Tsuishiŋmɛɛ yɛ Miishɛɛ Mli yɛ Boka Teŋgbɛ
Nɛkɛ amaniɛbɔɔ ni kanyaa mɔ nɛɛ jɛ Yehowa Odasefoi ni yɔɔ Lebanon lɛ aŋɔɔ
WƆ 1990 sɔɔmɔ afi lɛ je shishi kɛ okpɛlɛmii wuji ni atswiatswiai yɛ Beirut. Kɛkɛ ni no sɛɛ lɛ dioofeemɔ ko ni tsa nɔ be saŋŋ ko kɛjɛ September 1989 aahu kɛyashi January 1990.
Wɔshɛ shiɛlɔi ayifalɛ hee ni fa fe fɛɛ ni ji 2,659 he yɛ nakai nyɔji lɛ amli (yɛ November mli), kɛ akɛto 2,467 ni ana yɛ 1989 sɔɔmɔ afi lɛ mli lɛ he lɛ. Abaptisi mɛi nyɔŋmai-ejwɛ-kɛ-ejwɛ, ni kɛ aja mli lɛ, mɛi 65 kɛ amɛhe woɔ gbɛgbalɔi awalɔi asɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli yɛ daa nyɔŋ nɔ. Enɛ ji klɛŋklɛŋ kwraa ni abɔɔ Biblia mli nikasemɔi ni fa fe 2,000 he amaniɛ, ni wɔbɔi nɔ ni wɔbaanyɛ wɔtsu yɛ wɔsɛɛ lɛ he susumɔ.
Shi ta lɛ fɛ ekoŋŋ yɛ Beirut Bokagbɛ, he ni asafoi pii yɔɔ lɛ, ni ebi ni wɔnyɛmimɛi lɛ nyɔŋmai abɔ ajo foi kɛshi jɛmɛ kɛya maŋ lɛ fai krokomɛi. Gbii abɔ ho ni wɔnuuu asafoi ni yɔɔ hei ni ta lɛ sa amɛhe lɛ eko he, ni shiɛmɔ nitsumɔ he akɔntaabuu lɛ shɛɛɛ. Shi fɛɛ sɛɛ lɛ, nyɛmimɛi ni egbɛ eshwa lɛ yafata asafoi ni yɔɔ nɛkɛ hei ni amɛjo foi kɛtee nɛɛ ahe, ni shia-kɛ-shia nitsumɔ lɛ tee nɔ ni nibii kpakpai jɛ mli ba yɛ maŋ lɛŋ he fɛɛ he. Yɛ nɛkɛ be nɛɛ mli lɛ, no mli lɛ okpɛlɛmii ni atswia lɛ ekumɔ wɔnyɛmimɛi lɛ ateŋ mɛi pii atsui aloo amɛwule ekomɛi. Nyɛmiyoo kome laaje ewala.
Wɔkɛ hiɛnɔkamɔ kwɛ Yehowa gbɛ kɛha yelikɛbuamɔ kɛ gbɛtsɔɔmɔ. Gbɛgbalɔi ni yɔɔ ekaa lɛ kɛ amɛhe ha akɛ amɛkɛ mumɔŋ hiamɔ nii, kɛ niyenii kɛ nu baaya ayaha nyɛmimɛi ni yɔɔ kpokpai ni awo amɛhe ka lɛ amli lɛ. Akɛni suɔmɔ ni amɛyɔɔ kɛha Yehowa kɛ amɛnyɛmimɛi lɛ tsirɛ amɛ hewɔ lɛ, amɛkɛ amɛwala wo oshara mli po ni amɛtsɔ gbɛjegbɛi ni afu okpɛlɛmii bibii yɛ nɔ lɛ po anɔ. Aye odase fɛfɛo yɛ be mli ni gbɔmɛi lɛ na yelikɛbuamɔ ni akɛbaha wɔnyɛmimɛi lɛ awekui lɛ. Amɛna nɔ ni suɔmɔ diɛŋtsɛ nyɛɔ etsuɔ yɛ be mli ni mɛi fɛɛ efee ekome kɛmiija Yehowa, anɔkwa Nyɔŋmɔ kome lɛ.—Yohane 13:34, 35; 15:13.
Woji tɛtrɛbii lɛ ekome folo po bɛ ni nyɛmimɛi lɛ anine shɛɛɛ nɔ yɛ sɔɔmɔ afi lɛ mli. Taakɛ bɔ ni afeɔ yɛ Buu-Mɔɔ lɛ gbɛfaŋ lɛ, abɔi Awake! lɛ kalamɔ yɛ Arabic wiemɔ mli ni ekɛ blɔfo nɔ lɛ nyiɛɔ pɛpɛɛpɛ, ni akɛ January 8, 1990 nɔ lɛ je shishi. Odasefoi kɛ mɛi ni yɔɔ wiemɔ lɛ he miishɛɛ lɛ fɛɛ na miishɛɛ kɛteke nɔ. Eyɛ miishɛɛ waa hu akɛ aaana akɛ ajie woji heei akpo yɛ Arabic wiemɔ mli, tamɔ wolo bibioo ni ji Should You Believe in the Trinity? lɛ kɛ The Bible—God’s Word or Man’s? kɛ My Book of Bible Stories woji lɛ.
Akɛ nɛkɛ mumɔŋ nikeenii nɛɛ ha yɛ tsɔne nitsumɔ hei kɛ nitsumɔ hei krokomɛi pii ni aŋamɔ yɛ Beirut lɛ fɛɛ sɛɛ. Shika gbɛfaŋ saji wa waa yɛ maŋ lɛŋ he fɛɛ he. Hei pii yɛ ni amɛbɛ srawa hewalɛ, loo nu, loo telifon ni amɛbaatswa. Agbɛnɛ, ha wɔnyɛmɛi lɛ diɛŋtsɛ ateŋ mɛi komɛi agba bɔ ni fee ni amɛna miishɛɛ yɛ be mli ni amɛkɛ ta ko ni etee nɔ fe afii 15 lɛ mli shihilɛi ni mli wawai lɛ kpeɔ lɛ.
“Nibii Kpakpai”
Nyɛminuu ko ni yɔɔ Beirut lɛ ŋma akɛ: “Klɛŋklɛŋ kwraa lɛ, mikɛ mitsuiŋ shidaa haa Yehowa ejaakɛ ebaa wɔyi yɛ ejamɔ krɔŋŋ gbɛjianɔtoo lɛ mli yɛ shihilɛi ni mli wawai ni wɔkɛkpe lɛ fɛɛ sɛɛ. Mina niiashikpamɔi komɛi ni ha mina miishɛɛ yɛ nibii ni ba nyɛsɛɛ nɛɛ amli, ni mibuɔ enɛɛmɛi akɛ nibii kpakpai ni jɛ ta lɛ mli ba.
“Beni atswiaa okpɛlɛmii wuji lɛ, wɔkɛ wɔkuuŋbii lɛ tara atrakpoi lɛ anaa, akɛni jɛmɛ ji he ni yɔɔ shweshweeshwe fe fɛɛ yɛ be mli ni atswiaa tui lɛ hewɔ. Wɔtee nɔ be fɛɛ be ni wɔkɛ amɛ wie Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ he akɛ adesai anaagbai lɛ anaa tsabaa, ni wɔsɔle wɔha Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ ni wɔkpaaa. Mɔ fɛɛ mɔ bale enɛ.
“Bei komɛi lɛ okpɛlɛmii atswiamɔ lɛ yaa nɔ gbii babaoo, ni wɔnyɛɛɛ wɔya kpeei. No hewɔ lɛ miyakɔ Buu-Mɔɔ wolo tɛtrɛɛ lɛ kɛba ni mikase yɛ be mli ni wɔtara atrakpoi lɛ anaa. Enɛ tee mɛi ni yɔɔ wɔ akutso lɛ mli lɛ amiishɛɛ shi. Amɛteŋ mɛi komɛi po yɛ ni akɛni Yehowa Odasefoi ji wɔ hewɔ lɛ, amɛkɛ wɔ ewieee. Shi beni okpɛlɛmi ko batswa wɔshia lɛ, amɛnaa kpɛ amɛhe yɛ suɔmɔ ni wɔnyɛmimɛi lɛ jie kpo amɛtsɔɔ wɔ lɛ hewɔ. Agbɛnɛ amɛmiisumɔ ni amɛkɛ wɔ awie. Enɛ ha wɔ hegbɛ ni wɔkɛ Awake! woji tɛtrɛbii lɛ ha amɛ koni amɛshɛ.
“Nɛkɛ niiashikpamɔ nɛɛ ha mitswa mifai shi akɛ maya nɔ mawie anɔkwale lɛ he. Yehowa sa wɔjamɔ fɛɛ kɛ bulɛ fɛɛ kɛ anunyam fɛɛ.”
“Yehowa Gbɛi lɛ Here Miyiwala”
Nyɛminuu ko ni jɛ Ras Beirut Asafo lɛ mli lɛ gba akɛ: “Miŋa, wɔbihii bibii enyɔ, kɛ mi je wɔ gbi lɛ shishi yɛ shia-kɛ-shia sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli yɛ Beirut anaigbɛ afa gbɛ. Shwane mli lɛ, wɔfee kpee ko yɛ Blɔfo wiemɔ mli yɛ mishia lɛ. Beni shɛɔ gbɛkɛ 6:30 lɛ, duŋ ewo. Mɛi pɛ ni nyiɛ gbɛjegbɛi lɛ anɔ ji mɛi ni hiɛ tui. Aatswia okpɛlɛmii yɛ he fɛɛ he. Mɛi ni yɔɔ wɔshia lɛ mli lɛ fɛɛ ejo foi. Anaaa nu ni srawa hewalɛ hu bɛ. Kɛkɛ ni wɔnu ni mɔ ko miitswa wɔshinaa lɛ.
“Akɛni wɔsusu akɛ ekolɛ eeefee wɔkutsoŋbii lɛ eko ni eetao nu loo niyenii hewɔ lɛ, miŋa yagbele shinaa lɛ. Naa hii ejwɛ ni amɛdamɔ shi ni amɛhiɛ tui. Amɛkɛ amɛtui lɛ tsɔɔ miŋa hiɛ ni amɛtsɛ migbɛi kɛbi mishi yɛ edɛŋ. Nakai otsi lɛ mli lɛ, amɔmɔ hii nɛɛhu kɛjɛ amɛshia yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ ni ayagbe amɛ amrɔ nɔŋŋ. Beni hii ni hiɛ tui nɛɛ na mi lɛ, amɛkɛ amɛtui ni nyɛɔ etswaa tuŋtɛi babaoo shikome nɛɛ ma miyitso he ni amɛfa mi ni mifata amɛhe kɛya. Ni mikɛɛ amɛ akɛ: ‘Mikɛ nyɛ baaya. Shi klɛŋklɛŋ lɛ nyɛhaa masaa mihe.’ Mikɛ mitsui fɛɛ sɔle miha Yehowa, ni mibi eyelikɛbuamɔ. Beni misɔle migbe naa lɛ, mihe jɔ mi waa diɛŋtsɛ ni mibɔi nɛkɛ hii ni hiɛ tui ni amɛhe hu yɔɔ gbeyei nɛɛ namɔ akɛ mɛi foji ko kɛkɛ. Minyɛ mikɛ amɛ wie ni misheee gbeyei.
“Mibi amɛ akɛ: ‘Mɛni nyɛtaoɔ yɛ midɛŋ? Nyɛhaa wɔwiea yɛ shia fioo dani wɔshi kɛya.’ Ni wɔbote asa lɛ nɔ lɛ, amɛ onukpa lɛ bi mi akɛ: ‘Mɛɛ hegbɛ oyɔɔ akɛ oyaa mɛi ashiai amli ni oyashiɛɔ otsɔɔ gbɔmɛi lɛ?’ Miha lɛ hetoo akɛ: ‘Ohiɛ tu ni okɛnyɛɔ mɛi anɔ ni amɛfee nɔ ni osumɔɔ, ni mɔ ko mɔ ko etsiii onaa. Mikɛ toiŋjɔlɛ he sanekpakpa ni Yesu fa ni wɔshiɛ lɛ yaa.’ Kɛkɛ ni migbala Yehowa Odasefoi ahemɔkɛyelii kɛ amɛnitsumɔ lɛ mli mitsɔɔ lɛ. Ni mitsi gbɛi Yehowa lɛ ta lɛ, amɛkɛɛ: ‘Wɔbaasumɔ moŋ ni wɔbibii bo saji lɛ yɛ biɛ. Ehe ehiaaa ni wɔkɛ bo aya.’ Etamɔ nɔ ni mɔ kome ko yɛ amɛteŋ ni le nyɛminuu ko waa diɛŋtsɛ. No hewɔ lɛ ekɛɛ: ‘Etamɔ Jarjoura.’
“Wɔye nakai hii ni hiɛ tui lɛ odase ni wɔha amɛsanebimɔi lɛ ahetoo ŋmɛlɛtswaa kome kɛ fa. Kɛkɛ ni, yɛ nɔ najiaŋ ni amɛaawo mi yɛ amɛtsɔne lɛ sɛɛ kɛya tamɔ amɛfee mɛi krokomɛi lɛ, amɛkpa mi fai, ni amɛshɔ minaa, ni amɛkɛɛ kɛ yelikɛbuamɔ he miihia mi lɛ, amɛbaaye amɛbua mi, ni amɛshi amɛtee. Yɛ nakai be lɛ mli fɛɛ lɛ, minu Yehowa hebuu he. Mihe ni mikɛwo shia-kɛ-shia nitsumɔ lɛ mli nakai leebi lɛ kɛ kpee ni wɔtee yɛ shwane mli lɛ waje mi ni minyɛ midamɔ shi shiŋŋ. Lɛlɛŋ, Yehowa gbɛi lɛ here miyiwala.”—Abɛi 18:10.
“Yehowa Hebuu Ebɔle Wɔhe Kɛkpe”
Nyɛminuu kroko ŋma kɛjɛ Beirut akɛ: “Shɔ ni, January 31, 1990. Beni mikɛ minyɛminuu tsuɔ nii yɛ nyɛmiyoo ko shia lɛ, kɛkɛ ni tawuu lɛ je shishi ekoŋŋ. Okpɛlɛmii bɔi fɛlɛmɔ yɛ he fɛɛ he. Bɔ ni tawuu lɛ naa wa ha hewɔ lɛ, wɔnyɛɛɛ wɔku wɔsɛɛ kɛya shia. Nyɛmiyoo lɛ here wɔ hiɛmɛɛ waa diɛŋtsɛ eyɛ mli akɛ niyenii fioo ko pɛ eyɔɔ.
“Mihao waa yɛ miŋa hewɔ ejaakɛ Filipinnyo ji lɛ ni enako nɛkɛ awuiyeli ni yaa nɔ yɛ ta mli nɛɛ eko da. Shi yɛ gbi ni ji enyɔ lɛ nɔ lɛ, minyɛ mishi kɛtee shia. Akɛ okpɔlɔi kɛ sɛii etsimɔ gbɛjegbɛi lɛ, shi shidaa aha Yehowa akɛ, miweku lɛ fɛɛ yɛ shweshweeshwe. Beni efee tamɔ nibii amli ejɔ fioo pɛ kɛkɛ ni abɔi okpɛlɛmii lɛ tswiamɔ ekoŋŋ. Wɔyatee wɔhe yɛ nyɛminuu ko shia yɛ wɔmasɛi. Wɔyi enumɔ wɔyɔɔ jɛmɛ—miŋa, mibinuu ni eye afii enyɔ, mi diɛŋtsɛ, minyɛminuu, kɛ eŋa. Okpɛlɛmii kɛ tuŋtɛi miifɛlɛ kɛmiishwie wɔmasɛi, shi Yehowa hebuu ebɔle wɔhe kɛkpe. Gbii enyɔ ho ni aatswia okpɛlɛmii waa diɛŋtsɛ, yɛ be mli ni wɔkamɔ shikpɔŋ ni okpɛlɛmii lɛ alasu yaa wɔgugɔ mli fɛɛ lɛ.
“Be mli ni wɔboɔ okpɛlɛmii lɛ agbɛɛmɔ lɛ toi lɛ, wɔkai David wiemɔi ni yɔɔ Lala 18:1-9, 16-22, 29, 30. Yɛ nakai jaramɔ bei lɛ amli, kɛ nibii ni yaa nɔ lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, wɔyɛ miishɛɛ ni wɔnyɛɔ wɔŋmɔɔ hu. Wɔsɔle wɔha Yehowa akɛ kɛji wɔɔgboi po lɛ, wɔgboi yɛ gbɛ ni yɔɔ mlɛo nɔ, ni wɔkapiŋ. Hiɛnɔkamɔ ni wɔyɔɔ yɛ gbohiiashitee lɛ mli lɛ mli wa.
“Nɔ ni ba enɔ jetsɛremɔ lɛ, wɔheee wɔyeee. Okpɛlɛmii aaafee 25 ebagbee shia he ni wɔyatee wɔhe yɛ lɛ masɛi, shi wɔteŋ mɔ kome folo po epilaaa. Ani ooonyɛ ofee nɔ ni wɔnu he lɛ he mfoniri beni wɔnu Yehowa hebuu he lɛ? Enɔ jetsɛremɔ leebi lɛ, wɔkpɛ wɔyiŋ amrɔ nɔŋŋ akɛ wɔbaajo foi. Mitsɔne lɛ pɛ ji nɔ ni eshwɛ yɛ gbɛjegbɛ lɛ nɔ ni ashãko. Mikudɔ tsɔne lɛ kɛtsɔ okpɛlɛmii kɛ tuŋtɛi lɛ ateŋ, ni shidaa aha Yehowa akɛ, wɔnyɛ wɔjo foi kɛtee he kroko ni jɛmɛ ejɔ fioo fe he ni wɔshi lɛ. Jɛmɛ ni wɔnyɛmimɛi lɛ jɛ suɔmɔ mli amɛha wɔ atadei kɛ niyenii kɛ shika.
“Yɛ naagbai nɛɛ fɛɛ asɛɛ lɛ, wɔnu he akɛ wɔyɛ miishɛɛ ejaakɛ Yehowa kɛ wɔ yɛ. Shwɛ fioo po ni efee tamɔ nɔ ni etsu ebɔfoi lɛ ni amɛbatsi okpɛlɛmii lɛ anaa ni eko akasa wɔhe. (Lala 34:7) Hɛɛ, miishɛɛ ni wɔna lɛ da naakpa. Shi kɛ wɔfo Harmagedon lɛ, wɔmiishɛɛ lɛ baafa kwraa fe nakai.”
Yelikɛbuamɔ ni Akɛba Amrɔ Nɔŋŋ!
Beirut hei komɛi efee tamɔ nɔ ni shikpɔŋhosomɔ ko eba yɛ jɛmɛ. Wɔnyɛmimɛi lɛ ateŋ mɛi pii atsũi ewule loo ekumɔ po. Beni nɛkɛ jaramɔ shihilɛ nɛɛ ba lɛ, Nitsumɔ he Nine Ajinafoi lɛ to ajinafoi akuu ko ni amɛkwɛ yelikɛbuamɔ ni he hiaa amrɔ nɔŋŋ lɛ he nitsumɔ nɔ koni amɛkwɛ nyɛmimɛi lɛ ahiamɔ nii anɔ. Amɛbɔi nitsumɔ yɛ February 16, 1990, aaafee be mli ni agbɛnɛ wɔnyɛɔ wɔyaa hei ni nibii efite yɛ babaoo lɛ. Otii sɔrɔtoi etɛ ji nɔ ni mamɔ nɛkɛ ajinafoi akuu nɛɛ hiɛ: ni amɛkɛ mumɔŋ hewalɛwoo aha nyɛmimɛi lɛ; ni amɛtsu amɛhiamɔ nii ahe nii yɛ shika, niyenii kɛ nu gbɛfaŋ; kɛ agbɛnɛ hu ni amɛye amɛbua amɛ ni amɛsaa loo amɛmamɔ amɛshiai lɛ ekoŋŋ.
Ehe ehiaaa ni afɔ nine atsɛ mɛi ni amɛkɛ amɛhe aha kɛha nitsumɔ. Daa gbi lɛ, mɛi pii baa leebi maŋkpa ni amɛbayeɔ amɛbuaa. Naa nɔ ni mɛi ni aye abua amɛ lɛ ateŋ mɛi komɛi kɛɛ:
Nyɛmiyoo ko kɛɛ, yɛ be mli ni asaa eshia lɛ ni afeɔ mli falefale lɛ akɛ: “Minuɔ yelikɛbuamɔ ni nyɛmimɛi lɛ kɛhaa yɛ amanehulu bei amli lɛ he. Shi amrɔ nɛɛ miina ni miinu he hu.” Ni yoo ko ni ekɛyɔɔ akutso lɛ mli, ni ji Muslim yoo lɛ kɛɛ nyɛmiyoo nɛɛ akɛ: “Nyɛsumɔɔ nyɛhe lɛlɛŋ. Nyɛnɔ lɛ ji anɔkwa jamɔ lɛ. Agbɛnɛ majo foi kɛya mikrowa lɛ ni mayakɛɛ mɔ fɛɛ mɔ nɔ ni nyɛfeɔ yɛ biɛ lɛ.” Nɛkɛ akutsoŋnyo nɛɛ kɛ niyenii baha mɛi ni kɛ amɛhe eha ni amɛtsuɔ nii lɛ.
Nyɛmiyoo ko ni eda yɛ afii amli lɛ kɛɛ: “Miikpa gbɛ akɛ nyɛbaaba nyɛbasara mi, shi mikpaaa gbɛ akɛ Asafo lɛ baatsu mɔ ko ni ekɛ nu abaha mi.” Beni eshɔɔ nyɛminuu ni ba koni ebaye ebua lɛ lɛ naa lɛ, no mli lɛ eefo.
Ayasara weku ko ni mɛi etɛ yɔɔ mli—wu kɛ ŋa ni ji shiɛlɔi ni abaptisiko amɛ kɛ amɛbinuu bibioo ko—ni aha amɛ adeka agbo ko ni mliki, niyenii kɛ nu yɔɔ mli, kɛ agbɛnɛ shika hu. Beni akɛɛ amɛ akɛ Yehowa Odasefoi ji mɛi ni to enɛ he gbɛjianɔ lɛ, wu lɛ kɛɛ akɛ: “Mikɛ afii 11 sɔŋŋ ehi Evangelical Sɔlemɔ lɛ mli ni miyɛ ekaa waa hu. Shi afii 15 sɔŋŋ ni akɛwuu ta yɛ Lebanon nɛɛ fɛɛ mli lɛ, amɛsusuko he da akɛ amɛaafee nɔ ko ni tamɔ nɛkɛ amɛha amɛsɔlemɔ lɛ mlibii lɛ.” Etee nɔ akɛ: “Enɛ ji Nyɔŋmɔ gbɛjianɔtoo koome lɛ lɛlɛŋ.” Abaptisi wu lɛ kɛ eŋa lɛ yɛ kpee ko ni afee yɛ May 1990 mli lɛ shishi.
Onukpa ko wie akɛ: “Wiemɔi nyɛŋ atsɔɔ shidaa ni wɔkɛhaa nyɛ yɛ nitsumɔi ni nyɛtsu yɛ suɔmɔ mli yɛ nyɛmimɛi ni na amanehulu lɛ agbɛfaŋ lɛ he. Mina miishɛɛ aahu akɛ mihiŋmɛiaŋ kpala nu beni mina nyɛmimɛi obalaŋtai, kɛ mɛi ni kɛ amɛhe eha, ni amɛmiima mifɔlɔi lɛ ashia lɛ. Ni wɔkutsoŋbii ni amɛjeee Odasefoi lɛ po jie hiɛsɔɔ kpo yɛ he. Wɔmiida Yehowa kɛ egbɛjianɔtoo lɛ shi jogbaŋŋ diɛŋtsɛ yɛ yelikɛbuamɔ diɛŋtsɛ ni ekɛha wɔ lɛ hewɔ. Kwɛ bɔ ni lalatsɛ lɛ wiemɔi ni yɔɔ Lala 144:15 lɛ ji anɔkwale ha: ‘Ajɔɔ maŋ ni Yehowa ji e-Nyɔŋmɔ lɛ!’”
“Mɛɛ Gbɔmɛi ji Nyɛ?”
Nyɛmiyoo ko ni yɔɔ weku lɛ ŋma akɛ: “Eŋɔɔ minaa waa akɛ matsɔɔ hiɛsɔɔ ni mli kwɔ ni miyɔɔ kɛha suɔmɔ ni Yehowa kɛ egbɛjianɔtoo lɛ yɔɔ lɛ. Okpɛlɛmii pii batswia mishia lɛ ni esha. Mɛi pii kɛɛ wɔ akɛ anyɛŋ asaa. Shi kɛlɛ, naa shia lɛ ni ema shi ekoŋŋ ni asaa lɛ kwraa tamɔ nɔ ni nɔ ko esako he, ni shiai ohai abɔ ni esha ni ekumɔ lɛ ebɔle ehe kɛkpe yɛ wɔgbɛjegbɛ nɛɛ nɔ.
“Wɔ akutsoŋbii ni jeee Yehowa Odasefoi lɛ po miibi akɛ: ‘Nɛgbɛ nɛkɛ suɔmɔ nɛɛ jɛ? Mɛɛ gbɔmɛi ji nyɛ? Namɛi ji nɛkɛ aŋkroaŋkroi ni tsuɔ nii kɛ ekaa ni amɛfee dioo ni amɛjeŋba hu sa jogbaŋŋ nɛɛ? Ajɔɔ Nyɔŋmɔ ni eha nyɛ nɛkɛ suɔmɔ kɛ he-kɛ-afɔleshaa mumɔ nɛɛ.’ Kwɛ bɔ ni Lala 84:12, 13 mli wiemɔi lɛ sa jogbaŋŋ ha: ‘Ejaakɛ Yehowa Nyɔŋmɔ lɛ, hulu kɛ tsɛ̃ŋ ji lɛ. Yehowa duroɔ mɔ ni ewoɔ mɔ hiɛ nyam; mɛi ni nyiɛɔ emuuyeli mli lɛ, ekamaaa amɛ nɔ kpakpa ko nɔ kpakpa ko. Yehowa Zebaot, ajɔɔ gbɔmɔ ni ŋɔɔ ehiɛ efɔɔ onɔ lɛ!”
Nuu ko ni eŋa kɛ ebii ji Yehowa Odasefoi lɛ ŋma akɛ: “Miisumɔ ni maŋma nyɛ wolo ni mada nyɛ shi yɛ yelikɛbuamɔ ni nyɛkɛha wɔ ni wɔkɛsaa wɔshia lɛ hewɔ. Nyɛnitsumɔ lɛ tsɔɔ Kristofoi anɔkwa suɔmɔ ko ni afɔɔɔ namɔ yɛ nɛkɛ gbii nɛɛ amli. Nyɔŋmɔ ajɔɔ nyɛmɔdɛŋbɔi lɛ anɔ.”
Ní asaa onukpa ko shia agbe naa lɛ, ekɛɛ: “Wɔnaabui nyɛŋ atsɔɔ nɔ ni yɔɔ wɔtsui mli lɛ kɔkɔɔkɔ. Wɔnaŋ wiemɔi ni wɔkɛbaakɛɛ nyɛ hiɛsɔɔ ni wɔyɔɔ kɛha Yehowa kɛ egbɛjianɔtoo lɛ. Wɔnu bɔ ni Yehowa bɛŋkɛ wɔ kpaakpa lɛ he yɛ wɔ amanehulu lɛ mli. Suɔmɔ ni nyɛjie kpo lɛ ewo miweku lɛ mlibii lɛ fɛɛ hewalɛ koni wɔ hu wɔye wɔbua mɛi ni efi amɛ lɛ.”
Yɛ April mli lɛ, mɛi 194 na gbɛgbalɔi awalɔi asɔɔmɔ lɛ mli ŋɔɔmɔ yɛ Lebanon. Gbi gbɛkɛ ni afee Kaimɔ lɛ bafee hejɔlɛ gbi fe gbii babaoo, ni mɛi ni amɛyibɔ fɛɛ shɛɔ 5,034 ba kɛha Kaimɔ lɛ. Anyɛ afee kpeei fɛɛ ni ato he gbɛjianɔ lɛ, ni mɛi fɛɛ ni abaptisi amɛ kɛha afi lɛ ayibɔ ji 121, yɛ basabasafeemɔ ni yɔɔ maŋ lɛ mli lɛ fɛɛ sɛɛ. Wekui pii ni yɔɔ asafoi lɛ amli lɛ eshi maŋ nɛɛ mli kwraa. Shi mɛi heei ni yɔɔ wiemɔ lɛ he miishɛɛ lɛ miiya amɛhiɛ kɛmiishɛ baptisimɔ he, ni Maŋtsɛyeli shiɛlɔi 2,726 lɛ ayi miifa daa nɛɛ. Yɛ 1990 sɔɔmɔ afi lɛ mli lɛ, Yehowa webii ni yɔɔ Lebanon lɛ fɛɛ na Yehowa anɔkwayeli lɛ faŋŋ yɛ be mli ni ebuɔ wɔhe ni ebaa wɔ yi kɛtsɔɔ jaramɔ bei amli lɛ.—Lala 33:4, 5; 34:1-5.