Taraa Raoi Te Kaniwanga

“I kakorakoraai ni biri nakon te [tia] ni kani karekea te kaniwanga.”​—I-BIRIBI 3:14.

1. Tera te kaniwanga are e kona n reke iroun te abotoro Bauro?

E RIKI te abotoro Bauro, are e kinaaki naba ngkoa bwa Tauro are te I-Tareto, man te utu ae a kakannato kaaina. E reireiaki n aia Aro ana bakatibu iroun te tia reirei n te Tua ae rangi ni kinaaki ae Kamariera. (Mwakuri 22:3) E mena imwaini Bauro te mwakuri ae raoiroi, ma e ngae n anne e kitana ana Aro ao e riki bwa te Kristian. E ingainga ni kantaningaa reken te kaniwanga ae te maiu ae aki toki are e kona n reke irouna, ae te riki bwa te uea ao te ibonga ae e aki mamate n Ana Tautaeka n Uea te Atua i karawa. Anne te Tautaeka n Uea are e na tautaekana te aonnaba ae te bwaretaiti.​—Mataio 6:10; Te Kaotioti 7:4; 20:6.

2, 3. Tera aroni korakorani manenan te kaniwanga ae te maiu i karawa irouni Bauro?

² E katerea kakawakin te kaniwanga aei Bauro ngke e kangai: “Baika kakabaiau, ao I atongi naba ba te kabuanibwai i bukini Kristo. Boni ngaia, ao I atongi baikai ni kabane ba te kabuanibwai, ngkai moaniban te raoiroi atakini Kristo Iesu are au Uea, are I kabua au bwai ni kabane i bukina, ao I atongi ba maange.” (I-Biribi 3:7, 8) Imwin reiakinan te koaua irouni Bauro ni kaineti ma ana kantaninga Iehova ibukia aomata, ao e a iangoi baika a rangi n taraa ni kakawaki irouia angia aomata bwa maange, n aron te nakoa, te kaubwai, te mwioko, ao ai te karineaki.

³ Man te tai anne, te bwai ae rangi ni kakawaki nakoni Bauro bon te atatai ae manena ibukin Iehova ao Kristo n aron are e taekinna Iesu ngke e tataro nakon te Atua ni kangai: “Ao aio te maiu are aki toki, te ataiko ae te Atua ae ti temanna ae koaua, ao Iesu Kristo, ae Ko kanakomaia.” (Ioane 17:3) E oti korakoran nanoni Bauro ni kani karekea te maiu ae aki toki man ana taeka ake a koreaki n I-Biribi 3:14 ngke e kangai: “I kakorakoraai ni biri nakon te [tia] ni kani karekea te kaniwanga are te weteaki mai eta iroun te Atua i nanoni Kristo Iesu.” Eng, e rangi ni kaatuua ana iango Bauro i aon te kaniwanga are te maiu n aki toki i karawa ike e na riki iai bwa kaain Ana Tautaeka n Uea te Atua.

Te Maiu n Aki Toki i Aon te Aba

4, 5. Tera te kaniwanga ae kona n reke irouia mirion ma mirion aomata aika a kakaraoa nanon te Atua ni boong aikai?

⁴ Ma te kaniwanga ae materaoi are a kakorakoraia n uaiakinna angia aomata ake a motinnanoia bwa a na kakaraoa nanon te Atua, bon te maiu n aki toki i aan ana waaki ae boou te Atua i aon te aba. (Taian Areru 37:11, 29) E kamatoaa naba Iesu n taekinna bwa aio te kantaninga ae boni koaua raoi. E taku: “A a kabaia akana nimamanei, ba a na abana te aba.” (Mataio 5:5) E kabwarabwaraaki n Taian Areru 2:8 bwa bon Iesu ae ngaia teuare te kabanea ni kakannato i buakoia taan ababa n te aonnaba, ao iai raona n tautaeka i karawa aika 144,000 mwaitiia. (Taniera 7:13, 14, 22, 27) Tiibu tabemwaang ake a na maeka n te aonnaba a na karekea ‘tibwangaia’ ae nneia i aon te aonnaba ae tautaekanaki n te Tautaeka n Uea are e ‘katauraoaki ibukia mai moani karikan aonnaba.’ (Mataio 25:34, 46) Ao ti boni kona ni kakoauaa raoi bwa e na boni koro bukin te kantaninga aei kioina ngkai bon te Atua ae “aki kona te kewe” ae ngaia ae beritanna. (Tito 1:2) Ti kona naba ni karekea te aeka n onimaki are iroun Iotua ni kaineti ma kakororaoan ana berita te Atua, ngke e taekina ae kangai nakoia tibun Iteraera: “Bon akea te bwai teuana ae bwaka mai buakoni bwaai aika raraoi ni kabane ake E taekiningkami iai Iehova ae Atuami; a bane ni koro bukiia nako imi, akea te bwai teuana ae bwaka mai buakoia.”​—Iotua 23:14.

⁵ E na rangi ni kaokoro aron te maiu n ana waaki ae boou te Atua i aon te aba ma te maiu ni boong aikai ae rangi ni karawawata ma ni kabwaranano. E na bon rangi ni kaokoro bwa e na akea iai te buaka, te kakeru, te maiu ni kainnano, te ribuaka, te aoraki ao ai te mate. A nang kororaoi marurungia aomata ao a nang maekana te aonnaba ae e a tia n onikaki nakon te bwaretaiti. E na rangi ni kakukurei ao ni kakimwareirei te maiu iai bwa e na riaon ae ti kona ni kantaningaia. Eng ai bon te kukukurei nako naba kanoan te bong teuana ma teuana. Ai bon tamaroara te kaniwanga aei!

6, 7. (a) E kanga Iesu ni kaotiotii baika ti kantaningai aika a na riki i aan ana waaki ae boou te Atua i aon te aba? (b) A na kanga maate ni kona ni manga moana maiuia?

⁶ Ngke e mena Iesu i aon te aba ao e kakorakoraaki rinanon te taamnei ae raoiroi are mairoun te Atua bwa e na kaotiotii baika raraoi ma ni kamimi aika a na riki i aan te waaki ae boou i aon te aba ni kabutaa. N te katoto, e tuanga te mwaane temanna ae mwauku i nanon 38 te ririki Iesu bwa e na nakonako. Ao e taekinaki n te Baibara bwa e nakonako te aomata arei. (Wareka Ioane 5:5-9.) N te tai riki teuana, ao e a kaitiboo Iesu ma “te aomata ae mataki ma ngke e moa ni bungiaki” ao e a kaurei matana. Ao rimwi riki ngke e a titirakinaki te mwaane are e mataki ngkoa bwa antai Teuare e kamaiua ao e kaeka n taku: “Ma ngke a moa ni karikaki aonaba, ao e tuai men ongo te aba ba iai ane kaure matan ane bungiaki ni mataki. Ngkana tiaki mairoun te Atua Teuarei, ao E aki kona ni karaoa te bwai teuana.” (Ioane 9:1, 6, 7, 32, 33) E kona ni karaoi baikai ni kabane Iesu kioina bwa e kakorakoraaki iroun te Atua. E “kamaiuia ake a kai nanoia ni kani kamaiuaki” Iesu n taabo nako ike e nako iai.​—Ruka 9:11.

⁷ E aki tii kona ni kamaiua te aoraki Iesu ao ni kanakonakoa te mwauku ma ngaia e kona naba ni kauta te mate. N te katoto teuana, ngke e mate te teinnaine ae 12 ana ririki ni maiu ao e a karika te rawawata ae korakora nakoia ana karo. Ma e taku Iesu: “Te teinaine, I taku nako im, Uti.” Ao e teirake te teinnaine! Ko kona n iangoa aron aia namakini kaaro aikai ao ake a roko? (Wareka Mareko 5:38-​43a.) E na rangi ni ‘bati te mimi’ ngkana a kautaki aomata aika birion ma birion i aan ana waaki ae boou te Atua i aon te aba, kioina ngkai bon iai “manga-utiia akana raoiroi ao akana aki raoiroi.” (Mwakuri 24:15; Ioane 5:28, 29) A nang manga moana maiuia ma kantaningaan are a nang boni mamaiu nako naba n aki totoki.

8, 9. (a) Tera ae e na riki nakon te bure are mairoun Atam, n ana tai n Tautaeka Kristo ae Manna Tenga te Ririki? (b) E na boto i aon tera motikan taekaia maate?

⁸ A na boni kona ni karekea naba te maiu taani kautaki. E na aki motikaki taekaia taani kautaki ni kaineti ma aia bure ake a karaoi imwaini mateia. (I-Rom 6:7) N ana tai n Tautaeka Kristo are Manna Tenga te Ririki, ao a nang bane taani mena i aan te Tautaeka n Uea anne ake a ongeaba n ririkirake ni kororaoi, ae te kakabwaia ae reke man te karea ni kaboomwi are kabwakaaki. Teutana imwin teutana ao a nang boni kainaomataaki raoi man te bure are mairoun Atam. (I-Rom 8:21) “E oongaki te mate i Rouna [Iehova] n aki toki; ao E na kaoi rannimata te Uea ae Iehova mani maata ni bane.” (Itaia 25:8) E taekinaki naba n Ana Taeka te Atua bwa a na “kabaraki booki,” are e oti iai bwa a nang manga anganaki te rongorongo ae boou te koraki aika a maiu n te tai anne. (Te Kaotioti 20:12) A nang ‘reireiaki n te raoiroi akana maeka i aonnaba’ n te tai are e a onikaki iai te aonnaba aei nakon te bwaretaiti.​—Itaia 26:9.

⁹ A na motikaki taekaia ake a kautaki n te tai anne, tiaki ni kaineti ma te bure are rikiaia mairoun Atam, ma ni kaineti ma baike a rinei bwa a na karaoi. E taekinaki ae kangai n Te Kaotioti 20:12: “A kaetaki taekaia maate ni baike a koreaki ni booki akekei n ai aron aia makuri,” ae nanonaki iai aia mwakuri aika a karaoi imwini kautaia. Ai bon tamaroara aron Iehova ni kaotiota ana kaetitaeka ae riai, ana nanoanga ao ana tangira! Irarikin naba anne, “a na aki uringaki baike rimoa, ao a na aki manga rin n te nano” baike a karawawataaki iai ngkoa. (Itaia 65:17) A nang aki kona ni manga karawawataaki ni baika bubuaka ake a riki nakoia rimoa, kioina ngkai a a boou rongorongo aika kaungaunga ao e na rangi ni kakukurei te maiu n te tai anne. A nang bane ni mauna nako ururingani baika bubuaka ake a riki nakoia ngkoa. (Te Kaotioti 21:4) Ao ai bon anne naba ae e na riki nakoia te “koraki ae uanao” ake a na kamaiuaki n Aremaketon.​—Te Kaotioti 7:9, 10, 14.

10. (a) E na tera aron te maiu i aan ana waaki ae boou te Atua i aon te aba? (b) Tera ae e na kona ni buokiko n taraa raoi te kaniwanga?

¹⁰ A nang maiu aomata n akea te aoraki ao te mate i aan ana waaki ae boou te Atua i aon te aba. “Ane maeka iai e na aki kangai, I aoraki.” (Itaia 33:24) Ma a nang uti ni katoa ingabong taani maeka i aan te waaki ae boou i aon te aba ma namakinan rikirakeni marurungin rabwataia, ao te kimwareirei ni kantaningaan tamaroani kanoan te bong anne. A na ingainga nanoia nakoni mwakuri aika a karaunano karaoaia ao te itamwaomwao ma aomata aika a tabeakinia ma nanoia ni koaua. Ai bon raoiroira te kaniwanga aei! E aera bwa ko aki raira baan am Baibara nakon taetae ni burabeti akana n Itaia 33:24 ao 35:5-7? Ao kataia n iangoia bwa aongkoa ko mena naba n te tai anne. Karaoan anne e na kona ni buokiko n taraa raoi te kaniwanga.

A Aki Taraa Raoi te Kaniwanga Tabeman

11. Kabwarabwaraa aron raoiroini moanakin ana tautaeka Toromon.

¹¹ Ti riai n teimatoa ni mwakuri korakora ni kamatoaa ara kantaninga i aon te kaniwanga man te tai are ti moana iai reiakinan taekana, kioina ngkai ti boni kona naba ni manga kabuaa ara kantaninga anne. N te katoto, ngke e riki Toromon bwa uean Iteraera ngkoa ao e tataro nakon Iehova ma te nanorinano ni bubutii te rabakau ao te ataibwai bwa e aonga ni kona ni motiki taekaia Ana aomata n te aro ae eti. (Wareka 1 Uea 3:6-​12.) Ibukin anne, e mwaneweaki ae kangai n te Baibara: “Ao te Atua e angan Toromon te rabakau ma te ataibwai ae maiti kurikuri, ma te iango ae rababa.” Ni koauana, “e maiti riki rabakaun Toromon nakon rabakauia kaaini mainiku ni kabaneia, ao nakon rabakaun Aikubita ni kabanea.”​—1 Uea 4:29-​32.

12. Tera te kauring are e anga Iehova nakoia ake a na riki bwa ueea i aon Iteraera?

¹² Ma imwain anne ao e kauring Iehova nakon are e na riki bwa te uea bwa e “na aki kabatiaia ana aoti” ao e “na aki kabatiaia naba buna, ba e na aki rairaki nako nanona.” (Te Tua-Kaua 17:14-17) Ngkana e kabatiaia ana aoti te uea, e teretere iai ngkanne bwa e aki onimakina Iehova ae te tia Kamanomano, ma e onimakina riki oini korakoran ana taanga ni buaka ibukini kamanoaia ana aomata. Ao e rangi ni karuanikai naba kabatiaia buuaine, bwa tabeman mai buakoia boni beekan aika a wawaakina te taromauri ae kewe, ao a na kona ngkanne n raira nako nanon te uea man te taromauri ae koaua ibukin Iehova.

13. E kanga Toromon n aki taraa raoi te kaniwanga are e a tia n anganaki?

¹³ E aki mutiakini kauring akanne Toromon. Ma e boni karaoa raoi te bwai are e bon tua Iehova nakoia ueea bwa e na aki karaoaki. E ikotii nga ma nga aoti ao taan toka i aoia aoti. (1 Uea 4:26) E karekeia buuna ni mare aika 700 ao 300 buuna ni kewe, ao a bati mai buakoia aika a nako man natannaomata ake irarikina aika beekan. Ao ibukin anne “a raira nanona buna nakoia anti tabeman: ao e aki eti nanona nakon Iehova ae Atuana.” E a waakina te taromauri ae kewe ao ni kammaira Toromon n aron are a reireinna buuna aika beekan bwa e na karaoia. Ao ibukin anne, e taku Iehova bwa e na boni ‘burita uean Toromon mairouna.’​—1 Uea 11:1-6, 11.

14. Tera mwin ana aki ongeaba Toromon ao te botannaomata ae Iteraera?

¹⁴ E aki teimatoa ni kaatuua ana iango Toromon i aon te mwioko ae rine ao ni kakawaki are te tei ibukin te Atua ni koaua. E a taonaki nako nanon te uea n te taromauri ae kewe. Imwin tabeua te tai, e a riki te botannaomata ni kabane bwa taani kitana ao ni kabwaoua te koaua are e a karika kamaunanakoaia n 607 B.C.E. E ngae ngke e a manga kaokaki te taromauri ae koaua imwina riki irouia I-Iutaia, ma tabeua te tienture imwina e a kairaki Iesu bwa e na taekina ae kangai: “E na anaki mai roumi uean te Atua; ao e na anganaki te botanaomata ae kariki uaana.” Ao bon anne raoi ae riki. E taku Iesu: “Noria, e nang tiku maneabami i roumi ni maroaa.” (Mataio 21:43; 23:37, 38) Ibukin aia aki kakaonimaki te natannaomata anne, a kabuaa iai te mwioko ae rine ae te tei ibukin te Atua ni koaua. E a kamaunaaki Ierutarem ma te tembora irouia ana taanga ni buaka Rom n 70 C.E., ao a mwaiti mai buakoia I-Iutaia ake a reke maiuia ake a riki bwa taenikai.

15. Anga taiani katoto ibukia mwaane ake a aki kaatuui raoi aia iango i aon te bwai ae kakawaki ni koaua.

¹⁵ Temanna mai buakoia ana abotoro Iesu ake 12 bon Iuta Itekariota. E a tia Iuta n ongo ana reirei aika raraoi Iesu ao e a tia naba n nori kakai ake e karaoi Iesu rinanon ana ibuobuoki te taamnei ae raoiroi are mairoun te Atua. Ma e aki kawakina nanona Iuta. E mwiokoaki naba bwa e na kawakina te buua ae nnen aia mwane Iesu ma ana abotoro ake 12. Ma bon te “tia ira ngaia, ao e memena i rouna te buua-ni-mane, ao e uota nako are nneaki iai.” (Ioane 12:6) E a bon roko n tokina mwangainrangina ngke e a kaai ni boniwia ma mataniwia ibonga ake taani mwamwanaa te aba, bwa a na kamwanea Iesu n 30 te mwakoro n tirewa. (Mataio 26:14-​16) Temanna riki are e aki naba kaatuua iangoan te bwai ae kakawaki riki bon Tema, are raoraon te abotoro Bauro. E aki kawakina nanona Tema. E taekina ae kangai Bauro: “E kitanai Tema, ngkae e tangira aon te aba.”​—2 Timoteo 4:10; wareka Taeka N Rabakau 4:23.

Te Reirei Nakoira n Tatabemanira Nako

16, 17. (a) Tera aroni korakoran te kakaaitara ae ti a aitara ma ngaia? (b) Tera ae e na kona ni buokira ni kaaitarai ana waaki nako Tatan ake ti aitara ma ngaai?

¹⁶ A riai ana toro nako te Atua n iaiangoi katoto ake a taekinaki n te Baibara, bwa ti tuangaki iai ae kangai: “A bane n roko baikai i rouia ba bwaai n reirei i bukira, ao a koreaki i bukin reireiara, ngaira aika a roko i roura boong aika kaitira.” (1 I-Korinto 10:11) N taai aikai ao ti a maeka ni kabaneani bongin te waaki ae ngkai ae buakaka.​—2 Timoteo 3:1, 13.

¹⁷ E ataia Tatan te Riaboro are ngaia “atuan aon te aba” bwa “a kani bane ana bong.” (2 I-Korinto 4:4; Te Kaotioti 12:12) E na kabanea korakorana ni burebureia ana toro Iehova n uruana aia kakaonimaki ni koaua ngkai Kristian ngaiia. E tautaekana te aonnaba aei Tatan, n ikotaki naba ma taabo ni kanakorongorongo. Ma e ngae n anne iai irouia ana aomata Iehova te bwai teuana ae rangi ni korakora riki ae “te mwaka ae moan te korakora.” (2 I-Korinto 4:7) Ti kona n onimakina te mwaaka ae mairoun te Atua aei, bwa e na buokira n teimatoa ni kaaitarai ana waaki nako Tatan. Ai ngaia are ti a kaungaaki bwa ti na botumwaaka n tataro ma n onimakina raoi Iehova bwa e na bon “anga te Tamnei are Raoiroi nakoia akana butiia.”​—Ruka 11:13.

18. Tera te aroaro ae ti riai ni bwainna ni kaineti ma te waaki ae ngkai i aon te aba?

¹⁸ Ti bon rangi ni kakorakoraaki n ataakin ae e na waekoa ni kamaunaaki ana waaki ae buakaka ni kabanea Tatan ao a na kamaiuaki Kristian ni koaua. “E kume ni mauna aon te aba ma kaibabaruna: ma ane kakaraoa ae E tangiria te Atua, ao e teimatoa n aki toki.” (1 Ioane 2:17) N ataakin aei, e bon aki wanawana temanna mai buakoia ana toro te Atua ngkana e iangoia bwa iai te bwai teuana n te waaki ae ngkai i aon te aba ae bongana riki nakon reitakina ma Iehova! Bwa te aonnaba ae tautaekanna Tatan aio, ai aron te kaibuke ae tabe n iinako. E a tia Iehova ni katauraoa te ekaretia ni Kristian bwa kaanga te “booti ni kamaiu” ibukia ana toro aika kakaonimaki. Ngkai a tabe n uakaan ma te waaki ae boou i aon te aba, a kona ngkanne n onimakina raoi te berita aei: “A na teweaki nako taani kakaraoa ae buakaka: ao akana kaantaninga Iehova a na abana te aba.” (Taian Areru 37:9) Ai ngaia are teimatoa ni kaatuua am kantaninga i aon te kaniwanga ae tamaroa aei!

Ko Uringnga?

• Tera aroni Bauro ni kaineti ma te kaniwanga are e kona n reke irouna?

• E na boto i aon tera motikan taekaia te koraki ake a na maeka i aon te aba n aki totoki?

• Tera te aroaro ae wanawana ae ko na karaoia ni maium ngkai?

[Taamnei n iteraniba 13]

Ko iaiangoia bwa aongkoa ko karekea naba te kaniwanga n am tai ni wareki rongorongo aika n te Baibara?