June

Jìhóvà beè tãanè dee bá gbò nyòòne nvéè Kráìst mm̀ túá gbò gbááá tṍó e bà gé nyááá nyoone dìtõ̀ò ea bã́ kẽ. Ba beè olòó bọọgẹ̀ biigè va ló tṍó e bà náa beè ẹ̀bmà dẽe. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló neǹ tóm Pọ́ọ̀l nè Baanàbàs tṍó e bà géè kọ́ kpẹ̀a gbẹá Léstrà. Túá ból, gbò nen beè tú bàà bá tuumá va. Sõò tṍó e tṍó téní, gbò nàà uú boo beè “kììlà bùlà gbòa nvea bá va,” naa ní e sìgà ọ̀và beè tobmà dem̀ Pọ́ọ̀l vaá ié bùlà kọ a ú. (Tóm 14:19) Sõò Baanàbàs nè Pọ́ọ̀l beè kil dõona ketõ̀ò gé kọ́ kpẹ̀a. Éé ní ea beè sìlà aa m ẽ́? Ba beè naa kọọ̀ gã́bug nen á “nyoone nvéè Jíízọ̀s,” vaá ba nu dòòmà bá nè gbò bel e bà ló beè siè kpóó ló pá vígà. (Tóm 14:​21, 22) Ge kọọ̀ Baanàbàs nè Pọ́ọ̀l náa beè aa ló gè kọ́ kpẹ̀a tṍó e bà kpeesĩ́ ló bíígá ló beè dọ̀ bélè nè gã́bug nen. Be è kilsĩ́ gè sí tóm e Jìhóvà néi, àé tã́ànèi dee bá. w23.04 16-17 ¶13-14

Méné Dévìd beè kpeesĩ́ ló gã́bug gbò ọ́b, vó beè naa kọọ̀ gã́bug tṍó á olòó bàn nvèè bá lọl bá Jìhóvà mm̀ tã̀àgã ló. Dévìd beè agala boo kọọ̀ Jìhóvà ólò aalàẹ̀ a tã̀àgã ló. Olo é láá àgàlà nàgé boo naa vó. Kpá Káí náa kọ é agala boo kọọ̀ Jìhóvà é láá nèi nyìmànù nè kói kọbé è láá ĩ̀ìmà gbò tã̀àgã̀ e gé téní bá. Àé láá tú pá vígà àbèè gbò e bà náa gé fã́e kátogóí nvèèmà bá nèi mm̀ sìgà sĩ́deè. Náa kal ló béè kọọ̀ sìgà tṍó Jìhóvà náa ólò aalá bẹẹ tã̀àgã ló mm̀ sĩ́deè e géè ẹ̀bmà dẽe, è nyímà kọọ̀ àé áálá. Àé néi kà lèlà nú e íè bíi ló tṍó ea bọ́ló. Vóà naa, kilsĩ́ gè ié zìgà tṍó eo gé tãagã ló Bàrì, vaá ò agala boo kọọ̀ àé ẹb nú ea kil ní ló kátogóí, “vaá mm-mè tàn dénè nú ea di dùm” mm̀ ãa bàlà boo ea gé dú.​—Ps. 145:16. w23.05 8 ¶4; 13 ¶17-18

Àé dú lé be ò ká bùlà gbẹẹ́ boo gbò tã́áná dee bá eo íè tṍó eo téèlà tùlà o nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́. Mókà tã́áná dee bá ní eo é láá ká bùlà gbẹẹ́ boo é? Beè nú eo sẹ̀ẹ̀a sĩ́ dú gè bugi Kpá Káí àbèè ge kpáá palàge tãagã ló Bàrì, bugi togo boo bé ea é láá agẹlẹ ló o gbaa ló kilma ló Jìhóvà naa. (Ps. 145:​18, 19) Beè nú eo sẹẹ̀a sĩ́ dú gè toní kpãà neǹ Kráìst, bugi togó boo bé eo é láá ié lé gbaa ló kilma ló dõona gbò naa. (Kọ́l. 3:14) Òé láá emí gbò nú eo noò sẹ̀ẹ̀a sĩ́, nè nú ea náa vaá ò gbĩ́ gè teelá tùlà. Lọl tṍó tẹlẹ tṍó, olòó tení boo gbò nú eo beè emí ã́, vaá ò zọ̀ gbò e bàé síè ni kpóó ló naaá nu. (Pró. 13:20) À dú kà-kà kọọ̀, à íe deé e lóói ólò ọọ. É kọ níí tõó dọ̀ kọọ̀ née é láá teelá tùlà bẹẹ nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́? Ẽ́èe. Èé láá sí tóm nyòòmà bẹẹ nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ kọbèè tṍó e née íè nú ea é síèi kpóó ló. À dú kà-kà kọ àé láá tàvàlàí ló, sõò nyíéi é ẹ́ẹ tṍó e láà teelá tùlà gbò nu e sẹẹ̀a sĩ́. w23.05 27-28 ¶5-8

Ge nyimá kọọ̀ beele ní eé tóólá kọ̀láá kà nú ea silà aa mm̀ bẹẹ béèlàfùle, é náa kọọ̀ é kọ́ bẹẹ pọ́lọ́, sí tóm ló bẹẹ lọ̀, vaá òòà aa ló gè kpáá ié gbò lọ̀á. Èé láá teelá teè dùmí iná kùbmà be è náa vó. Be o beè nè pọ́lọ́ béèlàfùl vaá nóo láà òòmà bá, tú kọ̀áá kà tã̀àgã̀ ea silà aa m. Ó gá pee o kói nè o tṍó gè olòó leevè bel o bá àbèè ge bẽgẽ bel o bá, àbèè dõona gbò. Tãa vó, zìgà kọ o beè siè pọ́lọ́, vaá ò piigà bé eo kpóó sim tùlà naa gè naa nú ea dú lé kátogóí. Beè o bug bẽ́gẽ̀ ni bel ló pọ́lọ́ eo beè sì, tãagã ló Jìhóvà, kọ́ o pọ́lọ́ tẹlẹ bàlà kẽ, vaá ò ban ia ló lọ̀líé bá. (Ps. 25:11; 51:​3, 4) Tãagã ló gbò eo beè sí pọ́lọ́ vaá ò ban nvèè bá lọl bá gbò kànen be à dú bíi kọ ó naa vó. (Jém̀z 5:​14, 15) Nó nu lọl ló gbò o lọ̀, vaá ò piiga boo gè naa gbò nú ea é náa kọ ó gá ié ná gbò lọ̀á. Be ò náa vó, òé gbóó láá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é íé ni sàn nyíe ló, vaá àé nveè bá nè ni.​—Ps. 103:​8-13. w23.08 28-29 ¶8-9

Jèhóíadà ní ea beè nvèè bá nè méné Jèhóàsh kọ á dú lé nen ẽ́. (2 Kíǹ. 12:2) Vó beè naa kọọ̀ ménéí á gbĩ́ gè naa nú ea léémá Jìhóvà tṍó ea beè di-dí ãa gbálà. Sõò tṍó e Jèhóíadà ni ú lọ̀l, Jèhóàsh beè gbóó pãane tṍ ló gbò méné e ba beè òòà aa ló ge fã̀ Jìhóvà. (2 Kró. 24:​4, 17, 18) Nyíè Jìhóvà beè palàge bììlà, vaá “a beè kilsĩ́ gè lẹ̀ẹ̀là gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì e bà dì vá zẹ̀ẹ̀ má va kọbé bà oòa kẽ . . . , sõò bà náa beè pãane tṍ.” Bà náa beè pãane tṍ ló Zèkàráíà ea dú nvín Jèhóíadà, e náa beè dú áá neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì nè neǹ vààlà gyọ́ọ̀ Jìhóvà, sõò a beè dú nàgé nvín vígà tẹ̀ Jèhóàsh. Kàsĩ́, Méné Jèhóàsh beè fẹ́ Zèkàráíà. (2 Kró. 22:11; 24:​19-22) Jèhóàsh náa beè siiá ná pọ̀ ló Jìhóvà. Jìhóvà beè kọọ̀: “M̀ é nveemà lẹ́ gbò e bà nveemàm lẹ́.” (1 Sám. 2:30) Gbò bé pá Sìríà beè bé èlbá bá gbò bé Jèhóàsh “e ba beè palàge bọọ́ tõ̀ò” vaá “tú agẹbá kom” nvee ló Jèhóàsh. (2 Kró. 24:​24, 25) Pá a gyóòlo beè gbóó fẹ́ẹ boo béè kọọ̀ a beè fẹ́ Zèkàráíà. w23.06 18-19 ¶16-17

Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè tú gã́bug tṍó kọọmá kpẹ̀a vaá noomà nuù gbò nen gbẹá Ẹ́fẹsọ̀s. (Tóm 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) A beè palàge vùlè pá vígà vaá gbĩ́ gè nvèè bá nèva kọ bàá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà. Gbò e bà di Ẹ́fẹsọ̀s beè zẹ́ẹ́ dú gyóòlo nè kyáá nòòmànù vaá olòó fã̀ zọ. Ba beè palàge ié dùm e bè náa õoà vaá kẹ́ẹ náa beè sií va ló ba pọ́lọ́ láb. Bel ea dú pọ́lọ́ ní e bà ólò lò gbẹá kĩée e bà bṍóná nè gbẹá kè sẹ̀lẹ̀nù ge fã̀ ba ńbàlì e. (Ẹ́fẹ. 5:3) Gã́bug gbò e bà di boná beè “oo ba kẹ́ẹ,” ea tõó dọ̀ kọọ̀ “bà náa íe tọ ló.” (Ẹ́fẹ. 4:​17-19) Bug gbò e bà di Ẹ́fẹsọ̀s náa beè olòó bẽgẽ̀ va bel besĩ́ bà kalá nyimá ló nú e Bàrì ẹb kọ à dú lé nè pọ́lọ́. Vó ní ea náa vaá Pọ́ọ̀l à kọọ̀, ‘ba bùlà ólò kuu gín, ba nyíe aa deè àgà vaá bà náa nyímá tọ́ọ̀ nu ẽ́. Vó à gbóó naa kọ bà á gá ié dùm ea aa bá Bàrì.’ Sìgà gbò e ba beè di Ẹ́fẹsọ̀s náa beè ká ba lóó gbẹẹ́ mm̀ gín. w24.03 20 ¶2, 4; 21 ¶5-6

A beè dú bíi kọọ̀ Gídìòn á tú agẹbá siimá tóm dì belí neǹ bèèla. Bílá deè deé e bé beá vaá pá Míìd à teeláá, Gídìòn beè kpenè va lọl kolo-kolo kẽè Jézrẹẹ̀l iná Pène Jọ́dàn. (Jọ́j. 7:22) É kọ Gídìòn beè elá gbẹá gã́ pène Jọ́dàn? Ẽ̀èe! Lóó va beè ọọ, sõò Gídìòn nè 300 nená beè fùl pèneá vaá kilsĩ́ gè kpó va. Dee deè nvée, ba beè sii pá Míìd vaá bé va èlbá. (Jọ́j. 8:​4-12) Gídìòn beè dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é neèe kói, vaá Jìhóvà náa beè kẹlẹ́ẹ. (Jọ́j. 6:​14, 34) À íe tṍó e Gídìòn nè pá a gbò géè tú kpóó tọ kpoomá bàà kà méné e ba beè di boo nom̀ tee. (Jọ́j. 8:​12, 21) Sõò, tení dú ló nvèè bá ea aa bá Jìhòvà, pá Ízràẹ̀l beè sií va vaá bé va èlbá. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, gbò kànen é láá dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà, ea dú nen e “lóóe náa ólò ọọ àbèè ge kọọ̀ àé ọọ dọ̀.” Àé né va kói tṍó ea dú va bíi ló.​—Àìz. 40:​28, 29. w23.06 6 ¶14, 16

Èé láá elá àgàlà mm̀ bẹẹ nyíe kọ̀láá bé e ẹ̀bmà ea élaí sĩ́ meà naa. Vóà naa, dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. Bugi togó boo bé e Béràk beè bé èlbá tṍó ea tõó boo tùle ea aa bá Jìhóvà naa. Náa kal ló béè kọọ̀ tọ́ọ̀ kà sòbà nè gbọ gè uuá deè náa beè di dó Ízràẹ̀l, Jìhóvà beè kọọ̀ Béràk á àà gé bé gbò bé Síserà e bà dú Kénaàn, e ba beè ié gbõ̀òme nuù bé. (Jọ́j. 5:8) Neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea bée kọlà Dẹ́borà beè kọ́ nè Béràk kọ á kil kĩée e kẽ ọ́ọ́gá gé bé Síserà nè 900 kà faà bé ea beè faalá. Náa kal ló béè kọọ̀ kĩée ea ọ́ọ́gáí é láá palàge leé ló gbò bé Síserà, Béràk beè gbàntṍ ló tùleá. Tṍó e gbò béá íná Boo Gù Tébọ̀, Jìhóvà beè naa kọọ̀ gbele agẹbá boo á dọọ. Gbò faà bé Síserà beè siilá gbẹá gbàà gbá vaá Jìhóvà beè naa kọọ̀ Béràk á bé èlbá. (Jọ́j. 4:​1-7, 10, 13-16) Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, Jìhóvà é náa kọ é bé èlbá be è dẹlẹ́ẹ nyíé boo vaá tõó boo gbò tùle ea néi tenmá bá a bõ̀ònatõ̀ò. w23.07 19 ¶17-18

À dú bíi kọ é ié ĩ̀ìmà kọbé è láá ié dùm e bè náa tá. Dì belí gbò gyóòlo Bàrì e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó ea kil nvéeá, à dú bíi kọ é ĩ̀ìmà elá dọ̀ọ̀mà tṍó e Bàrì é ḿm̀-mè gbò a zìgànù. (Híb. 6:​11, 12) Kpá Káí tú bẹẹ dìtõ̀ò doolé ló neǹ kìl ól. (Jém̀z 5:​7, 8) Neǹ kìl ól ólò fó nu vaá tṍ múú ló gbò nú ea beè fò, sõò náa ólò nyimá kà lèlà tṍó ea é bọọ. Vóà naa, neǹ kìl ól ólò ĩ̀ìmà elá, vaá dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kọọ̀ àé beè buulàẹ̀ gbò nú ea beè fòè. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, è ólò sí gã́bug tóm kọbé è láá nyoone nvéè Kráìst, náa kal ló béè kọọ̀ née nyímà “dee e [bẹẹ Tẹ̀ íe] é dú.” (Máát. 24:42) È ólò ĩ̀ìmà elá vaá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é ḿm̀-mè dénè gbò nú ea beè zìgà kà lèlà tṍó ea bọ́ló. Be née íè ĩ̀ìmà, lóói é láá ọọ naa ní eé dọ aa mm̀ kà-kàí. Èé láá dààmà nàgé togó gè naa gbò nú ea tõoí ló kọ àé man ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe nèi kátogóí. Sõò, be è élá vaá ié ĩ̀ìmà tẹlẹ ke kùbmà, èé íé dùùà.​—Máí. 7:7. w23.08 22 ¶7

Be è tú kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ kpá Dániẹ̀l 2:​41-43 doolé ló dõona kà gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ kpá Dániẹ̀l nè kpá Kùùà Nù, èé gbóó láá agala boo kọọ̀ kpóó tọọ̀ ńneǹ téá tõó dọ̀ gbò e bà gbááá ló vaá kọ̀là Anglo-America, ea gé bẹl bàlà booí kátogóí. Kilma ló nakà kpóó bẹlbẹ̀l bàlà booí, Dániẹ̀l beè kọọ̀ “báàsĩ́ ea di ló boǹ ménéá é agaló vaá báàsĩ́ gbọ́ọ́ ló.” Éé ní ea náa vaá báàsĩ́ é gbọ́ọ́ ló é? Boo béè kọọ̀ gbò e bà di mm̀ nakà boǹ méné e bà tõó dọ̀ loo bã́á, é ọọvẹ ló ba kpóó naa ní e bà náa é láá tú ba kói siimá tóm. À íe gã́bug nú e nóò lọl ló kpóó tọọ̀ ńneǹ té e Dániẹ̀l beè baatẽ́á. Túá kà, kpóó ea gé bẹl bàlà booí ea dú Anglo-America a zógè kọ à palàge ièè kpóó. Dì belí nu dòòmà bá, ba beè bé èlbá Túá Tóm nè Bàà Tóm Bé Bàlà Booá. Sõò, lóó nakà kpóó bẹlbẹ̀lí a ọọ, vaá àé kilsĩ́ gè ọọ boo béè kọọ̀ gbò e bà dìvá kè kẽ gé béá ene vaá be nagé kpóó ea gé bẹl. Ní ea égè bàà, kpóó bẹlbẹ̀lí ní ea dú dee deè nvéè kpóó ea é bẹl besĩ́ Boǹ Méné Bàrì kálá nvèè kùbmà ló boǹ méné gbò nen ẽ́. w23.08 10-11 ¶12-13

Gbò tã̀àgã̀ e Dévìd beè kpeesĩ́ ló beè naa kọọ̀ sìgà tṍó á ié tã̀àgã̀ bùlà. (Ps. 18:​4, 5) Sõò, Jìhóvà beè vùlèe vaá ẹ̀b nú ea kilíé ló, vó beè naa kọọ̀ lóóe á dĩ̀ìnà. Jìhóvà beè faalá a kóò e lóóe ni ọọí kilma “gbàà bṹú-bṹú sĩ́ víl” nè “gbò ketõ̀ò bõ̀séi e múú dì.” Níí beè naa kọọ̀ Dévìd á kpáá tú zààvà fã̀àmà Jìhóvà. (Ps. 18:​28-32; 23:2) Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, ‘vulè Jìhóvà ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ní ea náa vaá è gáà u tà’ tṍó e kpeèsĩ́ ló tã̀àgã̀ deè nieí é. (Làm. 3:22; Kọ́l. 1:11) Dévìd beè kpeesĩ́ ló gã́bug nuù gẹẹ-gẹẹ ló, vaá a beè ié gã́bug gbò ọ́b e bà palàge ié kpóó. Sõò a beè ié kpènà boo béè kọọ̀ Jìhóvà vulèe. Dévìd beè mòn kọọ̀ Jìhóvà dièé ló kèbá kọ̀láá kà dìtõ̀ò, vaá níá beè sièe kpóó ló. Vó ní ea beè naa vaá à ọlí kọọ̀: “[Jìhóvà] beè dùùlàm lọl bá kọ̀láá kà nú ea géè siimàm pọ̀” ẹ. (Ps. 34:4) Náa kal ló béè kọọ̀ pọ̀ beè palàge sii Dévìd, a beè bé èlbá gbò nú ea géè siimàe pọ̀ boo béè kọ a beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà vulèèe. w24.01 30 ¶15-17

Nó nu lọl ló pọ́lọ́ béèlàfùl e Jèhóàsh beè nè. Tṍó e Pọ̀b Neǹ Vaàla Gyọ́ọ ea kọlà Jèhóíadà ú, Jèhóàsh beè gbóó bã̀àà gì pọ́lọ́ kóò. (2 Kró. 24:​17, 18) A beè beeláfùl ge gbàntṍ ló gbò méné e bà di Júdà e bà náa beè vùlè Jìhóvà. Òé láá zìgà kọọ̀ Jèhóàsh náa gáẹ̀ beè zọ̀ íb gbòí naaá nu, boo béè kọọ̀ bà géè naa nú ea dú pọ́lọ́. Sõò, Jèhóàsh beè gbàntṍ ló pá a kóòí. Kàsĩ́, tṍó e Zèkàráíà ea dú nvín vígà a kà gbĩ́ gè lelée dee bá, Jèhóàsh beè kọ bàá fẹ́ẹ. (2 Kró. 24:​20, 21; Máát. 23:35) Ẹ̀b bé e níí beè dú pọ́lọ́ naaà! Tṍó e Jèhóàsh ã́àa aa kẽ, a beè naa nú ea dú lé, sõò tṍó e tṍó téní, náa beè fã̀ nà Jìhóvà, vaá a beè gbóó dú neǹ fẹ̀ neǹ. Dee deè nvée, pá a gyóòlo beè fẹ́ẹ. (2 Kró. 24:​22-25) A dùm náa gáẹ̀ beè mèà naa vó, be a beè kilsĩ́ gè gbàntṍ ló Jìhóvà vaá gbàntṍ ló gbò e bà vulè Jìhóvà! w23.09 9 ¶6

Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ neǹ tóm Pítà é láá kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Vó beè naa kọọ̀ Jíízọ̀s á tú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló kọọmá nè Pítà kọọ̀ “pọ̀ á gá sií ni.” Bé e Jíízọ̀s beè dẹlẹ nyíé boo Pítà naa beè nyaaná zivekà dùm Pítà. Pítà nè a vígà Ándrù beè sọ̀bá ba pííla gè sí dọọ̀ vaá tú dénè ba tṍó duumá gbò e bà gé nyoone nvéè Mèsáíà, vaá nakà béèlàfùlí beè màn gã́bug tã́áná dee bá nèva. (Máàk 1:​16-18) Pítà beè mònmà dẽè gã́bug tóm dũ̀ùnè, boo béè kọ à géè nyoone nvéè Kráìst. A beè mòn tṍó e Jíízọ̀s bó gbò zọ̀ló, kpó zọ lọl mm̀ gbò nen, vaá kẽee gbò nen lọl kemà ú. (Máát. 8:​14-17; Máàk 5:​37, 41, 42) Pítà beè ié kùùànù vaá mòn tṍó e Jíízọ̀s dú méné boo Boǹ Méné Bàrì, vaá níí náa beè táẹ́ nyíe. (Máàk 9:​1-8; 2 Pít. 1:​16-18) Mm̀ kà-kà, Pítà náa gáẹ̀ mòn gbò nuí be náa beè nyoone nvéè Jíízọ̀s. Nyíée beè palàge ẹẹ kọọ̀ náa beè sọ̀ẹ̀ tọ́ deè kọ a ọ́ọ́-ọọ á naa kọ á gá ièè gbò tã́áná dee báí! w23.09 21 ¶4-5

Mm̀ a túá kà kpá lẹ̀ẹ̀la tóm, neǹ tóm Pítà beè tú moǹ bel ea kọ́ọ̀, “vulei ene mm̀ agẹbá” loomá bel. Nakà vulèí ólò naa kọọ̀ “gbele tõ̀ò pọ́lọ́ e nen ni sí á dú gè ẹ̀b lọ̀l dẽesĩ́.” (1 Pít. 4:8) Be à sẹlẹ, Pítà beè kẽ̀èa boo nú e Jíízọ̀s beè noomàe gã́bug gbáá ea kil nvéeá ea kil ló gè ia ló pọ́lọ́. Tṍóá, àé láá dú kọọ̀ a beè tõó ló Pítà kọọ̀ be à iàẹ̀ ló pọ́lọ́ neè a vígà “àlàbà tóm,” à íèè sàn nyíe. Sõò Jíízọ̀s nóòmà Pítà nè beele kọọ̀ é ia ló pọ́lọ́ “77 tóm,” ea tõó dọ̀ kọọ̀ née é bugi gã́bug tṍó e ia ló pọ́lọ́ e nen síi. (Máát. 18:21) Beè ge tú nakà dùùlà bá deè tṍí siimá tóm tavàlà ní ló, lóó ni á gá ọọ! Sìgà tṍó à ólò tàvàla ló gbò gyóòlo Jìhóvà gè ia ló pọ́lọ́ boo béè kọọ̀ bà náa gbõoma. Nú ea palàge dú bíi kọ ó naa kátogóí dú gè ia ló pọ́lọ́ e neǹ vígà beè sí ni vaá ò zọ́ẹ naaá fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló. w23.09 29 ¶12

Tṍó e Jónà beè di gbàà gyã́à, a beè kìlmà kpá ló kẽ, ọgá, dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é dã́è a tã̀àgã ló, vaá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é nveenìè bá neèe. Tṍó e tṍó téní, gyã́àa beè gbóó kpọ̀ Jónà tẹlẹ boo kpò, vaá a beè sí tóm e Bàrì beè nèeá. (Jónà 2:10–3:4) Tṍó eo gé téní bá tã̀àgã̀, é kọ à ólò tàvàlà ní ló gè kọ́ o tã̀àgã̀ nè Jìhóvà? Sẹ̀ lóó ni ólò ọọ ló gè nó Kpá Káí é? Kẽea boo kọọ̀ Jìhóvà palàge dã́ ból ló o dìtõ̀ò. Vóà naa, kọbèè ò tú gbálà ńkem̀ tṍó tã̀àma ló Bàrì, nyimá kọọ̀ Jìhóvà é áálá, vaá òé láá agala boo kọọ̀, àé né ni kà lèlà nú ea dú ni bíi ló. (Ẹ́fẹ. 3:20) Beè zọ̀ kpá ló àbèè tã̀àgã̀ bùlà náa kọ ó gá láá bugi àbèè ge nó Kpá Káí, òé láá pãane tṍ ló gbò dọ̀ Kpá Káí àbèè bẹẹ gbò kpá e ba beè naa rẹ́kọọ̀d. Ge pãane tṍ ló sọ́l àbèè ge ẹ̀b vídiò ea di boo jw.org é láá nvèè nàgé bá nè ni. Tṍó eo tãàgã̀ ló Jìhóvà vaá ò gbĩ́ ààla gbò nú ea dú ni bíi ló lọl mm̀ bẹẹ gbò kpá, ò gé ban Jìhóvà kọ á nè ni agẹló. w23.10 13 ¶6; 14 ¶9

Gbò nú ea beè di mm̀ tọ kàn káíá nè gbò nú ea di mm̀ bàà kà tọọ̀ káí e ba beè tib Jèrúsalẹ̀ma beè belá. À íe bàà kà àn ea beè di ló​—“Ketõ̀ò Káí” nè “Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Lee”​—e báà kàn ní ea beè nvèè kele zẹ̀ẹ̀ẹ. (Híb. 9:​2-5; Ẹ́xọ. 26:​31-33) Té sã́ e bà tú nóò kpé naamá nè gbàni vààla gyọ́ọ e bà ólò mùn ínsèns boo, nè fétúlú e bà ólò sẹlẹ mm̀ tọọ̀ káíá, beè di Ketõ̀ò Káíá. Áá gbò vààla gyọ́ọ e ba beè “tṍ va nóo ból” ní e log beè tenmá kọ bàá bã Ketõ̀ò Káí vaá sí ba tóm ea di káí é. (Nóm. 3:​3, 7, 10) Kpó zíl ea tõó dọ̀ kọọ̀ Jìhóvà di kĩá beè di Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Lee. (Ẹ́xọ. 25:​21, 22) Áá pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ ní ea é láá tení kè kẽè bàá kàna vaá bã Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Leeá Deè Vààla Gyọ́ọ̀ Úù Pọ́lọ́, ea ólò sẹ̀ẹ̀a buù gbááẹ́. (Lìv. 16:​2, 17) À ólò faalá miì nom bãama Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Leeá vaá vaalá gyọ́ọ boo ńlẹ́ẹ̀ pọ́lọ́ nè boo pọ́lọ́ dénè pá Ízràẹ̀l. Tṍó e tṍó téní, Jìhóvà beè naa kọ bàá dã́ ból ló nú e gbò nú ea beè di mm̀ tọ kàn káíá tõó dọ̀.​—Híb. 9:​6, 7. w23.10 27 ¶12

Lọl tṍó tẹlẹ tṍó, Kpá Káí ólò ãanéí kọ é ‘vùlè ene.’ (Jọ́ọ̀n 15:12; Róm̀ 13:8; 1 Tẹ̀s. 4:9; 1 Pít. 1:22; 1 Jọ́ọ̀n 4:11) Vulè dú kpãa ea dìí m, e tọ́ọ̀ nen náa é láá mòn. Vóà naa, mósĩ́ deè ní eé láá naa kọọ̀ dõona gbò á nyimá kọ è vulè va ẹ́? Èé láá naa vó tení dú ló bé e lóò bel vaá labví láb naa. À íe gã́bug sĩ́deè eé láá naa kọọ̀ pá vígà á nyimá kọ è vulè va. Nee sìgà nu eé láá naaí: “Loi kà-kà bel nei ene.” (Zèk. 8:16) “Diaí mm̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló.” (Máàk 9:50) “Nveenii ka ló ene èlmà bé eo nveènìì ka ló bọọ bá naa.” (Róm̀ 12:10) “Tui ene boo lé bá.” (Róm̀ 15:7) “Iai ló pọ́lọ́ nèi ene.” (Kọ́l. 3:13) “Nveenii bá toolai nyèè tò ene.” (Gàl. 6:2) ‘Nveenii nyíé gbàà ene.’ (1 Tẹ̀s. 4:18) “Nveenii bá nei ene.” (1 Tẹ̀s. 5:11) ‘Tãagãi ló Bàrì mai ene.’​—Jém̀z 5:16. w23.11 9 ¶7-8

Buù dee, è ólò kpeesĩ́ ló gbò dìtõ̀ò ea bĩ́íná kọ é ié agẹ zìgà. Dì belí nu dòòmà bá, è ólò nè béèlàfùl ea kil ló íb kóò eé bãaà, kólì kyáà, tọọ̀ kpá eé sí, nen eé ílí àbèè ge iá, gã́bug nvín eé íe, nè íb tóm eé sí. Èé láá bĩiná bẹẹ bá kọọ̀, ‘É kọọ̀ gbò nú em saà ge naa zógè kọ m̀ agàla boo kọọ̀ Boǹ Méné Bàrì é gé nyaaá ló nakà pọ́lọ́ bàlà booí? Sẹ̀ gbò nú em saà ge naa belí níí gbò e bà ẹb kọọ̀ ú ní ea dú kùbmà kọ̀láá kà nu ẽ́?’ (Máát. 6:​19, 20; Lúùk 12:​16-21) Èé láá nè lé béèlàfùl be è siè kpóó ló bẹẹ zìgà vaá agala boo kọọ̀ Boǹ Méné Bàrì a íná kuló. È ólò kpee nagé sĩ́ ló gbò ẹ̀bmà ea bĩ́íná kọ é ié agẹ zìgà. Èé láá kpeesĩ́ ló bíígá ló, agẹbá zọ̀ ló, àbèè dõona kà gbò dìtõ̀ò ea é láá ọọvẹ́i ló. Túá ból, àé láá tõoí ló belí kọọ̀ èé láá ĩ̀ìmà gbò tã̀àgã̀ e di bá. Sõò beè gbò tã̀àgã̀í náa valẹ̀ bá iná kùbmà, àé dú bíi kọ é ié agẹ zìgà kọbé è láá kilsĩ́ gè tú ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe fã̀àmà Jìhóvà.​—1 Pít. 1:​6, 7. w23.04 27 ¶4-5

Jìhóvà gbĩ́ kọ é sí tóm nyòòmà nvéè bẹẹ tã̀àgã ló. Dì belí nu dòòmà bá, ene kà vígà págbálà é láá bàn Jìhóvà kọbé bà neèe tṍó naa ní ea é láá siè pọ̀bkà bõ̀ònaló. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà é láá aalá a tã̀àgã ló é? Àé láá naa kọọ̀ vígà págbálàí á ié agẹló gè bã̀àma ló a tẹ̀ tóm. Sõò, àé dú bíi kọọ̀ vígà págbálàí á sí ló a tẹ̀ tóm gé kọ́ nèe. Àé dú bíi kọ á olòó kẽeé nyíe. Àé láá tú dee ea gáẹ̀ bõomá séi siimá tóm dẽè níí dõona neǹ àbèè kọọ̀ à kọ́ bàá gá kpẽè kpègè neèe deé ea é síè pọ̀bkà bõ̀ònalóá. Jìhóvà gbĩ́ kọ é olòó kọ́ bẹẹ tã̀àgã̀ neèe kọ̀láá tṍó. Dì belí bé e Jíízọ̀s beè tẹlẹ bàlà kẽ naa, níì dénè nú e bĩ́ìnà bá Bàrì ní eé láá ié kà lèlà tṍó e bĩ́ìnàeé nì. (Lúùk 11:9) Vóà naa, lóó ni á gá ọọ! Olòó tãagã ló Bàrì lee. (Lúùk 18:​1-7) Tṍó e náa vó, è náà kọọ̀ Jìhóvà á nyimá kọ à palàge biíi. È zógè nàgé kọọ̀ è íè zìgà kọ àé láá nvèè bá nèi. w23.11 22 ¶10-11

Jìhóvà beè zìgà nè a kóò Ébràhàm kọọ̀ dénè dó ea di bàlà booí é íe tã́áná dee bá tení dú ló nvín ea aàẹ́ m. (Jén. 15:5; 22:18) Boo béè kọọ̀ Ébràhàm beè ié agẹ zìgà mm̀ Bàrì, a beè agala boo kọọ̀ nú e Bàrì beè zìgàí é ḿḿ-má. Náa kal ló béè kọọ̀ Ébràhàm beè toolá 100 gbáá vaá a va à toolá 90 gbáá, dóm nè va e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí gáà beè íe nvín. (Jén. 21:​1-7) Sõò, Kpá Káí kọ́ọ̀: “Ébràhàm beè dẹlẹ nyíé boo Bàrì vaá ié ból dẽesĩ́, boo tṍó e nu ea géè ból dẽesĩ́ boo náa è dì, vaá à gbóó tení dú ló vó dú ‘tẹ̀ gbò e bà aa gã́bug kpá dó’ dì belí bé e Kpá Káí beè kọ́ naa.” (Róm̀ 4:18) Ò nyímà kọọ̀ nú e Ébràhàm beè ẹ̀b dẽesĩ́á beè naaá. A beè dú tẹ̀ Áízèk, ea dú nvín ea géè ẹ̀bmà dẽe kpã́á deeá. Éé ní ea beè naa kọọ̀ Ébràhàm á agala boo kọọ̀ Bàrì é ḿm̀-mè a zìgànù ẽ? Boo béè kọọ̀ Ébràhàm beè nyimá ló Jìhóvà, “A beè palàge agala boo kọọ̀ . . . Bàrì é láá naa nú ea beè zìgàa.” (Róm̀ 4:21) Jìhóvà beè tenmà Ébràhàm naamá neǹ lé lab dògò boo béè a zìgà.​—Jém̀z 2:23. w23.12 8 ¶1-2

Nvín ãa gbálà e bà dẹlẹ nyíé boo ólò tú ọ̀ẹ̀ dẽe siimá dénè tóm e bà née. Bugi togó boo lé nu dòòmà bá Jíízọ̀s. À ólò tú tóm e Jìhóvà née kolmá nu vaá náa ólò tẹlẹ̀ gbẹ́gẹ̀lẹ̀ bãana tṍó ea tavàlà ge sì. A beè vùlè gbò nen, bọọ èlmà tõo gbò e bà géè nyoonée nvée vaá a beè di kpènà ló gè tú a dùm pee vá boo. (Jọ́ọ̀n 13:1) Nó Jíízọ̀s tení dú ló gè tú agẹ bá siimá dénè tóm e bà né ni. Be nóò nyímà lèlà bá gè siimá, kìlmà kpá ló kẽ vaá ò bĩiná nvèè bá lọl bá pá vígà e togó va tulà nu. Ó gá tú gbò nyíe siimá tóm. (Róm̀ 12:11) Tãa vó, sí dénè tóm e bà né ni, ‘belí kọ o gé sí nè Dõò, e bè níì nen nì.’ (Kọ́l. 3:23) Tã́gíní bé e nóo gbõomàa, kìlmà kpá ló kẽ vaá zìgà o lọ̀.​—Pró. 11:2. w23.12 26 ¶8

Nyíéi ólò ẹẹ tṍó e diià múú vaá dũunà pá tọọ̀ Jìhóvà. Gbò e bà ni náa vó é láá mòn kọọ̀ bel e neǹ ọ́lì sọ́l Dévìd beè emíá dú kà-kà, a beè emí kọọ̀: “Ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe á di ló nen e [oló Jìhóvà] sa vaá túe nvea ló, kọbé à láá tõó mm̀ o gba be.” (Ps. 65:4) Jìhóvà náa ólò sọ̀tọ́ deè kọọ̀ kọ̀láá nen á bã mm̀ a gbà be. Jìhóvà ólò sà gbò e bà zógè kọ bà íèè tàn ge dú pá a kóò. (Jém̀z 4:8) Tṍó eo kiǹ lóó nè Jìhóvà vaá dììa múú, òé láá agala boo kọọ̀ tṍó e tṍó é téní, àé ‘dọọvẹ a tã́áná dee bá boó ni dọ̀ọ̀mà tṍó e tọ́ọ̀ nu náa é nán ni.’ (Mál. 3:10; Jèr. 17:8) Dììa múú ní ea dú dààà togó o gè fã̀ Bàrì e. Àé dú bíi kọọ̀ ó pììga boo gè tõó dùm ea é gbááá ló o gè kìn lóó nè Bàrì bã̀àna tṍó eo kpeèsĩ́ ló ẹ̀bmà àbèè tàvàlà dìtõ̀ò. (Ẹ̀klì. 5:​4, 5) Dì belí nen eo gé nyoone nvéè Jíízọ̀s, àé dú bíi kọ ó nó a nu dòòmà bá vaá palàge gbànee tṍ ló.​—Máát. 28:​19, 20; 1 Pít. 2:21. w24.03 8 ¶1-3

Be náa ólò leemá o va nè ọ̀ọ̀ ge gbai naaá nuà? Éé ní eo é láá naanii ẽ́? Bugi togó boo sã́ e bà nveè. Túá ból, náa ólò palàge bẹ̀. Àé dú bíi kọ bàá kilsĩ́ gè tú báà-báà kã́áni nvee dẽe kọbé à palàge bẹ̀. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, òé láá olòó tui ńkem̀ tṍó diimai ló ene buù dee. Piigaí boo gè naanii nú e pálaa bọ̀ì é dé kpéè ló. (Jém̀z 3:18) Be ò náa nii ńkem-kem, bọọ vulè é láá kpáá bọọ dọ̀ ló. Fã̀dẽe palàge dú bíi mm̀ ílà dóm nè va. Èé láá tú doolé ló fọ́ọ́lọ́ ea ólò naa kọọ̀ sã́ á kilsĩ́ gè bẹ̀. Kĩée e fọ́ọ́lọ́ á gé, sã́ ólò gbẹá boo gimí. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, beè dóm nè va náa fã dẽè ene, vulè e bà ié kilma ló ene é láá vàlẹ̀bá ọ̀b tọ́ọ. Sõò, beè dóm nè va piiga boo gè fã̀ dẽè ene, àé náa kọọ̀ ba vulè á kilsĩ́ gè bọọ dọ ló. Kẽ̀èa boo kọọ̀, níì ge tuumá kọ ò fãè dẽe o dóm àbèè o va ní ea dú bíi é nì, sõò o dóm àbèè o va á nyimá kọ ò fãèe dẽe. w23.05 22 ¶9; 24 ¶14-15

Kpá Káí kọ́ nú ea kil ló gbò gyóòlo Bàrì e ba beè tení bá tàvàlà dìtõ̀ò àbèè nàà uú boo ea aa bá pá ba gbò ọ́b, vaá pọ̀ à sií va. (Ps. 18:4; 55:​1, 5) Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, è ólò láá kpeesĩ́ ló nàà uú boo gbẹá tọọ̀ kpá, ól tóm, vaá pá bẹẹ tọ àbèè kpóó ea gé bẹl ólò láá biigèi ló. Sìgà tṍó kpálói ólò palàge zọ̀ vaá belí kọ èé gé ù. Kọ̀láá tṍó e dìtõ̀ò meà naa vó, è ólò belí pá nvín e náa é láá nvèè bá nèà a lóó. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò nvèèmà bá nèi kèbá gbò dìtõ̀òí ẽ́? À ólò nvèèi nyíé gbàà vaá nèi dĩ̀ìnè ló bùlà. Vóà naa, olòó tãagã ló Jìhóvà vaá ò bugi Kpá Káí. (Ps. 77:​1, 12-14) Tṍó eo gé téní bá tã̀àgã̀, túá kà nú ea é bã́ ní nyíe é dú gè tãagã ló Bàrì. Kọ́ gbò nú ea síìmà ni pọ̀ vaá tãagẽ́ ni nè Jìhóvà. Sọ̀tọ́ deè kọ Jìhóvà á nvèè ni nyíé gbàà vaá ló bel nè ni tení dú ló gè bugi Kpá Káí.​—Ps. 119:28. w24.01 24-25 ¶14-16

Kọbé è láá teelá tùlà gbò nú e noò sẹ̀ẹ̀a sĩ́ mm̀ bẹẹ gè fã̀ Bàrì, àé dú bíi kọ é ié gbò nú ea é síèi kpóó ló. Beè nen íe nú ea síèe kpóó ló, àé náa kọ á ié agẹbá tàn nyòòmà ge teelá tùlà nú ea sẹẹ̀a sĩ́. Bé e íe gbò nú ea síèi kpóó ló naa, níà bé ea é náa kọ e teelà tùlà gbò nú e sẹẹà sĩ́ naa ẽ́. Boo béè vó, éé ní eo é láá naa kọbé à síè ni kpóó ló é? Bàn Jìhóvà kọ á nè ni gbò nú ea é síè ni kpóó ló. Tení dú ló a nyómá káí, Jìhóvà é láá siè ni kpóó ló naa ní eo é láá sìm tùlà gbò nú eo noò sẹ̀ẹ̀a sĩ́. Sìgà tṍó, è ólò noo nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ boo béè kọọ̀ è nyímà kọ à dú bíi kọ é naa vó, vaá ge naa vó níì pọ́lọ́ nì. Sõò àé láá dú kọ̀ọ̀ née íè tàn ge teelá tùlà. Bugi togó boo gbò nu e Jìhóvà ni náa nè ni. (Ps. 143:5) Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè bugi togó boo sàn nyíe e Jìhóvà ie kìlmàé lo, vaá níí beè sièe kpóó ló kọ á tú agẹbá siimá tóm nè Jìhóvà. (1 Kọ́r. 15:​9, 10; 1 Tím. 1:​12-14) Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, bé eo kilsĩ́ gè bugi togó boo gbò nú e Jìhóvà ni náa nè ni naa, níà bé ea é síè ni kpóó ló vaá naa kọ ó láá teelá tùlà gbò nú eo sẹẹ̀a sĩ́ naa ẽ́.​—Ps. 116:12. w23.05 27 ¶3-5

Nyíè bẹẹ Tẹ̀ ea di káála ólò ẹẹ tṍó e leelà a bée. (Ps. 119:108) É kọ níí tõó dọ̀ kọọ̀ Bàrì ea bọọ lọ̀l vaá à lee ólò bugi togó belí gbò nen e bà náa gbõoma, e bà ólò gbĩ́ kọ bàá leelàẹ̀ va tṍó e bà íe bíi ló sìà kpóó ló? Ẽ́èe. Tṍó e leelà bẹẹ Tẹ̀ ea di káála, è náà kọọ̀ gbò nen á nyimá kọọ̀ bel e Sétàn beè ló kilma ló beele dú kyáá. Sétàn beè kọọ̀ tọ́ọ̀ nen náa é láá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá kpènà béè Bàrì. A beè kọọ̀ tọ́ọ̀ bẹ̀ì née é láá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó e ẹ̀bmà élaí sĩ́. A beè kọọ̀ dénè bẹ̀ì é aa ló gè fã̀ Bàrì be è nyímá kọọ̀ ge naa vó é léeí ló. (Jóòb 1:​9-11; 2:4) Sõò Jóòb beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Bàrì vaá zogè kọọ̀ Sétàn kpọ́ kyáá bel. Vaá oloà? Buù bẹ̀ì é láá zogè kọ è bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè bẹẹ Tẹ̀ tení dú ló gè lóe bel boo vaá naa kọọ̀ nyíée á ẹẹ. (Pró. 27:11) Àé dú kà lé be è náa vó. w24.02 8-9 ¶3-5

Tṍó e Mózìs nè Jóshùà ni ú lọ̀l, Jìhóvà beè íbá ló gbò bèèla kọ bàá tulè pá a gbò. Vaá tṍó e gbò méné géè bẹ̀l, Jìhòvà beè íbá gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì kọ báà tulè pá a gbò. Gbò méné e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo beè gbàntṍ ló gbò kọ́ọ̀ bùlà Barìí. Dì belí nu dòòmà bá, Méné Dévìd beè kìlmà kpá ló kẽ vaá tú dùùlà bá deè tṍ ea aa bá neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Nétàn. (2 Sám. 12:​7, 13; 1 Kró. 17:​3, 4) Méné Jèhóshafàt beè tú dùùlà bá deè tṍ ea aa bá neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Jàhàzáíẹ̀l vaá siè kpóó ló pá Júdà kọ bàá ié “zìgà mm̀ . . . gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì.” (2 Kró. 20:​14, 15) Tṍó e tã̀àgã̀ beè bã ló Méné Hèzìkáíà, a beè bĩiná nvèè bá lọl bá neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Àìzáíà. (Àìz. 37:​1-6) Buù tṍó e gbò ménéí gban tṍ ló tùle ea aa bá Jìhóvà, a beè kpènà va vaá tãanè va dee bá. (2 Kró. 20:​29, 30; 32:22) A beè dọa bàlà kẽ kọọ̀ Jìhóvà ní ea géè nè va tùle tenmá bá gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí é. w24.02 21 ¶8

Sétàn gbĩ́ kọọ̀ é zọ̀ gbò e bàé náa kọọ̀ ge tõó boo gbò log Jìhóvà á tàvàlàí ló naaá nu. À dú bíi kọ é kẽea boo kọọ̀ níì áá gbò e monmà dẽe ní e ólò zọ̀ naaá nu ẽ́ nì. À bãaà nàgé ló gbò e ólò zọ̀ loá bel boo íntanèt. À bọ́ló kọ é kìn ge bugi togó kọọ̀ ge tõó dùm e bè náa õoà dú lé belí bé e pá bàlà booí ẹ̀b naa, boo béè kọọ̀ è nyímà kọ níì vó nì. (Ẹ́fẹ. 4:​19, 20) Àé dú lé be è bĩiná bẹẹ bá kọọ̀: ‘É kọ m̀ ólò kpòòlà lóó lọl ló gbò e ólò gbá siá tóm, gbò e gbáà dia tọọ̀ kpá, nè dõona gbò e bà náa ólò nvèè ka ló nòòkúù lé lab dògò Jìhóvà tṍó ea dú bíi kọ ḿ naa vó? É kọ m̀ ólò ié agẹló vaá tõó boo gbò nòòkúù Jìhóvà bã̀àna tṍó e gbò nen nveemàm lẹ́?’ Dì belí bé ea di mm̀ 2 Tímotì 2:​20-22 naaá, àé dú nágé bíi kọ é ié ọ̀ẹ̀ dẽe tṍó e gé sa gbò eé bãaà kóò mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Èé sẹẹa bùlà kọọ̀ sìgà gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò náa é láá nvèè bá nèi kọ é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà. w24.03 22-23 ¶11-12

É kọ o beè láá dòòmà dẽe ló íb nen e Jìhóvà dú? Náa kal ló béè kọọ̀ née é láá mòn Jìhóvà, Kpá Káí baatẽ́ nú ea kilíé ló mm̀ kele-kele sĩ́deè. Kpá Káí kólí Jìhóvà kolíe “nàànì nè gbọ” nè “sã́ ea ólò taa nu.” (Ps. 84:11; Híb. 12:29) Mm̀ ene kà mòànù dẽe, Èzíkiẹ̀l beè baatẽ́ kọọ̀ kĩée e Jìhóvà dì bélí dem ea kọlà sáfaià, kpọ́gọ́lọ́ ea mo, nè gùnùgũ̀ ea nyágĩ́. (Èzí. 1:​26-28) Boo béè kọọ̀ née láà mòn Jìhóvà, àé láá tàvàlàí ló gè zìgà kọ à vulèi. Sìgà gbò bugi togó kọọ̀ Jìhóvà náa é láá vulèè va boo béè gbò pọ́lọ́ nu ea ni náa vá ló mm̀ dùm. Jìhóvà dã́ ból ló vaá à nyímá bé ea é láá tọáí ló naa. Kọbé è àgala boo kọ à vulèi, à náa kọ é nyimá gbò lé kpãa ea íe tení dú ló gbò bel ea di mm̀ Kpá Káí. Ene kà moǹ bel ea palàge baatẽ́ Jìhóvà leevè dú vulè. (1 Jọ́ọ̀n 4:8) Jìhóvà dú vulà. Vulè ní ea ólò lẹ̀ẹ̀là bel ló kọ̀láá kà nú ea náa ẽ́. Vulè e Bàrì íe palàge bọọ naa ní ea íná nágé ló gbò e bà náa vulèe.​—Máát. 5:​44, 45. w24.01 26 ¶1-3

Jìhóvà beè íbá ló Mózìs kọ á tulè pá Ízràẹ̀l lọl Íjèpt, vaá a beè naa kọọ̀ bù dee ea bélí kpóó kyọ́ọ á kyã̀à gyà vá deè sĩ́ ẹ́ẹ́ èlà vaá naa kọ ní ea bélí sã́ á tulè va bílá dee. (Ẹ́xọ. 13:21) Mózìs beè kyã̀à biia nvéè gbò nuí dọ̀ọ̀mà tṍó e pá Ízràẹ̀l nè ẹ̀ẹ̀ íná gã̀ mii-miì pèneá. Pọ̀ beè palàge sii pá Ízràẹ̀l boo béè kọ ba beè dòòmà kọọ̀ gbò bé pá Íjèpt é síìlìè va gbẹá gã́ mii-miì pèneá. Sõò Mózìs náa beè lọ̀, boo béè kọọ̀ Jìhóvà ní ea beè kọ́ nèe kọ á faalá va domá kĩá ẽ́. (Ẹ́xọ. 14:2) Bé e Bàrì beè dùùlà va naa beè palàge bọọ́ vá ló. (Ẹ́xọ. 14:​26-28) Nú ea é láá dú 40 gbáá aa ló tṍóá, Mózìs beè kilsĩ́ gè biia nvéè bù dee ea aa bá Bàrì vaá tulè pá Ízràẹ̀l tenmá boo kpáà bàlà ólá. (Ẹ́xọ. 33:​7, 9, 10) Jìhóvà beè olòó ló bel nè Mózìs tení dú ló bù deeí, vaá ẹlẹ ólò gbóó tú bel ea dã́í kọ́ nè pá Ízràẹ̀l. Pá Ízràẹ̀l beè palàge mòn kọọ̀ Jìhóvà ní ea beè sà Mózìs kọ á tulèè va ẹ́. w24.02 21 ¶4-5