔtoi ni nyiɛ Peru kooyi-bokagbɛ lɛ mli.
Mɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ ni yɔɔ miishɛɛ enɛ ji! India wekui sɔrɔtoi pii egbɛ eshwa nɛkɛ shikpɔŋ kuku ni da nɛɛ mli. Anaa chacras loo ŋmɔji bibii babaoo yɛ faa nɛɛ yiteŋ gbɛ kɛ amɛshishi gbɛ yɛ faai lɛ atoi aahu kɛyashɛɔ koo lɛ naagbee gbɛ tɔɔ. Eyɛ mli akɛ hei nɛɛ etse amɛhe banee moŋ, shi esa akɛ gbɔmɛi nɛɛ anine ashɛ Biblia mli shɛɛsane ni kɔɔ wala he lɛ nɔ.—Mateo 24:14; 28:19, 20.
Faai titrii enyɔ—Ucayeli ko Marañón ni yɔɔ gbeyei lɛ—kpeɔ ni amɛfeɔ Amazon faa ni da lɛ yɛ Iquitos ni ji maŋtiase ni hɔ koo mli lɛ masɛi. Nɛkɛ faa nɛɛ yaa nɔ ekokoloɔ, etsɔmɔɔ ni ekuɔ, ni nɛkɛ faai nɛɛ fɔɔ etoigbɛ aahu kɛyashiɔ be mli ni ekumɔɔ tsei wuji eshwieɔ shi. Ebuaa shia naa ebuaa shi jenamɔ kɛ jetsɛremɔ, ni ekɛtsakeɔ faa lɛ tsɔmɔ he.
Yɛ be mli ni El Refugio lɛ nyiɛ Ucayali Faa lɛ nɔ kɛyaa eshishigbɛ lɛ, trukaa ni amɛyatsɛ shia ko mli. Hosomɔ ni lɛlɛ lɛ mli bii kpaaa gbɛ lɛ ha amɛgbeegbee shi, shi amɛmɔmɔ lɛlɛ lɛ dadei lɛ amli koni amɛkagbee faa lɛ mli. Lɛlɛtsɛ lɛ bɔ mɔdɛŋ ni eha lɛlɛ lɛ apuu sɛɛsɛɛ, shi ehiii. Etsɛ shi waa. No hewɔ lɛ nyɛmimɛi ekpaa ni yɔɔ lɛlɛ lɛ mli lɛ jie amɛtadei amɛshwie shi ni amɛbote shia ni amɛyatsɛ mli lɛ mli, ni amɛje shishi akɛ amɛaajie adekai 40 ni woji yoo mli lɛ kɛjɛ lɛlɛ lɛ mli koni eha lɛlɛ lɛ afee huyɛɛ koni anyɛ agbala. Trukaa pɛ kɛkɛ ni lɛlɛ lɛ mli bii lɛ ateŋ mɔ kome bolɔ akɛ: “Nyɛkwɛa jogbaŋŋ! Faa mli onufu agbo ko ni tamɔ jeŋ miikwɔ kɛmiiba lɛlɛ lɛ mli.” Lɛlɛŋ naa onufu agbo ko kɛ ehe tamɔ baa ŋmɔŋ ni ekɛlɛ feɔ ninetalɔi ekpaa miiho blɛoo yɛ lɛlɛ lɛ naabu. Shi akɛ tabɔlɔ lɛ tswia lɛ oyayaayai ni esha foi ebote faa lɛ mli. Etsɛɛɛ ni lɛlɛ lɛ sha ehe ekoŋŋ akɛni etsiii dɔŋŋ lɛ hewɔ kɛkɛ ni amɛbɔi amɛgbɛfaa lɛ.
Shiɛmɔ Gbɛi Ni Ato He Gbɛjianɔ
El Refugio lɛ jeee lɛlɛ ko ni da, eka shi faŋŋ akɛ ejeee lɛlɛ ni he yɔɔ oya. Yɛ anɔkwale mli lɛ eyaa blɛoo beni ekwɔɔ faa lɛ. Bɔni afee ni amɛnyɛ amɛtsu shikpɔŋkuku ni hɔ mli nɛɛ mli nitsumɔ babaoo hewɔ lɛ, gbɛgbalɔi lɛ eto nifeemɔ ko he ŋaa. Dani amɛaashi amɛjɛɛhe ni ji Iquitos lɛ, amɛbɔɔ mɔdɛŋ ni amɛtao nɔ ni yɔɔ amɛhiɛ yɛ he ko pɔtɛɛ ni amɛsumɔɔ ni amɛyatsu nii yɛ lɛ. Kɛ amɛbibii gbɔmɛi ni jɛ nɛkɛ hei nɛɛ, amɛnyɛɔ amɛfeɔ akrowai kɛ chacras bibii ni yɔɔ shikpɔŋkuku lɛ mli lɛ ahe mfonirii yɛ wolo nɔ. Amɛkadiɔ faai bibii loo nugbɛi ni amɛbaanyɛ amɛtsɔ nɔ kɛya akrowai komɛi ashishi. No hewɔ lɛ kɛji akɛ he ni amɛhala lɛ yɛ akrowai babaoo lɛ, ahaa lɛlɛ lɛ maa shi aaafee otsi loo otsii enyɔ. Taakɛ amɛfɔɔ feemɔ lɛ, gbɛgbalɔi ekpaa lɛ ateŋ mɛi ejwɛ baatsu nii yɛ ŋmɔi ni egbɛ eshwɛ lɛ amli yɛ be mli ni lɛlɛtsɛ lɛ kɛ gbɛgbalɔ ni eshwɛ lɛ faa gbe kɛyaa koo lɛ mli vii, kɛyaa he ni lɛlɛ lɛ nyɛŋ aya lɛ. Amɛtoɔ enɛ he gbɛjianɔ kɛtsɔɔ gbɛ ni amɛnaa yɛ nitsumɔ ko ni tsaa pɛtrol lɛ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ ni yaa nɛkɛ hei ni yɔɔ banee nɛɛ ni amɛtaa mli lɛ nɔ.
Nɛkɛ hei ni yɔɔ banee nɛɛ ji hei ni ahu ni hɔ koo lɛ mli tɔɔ ni aatsa shi aatao pɛtrol yɛ jɛmɛ. Hii aaafee oha aloo nɔ ni fe nakai yɔɔ nɛkɛ hei nɛɛ. Odasefoi lɛ toɔ gbɛjianɔ ni amɛkɛ hii lɛ wieɔ yɛ be mli ni amɛyeɔ nii yɛ gbɛkɛ mli beni amɛkpa nitsumɔ. Yɛ hei nɛɛ ekome lɛ, niyeli tsu lɛ bafeɔ tamɔ asa fɛfɛo ko kɛha amɛ. Hii lɛ boɔ toi ni amɛteŋ mɛi pii biɔ saji yɛ jeŋba mli naagbai ni amɛkɛkpeɔ yɛ be mli ni amɛkɛ amɛwekui ateŋ ejɛkɛ waa lɛ he. Mɛɛ hegbɛ fɛfɛo enɛ ji akɛ aaatsɔɔ jwɛŋmɔ ni Biblia lɛ hiɛ yɛ jeŋba hetsemɔ he lɛ mli aha amɛ! Yɛ be mli ni abi saji ni aha hetoo lɛ, hii lɛ pii biɔ ni amɛna Biblia kɛ Biblia kasemɔ he woji. Amɛŋmalaa amɛgbɛi, ni yɛ sɛɛ mli lɛ akɛ nɛkɛ hii nɛɛ kɛ amɛwekui kaseɔ nii yɛ Iquitos. Atsu nii yɛ hei ejwɛ ni atsaa pɛtrol yɛ jɛmɛ lɛ yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ—atsɔ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ nɔ ayasara hei etɛ ni atee ekome mli kɛtsɔ El Refugio nɔ.
Kɛ ana caserio, aloo akrowa bibioo ko yɛ faa lɛ toi lɛ, gbɛgbalɔi lɛ fiɔ lɛlɛ lɛ amɛkpɛtɛɔ tso loo nɔ ko ni ma shi shiŋŋ ni baanyɛ amɔ lɛlɛ lɛ mli. Amlaku nilelɔ lɛ ji mɔ ni kaa faa lɛ toi ekwɛɔ dani ehuruɔ. Eka shi faŋŋ akɛ shia ni faa lɛ eshi yɛ etoi lɛ buaa shi ni kɛ okwɛ lɛ etamɔ he ko ni yɔɔ shweshweeshwe shi oshara yɛ mli. Mɔ ni kwɛɛɛ jogbaŋŋ ni baahuru eyi shia nɛɛ nɔ lɛ baana akɛ beni eeehɛle shi lɛ, enyɔ ŋmɔtɔ mli kɛyashɛ ehɛ!
Kɛ nyɛmimɛi lɛ kpeleke shi shweshweeshwe lɛ, amɛhoɔ gbekɛbii ni miibolɔ kɛ akrowa lɛ shishi bii kɛ mɛi krokomɛi ni miitao ale mɛi ni amɛji lɛ ahe kɛyaninaa onukpa ni yɔɔ akrowa lɛ. Amɛtsɔɔ amɛsaramɔ lɛ mli kuku ni amɛbiɔ ni amɛna skul tsu ko loo akrowa tsu ko koni amɛkpe yɛ jɛmɛ kɛha Biblia mli wiemɔ. Yɛ bei babaoo mli lɛ aŋmɛɔ amɛ gbɛ. Akɛ naabu tswaa adafi ni gbekɛbii lɛ gbɛɔ ninefɔɔ nɛɛ shwaa oyayaayai. Shi dani wiemɔ lɛ aaaba lɛ, ayaa shiɛmɔ yɛ shia-kɛ-shia loo kɛjɛɔ akrowa kome mli kɛyaa akrowa kroko mli. Amɛsumɔɔ gbɔfeemɔ ni amɛyɛ naanyobɔɔ su ni amɛkɛ miishɛɛ heɔ Biblia mli woji lɛ. Kɛ shika bɛ lɛ, akɛ woji lɛ tsakeɔ akpokploŋtoi, aduji, wuɔi, akooi, aduawai aloo fɔfɔii ni yɔɔ fɛo po.
Kɛ be yɛ lɛ, amɛfeɔ sɛɛsaramɔi yɛ shwane mli. Amɛbiɔ mɛi ni jieɔ miishɛɛ diɛŋtsɛ kpo lɛ ni amɛkɛ amɛ mecheros loo kanei ni kɛrosin yɔɔ mli aba koni amɛsu yɛ gbɛkɛ mli. Yɛ bei babaoo mli lɛ, beni aaatswa ŋmɛji kpawo lɛ amɛ fɛɛ amɛbatara shi ni amɛhiɛ amɛkanei yɛ amɛdɛŋ kɛ amɛ Bibliai. Kɛ aha shiɛmɔ lɛ agbe naa lɛ, sanebimɔi jeɔ shishi. Ani Yehowa Odasefoi heɔ hɛl la amɛyeɔ? Mɛɛ sɔrɔto yɔɔ Yehowa Odasefoi lɛ ahemɔkɛyeli kɛ Katolek jamɔ lɛ teŋ? Mɛi pii naa miishɛɛ akɛ amɛnaa hetoo lɛ yɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛ Bibliai amli.
Niiashikpamɔi Ni Yɔɔ Miishɛɛ
Yɛ shiɛmɔ lɛ ekome sɛɛ lɛ, nuu ko kɛ eŋa ba gbɛgbalɔ lɛ ŋɔɔ kɛ amɛhiɛaŋ yaafonui. Nuu lɛ kɛɛ: “Nyɛmimɛi, wɔmɛ yɛ be kakadaŋŋ mli akɛ wɔɔnu wiemɔi ni tamɔ nɛkɛ, taakɛ wɔnu gbɛkɛ nɛɛ. Wɔsumɔɔ wɔshikpɔŋ lɛ kɛ jwɛŋmɔ ni ahiɛ akɛ shikpɔŋ nɔ paradeiso baaba ni wɔbaahi shi yɛ ekomefeemɔ mli lɛ. Shi agbɛnɛ, namɔ ji mɔ ni nyɛkɛɛ eyaa ŋwɛi lɛ?” Eji miishɛɛ sane lɛlɛŋ akɛ aaana gbɔmɛi ni tamɔ gwaŋtɛŋi nɛɛ yɛ Amazon koo ni yɔɔ shɔŋŋ ni kɛ “hiŋmɛigbelemɔ” teŋ jɛkɛ nɛɛ mli.
Gbɛgbalɔi lɛ bɔɔ mɔdɛŋ ni amɛbua woji sɔrɔtoi anaa amɛbɔɔ lɛ shikome, ejaakɛ ebaatsɛ dani amɛbaaku sɛɛ amɛya akrowa lɛ ekoŋŋ. Gbi ko lɛ, beni amɛba Iquitos lɛ, nuu ko ni lɛ hu ekɛ lɛlɛ foɔ shi yɛ faa lɛ hiɛ wa nyɛmimɛi lɛ ateŋ mɔ kome ni ebi lɛ koni eha lɛ woji sɔrɔtoi kpaanyɔ. Mɛni ji nɔ ni ba eklɛŋklɛŋ nɔ ni ehe lɛ nɔ? Ewekumɛi ni baa basaraa lɛlɛ bɔi kɔlɔmɔ ekomekomei ni woji lɛ fɛɛ ta. Anaaa woji akane yɛ nakai koo lɛ mli. Yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ lɛ, wɔwoji lɛ eshɛ hei ni gbɛgbalɔi lɛ diɛŋtsɛ nyɛŋ amɛshɛ jɛmɛ kɔkɔɔkɔ lɛ. No hewɔ lɛ, Yehowa etsɔ emumɔ lɛ nɔ eekwɛ ni mɛi ni sa lɛ nine ashɛ wɔwoji lɛ anɔ.
Yɛ akrowa bibioo ko shishi lɛ, nyɛmimɛi enyɔ kɛ lɛlɛ lɛ hi shi yɛ be mli ni mɛi krokomɛi lɛ nyiɛ koo lɛ mli. Etsɛɛɛ ni amɛnina tsei wuji, agbɛnɛ amɛnaaa hulu shi moŋ loofɔji sɔrɔtoi ni he yɔɔ fɛo ni miifiliki kɛmiiya kɛmiiba yɛ baai lɛ ateŋ. Beni Odasefoi lɛ enyiɛ aaafee minitii nyɔŋma-kɛ-enumɔ lɛ, amɛ bapue yɛ he ko ni ahu jɛi fɛfɛo ni da saŋŋ. Ehe aaafee ŋmɛlɛtswaa kome dani ashiɛ yɛ nakai akrowa lɛ shishi agbe naa. Beni nyɛmimɛi lɛ baashi lɛ, nuu ko ba amɛmasɛi ni ekpa amɛ fai akɛ amɛwɔ jɛmɛ gbɛkɛ ejaakɛ eyɛ saji babaoo ni ebaabi. No hewɔ lɛ gbɛgbalɔi lɛ ateŋ mɔ kome wɔ jɛmɛ ni mɛi ni eshwɛ lɛ ku amɛsɛɛ kɛtee lɛlɛ lɛ he.
Gbɛgbalɔ lɛ tsɔɔ akɛ ebaasumɔ ni eha Biblia mli wiemɔ yɛ nakai gbɛkɛ lɛ. No hewɔ lɛ atsu gbekɛbii lɛ kɛtee, ni amɛtee hei ni nyɛmimɛi lɛ po nyɛɛɛ aya lɛ ni amɛyatsɛ amɛkutseiaŋbii fɛɛ kɛba. Dani enɛ aaaba lɛ, gbɛgbalɔ lɛ fee shia Biblia mli nikasemɔ yɛ akrowa lɛ shishi ni ekɛ Anɔkwale ni kɛ Mɔ Yaa Naanɔ Wala Mli wolo lɛ mli baafai ha saji ni nuu ni sumɔɔ gbɔfeemɔ nɛɛ bi lɛ hetoo. Beni eshɛɔ gbɛkɛnaashi lɛ ni jeŋ bɔi jɔɔ lɛ, kɛkɛ ni hoofeemɔ ko fɛ yɛ pamplo tsei lɛ ateŋ. Akooi sɔrɔtoi bɔi bolɔmɔ yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ tamɔ nɔ ni amɛmiihere gbɛkɛnaashi kɔɔyɔɔ ni mli ejɔ lɛ atuu.
Beni je na pɛ kɛkɛ ni onukpai 20 kɛ gbekɛbii babaoo bua amɛhe naa kɛbɔle wielɔ lɛ. Gas kane ko ni kpɛɔ fɛfɛo ha amɛnyɛ amɛkane amɛ Bibliai lɛ, shi egbalaa koo lɛ mli kooloi filikilɔi bibii hu. Beni wielɔ lɛ eshɛ ewiemɔ lɛ teŋ lɛ, emi filikilɔi bibii nɛɛ ekome! Yɛ be mli ni enɛ etee ŋmɔlɔ shi ni enii hu fee mɛi komɛi mɔbɔ ni enyɛ ejie kooloo lɛ yɛ esɛŋ lɛ, etee nɔ ni eha maŋshiɛmɔ lɛ yɛ omanyeyeli mli kɛgbe naa. Agbɛnɛ hiɛgbele lɛ fɛɛ elaaje ni enyɛ ekɛ amɛ gba sane.
Beni naagbee akutsoŋnyo lɛ eshi lɛ, nuu ni yɔɔ wiemɔ lɛ he miishɛɛ lɛ fee saatso fɛfɛo ko ni ema tɔŋtɔŋ buu yɛ nɔ yɛ shia lɛ teŋ, ni saatso lɛ kɛ shikpɔŋ jɛkɛmɔ feɔ ninetalɔi enumɔ. Agbɛnɛ eshi gbɛgbalɔ lɛ koni ejɔɔ ehe yɛ saatso lɛ nɔ yɛ buu lɛ mli, kɛkɛ ni nuu lɛ bua ekooloi lɛ anaa ehɔ saatso ni efee tamɔ kpoku lɛ shishi koni ekɛbu amɛhe kɛjɛ koo mli julɔi ahe. Yɛ be mli ni nyɛminuu lɛ ka jɛmɛ ni eeda Yehowa shi yɛ sɔlemɔ mli koni ekwɛ amɛnɔ lɛ, koo lɛ mli gbɛɛmɔi lɛ wɔle lɛ ni ewɔ.
Etsɛɛɛ ni nyɛminuu lɛ hɛle shi ni ete shi eta shi jaŋŋ trukaa. Wuo egbɛɛ, ni ejije tamɔ nɔ ni wuɔ lɛ hɔ esaatso lɛ shishi diɛŋtsɛ. Nakai pɛpɛɛpɛ. Klɛŋklɛŋ lɛ wuɔ lɛ gbɛɛ, kɛkɛ ni gbee lɛ hu bɔi bolɔmɔ ni klakuŋ lɛ hu bɔi hoofeemɔ, kɛkɛ ni abotia lɛ hu bo. Enɛ sɛɛ pɛ kɛkɛ ni loofɔji sɔrɔtoi fɛɛ hu je shishi akɛ amɛaabolɔ yɛ koo lɛ mli. Gbi hee ko eje shishi.
Yɛ he mli ni eye leebi niyenii kɛ miishɛɛ lɛ, nyɛminuu nɛɛ je egbɛfaa lɛ shishi akɛ eeya ni eyafata enanemɛi gbɛgbalɔi lɛ ahe yɛ faa lɛ naa. Beni ewo ehiɛ nɔ lɛ, ena nɔ ko ni tamɔ tso agbo ko ni ka gbɛ lɛ teŋ. Beni ebɛŋkɛ lɛ jogbaŋŋ lɛ, ena akɛ eji jeŋ loo onufu agbo ko ni ekota ehe eka jɛmɛ ni ekɛlɛ shɛɔ aaafee ninetalɔi 25. Gbɛgbalɔ lɛ fee blɛoo ni enyiɛ kɛtsɔ onufu loo jeŋ nɛɛ he ni eyashɛ lɛlɛ lɛ he shweshweeshwe
Aku Osɔfoi Ashitee-Kɛ-Woo Lɛ Naa
Akrowa kroko ni amɛtee lɛ shishi bii hereee amɛ tsɔ. Beni lɛlɛ lɛ bɛŋkɛɔ he ni amɛbaakpeleke yɛ lɛ, nyɛmimɛi lɛ anaa kpɛ amɛhe akɛ amɛaana kuu ko ni amɛbua amɛhe naa yɛ faa lɛ naa. Mɔ ni amɛna ni nyiɛ amɛhiɛ ji Katolek osɔfo ko, ni amɛbolɔ ni amɛfɔ amɛ nine akɛ lɛlɛ lɛ aku esɛɛ ni akɛ Biblia mli woji he ehiaaa amɛ. No hewɔ lɛ nyɛmimɛi lɛ waaa jɛmɛ ni amɛtee amɛhiɛ ni amɛyakpeleke yɛ he kroko yɛ akrowa lɛ shishi gbɛ.
Shi etsɛɛɛ ni amɛna tsei ni atsara afee lɛ tamɔ lɛlɛ ni akwadui jwere nɔ akɛ efa kɛjɛ akrowa lɛ shishi. Beni ehoɔ lɛ, nyɛmimɛi lɛ tsɛ mɛi etɛ ni yɔɔ nɛkɛ agba ni nyiɛ nu hiɛ nɛɛ nɔ lɛ kɛbɛŋkɛ El Refugio lɛ masɛi. Beni amɛfee nakai lɛ, gbɛgbalɔi etɛ batara nɛkɛ agba ni tamɔ lɛlɛ nɛɛ nɔ ni amɛje shishi akɛ amɛaaye amɛ odase. Agba lɛ nɔtsɛ lɛ miisumɔ ni amɛle nɔ hewɔ ni osɔfoi lɛ sumɔɔɔ ni Odasefoi lɛ baa akrowa lɛ shishi lɛ, ni gbɛgbalɔi lɛ ha hetoo akɛ amɛnuuu nɔ hewɔ ni osɔfo lɛ sumɔɔɔ ni gbɔmɛi lɛ nuɔ Biblia lɛ shishi lɛ shishi. Akɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ, mɛɛ nɔ fɔŋ baanyɛ ajɛ wolo tamɔ My Book of Bible Stories lɛ ni amɛaakane lɛ mli aba? Beni gbɔmɛi lɛ kwɛ wolo lɛ mli lɛ, agbɛnɛ amɛnyɛɛɛ ni amɛŋmɛɛ woji lɛ ahe dɔŋŋ.
Enɔ jetsɛremɔ pɛ kɛkɛ ni ana ni lɛji babaoo miibɛŋkɛ El Refugio. Wolo ni ji My Book of Bible Stories lɛ etee akrowa lɛ shishi bii amiishɛɛ shi. Akɛɛ nyɛmimɛi lɛ akɛ kɛji akɛ amɛkpeleke shi ni amɛnyiɛ kɛtee amɛhiɛ fioo lɛ, amɛbaana gbɛ ko ni kɛ amɛ baatsɔ akrowa lɛ sɛɛ gbɛ kɛba akrowa lɛ shishi. Beni amɛyashɛ jɛmɛ pɛ kɛkɛ ni amɛbɔi shia-kɛ-shia odaseyeli, ni gbɛgbalɔi lɛ na miishɛɛ babaoo ejaakɛ akrowa lɛ shishi bii lɛ here amɛ hiɛmɛɛ. Akrowa lɛ shishi bii lɛ ateŋ mɛi pii he woji sɔrɔtoi lɛ fɛɛ eko, ni enɛ wo osɔfo lɛ mlila waa.
Ama Maŋtsɛyeli Asa Yɛ Koo Lɛ Mli Shɔŋŋ
Yɛ be ni sa mli lɛ gbɛgbalɔi ni sheee gbeyei lɛ yashɛ Amazon faa lɛ naa he ko ni maji etɛ ahusui kpeɔ yɛ jɛmɛ. Akrowai etɛ, ni eko fɛɛ eko bɛŋkɛ eko he feɔ jarayeli maŋ ko yɛ biɛ. Nomɛi ji Caballoeocha ni yɔɔ Peru, Leticia ni yɔɔ Colombia kɛ Tabatinga ni yɔɔ Brazil afa gbɛ lɛ. Ewaaa akɛ aaabote maŋ lɛ eko fɛɛ eko mli, ejaakɛ akɛ gbɛfaa he woji tsuuu nii tsɔ ko yɛ koo ni yɔɔ shɔŋŋ nɛɛ mli.
Ana ale yɛ Tabatinga akɛ Brazil gbɛgbalɔi ni ji nyɛmimɛi yei enyɔ miitsu nii yɛ maŋ lɛ mli. Amɛyɛ kuu bibioo ko ni miisumɔ ni amɛkpe shi amɛbɛ kpee he. Nyɛmimɛi yei enyɔ lɛ kpa nyɛmimɛi hii lɛ afai ni amɛkɛ amɛ ahi shi ni amɛha maŋshiɛmɔ yɛ nɛkɛ he nɛɛ, ni amɛkɛ miishɛɛ fee nakai. Nibii ahe susumɔ tsɔɔ akɛ amɛtsu too ko ni amɛbaanyɛ amɛkɛhe tsei ni amɛma tsu bibioo ko yɛ shikpɔŋ ko ni akɛke amɛ lɛ nɔ. Nyɛmimɛi yei lɛ ena he ko ni agbalaa tsei yɛ yɛ faa lɛ naa he ko ni nuu ko ni yɔɔ wiemɔ lɛ he miishɛɛ ewo shi akɛ kɛ amɛbaahe tsei lɛ eko lɛ ekɛbaaha amɛ yɛ jara ni hi naa. El Refugio lɛ tere nɛkɛ tsei nɛɛ shii enyɔ kɛba. Yɛ gbii 15 pɛ mli lɛ, mɛi ni sumɔɔ jɛ amɛsuɔmɔ mli amɛma Maŋtsɛyeli Asa ni da bɔ ni eeehe gbɔmɛi 80. Lɛlɛ lɛ mli bii lɛ jɛ amɛsuɔmɔ mli amɛkɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛ atril ni ji okpɔlɔ ni adamɔɔ sɛɛ awieɔ lɛ kɛ sɛii babaoo ke kuu ni ena miishɛɛ lɛ. Kwɛ miishɛɛ ni amɛna akɛ agbɛnɛ amɛna amɛ diɛŋtsɛ amɛkpee he!
Shikpɔŋkuku ni abaatsu mli nii yɛ Amazon faa lɛ kɛ faai sɔrɔtoi ni boteɔ mli lɛ anaa lɛ da naakpa. Ajɔɔ mɛi ni hereɔ Makedonia tsɛmɔ akɛ ‘ajaje sanekpakpa nɛɛ’ yɛ nɛkɛ hei ni yɔɔ banee nɛɛ nɔ lɛ babaoo. (Bɔfoi lɛ Asaji 16:9, 10) Agbɛnɛ, El Refugio yɛ lɛlɛŋ bii ni ji gbɛgbalɔi heei. Amɛ hu amɛyɛ hekɛnɔfɔɔ ni yeɔ emuu akɛ Yehowa baakudɔ amɛ ni ebu amɛhe yɛ amɛsɔɔmɔ krɔŋkrɔŋ lɛ mli.
[Shikpɔŋ he mfoniri ni yɔɔ baafa 25]
(Kɛ́ ootao ona bɔ ni saji nɛɛ ji diɛŋtsɛ lɛ, no lɛ kwɛmɔ wolo lɛ mli)
COLOMBIA
Leticia
PERU
Iquitos
Amazon
Marañón
Ucayali
BRAZIL
Tabatinga
[Mfonirii ni yɔɔ baafa 26]
Gbɛgbalɔi ni yɔɔ “El Refugio” mli lɛ kɛ anɔkwale ni haa wala baha gbɔmɛi ni yɔɔ Amazon lɛ he lɛ