Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w99 11/1 bf. 4-6
  • Mɛɛ Be Afi Akpei Etɛ Lɛ Jeɔ Shishi?

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Mɛɛ Be Afi Akpei Etɛ Lɛ Jeɔ Shishi?
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1999
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Mɛɛ Be Afɔ́ Yesu?
  • Ani Amɛ Afi Akpe Hiɛnɔkamɔ lɛ Baafee Efolo?
  • Afii Akpe lɛ​—Mɛni Ji No?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1980
  • 2000 Ani Eji Afi Ni Sa Kadimɔ?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1999
  • Afii Akpe Hee lɛ Mɛni Yɔɔ Wɔsɛɛ Be Kɛha Bo?
    Afii Akpe Hee lɛ Mɛni Yɔɔ Wɔsɛɛ Be Kɛha Bo?
  • Bɔ Ni Obaafee Ona Ŋmalɛi Yɛ O-Biblia Lɛ Mli
    Saji Krokomɛi
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1999
w99 11/1 bf. 4-6

Mɛɛ Be Afi Akpei Etɛ Lɛ Jeɔ Shishi?

ANI onu akɛ akɛɛ afi akpei etɛ lɛ ejeŋ shishi kɛjɛŋ afi 2000, shi moŋ ebaaje shishi kɛjɛ afi 2001? Nakai nɔ ni akɛɛ lɛ ja​—yɛ gbɛ ko nɔ. Kɛ aŋɔ lɛ akɛ afɔ́ Yesu Kristo yɛ nɔ ni ale bianɛ akɛ afi 1 D.Ŋ.B. taakɛ akɛɛ lɛ, belɛ December 31, 2000 (jeee 1999) ji nɔ ni baakadi afii akpei enyɔ lɛ naagbee, ni January 1, 2001 baafee nɔ ni jeɔ nɔ ni ji etɛ lɛ shishi.a Shi kɛlɛ, ŋmɛnɛ lɛ, etamɔ nɔ ni woloŋlelɔi fɛɛ kpɛlɛɔ nɔ akɛ afɔ́ɔɔ Yesu Kristo yɛ afi 1 D.Ŋ.B. Ojogbaŋŋ, belɛ mɛɛ be afɔ́ lɛ mɔ?

Mɛɛ Be Afɔ́ Yesu?

Biblia lɛ etsɔɔɔ be tuuntu ni afɔ́ Yesu. Shi, ekɛɛ akɛ afɔ́ lɛ “yɛ maŋtsɛ Herode yinɔ.” (Mateo 2:⁠1) Biblia he nilelɔi pii heɔ amɛyeɔ akɛ Herode gbo yɛ afi 4 D.Ŋ.B. ni ákɛ, afɔ́ Yesu dani nakai be lɛ shɛ​​—ekolɛ mra mli yɛ afi 5 loo 6 D.Ŋ.B. Amɛdamɔɔ nɔ ni Flavius Josephus wie lɛ nɔ amɛmuɔ sane ni kɔɔ Herode gbele lɛ he lɛ naa.b

Taakɛ Josephus tsɔɔ lɛ, Maŋtsɛ Herode gbele sɛɛ lɛ, etsɛɛɛ ni nyɔɔŋtsere wo duŋ. Biblia he nilelɔi kɛɔ akɛ nyɔɔŋtsere ní wo duŋ fã kɛ fã yɛ March 11, 4 D.Ŋ.B. lɛ ji odaseyeli ni tsɔɔ akɛ Herode gbo yɛ nakai afi lɛ nɔ. Shi kɛlɛ, yɛ afi 1 D.Ŋ.B. mli lɛ, nyɔɔŋtsere muu lɛ wo duŋ kwraa yɛ January 8 ni yɛ December 27 nɔ lɛ, ewo duŋ fã kɛ fã. Mɔ ko mɔ ko nyɛŋ atsɔɔ akɛ Josephus miitsɔɔ nyɔɔŋtsere duŋwoo ni ba yɛ afi 1 D.Ŋ.B. aloo nɔ ni ba yɛ afi 4 D.Ŋ.B. lɛ. Enɛ hewɔ lɛ, wɔnyɛŋ wɔkɛ Josephus wiemɔi lɛ atsu nii ni wɔkɛtsɔɔ afi nɔ tuuntu ni Herode gbo. Yɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, kɛ wɔnyɛ wɔfee nakai po lɛ, kɛ wɔnaaa saji babaoo ni wɔkɛaato he lɛ, no lɛ wɔnyɛŋ wɔle be ni afɔ́ Yesu.

Odaseyeli ni mli wa fe fɛɛ ni wɔyɔɔ ni kɔɔ Yesu fɔmɔ he lɛ ji nɔ ni anaa yɛ Biblia lɛ mli lɛ. Saji ni ajɛ mumɔ mli aŋmala lɛ kɛɔ akɛ, Yesu nyɛmi Yohane Baptisilɔ lɛ je enitsumɔ ákɛ gbalɔ lɛ shishi yɛ Roma Maŋtsɛ Tiberio Kaisarea afi ni ji 15 lɛ mli. (Luka 3:​1, 2) Yinɔsane maa nɔ mi akɛ awó Tiberio maŋtsɛ yɛ September 15, 14 Ŋ.B., no hewɔ lɛ, e-afi ni ji 15 nɔyeli lɛ baaje shishi kɛjɛ afi 28 Ŋ.B. naagbee gbɛ kɛyashi afi 29 Ŋ.B. naagbee gbɛ. Nakai be mli Yohane je esɔɔmɔ nitsumɔ lɛ shishi, ni yɛ anɔkwale mli lɛ, Yesu je esɔɔmɔ nitsumɔ lɛ shishi yɛ nyɔji ekpaa sɛɛ. (Luka 1:​24-31) Enɛ kɛ odaseyelii krokomɛi ni akɛaafata he lɛ kɛ wɔ yaa afi 29 Ŋ.B. naagbee, ni ji be ni Yesu je esɔɔmɔ nitsumɔ lɛ shishi.c Biblia lɛ kɛɔ wɔ akɛ, Yesu eye “aaafee afii nyɔŋmai etɛ” beni eje esɔɔmɔ nitsumɔ lɛ shishi lɛ. (Luka 3:​23) Kɛ beni afi 29 Ŋ.B. baa naagbee lɛ no mli eye afii 30 lɛ, belɛ afɔ́ lɛ yɛ afi 2 D.Ŋ.B. lɛ naagbee gbɛ. Agbɛnɛ, kɛ wɔkane akpei enyɔ kɛba hiɛ kɛjɛ be mli ni afi 2 D.Ŋ.B. lɛ ba naagbee lɛ, (kaimɔ akɛ, no mli lɛ, afi yibɔ ni ji zero ejeee shishi; enɛ hewɔ lɛ, kɛjɛ afi 2 D.Ŋ.B. kɛyashi afi 1 Ŋ.B. lɛ ji afii enyɔ) wɔnaa akɛ afi akpei enyɔ lɛ baa naagbee, ni afi akpei etɛ lɛ jeɔ shishi yɛ afi 1999 naagbee mli!

Ani shishinumɔ yɛ enɛ mli? Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ani afi akpei etɛ lɛ shishijee baakadi Yesu Kristo Afi Akpe Nɔyeli ni atsĩ tã yɛ Kpojiemɔ lɛ? Dabi. Biblia lɛ etsɔɔɔ yɛ he ko he ko akɛ afi akpei etɛ lɛ kɛ Kristo Afi Akpe Nɔyeli lɛ yɛ tsakpaa ko.

Yesu bɔ esɛɛnyiɛlɔi lɛ kɔkɔ eshi bei he akɔntaabuu he. Ekɛɛ ekaselɔi lɛ akɛ: “Jeee nyɛhe sane ko ji akɛ nyɛaale bei loo yinɔi lɛ ni tsɛ lɛ eto yɛ lɛ diɛŋtsɛ ehewalɛ mli lɛ.” (Bɔfoi lɛ Asaji 1:⁠7) Mra mli lɛ Yesu tsɔɔ akɛ, eleee be ni Nyɔŋmɔ kɛbaakojo gbɛjianɔtoo fɔŋ nɛɛ, ni ekɛgbele gbɛ kɛha Kristo Afi Akpe Nɔyeli lɛ. Ekɛɛ akɛ: “Shi no gbi lɛ kɛ no ŋmɛlɛtswaa lɛ mɔ ko mɔ ko leee he eko, bɔfoi ni yɔɔ ŋwɛi lɛ tete leee.”​—Mateo 24:⁠36.

Ani nilee yɛ mli akɛ aaakpa gbɛ akɛ Kristo baaba yɛ afii 2,000 pɛpɛɛpɛ mli kɛjɛ beni afɔ́ lɛ akɛ adesa lɛ? Dabi, jeee nakai. Yesu le gbi nɔ ni afɔ́ lɛ lɛ. Ni eka shi faŋŋ akɛ, ebaanyɛ ekane afii 2,000 kɛjɛ nakai gbi lɛ nɔ kɛbaa. Ni kɛlɛ, eleee gbi kɛ ŋmɛlɛtswaa nɔ ni ekɛbaaba. Eyɛ faŋŋ akɛ, ebɛ mlɛo akɛ aaatsɔɔ gbi nɔ ni ekɛbaaku esɛɛ! Tsɛ lɛ pɛ hewalɛ mli ‘bei kɛ yinɔi’ lɛ yɔɔ​—lɛ pɛ ebaanyɛ ele be ni ato lɛ.

Kɛfata he hu lɛ, Yesu wooo esɛɛnyiɛlɔi lɛ kita ni amɛmɛ lɛ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ he ko pɔtɛɛ. Ekɛɛɛ amɛ akɛ amɛbua amɛhe naa ni amɛmɛ lɛ, shi moŋ ekɛɛ amɛ akɛ amɛgbɛ amɛshwã “kɛyashi shikpɔŋ lɛ naagbeehei lɛ.” Efoko nakai kita ni ewo amɛ lɛ mli.​—Bɔfoi lɛ Asaji 1:⁠8; Mateo 28:​19, 20.

Ani Amɛ Afi Akpe Hiɛnɔkamɔ lɛ Baafee Efolo?

Shi kɛlɛ, afi 2000 lɛ he hiɛnɔkamɔ ni jamɔŋ hiɛnyiɛlɔi komɛi yɔɔ lɛ da waa diɛŋtsɛ. Amɛle akɛ yɛ nyɔji fioo komɛi ni baa lɛ mli lɛ, Kpojiemɔ wolo lɛ fai komɛi baaba mli diɛŋtsɛ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, amɛnuɔ he akɛ amɛbaafata he kɛtsu emlibaa he nii. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, amɛkɛ amɛnine tsɔɔ gbalɛ ni yɔɔ Kpojiemɔ 11:​3, 7, 8 lɛ he ni kɛɔ akɛ odasefoi enyɔ ni gba yɛ “maŋ kpeteŋkpele lɛ ni atsɛɔ lɛ yɛ mumɔ mli akɛ Sodoma kɛ Mizraim lɛ, he ni asɛŋ nuntsɔ lɛ yɛ lɛ, blohu lɛ mli” lɛ. Kɛ́ amɛgbe amɛ odaseyeli nitsumɔ lɛ naa lɛ, kooloo awuiyelɔ ko ni jɛ bu kɔɔŋkɔŋ lɛ mli baagbe odasefoi enyɔ lɛ.

Taakɛ amaniɛbɔɔ ko tsɔɔ mli yɛ December 27, 1998 New York Times Magazine lɛ mli lɛ, jamɔŋ hiɛnyiɛlɔ ko “ekɛɛ esɛɛnyiɛlɔi akɛ lɛ ji odasefoi enyɔ lɛ ateŋ mɔ kome ni afã lɛ akɛ etswa shikpɔŋ lɛ hiɛkpatamɔ lɛ kɛ Nuntsɔ lɛ baa lɛ he adafi​—ni yɛ no sɛɛ lɛ Satan baagbe lɛ yɛ Jerusalem gbɛjegbɛi lɛ anɔ.” Enɛ egba Israel nɔyelɔi lɛ anaa. Amɛmiishe gbeyei akɛ maŋkwramɔ hiɛtsakelɔi komɛi baabɔ mɔdɛŋ koni amɛha gbalɛ lɛ “aba mli” yɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛsuɔmɔ naa​—kɛ no baabi koni amɛkɔlɔ tui ni amɛkɛwuu he ta po! Shi kɛlɛ, gbɔmɔ dɛŋ “yelikɛbuamɔ” he ehiaaa Nyɔŋmɔ bɔni afee ni eha eyiŋtoo aba mli. Biblia lɛ mli gbalɛi fɛɛ baaba mli yɛ be ni Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ eto lɛ naa, yɛ Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ gbɛ nɔ.

Aŋmala Kpojiemɔ wolo lɛ yɛ “okadii” amli. Taakɛ Kpojiemɔ 1:⁠1 lɛ tsɔɔ lɛ, Yesu miisumɔ koni ejie nibii ni baaba mli oya lɛ etsɔɔ “etsuji” (jeee jeŋ muu lɛ fɛɛ). Dani aaanu Kpojiemɔ wolo lɛ shishi lɛ, ehe miihia ni Kristo tsuji lɛ, aloo esɛɛnyiɛlɔi lɛ aná Nyɔŋmɔ mumɔ krɔŋkrɔŋ ni Yehowa kɛhaa mɛi ni saa ehiɛ lɛ. Kɛ bɔ ni Kpojiemɔ wolo lɛ mli saji ji lɛ, nakai nɔŋŋ ji amɛshishinumɔ diɛŋtsɛ lɛ, kulɛ gbɔmɛi ni bɛ hemɔkɛyeli po baanyɛ akane ni amɛnu shishi. Kɛkɛ lɛ, ehe ebahiaŋ ni Kristofoi asɔle koni amɛnine ashɛ mumɔ krɔŋkrɔŋ nɔ bɔni afee ni amɛnu nibii ashishi.​—Mateo 13:​10-⁠15.

Wɔbana wɔle akɛ yɛ Biblia mli odaseyelii lɛ anaa lɛ, kɛjɛ Yesu fɔmɔ nɔ kɛbaa nɛɛ lɛ, afi akpei etɛ lɛ baa naagbee yɛ 1999 lɛ naagbee mli, ni akɛ, nakai gbi lɛ ni ji January 1, 2000 aloo January 1, 2001, jeee gbi ko ni he hiaa babaoo tsɔ. Shi yɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, afi akpe ko yɛ ni Kristofoi sumɔɔ ni amɛle. Kɛ jeee afi akpei etɛ ni lɛ, belɛ te amɛteŋ nɔ ni ji? Saji ayitsei nɛɛ amli naagbee nɔ lɛ baaha sanebimɔ nɛɛ hetoo.

[Shishigbɛ niŋmai]

a Kwɛmɔ akrabatsa ni hiɛ saneyitso akɛ “Afi 2000 Aloo Afi 2001?” ni yɔɔ baafa 5 lɛ.

b Yɛ nɛkɛ woloŋlelɔi nɛɛ akɔntaabuu naa lɛ, afi akpei etɛ lɛ baafee nɔ ni je shishi yɛ afi 1995 loo afi 1996 mli.

c Kɛha ehe saji fitsofitso lɛ, ofainɛ ni okwɛ Insight on the Scriptures ni Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. fee lɛ Kpo 1 lɛ, baafai 1094-1095 lɛ mli.

[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 5]

Afi 2000 Aloo Afi 2001?

Bɔni afee ni ona nɔ hewɔ ni mɛi komɛi kɛɔ akɛ kɛjɛ beni afɔ́ Yesu kɛbaa nɛɛ lɛ afi akpei etɛ lɛ baa enaagbee yɛ January 1, 2001 gbi lɛ nɔ lɛ shishi lɛ, susumɔ nɛkɛ nɔkwɛmɔnɔ nɛɛ he okwɛ. Ŋɔɔ lɛ akɛ, ookane wolo ko ni hiɛ baafai 200. Beni oshɛ baafa 200 lɛ, no lɛ mli lɛ, ogbe baafai 199 lɛ kanemɔ naa, ni eshwɛ bo baafa kome lolo ni obaakane. Ogbeŋ wolo lɛ naa akɛ ja okane baafa 200 lɛ naagbee nɔ̃ lɛ dã. Yɛ nakai gbɛ nɔŋŋ nɔ lɛ, amrɔ nɛɛ afi akpe ni wɔyɔɔ mli nɛɛ afii 999 taakɛ mɛi babaoo susuɔ lɛ, baaba enaagbee yɛ December 31, 1999, kɛ́ afi kome ni baafata he, ni no dani afi akpe lɛ baaba enaagbee. Yɛ nakai akɔntaabuu lɛ naa lɛ, afi akpei etɛ lɛ baaje shishi yɛ January 1, 2001. Shi no etsɔɔɔ akɛ nakai gbi lɛ nɔ lɛ, afi 2,000 pɛpɛɛpɛ baaba naagbee kɛjɛ be mli ni afɔ́ Yesu lɛ nɔ kɛbaa nɛɛ taakɛ sane nɛɛ tsɔɔ lɛ.

[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 6]

Bɔni Fee ni B.C.-A.D. Gbii Ahe Akɔntaabuu lɛ Je Shishi

Yɛ afii ohai ekpaa Ŋ.B. lɛ shishijee mli lɛ, Paapa John I kɛ nitsumɔ wo mɔ kome shihilɔ ko ni atsɛɔ lɛ Dionysius Exiguus lɛ dɛŋ koni eto akɔntaabuu ko he gbɛjianɔ ni baaye ebua sɔlemɔi lɛ koni amɛto be pɔtɛɛ ko kɛha Easter.

Dionysius je nitsumɔ lɛ shishi. Ebu akɔntaa lɛ kɛtee sɛɛsɛɛ, kɛho gbi ni Yesu gbo lɛ he, kɛyashi be ni esusuɔ akɛ eji Yesu fɔmɔgbi lɛ nɔ; kɛkɛ ni ekane afi fɛɛ afi kɛjɛ nakai be lɛ nɔ kɛba hiɛgbɛ. Dionysius tsɛ be ni je shishi kɛjɛ Yesu fɔmɔ gbi lɛ nɔ akɛ “A.D.” (kɛha Anno Domini​—“yɛ wɔ-Nuntsɔ lɛ afi lɛ mli.”) Yɛ be mli ni Dionysius taoɔ koni ekɛ akɔntaabuu ni ja kɛha Easter aha kɛha afi fɛɛ afi lɛ, ejeee gbɛ ni ekɛ be kanemɔ ni akaneɔ kɛjɛɔ Kristo fɔmɔgbi lɛ nɔ kɛbaa lɛ he jwɛŋmɔ ni ahiɛ lɛ ba.

Eyɛ mli akɛ woloŋlelɔi pii ekpɛlɛɛɛ afi ni Dionysius kɛtsu nii akɛ be ni akɛfɔ́ Yesu ni edamɔ nɔ ekɛbu akɔntaa lɛ nɔ moŋ, shi nakai akɔntaabuu he gbɛjianɔtoo lɛ ŋmɛɔ wɔ gbɛ ni wɔleɔ bei ni nibii komɛi ba, ni ehaa wɔnaa bɔ ni amɛkɛ amɛhe kpãa gbee amɛhaa.

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje