GÉNESIS

1 Iñepyrũme Ñandejára ojapo vaʼekue yvága* ha yvy.+

2 Ko yvýpe ndaipóri vaʼekue mbaʼevete* ni naimóldei vaʼekue ha iñypytũ, umi y katu opárupi ipypuku,+ ha Ñandejára espíritu*+ ou ha oho oparupiete pe y ári.+

3 Ha Ñandejára heʼi: “Tahesakã oparupiete”. Ha upéicha oñepyrũ oĩ pe lus.+ 4 Upe rire Ñandejára ohecha pe lus iporãha, upémarõ odesidi mbaʼe moméntopepa hesakãta ha mbaʼe moméntopepa pytũta. 5 Pe lus ohesape jave, Ñandejára ombohéra Día, ha pytũ jave ombohéra Pyhare.+ Péicha kaʼaruete ha upéi koʼẽ ha ohasa pe primer día.*

6 Upéi Ñandejára heʼi: “Pe y tojedividi+ ha peteĩ párte toñembyaty yvate ha topyta upépe, ha pe ótra párte katu topyta yvýpe, ha topyta nandi imbytepekuéra”.*+ 7 Péicha Ñandejára odividi pe y mokõi hendápe: peteĩ párte oho yvate+ ha pe ótra párte katu opyta yvýpe, ha oheja peteĩ párte nandiha imbytepekuéra. Ha upeichaite oiko. 8 Ha Ñandejára ombohéra Yvága pe párte nandiha. Péicha kaʼaruete ha upéi koʼẽ ha ohasa pe segundo día.

9 Upe rire Ñandejára heʼi: “Taijaty peteĩ lugárpe pe y opyta vaʼekue yvýpe* ha toñepyrũ tojekuaa pe párte isekoha”.+ Ha upeichaite oiko. 10 Ñandejára ohenói Yvy+ umi párte isékovape, ha umi y ijaty vaʼekuépe katu ombohéra Mar.*+ Ha Ñandejára ohecha iporãha upéva.+ 11 Upémarõ Ñandejára heʼi: “Taheñói pe yvýgui opaichagua plánta, umi oprodusíva semílla ha yvyramáta hiʼáva, káda plánta ojueheguáva toprodusi frúta ha semílla asegún ivarieda”. Ha upeichaite oiko. 12 Upéicha oñepyrũ heñói ko yvýpe opaichagua plánta ha yvyramáta de diferénte varieda,+ umi oprodusíva semílla ha hiʼáva. Ha Ñandejára ohecha iporãha upéva. 13 Péicha kaʼaruete ha upéi koʼẽ ha ohasa pe tercer día.

14 Upéi Ñandejára heʼi: “Tojekuaa pe yvágape* umi mbaʼe ohesapéva,*+ ha umíva rupive tojedividi ára ha pyhare,+ umíva toservi* ojekuaa hag̃ua umi estasión, ha oñekonta hag̃ua umi día ha áño.+ 15 Ha yvága* guive tomimbi ha tohesape pe yvy ári”. Ha upeichaite oiko. 16 Ñandejára omoĩ yvágape pe kuarahy ha jasy:* pe kuarahy ohesape hag̃ua arakuépe+ ha jasy ha estrellakuéra ohesape hag̃ua pyharekue.+ 17 Péicha Ñandejára omoĩ umíva yvágape* ohesape hag̃ua yvy ári, 18 peteĩva ohesape hag̃ua de diakue ha ótro katu ohesape hag̃ua pyharekue, ha ojedividi hag̃ua ojuehegui pe ára ha pyhare.+ Ha Ñandejára ohecha iporãha upéva. 19 Péicha kaʼaruete ha upéi koʼẽ ha ohasa pe cuarto día.

20 Upéi Ñandejára heʼi: “Pe ýpe tahenyhẽ opa mbaʼe oikovéva,* ha toveve yvágare* opaichagua guyra ha vícho”.+ 21 Ha Ñandejára ojapo umi animál tuichaitereíva* oikóva umi márpe, ha entéro mbaʼe oikovéva* oĩva ýpe, ha káda uno ojerreprodusi asegún ikláse, ha avei ojapo opaichagua guyra ha vícho ovevéva, ha káda uno ojerreprodusi asegún ivarieda. Ha Ñandejára ohecha iporãha upéva. 22 Upémarõ Ñandejára ovendesi chupekuéra ha heʼi: “Peñemboheta hetavéke ha pemyenyhẽ umi mar+ ha tahetaiterei umi guyra ha vícho ovevéva”. 23 Péicha kaʼaruete ha upéi koʼẽ ha ohasa pe quinto día.

24 Upéi Ñandejára heʼi: “Toñepyrũ pe yvy ári opaichagua animál,* káda uno asegún ikláse, animál imánsova, animál otyryrýva,* animál hesaitéva oĩva yvy ape ári asegún ikláse”.+ Ha upeichaite oiko. 25 Ha Ñandejára oñepyrũ ojapo opaichagua animál hesaitéva ha imánsova, káda uno asegún ikláse, avei ojapo entéro ótro animál ko yvy ári g̃uarã, káda uno asegún ikláse. Ha Ñandejára ohecha iporãha upéva.

26 Upéi Ñandejára heʼi: “Jajapo+ yvypórape ñande joguaháramo+ ha haʼekuéra ñandeichaguáta avei,+ toreko ipoguýpe umi pira oĩva márpe, entéro animál imánsova ha opaite animál oikóva yvy apére. Avei entéro guyra ha vícho ovevéva ha entéro umi ótro animál oikóva pe yvy tuichakuére”.+ 27 Ñandejára ojapo pe yvypórape ijoguaháramo, kuimbaʼe ha kuña ojapo,+ ha pe yvypóra ojoguaiterei chupe. 28 Ñandejára ovendesi avei chupekuéra ha heʼi: “Penefamília retákena ha peñemboheta hetave ha pemyenyhẽ ko yvy+ ha peipuru.+ Pereko pende poguýpe+ umi pira oĩva márpe, entéro animál imánsova ha opaite animál oikóva yvy apére. Avei entéro guyra ha vícho ovevéva, ha entéro umi ótro animál oikóva pe yvy tuichakuére”.

29 Ñandejára heʼi avei chupekuéra: “Ameʼẽmbaite peẽme opa mbaʼe oprodusíva ko yvy ha ideprovéchotava peẽme peʼu hag̃ua: entéro plánta omeʼẽva semílla ha avei opaite yvyramáta hiʼáva.+ 30 Ha umi animálpe ameʼẽ umi plánta hoʼu hag̃ua:+ entéro animál hesaitévape, ha opaite animál ha vícho ovevévape ha entéro umi animál oikovévape* pe yvy apére”. Ha upeichaite oiko.

31 Upéi Ñandejára omaña opa mbaʼe ojapo vaʼekuére ha ohecha iporãitereiha.+ Péicha kaʼaruete ha upéi koʼẽ ha ohasa pe sexto día.

2 Péicha pe yvága ha yvy, ha entéro mbaʼe oĩva pype* ojejapopa.+ 2 Ha oñemohuʼãvo pe sexto día, Ñandejára okompleta opa mbaʼe ojapóva, ha pe séptimo díape oñepyrũ opytuʼu otermina rupi hembiapo.+ 3 Ha Ñandejára ovendesi pe séptimo día ha heʼi sagradoha,* pórke ko díape haʼe opytuʼu hína okompletáma rupi opa mbaʼe odesidi vaʼekue ojapo.

4 Kóva hína peteĩ istória omombeʼúva mbaʼéichapa ojejapo vaʼekue pe yvága ha yvy, pe tiémpo ojejapórõ guare, pe día Ñandejára Jehová* ojapórõ guare pe yvága ha yvy.+

5 Upérõ guare ndaipóri vaʼekue mbaʼeveichagua plánta ni yvyra raʼy heñóiva ko yvýpe, pórke upérõ Ñandejára Jehová ndohejái gueteri oky, ha ndaipóri gueteri avei yvypóra ombaʼapo vaʼerã ko yvýre. 6 Péro ko yvýgui opuʼã serrasón ikatu hag̃uáicha ojerregapaite ko yvy.

7 Ha Ñandejára Jehová oñepyrũ ojapo pe kuimbaʼépe yvýgui+ ha oipeju itĩnguápe ha omoingove chupe,+ ha péicha pe kuimbaʼégui oiko peteĩ persóna* oikovéva.+ 8 Ñandejára Jehová ojapo avei peteĩ hardín Edénpe,+ éste gotyo. Ha upépe omoĩ pe kuimbaʼe haʼe ojapo vaʼekue.+ 9 Upe rire Ñandejára Jehová omoheñói opaichagua yvyramáta hiʼa porãva ha ikatúva ojeʼu. Avei omoĩ pe hardín mbytépe pe yvyramáta jeikove rehegua*+ ha pe yvyramáta opermitíva ojekuaa* mbaʼépa iporã ha mbaʼépa ivai.+

10 Edénpe oñepyrũ vaʼekue peteĩ rrío orregáva pe hardín, ha upe rríogui osẽ jey 4 rrío.* 11 Pe primero héra Pisón, ko rrío ohasa Havilá território pukukue. Ha Havilápe oĩ vaʼekue óro. 12 Ha pe óro upepegua iporã vaʼekue. Upépe oĩ avei pe vedélio* ha umi ita ónise. 13 Pe segundo rrío héra Guihon, ko rrío ohasa Cus território pukukue. 14 Pe tercer rrío katu héra Tigris,*+ upéva oho Asiria+ éste gotyo. Ha pe cuarto rrío héra Éufrates.+

15 Ñandejára Jehová omoĩ pe kuimbaʼe pe hardín de Edénpe ombaʼapo ha oñatende hag̃ua hese.+ 16 Ha Ñandejára Jehová heʼi avei pe kuimbaʼépe: “Entéro yvyramáta hiʼávagui oĩva pe hardínpe ikatu reʼu reʼuseha peve.+ 17 Péro ndereʼúi vaʼerã pe yva orekóva pe yvyramáta opermitíva ojekuaa* mbaʼépa iporã ha mbaʼépa ivai, pórke reʼuha díape katuete remanóta”.+

18 Upéi Ñandejára Jehová heʼi: “Naiporãi pe kuimbaʼe oiko haʼeño, upévare ajapóta chupe iñirũrã+ oipytyvõtava chupe”. 19 Ñandejára Jehová ningo ojapo hína kuri pe yvýgui opaichagua animál hesaitéva, ha entéro guyra ha vícho ovevéva yvágare. Upe rire Ñandejára ogueraha umi animál pe kuimbaʼépe ohecha hag̃ua mbaʼéichapa ombohérata, ha pe kuimbaʼe ombohéra rire káda animálpe,* upéicha oñehenói chupekuéra.+ 20 Péicha pe kuimbaʼe omboherapaite entéro animál imánsova ha umi animál hesaitéva oikóva ko yvy apére, avei umi guyra ha vícho ovevéva. Péro pe kuimbaʼe katu ndorekói iñirũrã oipytyvõ vaʼerã chupe. 21 Upémarõ Ñandejára Jehová omongete pe kuimbaʼépe. Ha oke aja pe kuimbaʼe, Ñandejára oipeʼa chugui peteĩ ikostílla ha upe rire omboty jey chupe hendague. 22 Ha Ñandejára Jehová ojapo pe kuimbaʼe kostíllagui peteĩ kuña. Upéi ogueraha pe kuña pe kuimbaʼe rendápe.+

23 Upémarõ haʼe heʼi:

24 Upévare pe kuimbaʼe ohejáta itúa ha isýpe, ha opytáta* hembirekóndi, ha mokõivégui oikóta peteĩntema.+ 25 Ha pe kuimbaʼe ha hembireko oiko opío,+ upéicharamo jepe haʼekuéra notĩri.

3 Pe mbói+ haʼe vaʼekue pe imañerovéva* opaite animál Ñandejára Jehová ojapo vaʼekue apytépe. Upéi pe mbói heʼi pe kuñáme: “¿Añetéiko Ñandejára heʼi peẽme ndovaleiha peʼu umi yvyramáta hiʼávagui oĩva guive ko hardínpe?”.+ 2 Upémarõ pe kuña heʼi pe mbóipe: “Umi yva orekóva umi yvyramáta oĩva guive ko hardínpe ningo ore ikatu roʼu.+ 3 Péro pe yvyramáta oĩvare hardín mbytépe,+ Ñandejára heʼíma oréve: ‘Aníke peʼu hiʼa, ha animoʼãke pepoko hese, cháke pejapóramo upéva, pemanóta’”. 4 Upépe pe mbói heʼi pe kuñáme: “Peẽ ningo ni mbaʼevéicharõ napemanomoʼãi.+ 5 Ñandejára oikuaa porã peʼuha árape pe yva pejesapeʼataha, ha pejoguáta Ñandejárape ha peikuaáta mbaʼépa iporã ha mbaʼépa ivai”.+

6 Pe kuña katu omaña pe yvyramátare ha ohecha pe hiʼa iporãitereiha, ha oñepyrũma hoʼuseterei voi. Upémarõ ipojái hese ha hoʼu,+ upéi iména oúrõ guare hendápe, omeʼẽ chupe ha haʼe hoʼu avei.+ 7 Upépe ojesapeʼa hikuái ha ohechakuaa oĩha opío. Upévare ojapo hikuái ijaorã ígo roguekuégui ikatu hag̃uáicha oñemoʼã.*+

8 Upe rire, kaʼaruete yvytu oipeju piroʼy asývo, ohendu hikuái Jehová ñeʼẽ pe hardínpe.* Upémarõ Adán ha hembireko okañy Ñandejára Jehovágui pe yvyratýre. 9 Ha Jehová katu ohenói jey jey pe kuimbaʼépe, ha heʼi chupe: “¿Moõiko reime?”. 10 Ipahápe pe kuimbaʼe heʼi chupe: “Ahendu ne ñeʼẽ pe hardínpe, péro aime rupi opío akyhyje, upémaramo akañy”. 11 Upépe Ñandejára heʼi chupe: “¿Mávaiko heʼi ndéve reimeha opío?+ ¿Reʼu mbaʼe piko raʼe pe yvyramataʼa haʼe vaʼekue ndéve ani hag̃ua reʼu?”.+ 12 Pe kuimbaʼe heʼi: “Pe kuña remeʼẽ vaʼekue chéve, haʼe la omeʼẽva kuri chéve pe yvyramataʼa ha upévare haʼu”. 13 Upémarõ Ñandejára Jehová heʼi pe kuñáme: “¿Mbaʼéiko la rejapóva?”. Pe kuña katu heʼi: “Pe mbói ningo chembotavy ha upéicha rupi haʼu”.+

14 Upévo Ñandejára Jehová heʼi pe mbóipe:+ “Péicha rejapo haguére, nde reiko asyvéta entéro animál hesaite ha imánsovagui. Yvýre retyryrýta ha reʼúta yvytimbo reikove aja pukukue. 15 Ha romoingo vaíta+ pe kuña+ ndive, ha ne familiare*+ amoingo vaíta pe kuña familiare*+ ndive. Nde reisuʼúta chupe ipytápe+ ha haʼe opyrũta ne akãre+ ha ombochipéta ndehegui”.

16 Pe kuñáme katu heʼi: “Nde katu heta rehasa asýta* nderyeguasu aja ha heta nderasýta nemembykuévo, reimesetereíta ne ménandi ha haʼe ndeguerekóta ipoguýpe”.

17 Ha Adánpe* katu heʼi: “Rehendu rupi ne rembirekópe ha reʼu pe yvyramataʼa haʼe vaʼekue ndéve+ ‘ani hag̃ua reʼu’, koʼág̃a oñemaldesi pe yvy nde káusare.+ Reikove aja pukukue, rembaʼapo pohýita pe yvýre rekonsegi hag̃ua ne rembiʼurã.+ 18 Ñuatĩ ha ñana vaímante okakuaáta, ha ne rembiʼurã rekonsegíta umi mbaʼe oprodusívagui pe yvy. 19 Rembaʼapóta ha heta nderyʼáita rehupyty hag̃ua ne rembiʼurã,* oiko jey peve ndehegui yvy, pórke upévagui voi nde rejejapo vaʼekue.+ Ndéngo yvýguinte voi rejejapo vaʼekue ha yvy jey oikóta ndehegui”.+

20 Upe rire Adán ombohéra hembirekópe Eva,* pórke chugui oikóta entéro yvypóra*+ sy. 21 Ha Ñandejára Jehová ojapo ao puku animál pirekuégui Adán ha Évape g̃uarã, ha haʼekuéra omonde umíva.+ 22 Jehová upéi heʼi: “Koʼág̃a pe yvypóra ñandeichaguáma avei oikuaávo mbaʼépa iporã ha mbaʼépa ivai.+ Upévare tekotevẽ ajapo álgo pono ipojái ha hoʼu pe yva oĩva pe yvyramáta jeikove reheguáre,+ ha péicha oikove avei opa ára g̃uarã...”.* 23 Upémarõ Jehová omosẽ chupekuéra* hardín de Edéngui+ oho hag̃ua oñemitỹ. Haʼekuéra ningo yvýguinte voi ojejapo vaʼekue ha yvýre jeýnte ohóta ombaʼapo.+ 24 Péicha omosẽ chupekuéra,* ha pe hardín de Edén éste gotyo omoĩ umi keruvín*+ ha peteĩ espáda hendýva ha ojeréva kontinuadoite, omboty hag̃ua pe tape ohóva pe yvyramáta jeikove reheguápe.

4 Upéi Adán oreko rrelasión sexuál hembirekóndi ha opyta hyeguasu.+ Ha onasérõ guare Caín,+ Eva heʼi: “Jehová chepytyvõ rupi areko* peteĩ mitãkuimbaʼe”. 2 Upe rire Eva hyeguasu jey ha onase Abel.+

Abel okakuaa rire oiko chugui pastór, iñermáno Caín katu ombaʼapo kokuépe. 3 Tiémpo rire Caín ogueru peteĩ ofrénda Jehovápe g̃uarã, ogueru chupe umi mbaʼe omonoʼõ vaʼekue ikokuégui. 4 Abel katu oiporavo ijovechakuéra apytégui umi ovecha iporãvéva,*+ ha okarnea ha omeʼẽ Ñandejárape kompletoite, ikyrakue entéro reheve peteĩ sakrifísioramo. Jehová oguerohory Abélpe ha oasepta iñofrénda,+ 5 péro ndoguerohorýi Caínpe ni ndoaseptái iñofrénda. Upéicha rupi Caín ipochyeterei ha hovapuku opytávo. 6 Upémarõ Jehová heʼi Caínpe: “¿Mbaʼéreiko la ndepochyete ha nderovapuku reikóvo? 7 ¿Che piko ndoroguerohorymoʼãi* mbaʼe reñehaʼãrõ rejapo pe iporãva? Péro rejaposéramo ivaíva, pe pekádo neraʼarõma hína nde raperãme peteĩ animál ñarõicha, ¿ha ikatúta piko ndepuʼaka hese?”.

8 Upéi Caín heʼi iñermáno Abélpe: “Jahamína jakorre amo ñúre”. Ha oĩ aja hikuái pe ñúme, Caín hetaiterei oinupã iñermánope ha ojuka chupe.+ 9 Upe rire Jehová oporandu Caínpe: “¿Moõiko oime ne ermáno Abel?”. Ha Caín heʼi chupe: “Moõiko che aikuaáta. ¿Che piko che ermáno rerekua mbaʼe?”. 10 Upépe Ñandejára heʼi Caínpe: “¡Mbaʼéiko la rejapóva! Ne ermáno ruguy ojerure asy chéve hustísia pe yvy guive.+ 11 Koʼág̃a katu nde reñemaldesi ha reñemosẽ koʼágui, pórke nde porupiete reñohẽ ne ermáno ruguy pe yvýpe.+ 12 Ág̃a reñemitỹ vove, saʼi oprodusíta ndéve pe yvy. Reikóta rekañy kañy ha mamove nanerendamoʼãi”. 13 Upémarõ Caín heʼi Jehovápe: “Chekastiga vaietereíma ningo ko mbaʼe vai ajapo vaʼekuére. 14 Koestedía chemosẽ hína ko lugárgui* ha nerepenamoʼãvéima cherehe. Aikóta akañy kañy ha mamove nacherendamoʼãi, ha oimeraẽ chetopáva katuete chejukáta”. 15 Upémarõ Jehová heʼi: “Ani hag̃ua oiko upéva, oĩramo ojukáva Caínpe upéva opagáta 7 vése upe ojapo vaʼekuére”.

Upévare Jehová omoĩ peteĩ señál ani hag̃ua avave ojuka Caínpe otopáramo hese. 16 Upéi Caín oho Jehová renondégui ha oiko pe lugár héravape Nod,* oĩva Edéngui+ éste gotyo.

17 Upe rire Caín oreko rrelasión sexuál hembirekóndi+ ha opyta hyeguasu. Ha onase peteĩ mitãkuimbaʼe ha ombohéra hikuái Enoc. Upéi Caín oñepyrũ omopuʼã peteĩ siuda ha ombohéra Enoc, itaʼýraicha. 18 Tiémpo rire Enoc ifamília ha ombohéra Irad. Irad avei ifamília ha ombohéra Mehujael, upéi Mehujael ifamília ha ombohéra Metusael. Ha Metusael ifamília avei ha ombohéra Lamec.

19 Lamec mokõi hembireko: peteĩ héra Adá, ha pe ótra katu Zilá. 20 Adá imemby ha oreko peteĩ mitãkuimbaʼe hérava Jabal. Haʼe hína pe primeroite oreko vaʼekue heta animál ha oikóva óga kárpape. 21 Jabal ermáno katu héra Jubal. Haʼe hína pe primeroite ombopu vaʼekue árpa ha fláuta. 22 Zilá avei imemby ha ombohéra Tubal-Caín. Haʼe ojapokuaa vaʼekue opaichagua erramiénta de kóvre ha de iérro. Tubal-Caín ermána katu héra Naamá. 23 Upéi Lamec heʼi hembirekokuéra Adá ha Zilápe:

25 Upéi Adán oreko jey rrelasión sexuál hembirekóndi, ha imemby peteĩ mitãkuimbaʼe. Ha Eva ombohéra imembýpe Set,*+ pórke heʼi: “Ñandejára omeʼẽ* jey chéve ótro che membyrã Abel rekovia, pórke Caín ojuka kuri chupe”.+ 26 Set avei ifamília ha ombohéra Enós.+ Upe tiémpope la hénte oñepyrũ oipuru* Jehová réra.

5 Koʼápe oñemombeʼu máva mávapa Adán familiare. Ñandejára ojapórõ guare Adánpe, ojapo chupe ijoguaháramo.+ 2 Kuimbaʼe ha kuña Ñandejára ojapo vaʼekue.+ Upe día ojejapórõ guare+ chupekuéra ovendesi ha heʼi hesekuéra haʼeha Yvypóra.*

3 Adán orekórõ guare 130 áño onase ótro itaʼýra, ko mitã ningo haʼeichagua avei. Ha Adán ombohéra chupe Set.+ 4 Onase rire itaʼýra Set, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Adán osegi oikove 800 áño. 5 Upéicharõ Adán oikove 930 áño, ha upéi omano.+

6 Set orekórõ guare 105 áño, onase itaʼýra Enós.+ 7 Onase rire itaʼýra Enós, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Set osegi oikove 807 áño. 8 Upéicharõ Set oikove 912 áño, ha upéi omano.

9 Enós orekórõ guare 90 áño, onase itaʼýra Quenán. 10 Onase rire itaʼýra Quenán, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Enós osegi oikove 815 áño. 11 Upéicharõ Enós oikove 905 áño, ha upéi omano.

12 Quenán orekórõ guare 70 áño, onase itaʼýra Mahalalel.+ 13 Onase rire itaʼýra Mahalalel, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Quenán osegi oikove 840 áño. 14 Upéicharõ Quenán oikove 910 áño, ha upéi omano.

15 Mahalalel orekórõ guare 65 áño, onase itaʼýra Jared.+ 16 Onase rire itaʼýra Jared, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Mahalalel osegi oikove 830 áño. 17 Upéicharõ Mahalalel oikove 895 áño, ha upéi omano.

18 Jared orekórõ guare 162 áño, onase itaʼýra Enoc.+ 19 Onase rire itaʼýra Enoc, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Jared osegi oikove 800 áño. 20 Upéicharõ Jared oikove 962 áño, ha upéi omano.

21 Enoc orekórõ guare 65 áño, onase itaʼýra Matusalén.+ 22 Onase rire itaʼýra Matusalén, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Enoc osegi oiko Ñandejára tee oipotaháicha* 300 áñore. 23 Upéicharõ Enoc oikove 365 áño. 24 Enoc osegi oiko Ñandejára tee oipotaháicha.*+ Upéi Enoc odesaparese pórke Ñandejára oipeʼa chupe.*+

25 Matusalén orekórõ guare 187 áño, onase itaʼýra Lamec.+ 26 Onase rire itaʼýra Lamec, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Matusalén osegi oikove 782 áño. 27 Upéicharõ Matusalén oikove 969 áño, ha upéi omano.

28 Lamec orekórõ guare 182 áño, onase peteĩ itaʼýra. 29 Haʼe ombohéra chupe Noé*+ ha heʼi: “Ko mitã tuicha ombovevýita ñandéve ñande traváho,* pórke hetáma ñambaʼapo asy. Péicha oiko ñanderehe Jehová omaldesi haguére ko yvy”.+ 30 Onase rire itaʼýra Noé, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Lamec osegi oikove 595 áño. 31 Upéicharõ Lamec oikove 777 áño, ha upéi omano.

32 Upéi Noé orekórõ guare 500 áño onase itaʼyrakuéra Sem,+ Cam+ ha Jafet.+

6 Heta hetavévo umi kuimbaʼe ko yvy ape ári, oñepyrũ avei heta itajýra hikuái. 2 Upévo umi ánhel*+ oñepyrũ omaña umi kuñáre* ha ohecha iporã porãha hikuái. Upémarõ oiporavo ha ojagarra hikuái hembirekorã umi ogustavéva guive chupekuéra. 3 Upépe Jehová heʼi: “Che* nachepasiensiamoʼãi yvyporakuérare pára siémpre,+ pórke haʼekuéra pekadór. Upéicha rupi oikovéta hikuái* ótro 120 áño”.+

4 Ha umi ánhel orekórõ guare rrelasión sexuál umi kuñándi, umíva hyeguasu ha upéi imembykuéragui oiko higánte.* Koʼãva haʼe vaʼekue umi kuimbaʼe imbaretevéva ha ifamosovéva upe tiémpope. Upe guive oñepyrũ vaʼekue oĩ higánte ko yvy ape ári.

5 Upéi Jehová ohechakuaa mbaʼeichaite pevépa umi hénte iñaña ha ojapo hetaiterei mbaʼe vai ko yvy ape ári, ha tódo el tiémpo opensa hikuái ojapo hag̃ua ivaívante voi.+ 6 Jehová omañávo ko yvýre ombyasy ha omokorasõ rasy+ chupe ohechávo mbaʼeichaitépa umi hénte hembiapo vai. 7 Upévare Jehová heʼi: “Ahundíta umi hénte oĩvape yvy ape ári, pórke chemoñeñandu vai umi mbaʼe vaieta ojapóva hikuái. Ha ahundíta avei entéro animál imánsova, umi guyra ha vícho ovevéva ha entéro ótro animál oikóva yvy apére”. 8 Péro Noé katu oĩ porã vaʼekue Jehová renondépe.

9 Koʼápe oñemombeʼu Noé istória.

Noé ningo haʼe vaʼekue peteĩ kuimbaʼe ihústova+ ha idiferénte vaʼekue, pórke ndojapói ivaíva umi hénte itiempopegua ojapoháicha. Noé oiko Ñandejára tee oipotaháicha.*+ 10 Tiémpo rire Noé mbohapy itaʼýra: Sem, Cam ha Jafet.+ 11 Péro Ñandejára ohecha ivaipaitemaha ko múndo, ko yvýpe oĩma rupi hetaiterei hénte aña. 12 Ha Ñandejára omañávo ko yvýre ohecha ivaipaitemaha,+ pórke umi hénte ivaívante voi ojapo ko yvy ape ári.+

13 Upe rire Ñandejára heʼi Noépe: “Adesidíma ahunditaha opa mbaʼe oikovévape, henyhẽma rupi pe yvy umi hembiapo vaívagui. Upévare ahundíta chupekuéra ha entéro mbaʼe oĩva pe yvy ape ári.+ 14 Ejapo peteĩ árka*+ umi yvyra* iporãvagui ha toguereko heta koty. Upéi emoĩmbaite pe árkare vléke,+ hyepýguio ha avei okáguio. 15 Oreko vaʼerã koʼã medída: ipuku vaʼerã 133 métro imédio,* ipekue 22 métro 25 sentímetro* ha ijyvatekue katu 13 métro 35 sentímetro.* 16 Ha 44 sentímetro imediohápe* pe téchogui ejapo chupe ventanaʼi* hesakã hag̃ua. Ikostádope ejapo chupe peteĩ okẽ guasu.+ Pe árka oreko vaʼerã 3 píso.

17 Che aguerúta hína peteĩ dilúvio+ ha ahundipaitéta entéro mbaʼe oikovéva* pe yvy ape ári. Opa mbaʼe oĩva pe yvy ári oñehundipaitéta.+ 18 Ha ajapo nendive peteĩ kompromíso rosalva hag̃ua, ha reike vaʼerã pe árkape, nde, ne rembireko, nde raʼykuéra ha hembirekokuéra reheve.+ 19 Pe árkape remoinge vaʼerã avei un kasál+ opaichagua animálgui+ ikatu hag̃uáicha ojesalva avei nendive: 20 un kasál opaichagua guyra ha vícho ovevévagui, avei un kasál entéro animál imánsovagui, ha entéro ótro animál pe yvy arigua. Remoinge vaʼerã nendive un kasál opaichagua animálgui ikatu hag̃uáicha ojesalva.+ 21 Ha rembyaty vaʼerã opa mbaʼe ideprovéchotava peʼu hag̃ua,+ peẽ ha umi animalkuéra”.

22 Ha Noé ojapo opa mbaʼe omanda vaʼekue chupe Ñandejára. Heʼi hagueichaite chupe ojapo.+

7 Upe rire Jehová heʼi Noépe: “Eike pe árkape, nde ha ne familiakuéra, pórke ahecha nde ndehustoha ha nderejoguái umi hénte oikóvape ko tiémpope.+ 2 Ha remoinge vaʼerã nendive pe árkape opaichagua animál: entéro animál ipotĩvagui* 7 de káda kláse,*+ mácho ha kuñáva. Ha umi animál naipotĩriva katu emoinge mokõinte de káda kláse, mácho ha kuñáva. 3 Avei umi animál ovevévagui remoinge vaʼerã 7 de káda kláse, mácho ha kuñáva. Péicha osegíta oikove entéro koʼã animál pe yvy ape ári.+ 4 Koʼágui 7 día haguépe aguerúta peteĩ ama tuichaitereíva+ ha okýta 40 día aja,+ ára ha pyhare, ha ahundíta pe yvy ape árigui entéro mbaʼe oikovéva che ajapo vaʼekue”.+ 5 Ha Noé ojapo opa mbaʼe Jehová heʼi hagueichaite chupe.

6 Noé oreko vaʼekue 600 áño oúrõ guare pe dilúvio ko yvy ape ári.+ 7 Ha ou mboyve pe dilúvio Noé oike pe árkape, ha hendive oike avei hembireko, itaʼyrakuéra ha inuerakuéra.+ 8 Oike avei umi animál ipotĩva, umi naipotĩriva, umi guyra ha vícho ovevéva, ha entéro umi ótro animál oikóva ko yvy ape ári.+ 9 Koʼãva oike pe árkape Noé ndive de 2 en 2, Ñandejára heʼi hagueichaite Noépe. 10 Ha 7 día haguépe oñepyrũ oky tuichaiterei ko yvy ári.

11 Noé orekórõ guare 600 áño, pe día 17 del segundo mes, pe y oĩva guive yvágape oñepyrũ oñehẽ tuichaháicha ko yvy tuichakuére.+ 12 Ha oñepyrũ oky tuichaiterei ko yvy ape ári 40 díare, ára ha pyhare. 13 Upe díape voi Noé oike pe árkape, ha oike avei hendive hembireko, ha itaʼýra Sem, Cam ha Jafet+ ha umi mbohapy inuéra.+ 14 Oike avei hendivekuéra opaichagua animál hesaitéva, opaichagua animál imánsova, ha umi guyra ha vícho ovevéva. Avei opaichagua animál oikóva ko yvy ape ári. 15 Péicha umi animál oho oike pe árkape Noé oĩháme, opaichagua animál oikovéva ha orrespiráva oho de 2 en 2. 16 Opaichagua animál oike, mácho ha kuñáva, Ñandejára omanda hagueichaite Noépe. Ha oikepa rire hikuái, Jehová omboty pe árka rokẽ.

17 Ha oky kontinuadoite ko yvy ape ári 40 día aja. Pe y osegi ojupi ha pe árka oñepyrũ ovevýi pe y ipypukuetéva ári. 18 Pe y okakuaa ha ojagarrapaite ko yvy, ha pe árka oñepyrũ ovevýi ohóvo pe y ári. 19 Pe y ojagarrapaite ko yvy ha tuichaiterei ojupi, upéicha rupi umi montáña ijyvatevéva jepe okañymba.+ 20 Pe y tuichaiterei ojupi ha ohasa 6 métro 67 sentímetro imédio* umi montáña ári.

21 Ha omanombaite entéro animál oĩva ko yvy ape ári,+ umi guyra ha vícho ovevéva, umi animál imánsova, umi animál hesaitéva, entéro umi ótro animál oikóva ko yvy ape ári ha enterove umi hénte.+ 22 Opaite mbaʼe oikovéva ha orrespiráva oĩva ko yvy ape ári omanombaite.+ 23 Péicha ohundipaite Ñandejára opa mbaʼe oikovéva ko yvy ape ári: tahaʼe hénte, animál, umi guyra ha vícho ovevéva, ha opaichagua animál oĩva ko yvy ape ári. Opa mbaʼe oĩva ko yvy ape ári oñehundipaite.+ Noé ha umi oĩva hendive pe árkape añoite ojesalva.+ 24 Ha 150 día aja pe y kontinuadoite ojupi ha ojagarrapaite ko yvy.+

8 Upe rire Ñandejára imanduʼa Noé rehe, ha umi oĩvare hendive pe árkape,+ umi animál hesaitéva ha animál imánsovare. Upémarõ Ñandejára ombou peteĩ yvytu ko yvy ape ári, ha pe y oñepyrũ oguejy. 2 Pe y oĩva yvágape katu noñehẽvéima ko yvy ári, ha péicha hasypeve opi.+ 3 Upéi pe y oguejy ohóvo mbeguekatúpe, ha 150 día haguépe pe y tuichaitereivéma oguejy. 4 Ha pe día 17 del séptimo mes, pe árka opyta umi montáña Ararat ári. 5 Pe y kontinuadoite oguejy 9 mése aja, ha pe primer díape, oñepyrũvo pe mes diezha, ojekuaa sapyʼa umi montáña ruʼã.+

6 Ohasa rire 40 día, Noé oavri pe árka ventána+ 7 ha omondo peteĩ kuérvo. Ko guyra oveve upe jerére ha ou ha oho pe árkape oguejypa peve pe y.

8 Upe rire Noé omondo peteĩ palóma, oikuaa hag̃ua oguejypámapa pe y. 9 Péro pe palóma ndotopái ni peteĩ lugár oguejy hag̃ua, pórke pe y ojagarrapa gueteri ko yvy,+ upévare ou jey pe árkape. Upémarõ Noé ojagarra jey pe palóma ha omoinge pe árkape. 10 Upéi ohaʼarõ 7 día ha omondo jey pe palóma. 11 Kaʼaruetévo, pe palóma ou jey ha Noé ohecha ogueruha ijurúpe peteĩ olívo rogue oipeʼa ramoite vaʼekue. Péicha Noé opilla pe y tuichaitereíma oguejy hague.+ 12 Upéi ohaʼarõ ótro 7 día ha omondo jey pe palóma, péro ndouvéima hendápe.

13 Noé orekórõ guare 601 áño,+ pe primer día del primer mes, pe y oguejypa ha isékoma ohóvo ko yvy. Ha Noé odestechaʼimi pe árka omaña hag̃ua okápe, ha ohecha isekomaha ohóvo pe yvy. 14 Ha pe día 27 del segundo mes isekopaitéma ko yvy.

15 Koʼág̃a katu Ñandejára heʼi Noépe: 16 “Esẽ pe árkagui, nde ha ne rembireko. Avei tosẽ nde raʼykuéra ha ne nuerakuéra.+ 17 Enohẽ avei opaichagua animál:+ umi ovevéva ha entéro ótro animál oikóva ko yvy ape ári, ikatu hag̃uáicha koʼã animál oñemboheta hetave ha isarambi ko yvy tuichakuére”.+

18 Upémarõ Noé osẽ pe árkagui, avei osẽ hembireko ha itaʼyrakuéra+ hembirekokuéra reheve. 19 Osẽ avei pe árkagui opaichagua animál: umi ovevéva ha entéro ótro animál oikóva ko yvy ape ári, umi tuicháva ha michĩva.+ 20 Upéi Noé omopuʼã peteĩ altár+ ojapo hag̃ua sakrifísio Jehovápe. Ha Noé oiporavo unos kuánto animál ipotĩva ha avei umi guyra ipotĩva,+ ha ohapy pe altár ári oofrese hag̃ua Ñandejárape.+ 21 Ha Jehová oñepyrũ ohetũ peteĩ mbaʼe hyakuã asýva.* Upérõ Jehová heʼi ipyʼapýpe: “Núnka namaldesimoʼãvéima pe yvy,+ hembiapo vaíramo jepe umi hénte, pórke haʼekuéra ningo imitãite guive ojapose ivaívante voi.+ Ha arakaʼeve avei nahundimoʼãvéima opa mbaʼe oikovéva.+ 22 Koʼág̃a guive pe yvy ape ári ndofaltamoʼãvéima semílla oñemonoʼõ ha oñeñotỹ vaʼerã. Avei siémpre oĩta inviérno ha veráno, día roʼyha ha día hakuha, ára ha pyhare”.+

9 Upéi Ñandejára ovendesi Noé ha itaʼyrakuérape ha heʼi: “Penefamília retákena, peñemboheta hetave ha pemyenyhẽ pe yvy.+ 2 Entéro umi animál osegíta okyhyje pendehegui: umi guyra ha vícho ovevéva, entéro umi ótro animál oikóva pe yvy tuichakuére ha entéro umi pira oĩva márpe. Koʼãva opytapaitéta pende poguýpe.+ 3 Ameʼẽ haguéicha peẽme umi plánta peʼu hag̃ua, upéicha avei ameʼẽ peẽme peʼu hag̃ua entéro umi animál oĩva pe yvýpe.+ Ameʼẽmbaite peẽme koʼã mbaʼe.+ 4 Anínteke peʼu umi animál roʼokue huguy reheve,+ pórke huguy orrepresenta hína hekove.*+ 5 Ha peteĩ animál térã peteĩ persóna pendejukáramo,* upéva ojecháta chendive. Peteĩ animál ojukáramo peteĩ persónape, upe animál ojejuka vaʼerã. Ha peteĩ kuimbaʼe ojukáramo hapichápe, upéva ojejuka vaʼerã pórke haʼe oñohẽ iñermáno ruguy.+ 6 Oĩramo ojukáva hapichápe,* ojejuka vaʼerã upévape+ pórke Ñandejára ojapo vaʼekue yvypórape ijoguaháramo.+ 7 Peẽ katu penefamília reta vaʼerã, peñemboheta hetave ha pemyenyhẽ pe yvy”.+

8 Ñandejára oñeʼẽ Noé ha itaʼyrakuérape, ha heʼi: 9 “Che ajapo hína nendive peteĩ kompromíso+ ha umi ne familiaréndi oútava upe rire. 10 Ha avei enteroite animál* oĩvandi pe yvy ape ári penendive, tahaʼe umi guyra, umi animál imánsova ha entéro umi ótro animál osẽ vaʼekue pe árkagui.+ 11 Che ajapo pe kompromíso penendive núnka nahundimoʼãveimaha peteĩ dilúvio rupive pe yvy ni opa mbaʼe oikovéva, ha namboumoʼãvéima peteĩ dilúvio pe yvy ape ári”.+

12 Ñandejára heʼi avei: “Kóva haʼe pe señál aikuaauka hag̃ua ajapo hague peteĩ kompromíso penendive ha opaite animál* oikovévandi oĩva penendive. Ko kompromíso opytáta enterove umi henerasión oútavape g̃uarã upe rire. 13 Amoĩ che árko íris pe yvágape, kóva oservíta de señál ajapo hague peteĩ kompromíso penendive ha entéro umi oikovévandi pe yvy ape ári. 14 Ojekuaa vove pe árko íris pe araíre, 15 che chemanduʼáta pe kompromíso ajapo vaʼekuére penendive ha opaite animál oikovévandi. Ha arakaʼeve namboumoʼãvéima peteĩ dilúvio ahundi hag̃ua entéro animál ha yvypórape.+ 16 Ojekuaa vove pe árko íris pe araíre, ahecháta ha chemanduʼáta ajapo hague peteĩ kompromíso opa ára g̃uarã, penendive ha opaite animál oikovévandi pe yvy ape ári”.

17 Ñandejára heʼi jey Noépe: “Kóva haʼe pe señál aikuaauka hag̃ua ajapo hague peteĩ kompromíso penendive ha opaite animál oikovévandi”.+

18 Koʼãva hína Noé raʼykuéra osẽ vaʼekue pe árkagui: Sem, Cam ha Jafet.+ Tiémpo rire, Cam ifamília ha ombohéra Canaán.+ 19 Koʼã mbohapy Noé raʼykuéragui ou hína entéro hénte isarambíva ko yvy ape ári.+

20 Tiémpo rire, Noé oñepyrũ ombaʼapo kokuépe ha oreko peteĩ parralty. 21 Peteĩ díape hoʼu víno ha okaʼu, ha oñepyrũ oñemboi ikotýpe.* 22 Cam ohecha itúape oĩ jave opío ha oho omombeʼu umi mokõi iñermánope. 23 Upémarõ Sem ha Jafet ojagarra peteĩ mánto, ha oguevihápe oike hikuái pe kotýpe ha omoʼã itúape, péro nomañái hese hikuái. Ha péicha haʼekuéra ndohechái itúape opío.

24 Noé ojera rire oikuaa mbaʼépa ojapo hese itaʼýra imitãvéva, 25 ha heʼi:

“Amaldesi Canaánpe.+

Ha toiko chugui umi iñermáno esklávo”.*+

26 Ha heʼi:

Canaán toservi avei esklávoramo Jafétpe”.

28 Pe dilúvio rire Noé osegi oikove 350 áño.+ 29 Upéicharõ Noé oikove 950 áño, ha upéi omano.

10 Koʼápe oñemombeʼu máva mávapa Sem,+ Cam ha Jafet familiare, koʼãva hína Noé raʼy.

Haʼekuéra ifamília vaʼekue pe dilúvio rire.+ 2 Jafet raʼykuéra hína: Gómer,+ Magog,+ Madái, Javán, Tubal,+ Mesec+ ha Tirás.+

3 Gómer raʼykuéra hína: Askenaz,+ Rifat ha Togarmá.+

4 Javán raʼykuéra hína: Elisá,+ Tarsis,+ Kitim+ ha Dodanim.

5 Koʼãva familiare oiko vaʼekue umi íslare. Upéi ojedividi ha oho oiko hikuái asegún ifamília, asegún iñidióma, asegún iterritório ha ipuévlo.

6 Cam raʼykuéra hína: Cus, Mizraim,+ Put+ ha Canaán.+

7 Cus raʼykuéra hína: Sebá,+ Havilá, Sabtá, Raamá+ ha Sabtecá.

Ha Raamá raʼykuéra katu Seba ha Dedán.

8 Cus raʼy ningo Nemrod. Haʼe hína pe primeroite omanda guasuve vaʼekue ko yvy ape ári. 9 Nemrod ningo haʼe vaʼekue peteĩ kasadór* ipoderósova oñemoĩva Jehováre. Upévare oĩ pe ñeʼẽnga heʼíva: “Ojogua Nemródpe, oñemoĩ mbarete Jehováre”. 10 Ñepyrũrã ogoverna vaʼekue koʼã siuda: Babel,+ Erec,+ Acad ha Calné. Koʼã siuda oĩ vaʼekue peteĩ lugár héravape Sinar.+ 11 Upégui Nemrod oho Asíriape+ ha omopuʼã Nínive,+ Rehobot-Ir, Cálah 12 ha avei Resen, opytáva Nínive ha Cálah mbytépe. Oñondivepa koʼã siuda tuichaiterei vaʼekue.

13 Mizraim raʼykuéra hína: Ludim,+ Anamim, Lehabim, Naftuhim,+ 14 Patrusim,+ Casluhim ha Caftorim.+ Casluhímgui katu ou hína umi filisteo.+

15 Canaán raʼy ypykue héra Sidón,+ upéi onase avei itaʼýra Het.+ 16 Ha Canaángui ou avei umi jebuseo,+ umi amorreo,+ umi guirgaseo, 17 umi heveo,+ umi arqueo, umi sineo, 18 umi arvadeo,+ umi zemareo ha umi hamateo.+ Upéi Canaán familiare oñepyrũ isarambi heta lugárpe. 19 Pe território umi cananeo oikoha ojagarra vaʼekue Sidón guive Guerar+ peve, oĩva Gaza+ ypýpe, og̃uahẽ Sodoma ha Gomorra peve,+ ha Admá ha Zeboyim+ território peve, opytáva Lasa ypýpe. 20 Koʼãva hína Cam raʼykuéra ojedividi vaʼekue asegún ifamília, asegún iñidióma, asegún iterritório ha ipuévlo.

21 Sem ifamília avei ha ombohéra Éber. Upéicharõ Sémgui ou hína entéro Éber+ familiare. Sem hína Jafet ermáno menór.* 22 Sem raʼykuéra hína: Elam,+ Asur,+ Arpaksad,+ Lud ha Aram.+

23 Aram raʼykuéra katu: Uz, Hul, Guéter ha Mas.

24 Arpaksad raʼy hína Selá.+ Ha Selá raʼy katu Éber.

25 Éber katu mokõi itaʼýra, peteĩme ombohéra Péleg,*+ pórke upe tiémpope umi hénte* oñepyrũ isarambi opárupi. Ha pe ótro itaʼýra katu héra Joctán.+

26 Joctán raʼy héra Almodad, Sélef, Hazarmávet, Jérah,+ 27 Hadoram, Uzal, Diclá, 28 Obal, Abimael, Seba, 29 Ofir,+ Havilá ha Jobab. Koʼãva hína Joctán raʼykuéra.

30 Pe yvy haʼekuéra oikoha ojagarra vaʼekue Mesá guive Sefar peve, éste gotyo oĩháme heta montáña.

31 Koʼãva hína Sem raʼykuéra ojedividíva asegún ifamília, asegún iñidióma, asegún iterritório ha ipuévlo.+

32 Koʼãva hína Noé raʼykuéra familiare, ojedividíva asegún ifamília ha asegún ipuévlo. Chuguikuéra ou hína entéro nasión isarambíva ko yvy ape ári pe dilúvio rire.+

11 Upérõ ningo umi hénte oikóva ko yvy ape ári oñeʼẽ vaʼekue peteĩ idiómapente. 2 Upéi umi hénte oho éste gotyo ha otopa peteĩ ñu guasu Sinárpe,+ ha opyta oiko hikuái upépe. 3 Upe rire heʼi joa ojupe: “¡Jahápy jajapo ladríllo!”.* Péicha oñepyrũ oipuru hikuái ladríllo ita rekovia, ha imesklarã oipuru vléke. 4 Upéi heʼi hikuái: “¡Jaha jajapo peteĩ siuda ñanembaʼerã ha ñamopuʼã peteĩ tórre ijyvatéva, pe ipúnta tog̃uahẽ amo yvága peve! Péicha ñanefamósota ha ndajaikomoʼãi ñanesarambipa ko yvy tuichakuére”.+

5 Tiémpo rire, Jehová oñepyrũ ojesareko umi héntere ha ohecha pe siuda ha pe tórre omopuʼãva hikuái. 6 Upémarõ Jehová heʼi: “¡Emañamína mbaʼémapa ojapo hikuái! Haʼekuéra ningo peteĩ puévlo ombaʼapóva hína oñondivepa, pórke oñeʼẽ peteĩ idiómapente.+ Péichante ohórõ hikuái, ojapóta ojaposéva ha ndaiporimoʼãi ojokóva chupekuéra. 7 Jaha+ ñamoñeʼẽka umi héntepe diferénte idiómape, péicha ndaikatumoʼãvéima ontende la heʼíva hikuái ojupe”. 8 Upémarõ Jehová omosarambipa chupekuéra upégui ko yvy tuichakuére+ ha nomopuʼãvéi hikuái pe siuda. 9 Upévare upe siuda oñembohéra Babel,*+ pórke upépe Jehová okambiapa vaʼekue umi hénte idióma. Ha Jehová ojapo haguére péicha, umi hénte isarambipa ha oho oiko diferénte lugárpe ko yvy ape ári.

10 Koʼápe oñemombeʼu hína máva mávapa Sem+ familiare.

Dos áño pe dilúvio rire, Sem orekórõ guare 100 áño, onase itaʼýra Arpaksad.+ 11 Ha onase rire itaʼýra Arpaksad, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra.+ Ha Sem osegi oikove 500 áño.

12 Arpaksad orekórõ guare 35 áño, onase itaʼýra Selá.+ 13 Ha onase rire itaʼýra Selá, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Arpaksad osegi oikove 403 áño.

14 Selá orekórõ guare 30 áño, onase itaʼýra Éber.+ 15 Ha onase rire itaʼýra Éber, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Selá osegi oikove 403 áño.

16 Éber orekórõ guare 34 áño, onase itaʼýra Péleg.+ 17 Ha onase rire itaʼýra Péleg, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Éber osegi oikove 430 áño.

18 Péleg orekórõ guare 30 áño, onase itaʼýra Reú.+ 19 Ha onase rire itaʼýra Reú, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Péleg osegi oikove 209 áño.

20 Reú orekórõ guare 32 áño, onase itaʼýra Serug. 21 Ha onase rire itaʼýra Serug, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Reú osegi oikove 207 áño.

22 Serug orekórõ guare 30 áño, onase itaʼýra Nacor. 23 Ha onase rire itaʼýra Nacor, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Serug osegi oikove 200 áño.

24 Nacor orekórõ guare 29 áño, onase itaʼýra Taré.+ 25 Ha onase rire itaʼýra Taré, haʼe heta jey itaʼýra ha itajýra. Ha Nacor osegi oikove 119 áño.

26 Taré orekórõ guare 70 áño, onase itaʼýra Abrán,+ Nacor+ ha Harán.

27 Koʼápe oñemombeʼu hína máva mávapa Taré familiare.

Taré raʼykuéra hína: Abrán, Nacor ha Harán. Ha Harán raʼy katu hína Lot.+ 28 Taré oikove aja gueteri, itaʼýra Harán omano Ur+ de los caldéospe,+ upe lugár haʼe onase haguépe. 29 Upéi Abrán omenda ha avei Nacor. Abrán rembireko héra Sarái.+ Nacor rembireko katu héra Milcá,+ haʼe ningo Harán rajy ha Iscá ermána. 30 Sarái ndaikatúi vaʼekue imemby,+ upévare ndorekói vaʼekue ni peteĩ mitã.

31 Upéi Taré osẽ Ur de los caldéosgui oho hag̃ua Canaánpe.+ Oraha hendive itaʼýra Abrán ha iniéto Lot+ haʼéva Harán raʼy. Ha Taré oraha avei inuéra Saráipe, haʼe hína itaʼýra Abrán rembireko. Haʼekuéra ohopaite oñondive, ha tiémpo rire og̃uahẽ hikuái Haránpe+ ha opyta oiko upépe. 32 Taré omano Haránpe, orekórõ guare 205 áño.

12 Upéi Jehová heʼi Abránpe: “Eheja ne retã, ne parientekuéra ha nde túa hentekuérape, ha tereho pe lugár ahechaukátavape ndéve.+ 2 Che ajapóta ndehegui peteĩ nasión tuicháva, rovendesíta ha ambotuicháta nde réra ha nde rupive oñevendesíta heta héntepe.+ 3 Ha avendesíta umi nevendesívape, ha amaldesíta umi nemaldesívape.+ Nde rupive oñevendesíta* enteroite família oĩva pe yvy ape ári”.+

4 Jehová heʼi haguéicha chupe, Abrán osẽ oho Harángui orekórõ guare 75 áño. Ha Lot oho hendive.+ 5 Abrán osẽrõ guare oho Canaán gotyo,+ oraha hendive hembireko Sarái+ ha isovríno Lot.+ Avei oraha opa mbaʼe orekóva+ ha umi isiervokuéra oĩ vaʼekue hendive Haránpe. Ha oike rire Canaán territóriope, 6 Abrán osegi oviaha og̃uahẽ meve Siquémpe,+ namombyryiete oĩhágui Moré yvyramatakuéra.+ Upe tiémpope umi cananeo oiko vaʼekue upe lugárpe. 7 Upépe Jehová ojechauka* Abránpe ha heʼi: “Ne familiarépe+ ameʼẽta ko yvy”.+ Upémarõ Abrán ojapo upépe peteĩ altár, pórke Jehová oñeʼẽ kuri chupe upe lugárpe. 8 Tiémpo rire haʼe ova upégui ha oho Betel+ éste gotyo, peteĩ lugár oĩháme heta montáña, ha omoĩ upépe ikampaménto. Betel opyta chugui oéste gotyo, ha pe siuda hérava Hai+ opyta chugui éste gotyo. Upépe Abrán ojapo peteĩ altár Jehovápe+ ha oñepyrũ omombaʼeguasu Jehová réra.+ 9 Upéi Abrán oho Négueb+ gotyo, ha upearã ova ova ohóvo.

10 Upéi oñepyrũ saʼipaite la hiʼupy upe lugárpe ha iñembyahyipáma hikuái. Upévare Abrán oho oiko Egíptope peteĩ tiémpore,+ pórke ijetuʼuetereíma la situasión upe oikohápe.+ 11 Ha og̃uahẽ mbotávo Egíptope, heʼi hembireko Saráipe: “Haʼese ningo ndéve peteĩ mbaʼe. Che ningo aikuaa nde neporãitereiha,+ 12 ha umi egipcio nderecha vove heʼíne katuete: ‘¡Péva hembireko hína!’. Upéi haʼekuéra chejukáne ha nderejáta ndéve reikove. 13 Upéicha rupi, eréntena ág̃a nde che ermanaha, péicha ndoikomoʼãi cherehe mbaʼeve ivaíva ha nde chesalváta”.+

14 Abrán og̃uahẽrõ guare Egíptope, ensegidamínte umi egipcio ohecháma Sarái iporãitereiha. 15 Ha faraón prinsipekuéra ohecha avei chupe, ha omombeʼu hikuái faraónpe mbaʼeichaitépa iporã Sarái. Upévare ojegueraha chupe faraón rógape. 16 Ha pe faraónpe ogustaiterei Sarái, upéva rupi imbaʼeporã Abrándi ha omeʼẽ chupe heta ovecha, vaka, vúrro, kaméllo ha avei heta esklávo ha eskláva.+ 17 Upémarõ Jehová ombou heta mbaʼasy vai faraónpe ha hogayguakuérape, Abrán rembireko+ káusare. 18 Upéi faraón ohenoika Abránpe ha heʼi chupe: “¿Mbaʼéiko la rejapóva cherehe? ¿Mbaʼére piko neremombeʼúi chéve haʼe ne rembirekoha? 19 ¿Mbaʼére piko ere hese: ‘¡Haʼe che ermána!’?+ Upéicha rupi haimete ajagarra chupe che rembirekorã. Naʼápe la ne rembireko, egueraha ha tereho”. 20 Upémarõ Abrán ha hembireko osẽ Egíptogui ha ogueraha opa mbaʼe orekóva. Ha faraón omanda isiervokuérape omoirũ hag̃ua chupekuéra tapekuʼa peve.+

13 Upéi Abrán osẽ Egíptogui ha oho Néguebpe.+ Oraha hendive hembireko, isovríno Lot ha opa mbaʼe orekóva. 2 Abrán ningo irrikoiterei, oreko heta animál, pláta ha óro.+ 3 Ha Négueb guive ova ova ohóvo og̃uahẽ meve Betélpe. Upéi ohupyty pe lugár omoĩma haguépe voi ikampaménto, oĩva Betel ha Hai mbytépe.+ 4 Upépe ningo haʼe ojapóma vaʼekue peteĩ altár. Upe lugárpe Abrán omombaʼeguasu Jehová réra.

5 Ha Lot oho avei Abrán ndive, haʼe oreko heta ovecha ha vaka, ha oreko avei heta óga kárpa. 6 Upéicha rupi haʼekuéra ndaikatuvéima oiko oñondivepa peteĩ hendápe, pórke hetaiterei mbaʼéma oreko hikuái. 7 Ha michĩma rupi ilugarkuéra, Abrán siervokuéra* ha Lot siervokuéra oñepyrũma oñokarãiʼi mimi. Upe tiémpope umi cananeo ha perizita oiko vaʼekue upe lugárpe.+ 8 Upémarõ Abrán heʼi Lótpe:+ “Ñande ningo oñopariénte ha ndovaléi jaiko vai, ñande ni ñande siervokuéra. 9 Ko yvy ningo tuichaiterei, eiporavóna peteĩ lugár nembaʼerã. Nde rehóramo a la iskiérda, che aháta a la derécha, péro nde rehoséramo a la derécha, che aháta a la iskiérda”. 10 Upémaramo Lot omaña ha ohecha mbaʼeichaitépa iporã ha vérde asy pe Jordán distríto+ guive Zóar peve.+ Ha upe lugár ojogua voi pe hardín Jehová ojapo vaʼekuépe+ ha Egíptope. Péicha iporã vaʼekue Sodoma ha Gomorra território Jehová ohundi mboyve. 11 Upémarõ Lot oiporavo pe Jordán distríto. Upéi Lot oheja Abránpe ha oho oiko éste gotyo. 12 Abrán opyta Canaánpe, péro Lot oho oiko ag̃uieténte umi siuda oĩvagui Jordán distrítope.+ Upéi omoĩ ikampaménto Sodoma ypýpe. 13 Péro umi hénte oikóva Sodómape iñaña ha ojapo heta mbaʼe ivaietereíva Jehová renondépe.+

14 Upéi Lot oho rire, Jehová heʼi Abránpe: “Emañamína ikatúramo pe reimeha guive, nórte, sur, éste ha oéste gotyo, 15 pórke ameʼẽmbaitéta ndéve ha ne familiarépe pe yvy rehecháva, ha opytáta peẽme hetaiterei tiémpore.+ 16 Ha ambohetaitereíta ne familiare, hetaháicha pe yvykuʼi oĩva pe yvy ape ári. Ha hetaitereítagui umi ne familiare, avave ndaikatumoʼãi okontapa, ndaiporiháicha avei ikatúva okontapa umi yvykuʼi oĩva pe yvy ape ári.+ 17 Tereho ekorre ha ehecha ko lugár tuichakue, pórke ndéve ameʼẽmbaitéta”. 18 Ha Abrán osegi oiko óga kárpape. Upe rire haʼe oho oiko Hebrónpe,+ Mamré yvyraty ypýpe.+ Ha upe lugárpe ojapo peteĩ altár Jehovápe.+

14 Upe tiémpope, Amrafel haʼe vaʼekue rréi de Sinar,+ Arioc haʼe vaʼekue rréi de Elasar, Kedorlaomer+ haʼe vaʼekue rréi de Elam,+ ha Tidal haʼe vaʼekue rréi de Goyim. 2 Haʼekuéra oñorairõ vaʼekue koʼã 5 rréi kóntrape: Bera rréi de Sodoma,+ Birsá rréi de Gomorra,+ Sinab rréi de Admá, Seméber rréi de Zeboyim,+ ha pe rréi de Bela kóntrape, ko lugár héra avei Zóar. 3 Koʼã rréi ombyaty ijehérsito Sidim Ñúme,+ ko lugár héra avei Mar Salado.+

4 Umi 5 rréi oĩ kuri 12 áñore Kedorlaomer goviérno poguýpe, péro upéi un áño haguépe opuʼã hese hikuái. 5 Oiko rire upéva, un áño haguépe Kedorlaomer ha umi rréi oĩva hendive oho oñorairõ umi refaím ndive ha ogana chupekuéra Asterot-Carnáimpe, umi zuzímpe ogana pe lugár héravape Cam, umi emímpe+ ogana Savé-Quiryatáimpe, 6 umi horéope+ ogana ha ojuka ohóvo chupekuéra pe montáña de Seír+ guive El-Parán peve, oĩva pe desiérto ypýpe. 7 Upéi Kedorlaomer ha umi rréi oĩva hendive ojevy ha og̃uahẽ En-Mispátpe, hérava avei Cadés.+ Upépe ojagarrapaite hikuái umi amalequita+ yvy ha ogana avei umi amorréope.+ Upérõ umi amorreo oiko kuri Hazazón-Tamárpe.+

8 Upémarõ oho oñorairõ hag̃ua pe rréi de Sodoma, rréi de Gomorra, rréi de Admá, rréi de Zeboyim ha rréi de Bela, ko lugár héra avei Zóar. Koʼã rréi ijehersitokuéra reheve osẽ Sidim Ñúme oñorairõ hag̃ua umi 4 rréi 9 kóntrape: Kedorlaomer rréi de Elam, Tidal rréi de Goyim, Amrafel rréi de Sinar ha Arioc rréi de Elasar+ ha ijehersitokuéra. Péicha 5 rréi oho oñorairõ umi 4 rréi kóntrape. 10 Upéi umi rréi de Sodoma ha Gomorra odipara pono ojejuka chupekuéra, péro oho hoʼa hikuái umi póso oĩháme vléke, pórke Sidim Ñúme oĩ vaʼekue hetaiterei póso peichagua. Ha umi kuimbaʼe ndojejukái vaʼekue katu oho okañy umi montáñare. 11 Upémarõ, umi rréi ogana vaʼekue oguerahapaite entéro mbaʼe oĩva Sodoma ha Gomórrape, umi hiʼupy entéro orahapa ha oho hikuái.+ 12 Upérõ Abrán sovríno Lot oiko Sodómape.+ Upévare haʼekuéra ogueraha avei chupe ha entéro mbaʼe orekóva, ha okontinua hikuái la iviáhe.

13 Upéi peteĩ kuimbaʼe ndojejukái vaʼekue pe gerrahápe oho omombeʼu Abránpe* la oiko vaʼekue. Upe tiémpope Abrán oiko hína kuri pe amorreo hérava Mamré yvyraty ypýpe.+ Mamré oreko avei mokõi ermáno, Escol ha Aner.+ Koʼã kuimbaʼe ojapo vaʼekue peteĩ tráto Abrán ndive: siémpre oñopytyvõ ha ojoprotehetaha hikuái. 14 Péicha Abrán oikuaa ojegueraha hague isovrínope.+ Upémarõ pyaʼe porã ombyaty umi isiervokuéra oñorairõkuaáva ha oho hapykuerikuéra Dan peve.+ En totál oho hendive 318 kuimbaʼe, enterovete umíva onase vaʼekue hógape. 15 Og̃uahẽvo pe pyhare, Abrán odividi isiervokuérape en grúpo. Upéi oñorairõ umi iñenemígondi ha ogana chupekuéra. Abrán ha isiervokuéra opersegi chupekuéra og̃uahẽ meve pe lugár héravape Hobá, opytáva nórte gotyo Damáscogui. 16 Abrán orrekuperapaite umi mbaʼe ojegueraha vaʼekue, avei umi kuña ha umi ótro héntepe. Avei ogueru jey isovríno Lótpe ha avei umi ikosakuéra.

17 Péicha Abrán ogana Kedorlaomérpe ha umi ótro rréipe. Upéi pe rréi de Sodoma oho hendápe pe ñu guasu oĩva Savépe, oñehenóiva avei Rréi Ñu.+ 18 Ha Melquisedec+ rréi de Salem+ ogueru pan ha víno hoʼu hag̃ua hikuái, haʼe ningo Ñandejára Ndaijojaháiva saserdóte.+

19 Upéi ovendesi chupe ha heʼi:

Ha Abrán omeʼẽ Melquisedécpe 10 por ciento entéro mbaʼe orrekupera vaʼekuégui.+

21 Upéi pe rréi de Sodoma heʼi Abránpe: “Eheja chéve umi hénte ha eguerahapaite nembaʼerã umi kosakuéra”. 22 Péro Abrán heʼi pe rréi de Sodómape: “Amopuʼã che po ha ahura ndéve Ñandejára Ndaijojaháiva Jehová rérare, pe ojapo vaʼekue yvága ha yvy, 23 ndaguerahamoʼãiha mbaʼevete ndehegui; ni peteĩ ílo* ndajagarramoʼãi ndehegui. Ani ág̃a upéi ere: ‘Che amborríko kuri Abránpe’. 24 Che ndaguerahamoʼãi ndehegui mbaʼevete, sólamente umi mitãkariaʼy hoʼu vaʼekue la ofaltáva. Péro umi chemoirũ vaʼekue, Aner, Escol ha Mamré,+ haʼekuéra togueraha la otokáva chupekuéra”.

15 Upe rire Jehová oñeʼẽ Abránpe peteĩ visión rupive ha heʼi chupe: “Ani rekyhyje+ Abrán, che roprotehéta peteĩ eskúdoicha+ ha ameʼẽta ndéve hetaiterei mbaʼe porã”.+ 2 Péro Abrán heʼi chupe: “Ñandejára Jehová regovernáva opa mbaʼe, ¿maʼerã piko remeʼẽta chéve heta mbaʼe porã? Koʼág̃a peve ningo che nachefamíliai gueteri, ha entéro mbaʼe arekóva opytáta hína che siérvo Eliezérpe,+ haʼéva Damascogua”. 3 Ha Abrán heʼive: “Ndéngo neremeʼẽi chéve che raʼyrã,+ upéicha rupi che erénsia opytapaitéta che siérvope”. 4 Upévo Jehová oñeʼẽ jey chupe ha heʼi: “¡Ani rejepyʼapy! Ne erénsia ndopytamoʼãi pe kuimbaʼépe, síno opa mbaʼe erekóva opytapáta nde raʼy teépe”.+

5 Upéi Ñandejára heʼi Abránpe osẽ hag̃ua okápe. Upépe heʼi chupe: “Emañamína yvate pe yvágare ha oiméramo ikatu, ekontami umi estrélla”. Upéi heʼive chupe: “Hetaháicha umi estrélla, upéicha avei hetáta umi ne familiare”.+ 6 Ha Abrán ojerovia Jehováre,+ ha upévare haʼe heʼi hese ihustoha.+ 7 Upémarõ heʼi chupe: “Che hína Jehová, upe heʼi vaʼekue ndéve resẽ hag̃ua Ur de los caldéosgui ikatu hag̃uáicha ameʼẽ ndéve ko yvy nembaʼerã”.+ 8 Ha Abrán oporandu chupe: “Ñandejára Jehová regovernáva opa mbaʼe, ¿mbaʼéicha piko che ikatu aime segúro remeʼẽtaha chéve ko yvy?”. 9 Ñandejára heʼi chupe: “Egueru chéve peteĩ vakílla de 3 áño, peteĩ kavara kuña de 3 áño, peteĩ ovecha mácho de 3 áño, peteĩ tortóla ha peteĩ palóma raʼy”. 10 Upémarõ haʼe ogueru umi animál ha ombojaʼo mbytépe. Upéi umi animál pedáso omoĩ ojovái en 2 fíla, peteĩ fíla omoĩ ijiskiérda gotyo ha pe ótra fíla iderécha gotyo. Péro umi guyraʼi katu nombojaʼói. 11 Ha upe rire umi yryvu oñepyrũ ou hoʼuségui umi animál reʼongue, péro Abrán omondýi chupekuéra.

12 Oikévo kuarahy, Abrán hopehyieterei ha oke, upéi ohecha iképe ojagarraha chupe peteĩ pytũ ñanemongyhyjetereíva. 13 Ha Ñandejára heʼi Abránpe: “Eikuaa porãke ne familiare ohotaha oiko yvy ahénope ha oikóta chuguikuéra extranhéro. Ha umi hénte upepegua orekóta chupekuéra esklávoramo ha ombohasa asýta chupekuéra 400 áño.+ 14 Péro che ahusgáta umi oesklavisávape chupekuéra,+ upéi umi ne familiare osẽta ipoguyguikuéra ha ogueraháta upégui heta mbaʼe porã.+ 15 Nde katu remanóta* trankílo porã reikove puku rire ha upéi reñeñotỹta.+ 16 Ha ne familiare, pe cuarta henerasionpegua ou jeýta koʼápe,+ pórke nog̃uahẽi gueteri pe tiémpo ahusga hag̃ua umi amorréope hembiapo vaikuére”.+

17 Oike rire pe kuarahy ha pytũmbaite rire, ojekuaa peteĩ órno guasu hatatĩmbáva, ha peteĩ tatarendy ohasáva umi animál pedáso mbytérupi. 18 Upe díape ningo Jehová ojapo vaʼekue peteĩ kompromíso Abrán ndive,+ ha heʼi chupe: “Ne familiarépe ameʼẽta pe yvy,+ pe rrío de Egipto guive, rrío guasu Éufrates peve.+ 19 Upe yvýpe oĩ hína umi quenita,+ umi quenizita, umi cadmonita, 20 umi hitita,+ umi perizita,+ umi refaím,+ 21 umi amorreo, umi cananeo, umi guirgaseo ha umi jebuseo”.+

16 Sarái, Abrán rembireko ningo ndaikatúi vaʼekue imemby.+ Ha haʼe oreko vaʼekue peteĩ isiérva egipcia hérava Agar.+ 2 Upévare Sarái heʼi iména Abránpe: “Jehová ningo nopermitíri chéve chememby, upévare erekóna rrelasión sexuál che siérva Agar ndive. Ikatu mbaʼéngo haʼe rupive areko peteĩ che membyrã”.+ Ha Abrán ojapo hembireko Sarái heʼíva chupe. 3 Upémarõ, Sarái omeʼẽ Abránpe isiérva egipcia Agar hembirekorã. Upérõ ojapóma 10 áño Abrán oiko hague Canaánpe. 4 Ha Abrán oreko rrelasión sexuál Agar ndive ha ombohyeguasu chupe. Upéi Agar opilla hyeguasuha ha oñepyrũ oapoʼi ipatrónape.

5 Upéicha rupi Sarái heʼi Abránpe: “Nde káusare che ahasa asy hína koʼág̃a. Che voi ningo ameʼẽ kuri ndéve che siérva, péro haʼe opillárõ guare hyeguasuha, oñepyrũ cheapoʼi. Jehová todesidi mávapa oreko la kúlpa, ndépa térãpa che”. 6 Ha Abrán heʼi Saráipe: “¡Haʼe ningo nde siérva, rejaposéva rejapóta chugui!”. Upémarõ Sarái ombohasa asy ha omotĩ isiérvape, upévare haʼe okañy chugui ha oho mombyry.

7 Upe rire, Jehová ánhel ojuhu Agárpe pe desiértope, peteĩ ykua ypýpe. Upe ykua oĩ vaʼekue pe lugár hérava Sur+ rapére. 8 Pe ánhel heʼi chupe: “¡Agar, Sarái siérva! ¿Moõgui piko reju? ¿Moõ piko reho hína?”. Ha Agar osẽ heʼi: “Che ningo akañy hína che patróna Saráigui”. 9 Upémarõ Jehová ánhel heʼi chupe: “Tereho jey ne patróna rendápe, eñeumilla ha eñemoĩ ipoguýpe”. 10 Upéi Jehová ánhel heʼi jey: “Ambohetaitereíta ne familiare, ha hetaitereíta rupi avave ndaikatumoʼãi okontapa”.+ 11 Jehová ánhel osegi oñeʼẽ ha heʼi: “Nde ningo nderyeguasu ha kuimbaʼéta hína upe ne memby. Embohéra vaʼerã chupe Ismael,* pórke Jehová ohechakuaa* nde rehasa asyha. 12 Haʼe oikóta ag̃uiete iñermanokuéra oikohágui* ha oñemoĩta enterove kóntrape, ha enterove oñemoĩta hese. Ojoguáta peteĩ kavaju hesaitévape, pórke avave ndaikatumoʼãi odomina chupe”.

13 Upéi Agar oñemboʼe Jehovápe, upe oñeʼẽvape hína chupe, ha heʼi: “Nde ningo Ñandejára ohecháva opa mbaʼe”.+ Haʼe ohenói upéicha Ñandejárape pórke heʼi: “Che koʼág̃a ahecha Upe cherechávape hína”. 14 Upévare upe ykuápe oñembohéra Beer-Lahái-Roí.* Upe ykua opyta hína éntre Cadés ha Bered. 15 Upe rire Agar imemby peteĩ kuimbaʼe Abrángui. Ha Abrán ombohéra itaʼýrape Ismael.+ 16 Abrán oreko vaʼekue 86 áño Agar orekórõ guare chugui Ismael.

17 Abrán orekórõ guare 99 áño, Jehová ojechauka* chupe ha heʼi: “Che hína Ñandejára Todopoderóso. Eikókena che aipotaháicha ha ani rejapo ivaíva. 2 Che akumplíta pe kompromíso ajapóva nendive+ ha ambohetaitereíta ne familiare”.+

3 Upévo Abrán oñesũ ha oñakãity. Ha Ñandejára osegi oñeʼẽ hendive ha heʼi chupe: 4 “Kóva hína pe kompromíso ajapóva nendive:+ ndehegui osẽta hetaiterei nasión.*+ 5 Koʼág̃a guive nde nderérata Abrahán,* ndahaʼemoʼãvéima Abrán,* pórke ndehegui osẽta hetaiterei nasión.* 6 Ambohetaitereíta ne familiare ha ndehegui osẽta heta nasión ha rréi.+

7 Che akumplíta pe kompromíso ajapóva nendive,+ ha umi ne familiare oúvandi nde rire, ha umi ihenerasionkuéra oúvandi upe rire. Kóva hína peteĩ kompromíso etérno, che haʼe hag̃ua pende Dios ha ne familiare Dios. 8 Ndéngo koʼág̃a peteĩ extranhéro+ pe yvy reikohápe, péro che ameʼẽmbaitéta ndéve ha umi ne familiarépe Canaán yvy kompletoite, ha opytáta chupekuéra hetaiterei tiémpore. Ha che haʼéta Idioskuéra”.+

9 Ñandejára heʼi avei Abrahánpe: “Nde katu rekumpli vaʼerã che kompromíso ha avei ne familiare oúva nde rire, ha umi ihenerasionkuéra oúva upe rire. 10 Entéro kuimbaʼe oĩvape pende apytépe oñesirkunsida vaʼerã.* Upéva ohechaukáta che ajapoha peteĩ kompromíso nendive ha umi ne familiaréndi.+ 11 Entéro kuimbaʼépe oñesirkunsida vaʼerã, ha upéva haʼéta peteĩ márka ohechaukáva che ajapoha nendive ha umi ne familiare ndive peteĩ kompromíso.+ 12 Koʼág̃a guive entéro umi henerasión oútava, enterove kuimbaʼe onasévape pene famíliape oñesirkunsida vaʼerã+ 8 día onase haguépe. Pejapo vaʼerã avei upéicha enterove kuimbaʼe pejoguáva rehe pende esklavorã umi extranhérogui ha ndahaʼéiva pene familiare. 13 Entéro onasévape ne famíliape oñesirkunsida vaʼerã, ha entéro kuimbaʼe rejogua vaʼekuépe.+ Upe márka oĩtava pende pirére ohechaukáta che ajapoha penendive peteĩ kompromíso etérno. 14 Oĩramo pende apytépe peteĩ kuimbaʼe noñesirkunsidái vaʼekue, upévape ojejuka vaʼerã pórke nokumplíri pe kompromíso ajapo vaʼekue penendive”.

15 Upéi Ñandejára heʼi Abrahánpe: “Koʼág̃a guive ne rembireko hérata Sara,* ndahaʼemoʼãvéima Sarái.*+ 16 Che avendesíta chupe ha haʼe imembýta ndehegui peteĩ mitãkuimbaʼe.+ Ha avendesi rupi chupe osẽta chugui heta nasión ha rréi”. 17 Ha Abrahán oñesũ ha oñakãity, ha oñepyrũ opuka ha heʼi ipyʼapýpe:+ “¿Mbaʼéicha piko peteĩ tuja de 100 áño itaʼyravéta, ha mbaʼéicha piko Sara orekómava 90 áño imembyvéta?”.+

18 Upévare Abrahán heʼi Ñandejára teépe: “Chéngo avyʼátama revendesírõ che raʼy Ismaélpe”.+ 19 Péro Ñandejára heʼi Abrahánpe: “Añetehápe haʼe ndéve, ne rembireko Sara hyeguasúta ha orekóta peteĩ mitã. Ha rembohéra vaʼerã Isaac.*+ Che ajapóta hendive peteĩ kompromíso. Upéva haʼéta peteĩ kompromíso etérno ha upéva che ajapóta hendive ha entéro ifamiliaréndi oútava upe rire.+ 20 Ha ani rejepyʼapy Ismael rehe, pórke che avendesíta avei chupe rejerure haguéicha. Haʼe ifamília retáta avei ha ambohetaitereíta umi ifamiliare. Chugui osẽta 12 kuimbaʼe oporomoakãva ha ajapóta chugui peteĩ nasión tuicháva.+ 21 Upéicharõ jepe, che ajapóta peteĩ kompromíso Isaac ndive.+ Sara orekóta ko mitã pe áño oúvape kóva ko tiémpope”.+

22 Ñandejára oñeʼẽmba rire Abrahán ndive, osẽ oho ha oheja chupe. 23 Ha upe diaitépe Abrahán osirkunsida itaʼýra Ismaélpe ha enterove kuimbaʼe onase vaʼekuépe hógape, ha avei umi kuimbaʼe ojogua vaʼekuépe ijesklavorã. Abrahán ojapo Ñandejára heʼi hagueichaite chupe.+ 24 Abrahán oreko vaʼekue 99 áño oñesirkunsidárõ guare.+ 25 Ha itaʼýra Ismael katu oreko vaʼekue 13 áño oñesirkunsidárõ guare.+ 26 Péicha upe diaitépe oñesirkunsida Abrahán ha itaʼýra Ismaélpe. 27 Ha entéro kuimbaʼe onase vaʼekuépe hógape, ha entéro umi ojejogua vaʼekuépe esklavorã oñesirkunsida, ojejapo haguéicha Abrahán rehe.

18 Upéi Jehová+ ojechauka* Abrahánpe oguapy jave hóga* renondépe peteĩ asajepyte hakuve jave. Upérõ Abrahán oiko vaʼekue Mamré yvyraty ypýpe.+ 2 Abrahán omaña mombyry ha ohecha sapyʼa mbohapy kuimbaʼe oñemboʼýva hína.+ Upémarõ haʼe osẽ odipara ha oho hendapekuéra, ha og̃uahẽvo oñakãityete umi kuimbaʼe renondépe. 3 Ha heʼi: “Jehová, oimérõ aĩ porã ne renondépe, anína rehasa rei che róga. 4 Aguerukáta y ojejoheimi hag̃ua peẽme pende py,+ ha upéi pepytuʼuʼimi pe yvyramáta guýpe. 5 Ha taguerúna avei peẽme michĩmi pan pejepyʼajoko hag̃ua ha upéi pesegi hag̃ua pende viáhe”. Haʼekuéra heʼi chupe: “Oĩ porã, egueru katu”.

6 Upémarõ Abrahán apuroitépe oho hógape Sara rendápe ha heʼi chupe: “Pyaʼe porãkena ejagarra 3 medída* pe arína iporãvéva, eamasa ha ejapo ñandéve unos kuánto pan apuʼa”. 7 Upéi Abrahán odipara oho hymbakuéra oĩháme ha ojagarra peteĩ tóro iporã ha ikyrỹi asýva. Ha pyaʼe porã omeʼẽ isiérvope okarnea ha ombichy hag̃ua pe soʼo. 8 Abrahán ogueru chupekuéra kamby, kambyrova ha pe soʼo oñembichy vaʼekue. Ha okaru aja hikuái pe yvyra guýpe, Abrahán opyta oñemboʼy ijypypekuéra.+

9 Upéi haʼekuéra oporandu Abrahánpe: “¿Moõiko oime ne rembireko Sara?”.+ Ha Abrahán osẽ heʼi: “¡Oime amo kotýpe!”. 10 Upéi peteĩva osẽ heʼi chupe: “Koʼã fécharupi pe áño oúvape aju jeýta ne rendápe, ha upérõ g̃uarã ne rembireko Sara imembýta peteĩ mitãkuimbaʼe”.+ Ha Sara oñemboʼy ha ohendu hína la ojeʼéva ikoty entradaitépe, pe ánhel atukupe gotyo. 11 Upérõ guare ningo Abrahán ha Sara ijedaitereíma.+ Ha Sara ig̃uaig̃uíma rupi ndaikatuvéima imemby.*+ 12 Upévare Sara opuka ha heʼi ipyʼapýpe: “¿Mbaʼéiko che avyʼavéta cheg̃uaig̃ui pyréma, hiʼarive ko che karai itujáma avei?”.+ 13 Ha Jehová heʼi Abrahánpe: “¿Mbaʼére piko Sara opuka ha heʼi: ‘Mbaʼéiko che chemembyvéta cheg̃uaig̃ui rire’? 14 ¿Oĩ mbaʼe piko álgo Jehová ndaikatúiva ojapo?+ Koʼã fécharupi pe áño oúvape aju jeýta ne rendápe ha Sara orekóta peteĩ mitãkuimbaʼe”. 15 Péro Sara okyhyjégui onega ha heʼi: “¡Che ningo ndapukái!”. Upépe haʼe heʼi chupe: “¡Si, nde repuka kuri!”.

16 Tardemie umi kuimbaʼe opuʼã oho upégui, ha Abrahán oho hendivekuéra tapekuʼa peve ha umi kuimbaʼe ohecha Sodoma.+ 17 Ha Jehová heʼi: “Che namokañymoʼãi Abrahángui umi mbaʼe ajapótava.+ 18 Abrahángui ningo katuete osẽta peteĩ nasión tuicha ha ipoderósova. Haʼe rupive entéro nasión oĩva pe yvy ape ári oñevendesíta.*+ 19 Che aikuaa porã Abrahánpe ha aikuaa haʼe odirihi porãtaha itaʼyrakuérape ha entéro ifamiliarépe oiko hag̃ua Jehová oipotaháicha ha ojapo hag̃ua iporãva.+ Péicha Jehová okumplíta opromete vaʼekue Abrahánpe”.

20 Upéi Jehová heʼi: “Hetáma ahendu mbaʼeichaitépa hembiapo vai umi hénte oikóva Sodoma ha Gomórrape.+ 21 Upévare adesidíma aha ahecha siértopa umi mbaʼe ahendúva ha añetehápepa hembiapo vaieterei hikuái. Upéichamante aikuaa porãta mbaʼépa la oikóva”.+

22 Upémarõ umi mokõi kuimbaʼe okontinua ha oho Sodoma gotyo, péro Jehová+ opyta Abrahán ndive. 23 Ha upépe Abrahán oñemboja hendápe ha heʼi chupe: “¿Rehundíta piko umi ihústova umi iñañávandi?+ 24 Ñamoĩ chupe pe siudápe oĩha 50 kuimbaʼe ihústova. ¿Rehundipaitéta piko pe siuda ha nereperdonamoʼãi umi 50 rehehápe? 25 ¡Nde ningo nderejapomoʼãi asy upéva! Aikuaa porã nde nerehundimoʼãiha umi ihústova umi iñañávandi, ha nderejapomoʼãiha umi ihústovare umi mbaʼe rejapóva umi iñañávare.+ ¡Nde ningo ni mbaʼevéicharõ nderejapomoʼãi upéva!+ ¿Pe Hués ohusgáva ko yvy kompletoite piko ndojapomoʼãi iporãva?”.+ 26 Upémarõ Jehová heʼi: “Ajuhúramo Sodómape 50 persóna ihústova, aperdonáta enterovépe upe lugárpe hesehapekuéra”. 27 Abrahán katu heʼi jey: “Jehová, che ningo ndahaʼéi mbaʼeve* ne renondépe, péro ehejamína chéve taporandumi jey ndéve álgo. 28 Ñamoĩ chupe ofaltaha 5 oñekompleta hag̃ua 50, ¿rehundíta piko pe siuda ofalta haguérente umi 5?”. Upépe haʼe heʼi chupe: “Nahundimoʼãi pe siuda ajuhúramo 45 ihústova”.+

29 Péro upéi Abrahán heʼi jey: “¿Ha rejuhúramo 40 ihústova?”. Ñandejára okontesta: “Nahundimoʼãi pe siuda ajuhúramo 40 ihústova”. 30 Abrahán katu heʼi jey: “Jehová, anína ndepochy chendive,+ péro ikatúpa aporandumi jey ndéve: ¿Ha rejuhúramo 30?”. Ñandejára heʼi chupe: “Nahundimoʼãi pe siuda ajuhúramo 30 ihústova”. 31 Upéi Abrahán heʼi jey: “Jehová, epermitimína chéve taporandumi jey ndéve: ¿Ha rejuhúramo 20?”. Upépe Ñandejára heʼi chupe: “Nahundimoʼãi pe siuda ajuhúramo 20 ihústova”. 32 Ipahápe Abrahán heʼi: “Jehová, anína ndepochy chendive, péro ikatúpa aporandumi jey ndéve: ¿Ha rejuhúnteramo 10?”. Ñandejára heʼi jey chupe: “Nahundimoʼãi pe siuda ajuhúramo 10 ihústova”. 33 Upéi Jehová osẽ oho oñemongetapa rire Abrahán ndive,+ ha Abrahán oho jey hógape.

19 Umi mokõi ánhel og̃uahẽ Sodómape kaʼaruete, ha Lot oguapy hína pe siuda rokẽme. Ha ohechávo umi kuimbaʼépe, Lot opuʼã oho ohug̃uaitĩ chupekuéra. Og̃uahẽvo oñakãityete henondepekuéra,+ 2 ha heʼi: “Jahána japyta ógape ko pyharépe, pórke che ningo pende siérvo. Upépe ojejohéita peẽme pende py ha ikatúta pepyta pepytuʼu, ha koʼẽrõ voi porã pekontinua jey pende viáhe”. Haʼekuéra katu heʼi chupe: “Grásia, péro ropytátante roke ko plásape ko pyharépe”. 3 Péro Lot ojerure jey jey chupekuéra opyta hag̃ua hógape, upémarõ haʼekuéra oho hendive. Ha Lot ojapo pan sin levadúra ha heta tembiʼu omosena hag̃ua chupekuéra.

4 Péro oho mboyve oke hikuái, enterove kuimbaʼe Sodomagua, itujáva ha imitãva oñepyrũ osapukái ha omongora Lot róga. 5 Haʼekuéra osapukái joa Lótpe, ha heʼi: “¿Moõ oime umi kuimbaʼe og̃uahẽ vaʼekue nde rógape ko pyharépe? Enohẽ chupekuéra okápe roguereko hag̃ua hendivekuéra rrelasión sexuál”.+

6 Upéi Lot osẽ hendapekuéra, ha osẽnguévo omboty la okẽ 7 ha heʼi: “Che ermanokuéra, anína pejapo ko mbaʼe ivaietéva. 8 Ápe areko mokõi che rajy ndorekóiva gueteri rrelasión sexuál ni peteĩ kuimbaʼéndi. Tanohẽna peẽme umíva ha pejapo hesekuéra pejaposéva, péro anína pejapo mbaʼeve ivaíva koʼã kuimbaʼére. Haʼekuéra ningo che visíta ha che añangareko vaʼerã hesekuéra”.*+ 9 Upépe umi hénte osẽ heʼi: “¡Esẽ ñandéve upégui! Nde ningo peteĩ extranhéronte koʼápe, ¡moõiko nde rejúta ere oréve mbaʼépa rojapo vaʼerã! Péichante remakaneárõ, peorve rojapóta nderehe”. Ha umi hénte ojatropella Lótpe ha oñehaʼã oity hikuái pe okẽ. 10 Upémarõ umi kuimbaʼe ipojái ha ojagarra hikuái Lótpe ha omoinge chupe pe kotýpe, ha upéi omboty jey hikuái pe okẽ. 11 Upe rire ombosiégo hikuái entéro umi oñehaʼãvape oike Lot rógape, itujáva ha imitãvape. Péro haʼekuéra lomímonte ikaneʼõ meve osegi oheka pe okẽ oike hag̃ua.

12 Upémarõ umi mokõi kuimbaʼe heʼi Lótpe: “¿Nde piko erekove hína ne pariénte ko siudápe; nde raʼy, nde rajy, ne jérno térã ótro ne hénte? Oiméramo ereko, ¡pyaʼéke enohẽ chupekuéra ko lugárgui! 13 Ore rohundíta hína ko lugár, pórke Jehová hetaitereíma ohendu mbaʼeichaitépa hembiapo vai umi hénte oikóva ko siudápe.+ Upévare Jehová orembou rohundi hag̃ua ko lugár”. 14 Upémarõ Lot oho oñeʼẽ umi kuimbaʼe omendátavape itajyrakuérare* ha heʼi chupekuéra: “¡Pyaʼékena pesẽ ko lugárgui, pórke Jehová ohundíta hína ko siuda!”. Péro ijernokuéra oimoʼã haʼe ombojarunteha chupekuéra, ha upévare ndogueroviái chupe.+

15 Koʼẽ mbotaite jave umi ánhel oñepyrũ ombyapura Lótpe ha heʼi: “¡Pyaʼékena ejagarra ne rembireko ha umi mokõi nde rajy oĩva nendive ha pesẽ koʼágui, ani ág̃a pemano avei oñehundi vove umi hénte aña oĩva ko siudápe!”.+ 16 Péro Lot omakaneaiterei osẽ hag̃ua, upévare umi kuimbaʼe ojagarra chupe ipógui, avei hembireko ha umi mokõi itajýrape, ha onohẽ chupekuéra pe siudágui.+ Péicha ojapo hikuái Jehová imbaʼeporã rupi Lot ndive.+ 17 Onohẽ rire chupekuéra pe siudágui, peteĩva heʼi: “¡Pyaʼéke tapeho ani pemano! ¡Aníke pemaña pende rapykue gotyo,+ ha animoʼãke pepyta pepytuʼu ni peteĩ párte ko Jordán distrítope!+ ¡Tapeho umi montáñare ani ág̃a peñehundi avei!”.

18 Upévo Lot heʼi chupekuéra: “¡Anína Jehová chemondo upépe! 19 Nde ningo cheguerohory ha nembaʼeporãitereíma chendive,* upéicha rupi aikove gueteri koʼág̃a peve.+ Péro chéngo ndaikatumoʼãi aha umi montáñare, pórke akyhyje cherupytýrõ g̃uarã upe mbaʼe vai ha amano.+ 20 Oĩ ningo peteĩ puevloʼi namombyryiete koʼágui, ¿ikatu piko aha upépe akañy hag̃ua? Upéicharõ ikatúta ajesalva. Michĩeterei ningo péva pe puévlo”. 21 Upévo peteĩva heʼi chupe: “Oĩ porã, ejapo katu upe eréva.+ Nahundimoʼãi pe siuda nde rehoseha.+ 22 ¡Pyaʼéke tereho ekañy upépe, pórke che ndaikatumoʼãi ajapo mbaʼeve reg̃uahẽ mboyve upe siudápe!”.+ Upévare upe puévlope oñehenói Zóar.*+

23 Lot og̃uahẽrõ guare Zóarpe ja koʼẽmbaitéma kuri. 24 Ha Jehová omongy asúfre* ha tatarendy Sodoma ha Gomorra ári. Jehová ombou umíva yvágagui amáicha umi siuda ári.+ 25 Péicha ohundipaite koʼã siuda ha kompletoite pe distríto. Avei ohundipaite umi hénte ha umi plánta oĩva guive koʼã lugárpe.+ 26 Péro Lot rembireko ohóva hína hapykuéri, oñepyrũ omaña hapykue gotyo ha oiko chugui peteĩ estátua de sal.+

27 Abrahán katu oho pyharevete pe lugár oñemongeta haguépema voi Jehová ndive.+ 28 Ha omañávo Sodoma, Gomorra ha kompletoite pe Jordán distrítore, ohecha peteĩ mbaʼe omondýiva chupe: ohecha tatatĩ ndetuichapa jepéva opuʼãva pe lugárgui, haʼete voi tatatĩ guasu osẽva peteĩ órnogui.+ 29 Ha Ñandejára imanduʼa Abrahán rehe ohundírõ guare umi siuda oĩva Jordán distrítope. Upe rrehiónpe Lot oiko vaʼekue, upévare oguenohẽ chupe upégui.+

30 Upéi Lot osẽ Zóargui ha oho oiko itajyrakuérandi umi montañaháre.+ Haʼe osẽ upégui pórke okyhyje oiko hag̃ua Zóarpe,+ upévare opyta oiko peteĩ kuévape umi mokõi itajýrandi. 31 Ha pe itajýra tuichavéva heʼi pe imitãvévape: “Ñande túa ningo itujáma, ha koʼárupi ndaipóri ni peteĩ kuimbaʼe omenda vaʼerã ñanderehe ikatu hag̃uáicha ñanefamília, ojapoháicha entéro hénte. 32 Ejúna jaʼuka víno ñande túape ha ñamongaʼu chupe, péicha haʼe orekóta rrelasión sexuál ñanendive ha ikatúta ñanememby chugui”.

33 Ha upe pyharépe hoʼuka hikuái itúape hetaiterei víno okaʼu peve, upéi pe itajýra ypykue oho oguereko rrelasión sexuál itúandi. Péro Lot ndopillái itajýra oho hague oñeno hendive. 34 Upéi al día sigiénte pe itajýra tuichavéva heʼi pe imitãvévape: “Chéngo ange pyhare añenóma kuri ñande túandi. Jaʼuka jeýna chupe víno koestedía, upéicharõ ko pyharépe ndehaitéma erekóta rrelasión sexuál hendive. Péicha ikatúta ñanememby chugui”. 35 Upémarõ upe pyharépe hoʼuka jey hikuái itúape hetaiterei víno okaʼu peve, upéi pe itajýra imitãvéva oho oguereko rrelasión sexuál itúandi. Péro Lot ndopillái itajýra oho hague oñeno hendive. 36 Péicha mokõive Lot rajy opyta hyeguasu itúagui. 37 Ha pe tuichavéva imemby peteĩ mitãkuimbaʼe, ha ombohéra chupe Moab.+ Chugui ou hína entéro umi moabita oĩva koʼág̃a peve.+ 38 Pe imitãvéva imemby avei peteĩ mitãkuimbaʼe, ha ombohéra chupe Ben-Ammí. Chugui ou hína entéro umi ammonita+ oĩva koʼág̃a peve.

20 Upéi Abrahán ova+ Négueb territóriope, ha opyta oiko pe lugár oĩvape éntre Cadés+ ha Sur.+ Ha oiko aja Guerárpe,+ 2 heʼi jey hembireko Sara rehe iñermanaha.+ Upémarõ pe rréi de Guerar, Abimélec,* omondo isiervokuérape Sara piári ogueru hag̃ua chupe imbaʼerã.+ 3 Upe rire, peteĩ pyharépe Ñandejára oñeʼẽ Abimélecpe iképe, ha heʼi chupe: “¡Cháke nde ikatu hína remano regueru haguére pe kuñáme,+ pórke haʼe ningo omendáva!”.*+ 4 Péro Abimélec ndorekojepéi hendive rrelasión sexuál, upévare heʼi Jehovápe: “¿Rehundíta piko peteĩ nasión ndojapói vaʼekuépe mbaʼeve ivaíva? 5 Abrahán heʼi kuri hese iñermanaha ha Sara upéichante avei heʼi. Upévarenteko che agueru chupe, ha ndaikuaái kuri ivaiha la ajapóva”. 6 Upémarõ Ñandejára tee heʼi chupe: “Che ningo aikuaa nderejaposéi hague mbaʼeve ivaíva, ha pono repeka che renondépe, che ndahejái kuri nde repoko hese. 7 Ha koʼág̃a eraha jey pe kuña iménape. Pe kuimbaʼe proféta hína,+ ha oñemboʼéta chéve nderehehápe+ ha péicharõ añoite neremanomoʼãi. Péro neremeʼẽiramo iménape, eikuaa porãke voi remanotaha nde ha entéro oĩva nde poguýpe”.

8 Abimélec opuʼã voi porã pyharevete ha ohenoika isiervokuérape. Haʼe omombeʼupaite chupekuéra umi mbaʼe Ñandejára heʼi vaʼekue chupe, ha haʼekuéra tuichaiterei oñemondýi. 9 Upémarõ Abimélec ohenoika Abrahánpe ha heʼi: “¿Mbaʼe piko ko rejapóva orerehe? ¿Mbaʼe mbaʼéiko che ajapo nderehe ajeve péicha cheperhudikase, ha haimete ajekastiga che ha entéro umi oĩva che retãme? Ivaieterei ningo la rejapóva orerehe”. 10 Upéi Abimélec heʼi jey Abrahánpe: “¿Mbaʼéiko oike ndéve ne akãme ajeve rejapo péicha?”.+ 11 Ha Abrahán heʼi chupe: “Che ningo akalkula kuri: ‘Koʼápe oiméne avave ndorrespetái Ñandejárape, ha katuete chejukáta hikuái oipeʼa hag̃ua chehegui che rembireko’.+ 12 Añetehápe Sara che ermána de pádre hína, péro upéi aju amenda hese.+ 13 Ñandejára heʼírõ guare chéve aheja hag̃ua pe lugár che túa hentekuéra oikoha,+ haʼe Sárape: ‘Mamo jahahápekena ere cherehe che haʼeha ne ermáno. Péicha rehechaukáta nembaʼeporãitereiha chendive’”.*+

14 Upémarõ Abimélec omeʼẽ jey Abrahánpe hembireko Sara, omeʼẽ avei chupe heta esklávo ha eskláva, heta ovecha ha vaka. 15 Abimélec heʼi avei Abrahánpe: “Che retã oĩ ne disposisiónpe ha ndegustavehápe ikatu reho reiko”. 16 Ha Sárape heʼi: “Ápe ameʼẽ ne ermánope+ 1.000 monéda* de pláta. Upéva haʼéta peteĩ señál ohechaukáva umi oĩvape nendive ha enterovépe, nde nderejapói hague mbaʼeve ivaíva, ha péicha noñeñeʼẽvaimoʼãi nderehe”. 17 Upéi Abrahán oñemboʼe Ñandejárape Abimélec rehehápe, ha Ñandejára omonguera Abimélecpe, hembireko ha ijesklavakuérape. Ha péicha umi kuña ikatu jeýma hyeguasu ha imemby. 18 Haʼekuéra ningo ndaikatuvéi kuri imemby pórke Jehová nopermitivéi chupekuéra, ha upéva oiko Abimélec ogueraha haguére Abrahán rembireko,+ Sárape.

21 Ha Jehová heʼíma haguéicha ojapotaha, imanduʼa Sara rehe, upéicha rupi Jehová okumpli pe opromete vaʼekue chupe.+ 2 Sara upéi ou hyeguasu+ Abrahángui ha imemby peteĩ mitãkuimbaʼe. Upéva oiko vaʼekue Abrahán ituja riréma ha pe tiémpo Ñandejára heʼi haguepete chupe.+ 3 Ha Abrahán ombohéra itaʼýra onase ramóvape Isaac,+ upe mitã oreko vaʼekue chugui Sara. 4 Ocho día onase haguépe, Abrahán osirkunsida* itaʼýra Isaácpe, Ñandejára heʼi haguéicha chupe.+ 5 Abrahán oreko vaʼekue 100 áño onasérõ guare itaʼýra Isaac. 6 Sara imemby rire, heʼi: “Ñandejára chembovyʼaiterei, ha entéro ohendúva ko oiko vaʼekue opukáta chendive”.* 7 Ha Sara heʼive: “¿Máva piko oimoʼãta Abrahán rembireko Sara omokambutaha peteĩ mitã? Péro koʼág̃a chememby chugui, hiʼarive haʼe itujáma”.

8 Upe rire Isaac okakuaa ohóvo, ha opoʼoha díape Abrahán ojapo peteĩ karu guasu. 9 Péro Sara pyʼỹinte ohecha Agar+ memby oñembohoryha Isaac rehe. Agar hína pe egipcia imemby vaʼekue Abrahángui.+ 10 Upémarõ Sara heʼi Abrahánpe: “Emosẽ pe eskláva ha imembýpe, pórke ko eskláva memby ni mbaʼevéicharõ nokompartimoʼãi ne erénsia che memby Isaac ndive”.+ 11 Péro Abrahánpe ombopochyeterei upe Sara heʼi vaʼekue itaʼýrare.+ 12 Ñandejára upéi heʼi Abrahánpe: “Ani ndepochy Sara oñeʼẽ haguére péicha Agar ha Ismael rehe. Ehendu la heʼíva ndéve, pórke apromete haguéicha ndéve, ne familiare oúta hína Isaac rupive.+ 13 Péro ani rejepyʼapy pe eskláva membýre,+ chugui osẽta avei peteĩ nasión,+ pórke pe mitã ne familiare avei”.

14 Upévare Abrahán opuʼã pyharevete voi porã ha ojagarra omeʼẽ Agárpe y peteĩ mbaʼyrúpe* ha avei pan. Ha omeʼẽ chupe umíva oraha hag̃ua ijapére, ha omosẽ chupe ha pe mitãme.+ Ha Agar osẽ oho ha okorre oikóvo pe desiérto de Beer-Sébare.+ 15 Upéi opa chugui hiʼy, ha omboguejy imembýpe peteĩ yvyramataʼi guýpe ha oheja chupe upépe. 16 Agar katu ohomieve ha opyta oguapy mombyrymi* pe imemby oĩhágui, pórke heʼi ipyʼapýpe: “Ndahechaseiete ningo ko che memby omanórõ”. Ha Agar oguapy hasẽ soro upépe.

17 Upéi Ñandejára ohendu pe mitãme,+ ha Ñandejára ánhel oñeʼẽ Agárpe yvága guive ha heʼi:+ “Agar, ¿mbaʼéreiko nerasẽ? Anína rekyhyje, Ñandejára ohendúma pe mitãme hasẽrõ hína amoite oĩha guive. 18 Epuʼã tereho ehupi pe mitã. Che ajapóta hína chugui peteĩ nasión tuicháva”.+ 19 Ha Ñandejára ohechauka Agárpe peteĩ ykua, ha haʼe oho okarga imbaʼyrúpe y ha omeʼẽ imembýpe hoyʼu hag̃ua. 20 Upe rire Ismael+ okakuaa ohóvo ha Ñandejára ovendesi chupe. Haʼe ningo oiko vaʼekue pe desiértope ha oipurukuaaiterei pe árko ha flécha. 21 Haʼe opyta vaʼekue voi oiko desiérto de Paránpe.+ Upéi isy okonsegi chupe hembirekorã Egíptogui.

22 Upe tiémpope, ou Abrahán rendápe Abimélec ha Ficol, pe ijehérsito ruvicha ha heʼi Abrahánpe: “Ore rohechakuaa Ñandejára oĩha nendive opa mbaʼe rejapóvape.+ 23 Upévare aipota rehura chéve Ñandejárare nderejapomoʼãiha orerehe mbaʼeve ivaíva, cherehe ni umi che familiare rehe. Ha ehura avei nembaʼeporãtaha chendive ha umi che retãyguándi. Che chembaʼeporãiterei rupi nendive* nde repyta kuri reiko ore retãme”.+ 24 Upévo Abrahán heʼi: “Ahura ndéve”.

25 Upéi Abrahán omomanduʼa Abimélecpe isiervokuéra mbaretépe oñemombaʼe hague peteĩ ipósore.+ 26 Ha Abimélec heʼi chupe: “¡Eʼa!, che ndaikuaái kuri oiko hague upéva. Nde ndeereiete chéve mbaʼeve, ha che avei nahendúi mbaʼevete koʼag̃aite peve”. 27 Upémarõ Abrahán omeʼẽ Abimélecpe unos kuánto ovecha ha vaka. Upéi ojapo hikuái oñondive peteĩ kompromíso. 28 Ha Abrahán oñepyrũ oaparta ijovechakuéra apytégui 7 ovecha kuña.* 29 Upévo Abimélec heʼi Abrahánpe: “¿Mbaʼéreiko reaparta koʼã 7 ovecha kuña?”. 30 Upépe Abrahán osẽ heʼi chupe: “Aipota rejagarra chehegui koʼã 7 ovecha kuña, péicha ojekuaáta che ajoʼoka hague pe póso ha chembaʼeha”. 31 Upévare Abrahán ombohéra upe lugár Beer-Seba,*+ pórke upépe mokõivéva ohura ojupe. 32 Upéicha ojapo hikuái peteĩ kompromíso+ Beer-Sébape. Upéi opuʼã Abimélec ha Ficol, pe ijehérsito ruvicha, ha oho jey hikuái umi filisteo territóriope.+ 33 Ha upe rire Abrahán oñotỹ peteĩ tamarísko máta* Beer-Sébape, ha upépe omombaʼeguasu Jehová réra,+ haʼe hína Ñandejára oĩva ymaite guive ha opa ára peve.+ 34 Ha Abrahán opyta oiko heta tiémpore umi filisteo territóriope.+

22 Upe rire Ñandejára odesidi ohecha ojerovia mbaretépa hese Abrahán.+ Upévare heʼi chupe: “¡Abrahán!”. Ha haʼe heʼi: “¡Ápe aime!”. 2 Ñandejára heʼi chupe: “Ejagarramína nde raʼy peteĩete rehayhuetéva,+ Isaácpe,+ ha tapeho oñondive pe lugár héravape Moria.+ Ha eg̃uahẽ vove upépe, che ahechaukáta ndéve mbaʼe montáñapepa reofreséta chéve nde raʼy peteĩ ofrénda ojehapývaicha”.

3 Upémarõ Abrahán opuʼã pyharevete voi porã ha omoĩ ikosakuéra hymba vúrro ári, ha avei ojoka jepeʼa oipurútava ojapo hag̃ua pe ofrénda ojehapýva. Ha osẽ oho pe lugár Ñandejára heʼi haguépe chupe, ha oraha hendive mokõi isiérvo ha itaʼýra Isaac. 4 Upéi 3 día osẽ haguépe, Abrahán ohecha mombyry guive pe lugár ohotahápe hína. 5 Upémarõ Abrahán heʼi isiervokuérape: “Pepyta koʼápe oreraʼarõ ha rohejáta avei koʼápe ñane rymba vúrro. Che ha che raʼy katu rohóta amoite roadora hag̃ua Ñandejárape ha upéi roju jeýta pene rendápe”.

6 Upémaramo, Abrahán ohupi Isaac atiʼy ári la jepeʼa oraha hag̃ua. Upéi haʼe ojagarra peteĩ kyse* ha ogueraha tata ojapo hag̃ua pe ofrénda ojehapýva, ha osẽ oho hikuái oñondive. 7 Ha Isaac heʼi itúape: “¡Papa!”. Ha haʼe heʼi chupe: “¡Mbaʼéiko che raʼy!”. Isaac heʼi: “Koʼápengo jareko tata ha jepeʼa, ¿péro moõiko oime la ovecha ojejapo hag̃ua pe ofrénda ojehapýva?”. 8 Abrahán heʼi chupe: “Che raʼy, Ñandejára voi omeʼẽta ñandéve pe ovecha ñaikotevẽtava jajapo hag̃ua pe ofrénda ojehapýva”.+ Ha osegi oho hikuái oñondive.

9 Upéi og̃uahẽ hikuái pe lugár Ñandejára heʼi haguépe chupe. Upépe Abrahán ojapo peteĩ altár ha omohenda porã hiʼári umi jepeʼa. Upéi oipokua ha oipykua itaʼýra Isaácpe ha omoñeno chupe pe altárpe umi jepeʼa ári.+ 10 Upépe Abrahán ojagarra pe kyse* ojuka hag̃ua itaʼýrape.+ 11 Péro Jehová ánhel oñeʼẽ chupe yvága guive ha heʼi: “¡Abrahán, Abrahán!”. Ha haʼe okontesta: “¡Ápe aime!”. 12 Upépe pe ánhel heʼi chupe: “Ani rejapo hese mbaʼeve ivaíva. Koʼág̃a aikuaáma nde rerrespetaha Ñandejárape nde pyʼaite guive,* pórke nanerakateʼỹi remeʼẽ hag̃ua nde raʼy peteĩmi”.+ 13 Upéi Abrahán omaña ha ohecha ijatukupe gotyo peteĩ ovecha mácho opaʼãva hatĩgui peteĩ yvyramataʼi rakãre. Ha Abrahán oho ojagarra pe ovecha mácho ha oofrese ofrénda ojehapývaramo itaʼýra rekovia. 14 Upémaramo, Abrahán ohenói upe lugárpe: Jehová Oproveéta.* Upévare koʼág̃a peve ojeʼe: “Imontáñape Jehová omeʼẽta oñekotevẽva”.+

15 Ha Jehová ánhel oñeʼẽ jey Abrahánpe 2 veseha yvága guive, 16 ha heʼi: “Péicha heʼi Jehová: ‘Rejapo haguére ko mbaʼe ha nanerakateʼỹi remeʼẽ hag̃ua chéve nde raʼy peteĩmi,+ ahura ndéve chejehe voi+ 17 katuete rovendesitaha, ha katuete ambohetaitereíta ne familiare,* hetaháicha umi estrélla yvagapegua ha yvykuʼi oĩva mar rembeʼýpe.+ Ha ne familiare* ojagarráta umi iñenemigokuéra siuda.*+ 18 Ha ne familiare+ rupive avendesíta* entéro nasión oĩva pe yvy ape ári, pórke nde neñeʼẽrendu chéve’”.+

19 Oikopa rire koʼã mbaʼe, Abrahán oho jey isiervokuéra rendápe ha upéi oho hikuái oñondivepa Beer-Sébape.+ Ha Abrahán osegi oiko Beer-Sébape.

20 Tiémpo rire oñemombeʼu Abrahánpe ko notísia: “Milcá imemby kuri ne ermáno Nacórgui:+ 21 imemby ypykue héra Uz, pe segundo Buz ha pe tercero Quemuel, haʼe hína Aram túa. 22 Umi ótro imemby héra Késed, Hazó, Pildás, Jidlaf ha Betuel”.+ 23 Koʼãva hína Milcá membykuéra, haʼe 8 imemby Nacórgui, Abrahán ermáno. Betuel katu hína Rebeca+ túa. 24 Nacor oreko vaʼekue ótro hembireko* hérava Reumá ha haʼe imemby avei chugui. Umíva hína: Tébah, Gaham, Tahas ha Maacá.

23 Sara oikove 127 áño,+ 2 ha upéi omano pe siuda héravape Quiryat-Arbá,+ oñehenóiva avei Hebrón+ opytáva Canaánpe.+ Ha Abrahán ombyasyeterei omano haguére Sara, upévare heta hasẽ ha ojaheʼo hese. 3 Upéi oheja hembireko retekue ha oho umi hitita+ rendápe, ha heʼi chupekuéra: 4 “Che ningo peteĩ extranhéro aikóva pende apytépe,+ ha aipota pevendemi chéve peteĩ lugár añotỹ hag̃ua che rembireko”. 5 Upépe umi hitita heʼi Abrahánpe: 6 “Abrahán, ore ningo rohechakuaa nde haʼeha peteĩ kuimbaʼe oporomoakãva Ñandejára renondépe.+ Ko lugárpe oĩ heta sepultúra ha nde ikatu reiporavo pe iporãvéva reñotỹ hag̃ua ne rembirekópe. Ore apytépe ndaipóri onega vaʼerã ndehegui peteĩ lugár reñotỹ hag̃ua ne rembireko”.

7 Upéi Abrahán opuʼã ha oñakãity umi hitita+ renondépe, 8 ha heʼi chupekuéra: “Pepermitíramo* chéve añotỹ koʼápe che rembirekópe, ajerure peẽme peñeʼẽmi hag̃ua cherehehápe Efrónpe, haʼéva Zóhar raʼy. 9 Ha peje chupe ovende hag̃ua chéve pe kuéva de Macpelá, oĩva ijyvy oríllape. Tovende chéve pene renondépe ha apagáta chupe pe pláta ovaléva.+ Péicha arekóta peteĩ lugár añotỹ hag̃ua omano vaʼekuépe”.+

10 Ha Efrón oguapy hína kuri umi hitita apytépe. Haʼe oñeʼẽ Abrahánpe ohendu hag̃uáicha entéro umi hitita ha umi hénte oikéva hína pe siuda rokẽrupi,+ haʼe heʼi: 11 “Chamígo, cherendumína: pe yvy ha pe kuéva oĩva upépe che ameʼẽ ndéve. Koʼã hénte renondépe ameʼẽ ndéve, tereho katu eñotỹ upépe la ne rembireko”. 12 Upévo Abrahán oñakãity henondepekuéra, 13 ha heʼi Efrónpe ohendu hag̃uáicha enterove umi hénte: “Efrón, che apagáta ndéve la ovaléva nde yvy. Ejagarra katuna chehegui la hepykue, ikatu hag̃uáicha aha añotỹ upépe che rembirekópe”.

14 Upémarõ Efrón heʼi Abrahánpe: 15 “Abrahán, ko yvy ningo ovale 4 kílo 560 grámo de pláta,* péro vyroreieterei ningo ñandéve g̃uarã upéva. Eñotỹ katu upépe la ne rembireko retekue”. 16 Abrahán ohendu Efrón heʼírõ guare mboýpa ovale ijyvy, upévare Abrahán ojagarra opesa ha omeʼẽ chupe 4 kílo 560 grámo de pláta* umi hitita renondépe, upearã oreko enkuénta pe kiláhe oipurúva jepi umi komersiánte.+ 17 Ha Efrón ovende ijyvy oĩva Macpelápe, Mamré ypýpe. Pe yvy, pe kuéva ha entéro umi yvyramáta oĩva upe propiedápe, ha entéro mbaʼe oĩva upépe opytapaite 18 Abrahánpe umi hitita renondépe, ha entéro umi oikéva pe siuda rokẽrupi. 19 Upe rire Abrahán omoĩ hembireko retekue pe kuévape, oĩva pe kuéva de Macpelápe, Mamré ypýpe. Ko lugár héra avei Hebrón ha opyta Canaánpe. 20 Péicha umi hitita renondépe oñemeʼẽ Abrahánpe imbaʼerã pe yvy ha pe kuéva. Ha upépe oñotỹ hembirekópe.+

24 Abrahán ningo itujaitereíma ha Jehová ovendesi vaʼekue chupe opa mbaʼépe.+ 2 Peteĩ díape, Abrahán ohenói isiérvope, pe ijedavéva oĩva hógape ha oñangarekóva opa mbaʼe orekóvare,+ ha heʼi chupe: “Aipota repromete chéve* 3 ha ehura chéve Jehová rérare, pe Ñandejára ojapo vaʼekue yvága ha yvy: animoʼãke reiporavo che raʼy rembirekorã umi cananeo rajykuéra apytégui, aikóramo jepe ijapytepekuéra.+ 4 Tereho guei che retãme, umi che parientekuéra+ oĩháme ha egueru ijapyteguikuéra che raʼy Isaácpe hembirekorã”.

5 Péro isiérvo heʼi Abrahánpe: “¿Mbaʼe piko ajapóta pe kuñataĩ ndouséiramo chendive koʼápe? ¿Araháta piko upéicharõ nde raʼy nde vállepe?”.+ 6 Upémarõ Abrahán heʼi chupe: “Aníkena ni mbaʼevéicharõ eraha che raʼy upe lugárpe.+ 7 Ñandejára Jehová, pe yvága apohare cheguenohẽ vaʼekue pe yvy oikohágui che túa ha che parientekuéra,+ haʼe oñeʼẽ vaʼekue chendive ha ohura chéve:+ ‘Ne familiarépe+ ameʼẽta ko yvy’.+ Haʼe omondóta hiʼánhel ne renonderã,+ upévare katuete retopáta upe lugárpe che raʼy rembirekorã.+ 8 Péro pe kuñataĩ ndouséiramo nendive, nde repytátama lívre ko huraméntogui. Upéicharõ jepe, ni mbaʼevéicharõ ndereguerahái vaʼerã che raʼy upe lugárpe”. 9 Upémarõ Abrahán siérvo opromete chupe* ha ohura ojapotaha opa mbaʼe haʼe heʼi hagueichaite.+

10 Ha Abrahán siérvo ojagarra 10 kaméllo ha avei heta kósa iporã porãva orekóva ipatrón. Upéi osẽ oho Mesopotámiape, Nacor siudápe. 11 Upéi og̃uahẽ pe siuda oríllape ha opyta omombytuʼu ikamellokuéra peteĩ ykua ypýpe. Upérõ kaʼaruetéma kuri, ha upe órape umi kuñanguéra oho jepi y rekávo. 12 Upépe Abrahán siérvo oñemboʼe ha heʼi: “Jehová, ndéve ningo ndeadora che patrón Abrahán, chepytyvõmína ko árape osẽ porã hag̃ua chéve che rembiapo. Péicha rehechaukáta añetehápe rehayhuha* che patrón Abrahánpe. 13 Ápe aime peteĩ ykua ypýpe ha umi kuñataĩnguéra pe siudapegua ou hína koʼápe y rekávo. 14 Ha ajerure ndéve oikomi hag̃ua ko mbaʼe: ou vove peteĩ kuñataĩ che haʼéta chupe: ‘¿Ikatu piko emboguejymi ne kambuchi hayʼu hag̃ua?’. Upépe pe kuñataĩ heʼi vaʼerã: ‘Heyʼu katu, ha amboyʼúta avei ne kamellokuéra’. Upéva haʼéta pe reiporavóva nde siérvo Isaac rembirekorã ha péicha avei aikuaáta nde rehayhu añeteha che patrón Abrahánpe”.

15 Abrahán siérvo oñemboʼepa mboyve, Rebeca og̃uahẽ oúvo peteĩ kambuchi reheve ijatiʼy ári. Rebeca ningo Betuel rajy,+ Abrahán sovríno. Betuel sy katu héra Milcá+ ha itúa Nacor,+ Abrahán ermáno. 16 Pe kuñataĩ ningo iporãiterei, vírhen, haʼe ndorekóiva gueteri rrelasión sexuál kuimbaʼéndi. Ha haʼe ovahea oúvo y rekávo pe ykuápe, okarga ikambuchi ha upéi oarriva jey. 17 Upévo Abrahán siérvo odipara hendápe ha heʼi chupe: “Emeʼẽmína chéve michĩmi nde y ne kambuchígui hayʼu hag̃ua”. 18 Pe kuñataĩ heʼi chupe: “Heyʼu katu che karai”. Pyaʼe porã omboguejy ikambuchi ijyva ári ha omeʼẽ chupe pe y. 19 Upe rire heʼi: “Anohẽta avei y ne kamellokuérape hoyʼu hag̃ua hyg̃uatãha meve”. 20 Upémarõ pyaʼe porã omonandi ikambuchi oñemboyʼuhápe umi animál, ha odiparahápe ou ha oho pe ykuápe ogueroja hag̃ua y omboyʼupa peve umi kaméllo. 21 Upe aja, Abrahán siérvo omaña hese kirirĩháme ha oñeporandu Jehovápa ombohovái raʼe chupe iñemboʼe ha osẽ porãtapa pe iviáhe.

22 Omboyʼupa rire umi kaméllo, Abrahán siérvo omeʼẽ chupe peteĩ narigéra de óro orekóva 6 grámo* ha mokõi pulséra de óro orekóva 114 grámo.* 23 Ha heʼi chupe: “Eremína chéve, ¿máva rajy piko nde? ¿Oĩne piko lugár nde túa rógape ropyta hag̃ua roke ko pyharépe?”. 24 Upépe pe kuñataĩ heʼi: “Chéngo Betuel rajy hína.+ Che avuéla ningo Milcá ha che avuélo katu Nacor”.+ 25 Upéi heʼive: “Ógape oĩ lugár pepyta hag̃ua peke, ha heta avei roreko pene kamellokuéra rembiʼurã”. 26 Upévo Abrahán siérvo oñesũ ha oñakãityete Jehová renondépe 27 ha heʼi: “Romombaʼeguasu Jehová, ndéve ndeadora hína che patrón Abrahán. Nde ningo resegi nembaʼeporãiterei che patrón ndive ha rekumpli opa mbaʼe reprometéva chupe. Jehová, nde voi ningo pe cheguerúva che patrón parientekuéra rógape”.

28 Pe kuñataĩ odipara ohóvo isy rógape omombeʼu hag̃ua iparientekuérape umi mbaʼe oiko vaʼekue. 29 Ha Rebeca oreko vaʼekue peteĩ iñermáno hérava Labán,+ ha haʼe odipara oho Abrahán siérvo rendápe pe ykua ypýpe. 30 Labán ningo ohecha kuri pe narigéra ha umi pulséra orekóva iñermána. Haʼe ohendu avei iñermána Rebeca omombeʼúrõ guare mbaʼépa heʼi chupe pe karai. Upévare odipara oho pe kuimbaʼe rendápe ha otopa hese ikamellokuéra reheve pe ykua ypýpe. 31 Ha og̃uahẽre heʼi chupe: “Karai, Jehová ningo nevendesi, jahána ógape chendive. Ndovaléi ningo repyta ko okápe rei. Che apreparapáma ógape pene rendag̃ua ha avei pene kamellokuéra rendag̃ua”. 32 Upémarõ pe kuimbaʼe oho hogapekuéra. Ha haʼe* omboguejy umi kárga oĩva umi kaméllo ári ha omeʼẽ chupekuéra pásto ha forráhe. Upéi ogueraha y ojepyhéi hag̃ua pe kuimbaʼépe ha umi kuimbaʼe oúva hendive. 33 Ha oservírõ guare chupe hembiʼurã, Abrahán siérvo heʼi: “Che ndaʼumoʼãi mbaʼeve amombeʼupa mboyve peẽme maʼerãpa aju”. Upévo Labán heʼi: “¡Emombeʼu katu oréve!”.

34 Ha haʼe heʼi: “Che ningo Abrahán siérvo.+ 35 Jehová hetáma ovendesi che patrónpe, upévare irrikoiterei, omeʼẽ voi chupe heta ovecha, vaka, kaméllo, vúrro, heta pláta, óro ha avei esklávo ha eskláva.+ 36 Avei che patrón ituja riréma, hembireko Sara imemby chugui.+ Ha che patrón ohejapaitéta hína itaʼýrape opa mbaʼe orekóva.+ 37 Upéi che patrón ojerure chéve ahura hag̃ua chupe ha heʼi: ‘Animoʼãke reiporavo che raʼýpe hembirekorã umi cananeo rajykuéra apytégui, aikóramo jepe ijapytepekuéra.+ 38 Tereho guei che retãme, umi che parientekuéra+ oĩháme ha ijapyteguikuéra eiporavo che raʼy Isaácpe hembirekorã’.+ 39 Péro che haʼe che patrónpe: ‘¿Mbaʼe piko ajapóta pe kuñataĩ ndouséiramo chendive koʼápe?’.+ 40 Haʼe heʼi chéve: ‘Che ningo akóinte ajapo+ opa mbaʼe Jehová heʼíva, ha haʼe omondóta hiʼánhel+ ne renonderã, ha osẽ porãta ndéve nde viáhe, ha reiporavo vaʼerã che túa hentekuéra apytégui che raʼýpe hembirekorã.+ 41 Péro nde rehóramo che hentekuéra oĩháme ha haʼekuéra nomeʼẽséi ndéve che raʼy rembirekorã, upéicharõ nde natekotevẽmoʼãvéima rekumpli ko huraménto’.+

42 Ha ag̃uahẽrõ guare koestedía pe ykua ypýpe, añemboʼe ha haʼe: ‘Jehová, ndéve ningo ndeadora che patrón Abrahán, oiméramo nde chepytyvõ hína osẽ porã hag̃ua chéve ko che viáhe, toikomína ko mbaʼe: 43 añemboʼy vove pe ykua ypýpe ha ou vove peteĩ kuñataĩ+ y rekávo, che haʼéta chupe: “¿Ikatu piko jaʼumi nde y ne kambuchígui?”. 44 Ha haʼe heʼi vaʼerã chéve: “Heyʼu katu, ha amboyʼúta avei ne kamellokuéra”. Upéva haʼéta pe Jehová oiporavóva che patrón raʼy rembirekorã’.+

45 Ha añemboʼepa mboyve che pyʼapýpe, Rebeca og̃uahẽma ohóvo peteĩ kambuchi reheve ijatiʼy ári. Haʼe oho pe ykuápe ha oñepyrũ okarga y ikambuchípe. Upévo haʼe chupe: ‘Emeʼẽmína chéve michĩmi nde y’.+ 46 Upépe pyaʼe porã haʼe omboguejy ikambuchi ijyva ári ha heʼi chéve: ‘Heyʼu katu che karai,+ ha amboyʼúta avei ne kamellokuéra’. Upémarõ che hayʼuʼimi ha upéi haʼe omboyʼu avei umi kaméllope. 47 Upe rire aporandu chupe: ‘¿Máva rajy piko nde?’. Ha haʼe heʼi chéve: ‘Chéngo Betuel rajy hína. Che avuéla ningo Milcá ha che avuélo katu Nacor’. Upévare amoĩ chupe pe narigéra ha amoĩ ipyapýre umi pulséra.+ 48 Upéi añesũ ha añakãityete Jehová renondépe ha aagradese Jehovápe, chupe oadora hína che patrón Abrahán.+ Ha aagradese chupe chepytyvõ haguére ag̃uahẽ porã hag̃ua koʼápe, ikatu hag̃uáicha agueraha che patrón ermáno niéta itaʼýra rembirekorã. 49 Koʼág̃a aipota peje chéve penembaʼeporãiterei ha pekumplítapa che patrón ndive. Péro oiméramo ndapejapomoʼãi upéicha, peje porã chéve aikuaa hag̃ua mbaʼépa ajapóta”.+

50 Upépe Labán ha Betuel heʼi chupe: “Ore ndaikatúi roʼe ndéve mbaʼeve, pórke kóva Jehová rembiapo hína. 51 Ápe ne renondépe oĩ hína Rebeca, eraha katu chupe ha tereho. Ha tomenda ne patrón raʼýre Jehová heʼi haguéicha”. 52 Ohendúvo koʼã mbaʼe, Abrahán siérvo ensegída oñesũ ha oñakãityete Jehová renondépe ha oagradese chupe. 53 Upe rire oguenohẽ heta mbaʼe porã de pláta, de óro ha ao iporã porãva ha omeʼẽ Rebécape. Omeʼẽ avei heta kósa iporã porãva Rebeca ermánope ha isýpe. 54 Upéi haʼe ha umi kuimbaʼe ou vaʼekue hendive osena ha opyta oke upépe upe pyharépe.

Ha opuʼãvo pyharevete, haʼe heʼi chupekuéra: “Pehejána taha jey che patrón rógape”. 55 Upépe pe kuñataĩ ermáno ha isy heʼi: “Topytavéna orendive Rebeca 10 día jepe ha upéi toho”. 56 Péro Abrahán siérvo heʼi: “Anína pechejokose, Jehová ningo chepytyvõma osẽ porãmba hag̃ua chéve ko che viáhe. Pehejána taha jey che patrón rendápe”. 57 Haʼekuéra heʼi chupe: “Ñahenóina pe kuñataĩme ha ñaporandu chupe mbaʼépa haʼe ojapose”. 58 Upémarõ ohenói hikuái Rebécape ha heʼi chupe: “¿Ndépa rehose ko karaíndi?”. Ha haʼe heʼi: “Si, ahase”.

59 Upéicha rupi omondo hikuái Rebécape,*+ Abrahán siérvo ha umi kuimbaʼe ou vaʼekue ndive. Oho avei Rebeca ndive pe kuñakarai oñangarekóva hese.+ 60 Ha ovendesi hag̃ua Rebécape, heʼi hikuái: “Ore ermána Rebeca, tanemembýkena hetaiterei,* ha umi ne familiare tojagarra umi ndaijaʼéiva hesekuéra siuda”.*+ 61 Upéi Rebeca ha umi ijeskláva ojupi umi kaméllo ári ha oho Abrahán siérvo ndive. Péicha pe karai ogueraha Rebécape ha oho jey ipatrón rógape.

62 Upérõ Isaac oiko vaʼekue Négueb+ territóriope ha haʼe ou hína kuri Beer-Lahái-Roíguio+ ládo. 63 Upe kaʼaruetépe Isaac oguata jave oikóvo pe ñúre ojepyʼamongeta hag̃ua,+ ohecha sapyʼa unos kuánto kaméllo. 64 Upéi Rebeca omaña mombyry ha ohecha avei Isaácpe, upémarõ pyaʼe oguejy ikaméllogui. 65 Ha oporandu Abrahán siérvope: “¿Máva piko amoite kuimbaʼe oúva hína ñanerug̃uaitĩ?”. Abrahán siérvo heʼi chupe: “Amóva ningo che patrón”.* Upévare haʼe ojagarra omoĩ iñakãre peteĩ pañoléta puku. 66 Upéi Abrahán siérvo omombeʼupaite Isaácpe umi mbaʼe ojapo vaʼekue. 67 Upe rire Isaac omoinge Rebécape isy Sara kotykuépe*+ ha péicha omenda Rebécare. Haʼe ohayhueterei chupe+ ha ombohasa chugui pe vyʼaʼỹ orekóva omano haguére isy.+

25 Upéi Abrahán omenda jey ha hembireko héra vaʼekue Queturá. 2 Tiémpo rire, Queturá imemby Abrahángui, umíva hína Zimrán, Jocsán, Medán, Madián,+ Isbac ha Súah.+

3 Jocsán raʼykuéra hína: Seba ha Dedán.

Dedán familiare hína: Asurim, Letusim, ha Leumim.

4 Madián raʼykuéra hína: Efá, Éfer, Hanok, Abidá ha Eldaá.

Entéro koʼãva hína Queturá familiare.

5 Upe rire Abrahán ohejapaite Isaácpe opa mbaʼe orekóva.+ 6 Péro umi ótro hembireko* membykuérape orregala heta mbaʼe. Ha oikove aja gueteri, Abrahán omondopaite chupekuéra éste gotyo, pe lugár oñehenóivape Oriente, mombyry itaʼýra Isaácgui.+ 7 Abrahán oikove vaʼekue 175 áño. 8 Ha ovyʼa oikove puku haguére, ha oikove rire heta áño, Abrahán omano ha oñeñotỹ umi ituakuéra ypykuéicha.* 9 Mokõive itaʼýra, Isaac ha Ismael, oñotỹ chupe pe kuéva de Macpelápe, opytáva pe lugár hérava Mamré ypýpe, pe hitita Efrón yvýpe. Efrón hína Zóhar raʼy.+ 10 Abrahán ojogua vaʼekue Het raʼykuéragui upe yvy oĩháme pe kuéva. Upépe oñeñotỹ vaʼekue Sárape, ha Abrahánpe oñeñotỹ avei upe lugárpe.+ 11 Abrahán omano rire, Ñandejára osegi ovendesi Isaácpe.+ Isaac katu opyta oiko Beer-Lahái-Roí+ ypýpe.

12 Koʼápe oñemombeʼu hína máva mávapa Ismael+ familiare. Ismael hína Abrahán raʼy, Agar+ membyre. Agar hína pe egipcia, Sara siérva.

13 Koʼãva hína Ismael raʼykuéra, káda uno asegún ifamília. Pe ijypykue héra Nebayot,+ upéi ou Quedar,+ Adbeel, Mibsam,+ 14 Mismá, Dumá, Masá, 15 Hadad, Temá, Jetur, Nafís ha Quedemá. 16 Koʼãva hína umi 12 Ismael raʼykuéra. Haʼekuéra káda uno omoakã vaʼekue ipuévlo, ha oreko vaʼekue iterritório ha ikampaménto.*+ 17 Ismael oikove vaʼekue 137 áño, upéi omano ha oñeñotỹ umi ituakuéra ypykuéicha. 18 Haʼekuéra oiko vaʼekue pe lugár oĩvape éntre Havilá+ ha Asiria. Havilá opyta vaʼekue pe lugár hérava Sur+ ypýpe, Egipto rovái. Oiko vaʼekue hikuái ag̃uiete ihentekuéra oikohágui.*+

19 Koʼápe oñemombeʼu Isaac istória.+

Haʼe ningo hína Abrahán raʼy. 20 Isaac orekórõ guare 40 áño omenda vaʼekue Rebécare. Haʼe ningo pe arameo Betuel rajy+ ha iñermáno hína pe arameo Labán, haʼekuéra oiko vaʼekue Padán-Arámpe. 21 Isaac rembireko ndaikatúi vaʼekue imemby, upévare oñemboʼe asy Jehovápe hembireko rehehápe. Ha Jehová ohendu chupe, upéicha rupi hembireko opyta hyeguasu. 22 Ha Rebeca ryépe umi mitã oñepyrũ oñorairõ oñondive,+ ha upévare haʼe heʼi: “Ikuentave ningo amano mbaʼe péicha aiko asy rangue”. Upévare oñemboʼe Jehovápe oikuaa hag̃ua mbaʼérepa oiko upéva. 23 Ha Jehová heʼi chupe: “Mokõi nasión osẽta ndehegui+ ha káda uno idiferénteta ojuehegui.+ Peteĩ nasión imbaretevéta pe ótrogui,+ ha pe ijypykue oservíta pe imitãvévape”.+

24 Ha og̃uahẽvo pe tiémpo, Rebeca imemby ha oreko mellíso. 25 Pe puntaitépe onase vaʼekue iñakãrangue pytã asy ha haguepa,+ ojogua voi peteĩ ao ojejapo vaʼekuépe animál pirekuégui, upévare ombohéra chupe hikuái Esaú.*+ 26 Ha onasenguévo pe segundo, oñakarama iñermáno Esaú pytáre,+ upévare oñembohéra chupe Jacob.*+ Onasérõ guare umi mellíso, Isaac oreko vaʼekue 60 áño.

27 Upéi koʼã mitã ikariaʼy, ha Esaúgui oiko peteĩ mariskadór ivaléva+ ha siémpre okorre oikóvo pe ñúre. Jacob katu ivuéno* ha nosẽguasúi voi hógagui.*+ 28 Isaac ohayhuve vaʼekue Esaúpe, pórke chupe ogusta umi vícho roʼo haʼe oguerúva. Rebeca katu ohayhuve vaʼekue Jacóbpe.+ 29 Peteĩ jey Jacob okosina hína kuri gíso, ha Esaú og̃uahẽ oúvo kaneʼõnguére pe ñúgui. 30 Ha heʼi Jacóbpe: “¡Pyaʼéna emeʼẽ chéve ikatúramo pe gíso pytã asy rejapóva! Chekaneʼõ ha cheñembyahyieterei ningo”. Upéicha rupi oñehenói vaʼekue avei Esaúpe, Edom.*+ 31 Upévo Jacob heʼi chupe: “Evende raẽ chéve pe derécho erekóva renase haguére primero”.+ 32 Ha Esaú heʼi chupe: “Ápe ningo amano mbotáma hína vareʼágui, ¿ha mbaʼépe piko ideprovécho chéve anase haguére primero?”. 33 Jacob heʼi jey chupe: “Ehura upéicharõ remeʼẽtaha chéve pe derécho erekóva renase haguére primero”. Esaú ohura chupe ha péicha ovende Jacóbpe pe derécho orekóva.+ 34 Upémarõ Jacob omeʼẽ Esaúpe pan ha pe gíso de lentéha ojapo vaʼekue. Esaú okaru ha upéi opuʼã ha osẽ oho. Péicha Esaú ohechauka nomombaʼeiha pe derécho orekóva onase haguére primero.

26 Oiko haguéicha Abrahán tiémpope, ijakáso jey la hiʼupy upe lugárpe,+ upévare Isaac oho Guerárpe. Upépe oĩ Abimélec, umi filisteokuéra rréi. 2 Ha Jehová oñeʼẽ* Isaácpe ha heʼi: “Ani reho Egíptope, pe lugár che haʼehápe ndéve, upépe epyta vaʼerã eiko. 3 Ha epytánte eiko koʼápe peteĩ extranhéroicha,+ ha che aiméta nendive ha rovendesíta. Pórke ndéve ha ne familiarépe ameʼẽta koʼã yvy,+ ha che katuete akumplíta upe ahura vaʼekue nde túa Abrahánpe:+ 4 ‘Che ambohetaitereíta ne familiare, hetaháicha avei umi estrélla yvagapegua,+ ha ameʼẽmbaitéta chupekuéra koʼã yvy.+ Ne familiare rupive oñevendesíta* enteroite nasión oĩva pe yvy ape ári’.+ 5 Che ajapóta upéva pórke Abrahán iñeʼẽrendu chéve, haʼe siémpre ojapo haʼéva chupe ha okumplipaite umi léi ha umi mandamiénto ameʼẽva chupe”.+ 6 Upémarõ Isaac opytánte oiko Guerárpe.+

7 Rebeca ningo iporãiterei+ vaʼekue ha umi kuimbaʼe oikóva upe lugárpe oporandu mimi jepi hese, ha Isaac heʼínte chupekuéra: “Haʼe ningo che ermána”.+ Isaac okyhyje vaʼekue heʼi hag̃ua hese hembirekoha, pórke haʼe heʼími ipyʼapýpe: “Haʼekuéra katuete chejukáta oipeʼa hag̃ua chehegui che rembireko”. 8 Tiémpo riremi Abimélec, umi filisteokuéra rréi, omaña hína iventánarupi ha ohecha sapyʼa Isaac ha Rebécape ojohaviʼu jave.+ 9 Abimélec ensegída ohenoika Isaácpe ha heʼi chupe: “¡Rebeca ningo ne rembireko raʼe! ¿Mbaʼére piko ere hese upéicharõ: ‘Haʼéngo che ermána’?”. Upépe Isaac heʼi chupe: “Rebeca ningo iporãiterei, ha che akyhyje kuri ajejukárõ g̃uarã ojepeʼa hag̃ua chehegui”.+ 10 Péro Abimélec heʼi jey chupe: “¿Mbaʼéiko la rejapóva orerehe?+ Ñamoĩ chupe peteĩ kuimbaʼépe ogustárire ne rembireko ha ou oñeno hendive, ¿mbaʼéiko oiko vaʼerãmoʼã? Nde kúlpare rojapomoʼã kuri peteĩ mbaʼe ivaietereíva”.+ 11 Upémarõ Abimélec oavisa entéro umi hénte oĩvape hetãme ha heʼi: “¡Oimeraẽ opokóva ko kuimbaʼe ha hembirekóre, katuete ojejukáta!”.

12 Upéi Isaac oñemitỹ upe lugár oikohápe, ha upe áñope oprodusi porãiterei ikokue ha omonoʼõ voi 100 vése mas upe oñotỹ vaʼekuégui, Jehová ovendesi rupi chupe.+ 13 Upéicha rupi Isaac oñepyrũ oñakãrapuʼã, oreko heta hetave mbaʼe ha irrikoiterei. 14 Oreko heta ovecha, vaka, esklávo ha eskláva.+ Ohechávo upéva umi filisteo oñepyrũ ndaijaʼevéi hese.

15 Upéi umi filisteo ojatypa umi póso Abrahán ojoʼoka vaʼekue isiervokuérape haʼe oikove aja.+ 16 Upe rire Abimélec heʼi Isaácpe: “Evána ore ypýgui, pórke nde erekóma hetaiteve mbaʼe orehegui”. 17 Upémarõ Isaac ova upégui ha oho oiko Guerar+ ñúme.* 18 Upéi Isaac ojoʼoka jey umi póso ojejoʼo vaʼekue Abrahán tiémpope, ha umi filisteo ojatypa vaʼekue Abrahán omano rire.+ Ha Isaac ombohéra jey umi póso itúa ombohéra haguéicha.+

19 Upe rire Isaac siervokuéra ojoʼo peteĩ póso upe lugárpe ha otopa hikuái y ipotĩ asýva. 20 Ha umi pastór Guerarpegua oñepyrũ oiko vai Isaac pastorkuérandi, ha heʼi: “¡Péva pe póso orembaʼe hína!”. Upévare Isaac ombohéra pe póso Ésec,* pórke oiko vaipa hikuái upe pósore. 21 Upémarõ Isaac ojoʼoka jey ótro póso, péro oiko vai jey hikuái upévare. Upéicha rupi haʼe ombohéra pe póso Sitná.* 22 Upéi ova hikuái ótro hendápe ha ojoʼo jey hikuái peteĩ póso. Péro ko vuéltape ndoikovaivéima hese hikuái. Upévare Isaac ombohéra pe póso Rehobot,* pórke heʼi: “Koʼág̃a Jehová omeʼẽ ñandéve peteĩ lugár tuicháva jaiko hag̃ua, ha haʼe ñanevendesi rupi ñanefamília reta”.+

23 Upe rire Isaac osẽ oho Beer-Sébape.+ 24 Upe pyharépe Jehová oñeʼẽ Isaácpe ha heʼi: “Che hína nde túa Abrahán Jára.+ Ani rekyhyje,+ che aime nendive, rovendesíta ha ambohetaitereíta ne familiare, che siérvo Abrahán rehehápe”.+ 25 Upépe haʼe omopuʼã peteĩ altár ha omombaʼeguasu Jehová réra.+ Ha Isaac omoĩ ikampaménto upe lugárpe,+ ha isiervokuéra ojoʼo jey upépe peteĩ póso.

26 Upe rire Abimélec ou hendápe Guerárgui. Ou avei hendive ikonsehéro Ahuzat ha Ficol, pe ijehérsito ruvicha.+ 27 Isaac heʼi chupekuéra: “¿Mbaʼeichakue piko la peju che rendápe, ko peẽ ndapechaʼéiva cherehe ha pechemosẽ kuri pende apytégui?”. 28 Haʼekuéra heʼi chupe: “Rohechakuaa ningo Jehová oĩha nendive.+ Upémarõ roʼe: ‘Jajapóna oñondive peteĩ huraménto ha peteĩ kompromíso,+ 29 nde nderejapomoʼãiha orerehe mbaʼeve ivaíva. Oréngo orembaʼeporã kuri nendive resẽrõ guare ore retãgui ha ndorojapói nderehe mbaʼeve ivaíva, rohejánte reho pyʼaguapýpe porã. Nde ningo reime porãiterei Jehová renondépe ha haʼe nevendesi’”. 30 Upémarõ Isaac ojapo chupekuéra peteĩ karu guasu ha haʼekuéra oñepyrũ hoʼu umi mbaʼe ojejapo vaʼekue. 31 Al ótro día opuʼã hikuái de madrugáda ha oñekompromete ndojapomoʼãiha ojuehe mbaʼeve ivaíva.+ Upe rire haʼekuéra oho pyʼaguapýpe Isaac rógagui.

32 Upe díape ou Isaac rendápe isiervokuéra oho vaʼekue ojoʼo pe póso+ ha heʼi chupe: “¡Rotopa la y!”. 33 Upévare haʼe ombohéra pe póso Sibá. Ha ombohéra upe siuda Beer-Seba,+ ha upéicha oñehenói koʼag̃aite peve.

34 Esaú orekórõ guare 40 áño omenda Judit rehe, pe hitita Beerí rajy rehe. Ha omenda avei Basemat rehe, pe hitita Elón rajy rehe.+ 35 Koʼã kuña heta ombohasa asy vaʼekue Isaac ha Rebécape.+

27 Isaac ningo itujaitereíma ha ni ndohechavéima. Upéi ohenói itaʼýra ypykuépe ha heʼi: “Esaú,+ ¿moõiko reime?”. Ha Esaú ombohovái: “¡Ápe aime che ru!”. 2 Ha Isaac heʼi: “Che ningo chetujaitereíma ha ndaikuaái arakaʼépa amano vaʼerã. 3 Upévare aipota rejagarra nde árko ha nde flécha ha tereho marískape ha egueru chéve algún vícho roʼo.+ 4 Ha ejapo chéve pe tembiʼu haʼusetéva, ha egueru chéve taʼu. Haʼupa rire, rovendesíta amano mboyve”.

5 Rebeca katu ohendu hína kuri Isaac heʼíva itaʼýra Esaúpe. Ha Esaú oho marískape ogueru hag̃ua algún vícho roʼo itúape.+ 6 Upéi Rebeca oho heʼi Jacóbpe:+ “Che memby, koʼangete ahendu nde túa heʼiha ne ermánope: 7 ‘Aipota reho marískape ha egueru algún vícho roʼo, ha ejapo chéve pe tembiʼu haʼusetéva. Upéi egueru chéve taʼu ha torovendesi Jehová renondépe amano mboyve’.+ 8 Che memby, aipota reñatende porã cherehe ha ejapo ko haʼétava ndéve:+ 9 tereho eiporavo mokõi kavara raʼy, umi iporãvéva ha ikyravéva ñane rymbakuéra apytégui ha egueru chéve. Che ajapóta nde túape g̃uarã peteĩ tembiʼu héva haʼe hoʼusehaichaite. 10 Upéi eraháta nde túape hoʼu hag̃ua, ikatu hag̃uáicha nevendesi omano mboyve”.

11 Jacob heʼi isýpe: “Péro ndéngo reikuaa mbaʼeichaitépa Esaú haguepa+ ha che katu cheperõ. 12 ¿Ha mbaʼéiko oikóta che túa opokóramo cherehe?+ Oimoʼãta añembohoryha hese ha chemaldesíta chevendesi rangue”. 13 Upépe isy osẽ heʼi chupe: “Che memby, nde reñemaldesíramo tou che ári upe maldisión. Ani rejepyʼapy mbaʼevére, ejapo katu haʼe hagueichaite ndéve, ha tereho egueru chéve umi kavara raʼy”.+ 14 Upémarõ, Jacob oho ogueru isýpe umi kavara raʼy, ha Rebeca ojapo chugui peteĩ tembiʼu héva Isaácpe ogustahaichaite. 15 Upéi Rebeca ogueru Esaú ao iporãvéva orekóva hógape, ha omeʼẽ imemby imitãvéva Jacóbpe+ omonde hag̃ua. 16 Ha ndahagueiete rupi, Rebeca omoĩ umi kavara raʼy pirekue Jacob póre ha pe párte iperõháme ijajúrare.+ 17 Upe rire Rebeca omeʼẽ Jacóbpe ogueraha hag̃ua pe tembiʼu ha pan ojapo vaʼekue.+

18 Ha haʼe oike itúa rendápe ha heʼi chupe: “¡Papa, ajúma hína!”. Isaac heʼi chupe: “¡Ápe aime che raʼy! ¿Nde piko máva hína?”. 19 Jacob heʼi itúape: “Che ningo nde raʼy ypykue Esaú,+ ápe aguerúma ndéve pe tembiʼu rejerure vaʼekue chéve. Eguapýna ha heʼu ko vícho roʼo agueru vaʼekue, ha upéi chevendesi”.+ 20 Upépe Isaac heʼi itaʼýrape: “¿Mbaʼeichakue piko che raʼy pyaʼete rejuhu pe animál?”. Jacob heʼi: “Ñandejára Jehová chepytyvõ atopa pyaʼe hag̃ua”. 21 Upémarõ Isaac heʼi: “Eñembojamína koʼápe che raʼy apoko hag̃ua nderehe, ikatu hag̃uáicha aikuaa ndépa hína añetehápe che raʼy Esaú”.+ 22 Ha Jacob oñemboja Isaac rendápe, ha upépe itúa osẽ heʼi: “Ne ñeʼẽ ojogua Jacob ñeʼẽme, péro la nde po Esaú po”.+ 23 Haʼe ndopillái Jacóbpe, pórke ipo haguepa iñermáno póicha. Upémarõ Isaac ovendesi chupe.+

24 Upe rire oporandu jey: “¿Nde piko añetehápe hína che raʼy Esaú?”. Upépe Jacob heʼi chupe: “Si, che hína”. 25 Upémarõ itúa heʼi chupe: “Eru katu che raʼy pe vícho roʼo haʼu hag̃ua, ha upéi torovendesi”. Upépe haʼe ogueraha chupe pe tembiʼu ha avei víno, ha Isaac oñepyrũ hoʼu umíva. 26 Upéi Isaac heʼi chupe: “Eñemboja koʼápe che raʼy ha cheretũmi”.+ 27 Upémarõ Jacob oñemboja hendápe ha ohetũ chupe. Upépe Isaac ohetũ ijao ryakuã+ ha ovendesi chupe heʼívo:

“Nde ningo neryakuã asy peteĩ ñu hyakuã asývaicha, Jehová ovendesi vaʼekue. 28 Ñandejára tomeʼẽ ndéve umi yvy iporãvéva,+ ha pe ysapy oúva yvágagui+ tomoheʼõ porã jepi ndéve nde yvy. Ha toprodusi heta hiʼupy* ha siémpre tereguereko víno iporãva.+ 29 Toĩ nde poguýpe heta nasión ha umi puévlo tandeservi avei. Ereko ne ermanokuérape nde poguýpe, ha haʼekuéra toñemoĩ nde poguýpe.+ Toñemaldesi entéro umi nemaldesíva, ha toñevendesi entéro umi nevendesíva”.+

30 Isaac ovendesipamírente Jacóbpe ha osẽmírente pe itúa Isaac oĩhágui, Esaú og̃uahẽ oúvo marískagui.+ 31 Esaú ojapo avei peteĩ tembiʼu hetereíva ha ogueraha itúape, ha heʼi chupe: “¡Papa! Epuʼãna heʼu ko vícho roʼo aguerúva ndéve, ha upéi chevendesi”. 32 Upévo Isaac heʼi chupe: “¿Nde piko máva hína?”. Ha Esaú heʼi chupe: “Che ningo Esaú, nde raʼy ypykue”.+ 33 Ohendúvo upéva Isaac tuichaiterei oñemondýi, oryrýi osusũ ha heʼi: “¿Mávaiko upéicharõ pe ogueru vaʼekue chéve che rembiʼurã? Che ningo haʼupáma kuri pe vícho roʼo nde reju mboyve. Che avendesíma chupe ha avave ndaikatumoʼãi okambia upéva”.

34 Esaú ohendúvo itúa heʼíva, ojaheʼo ha hatãiterei osapukái heʼívo: “¡Papa, chevendesimína avei chéve!”.+ 35 Péro itúa heʼi chupe: “Ou kuri ne ermáno ha chembotavy avendesi hag̃ua chupe nde vése”. 36 Upépe Esaú heʼi: “¡Ndareíri oñembohéra raʼe chupe Jacob!* Dos veseháma oipeʼa chehegui che lugár:+ ñepyrũrã oipeʼa chehegui pe derécho arekóva anase haguére primero,+ ha koʼág̃a katu oipeʼa chehegui pe vendisión otokáva chéve”.+ Upéi heʼive: “¿Nderehejái piko chéve g̃uarã peteĩ vendisión?”. 37 Péro Isaac heʼi Esaúpe: “Che ningo haʼéma repytataha ipoguýpe,+ ha entéro iñermáno oservitaha chupe, ha orekotaha heta hiʼupy* ha víno iporãva hoʼu hag̃ua.+ Koʼág̃a nahembyvéima mbaʼeve ndéve g̃uarã che raʼy”.

38 Esaú heʼi itúape: “¿Nahembyiete voi piko ndéve mbaʼeve chevendesimi hag̃ua avei? ¡Papa, chevendesimína avei chéve!”. Upépe Esaú hasẽ soro ha ojaheʼo.+ 39 Upémarõ itúa Isaac heʼi chupe:

“Nde reikóta umi yvy ivaihápe ha ni ysapy oúva yvágagui ndoguapyihápe,+ 40 ha siémpre reipurúta nde espáda reñemantene ha resegi hag̃ua reikove.+ Reservíta ne ermánope,+ péro ojopyeterei vove nendive katuete rejeíta ipoguýgui”.+

41 Péro Esaú ipyʼaro iñermánondi itúa ovendesi haguére chupe.+ Ha Esaú manterei heʼi ipyʼapýpe: “Koʼẽrõitéma omanóta che túa,+ ha upéi ajukáta ág̃a che ermánope”. 42 Oñemombeʼu rire Rebécape umi mbaʼe heʼi vaʼekue imemby ypykue Esaú, haʼe ohenoika Jacóbpe ha heʼi chupe: “Ne ermáno Esaú oñevengase hína nderehe, ha heʼíma ndejukataha. 43 Che memby, ejapóna ko haʼétava ndéve: ekañy ha tereho Haránpe, che ermáno Labán rendápe,+ 44 ha epyta eiko hendive peteĩ tiémpore oñetrankilisa peve ne ermáno. 45 Upéi che roavisakáta reju jey hag̃ua ág̃a ne ermáno ndaipochyvéi vove ha hesarái vove la rejapo vaʼekuégui. Che ningo ndaperdeséi mokõive che memby el mísmo díape”.

46 Upe tiémpope, Rebeca pyʼỹinte oiko heʼi iména Isaácpe: “Chemonguerái ha hetáma chembohasa asy koʼã kuña hitita.+ ¿Mbaʼéiko oikóta chehegui ág̃a Jacob omendárõ avei peteĩva koʼã hitítare, umi kuña oikóvare koʼárupi?+ ¡Ikuentavétantema amano mbaʼe!”.

28 Upémarõ Isaac ohenói Jacóbpe, ovendesi ha heʼi avei chupe: “Animoʼãkena remenda umi kuña cananéare.+ 2 Tereho Padán-Arámpe, nde avuélo Betuel rógape ha emenda nde tio Labán rajýre.+ 3 Ha Ñandejára Todopoderóso nevendesíta ha ombohetáta ne familiare ha ndehegui osẽta peteĩ puévlo tuichaitereíva.+ 4 Ñandejára omeʼẽta ndéve ha avei umi ne familiarépe umi mbaʼe porã opromete vaʼekue Abrahánpe.+ Ha opytáta nembaʼerã ko yvy jaikohápe hína extranhéroicha, pórke Ñandejára omeʼẽma vaʼekue voi Abrahánpe”.+

5 Upémarõ Isaac omondo Jacóbpe, ha haʼe oho Labán rendápe Padán-Arámpe. Labán ningo Betuel pe arameo raʼy,+ ha Labán hína Rebeca ermáno.+ Rebeca hína Jacob ha Esaú sy.

6 Esaú ohechakuaa kuri Isaac ovendesi hague Jacóbpe, ha omondo hague chupe Padán-Arámpe oheka hag̃ua upépe hembirekorã. Ha ovendesírõ guare Jacóbpe heʼi hague chupe: “Animoʼãkena remenda umi kuña cananéare”.+ 7 Esaú ohecha avei Jacob ojapo hague isy ha itúa heʼíva ha oho Padán-Arámpe.+ 8 Upépe Esaú ohechakuaa itúa ndohayhuiha umi kuña cananéape.+ 9 Upévare, Esaú orekóramo jepe mokõi hembireko, oho oikohápe Ismael familiare ha omenda avei Mahalat rehe. Mahalat ningo Nebayot ermána ha ituakuéra hína Ismael, Abrahán raʼyre.+

10 Jacob osẽ Beer-Sébagui ha oho Harán gotyo.+ 11 Upéi pe kuarahy oikéma ohóvo ha oñepyrũ pytũ, upévare opyta peteĩ lugárpe oke hag̃ua. Ha oñemoakãngyta peteĩ itápe ha oñeno oke.+ 12 Upéi osoña ha ohecha peteĩ eskaléra ijyvatetereíva, ko yvy guive amo yvága peve. Ha Jacob ohecha Ñandejára anhelkuéra oguejýva ha ojupíva pe eskalérape.+ 13 Jehová katu oĩ pe yvatete ha heʼi:

“Che hína Jehová. Chéve cheadora nde avuélo Abrahán ha nde túa Isaac.+ Che ameʼẽta ndéve ha avei ne familiarépe pe yvy reñenoha hína koʼág̃a.+ 14 Ha hetaitereíta umi ne familiare, hetaháicha pe yvykuʼi oĩva pe yvy ape ári,+ ha isarambíta hikuái opárupi: nórte, sur, éste ha oéste gotyo. Nde ha umi ne familiare rupive oñevendesíta* entéro família oĩva pe yvy ape ári.+ 15 Che aiméta nendive ha añangarekóta nderehe tereho rehohápe, ha roipytyvõta reju jey hag̃ua koʼápe.+ Ndorohejareimoʼãi akumplipa peve opa mbaʼe aprometéva ndéve”.+

16 Upéi Jacob opáy ha heʼi: “Jehová oĩ raʼe ko lugárpe ha che ndaikuaái kuri”. 17 Jacob oñemondýi ha ohecharamoiterei upe oikóva ha heʼi: “¡Ajépa tuichaite mbaʼe ko lugár sagrádo! Kóva Ñandejára rógamante vaʼerã, ha ápe oĩ avei pe yvága rokẽ”.+ 18 Upéi Jacob opuʼã pyharevete voi porã ha ojagarra pe ita oñemoakãngyta hague ha ojapo chugui peteĩ monuménto ha oñohẽ hiʼári aséite.+ 19 Upémarõ ombohéra Betel* upe lugár, péro ymave upe lugár héra vaʼekue Luz.+

20 Upéi Jacob ojapo peteĩ promésa heʼívo: “Ñandejára, resegíramo reime chendive ha reñangareko cherehe che viáhepe, ha remeʼẽramo chéve haʼumi vaʼerã ha ao amonde hag̃ua, 21 ha ag̃uahẽ jeýramo che túa rógape ojehuʼỹre chéve mbaʼeve, upépe nde Jehová rehechaukáta haʼeha che Dios. 22 Ko monuménto amopuʼãva orrepresentáta nde róga Ñandejára,+ ha katuete ameʼẽta ndéve 10 por ciento opa mbaʼe remeʼẽvagui chéve”.

29 Upéi Jacob okontinua iviáhe ha oho noréste gotyo Canaángui. 2 Upeichahágui ohecha peteĩ póso ha mbohapy ovecha aty opytuʼúva hína upépe, pórke upe lugárpe ojegueraha jepi oñemboyʼu hag̃ua umi ovecha. Péro pe póso ojetapa peteĩ ita guasúpe. 3 Ha umi pastór ombyatypa rire ijovechakuéra pe póso ypýpe, oipeʼa vaʼerã pe ita otapáva pe póso ha omboyʼu ijovechakuéra. Ha upéi otapa jey hikuái pe póso.

4 Upémarõ Jacob heʼi umi kuimbaʼépe: “Mbaʼéichapa chamigokuéra, ¿moõguáiko peẽ?”. Haʼekuéra heʼi chupe: “Ore ningo Harangua”.+ 5 Jacob heʼi chupekuéra: “¿Peẽiko peikuaa Nacor+ niéto Labánpe?”.+ Upépe heʼi hikuái: “Si, roikuaa chupe”. 6 Upévo Jacob oporandu chupekuéra: “¿Mbaʼéichaiko oiko haʼe?”. Ha umi kuimbaʼe heʼi: “Oiko porãnte. Namoite ou hína itajýra Raquel+ ijovechakuéra reheve”. 7 Upémarõ Jacob heʼi chupekuéra: “Voieterei gueteri pembyatypáma hag̃ua pende ovecha, koʼág̃a ningo asaje ramo hína, ¿mbaʼére piko napemboyʼúi ha peraha jey pemongaru?”. 8 Umi kuimbaʼe heʼi chupe: “Ndaikatúi rojapo upéva, pórke rohaʼarõmante vaʼerã ojeguerupa raẽ umi ovechakuéra, ha upéi ae roipeʼa vaʼerã pe ita otapáva pe póso romboyʼu hag̃ua ore ovechakuéra”.

9 Ha Jacob oñemongeta aja gueteri umi kuimbaʼéndi, og̃uahẽ oúvo Raquel itúa ovechakuéra reheve. Raquel ningo oñangareko avei ovecháre. 10 Jacob ohechávo Raquélpe itio Labán ovechakuéra reheve, pyaʼe porã oho oipeʼa pe ita otapáva pe póso, ha omboyʼu itio ovechakuéra. 11 Upéi ohetũ Raquélpe ha oñepyrũ hasẽ soro. 12 Upémarõ Jacob heʼi Raquélpe: “Chéngo nde túa sovríno, pórke che sy hína Rebeca, nde túa Labán ermána”. Upévo Raquel odipara oho omombeʼu itúape koʼã mbaʼe.

13 Ha Labán+ ohendupa rire la ojeʼéva chupe iñermána memby rehe, osẽ odipara ohóvo Jacob rendápe. Og̃uahẽvo upépe, oañuã ha ohetũ chupe, upéi oraha hendive hógape. Ha Jacob omombeʼu Labánpe umi mbaʼe oiko vaʼekue hese. 14 Upémarõ Labán heʼi chupe: “Ndéngo upéicharõ che hénte teete raʼe”. Ha Jacob opyta hendive un mes.

15 Upéi Labán heʼi chupe: “Nde ningo che sovríno,+ upéicharõ jepe ndovaléi rembaʼapo rei chéve. Eréna chéve mboýpa reipota apaga ndéve rembaʼapo hag̃ua chendive”.+ 16 Labán ningo mokõi itajýra: pe tuichavéva héra Lea, ha pe imitãvéva héra Raquel.+ 17 Lea ndahaʼéi vaʼekue la iporãitereíva,* Raquel katu iporãiterei ha imólde porã avei. 18 Ha Jacob oñenamora Raquel rehe, upévare heʼi: “Ambaʼapóta ndéve 7 áño nde rajy imitãvéva Raquel rehe”.+ 19 Labán heʼi chupe: “Iporãve ameʼẽ ndéve, ameʼẽ rangue ótro kuimbaʼépe. Epyta katu chendive”. 20 Ha Jacob ombaʼapo 7 áño Raquel rehehápe,+ péro chupe g̃uarã umíva haʼeténte unos kuánto día ohayhueterei rupi chupe.

21 Upéi Jacob heʼi Labánpe: “Akumplíma nendive umi 7 áño japyta haguéicha, koʼág̃a emeʼẽ chéve nde rajy ha tamenda hese”. 22 Upémarõ Labán oinvita umi hénte oikóva upe lugárpe ha ojapo peteĩ kasamiénto. 23 Péro upe pyharépe Labán ogueraha itajýra Lea Jacob rendápe, oreko hag̃ua hendive rrelasión sexuál. 24 Ha Labán omeʼẽ ijeskláva Zilpá itajýra Léape isiervarã.+ 25 Upéi pyharevete Jacob opáy ha opilla sapyʼa oke hague Léandi. Upévare oho heʼi Labánpe: “¡Mbaʼéiko la rejapóva cherehe! Chéngo ambaʼapo kuri ndéve Raquel rehehápe, ¿ha mbaʼére piko péicha chembotavy?”.+ 26 Upémarõ Labán heʼi chupe: “Oréngo koʼápe rojepokuaa romeʼẽ raẽ ore rajy ypykue, ha upéi ae romeʼẽ pe imitãvéva. 27 Ehasa porãna Léandi ko semána pukukue, ha upéi ameʼẽta ndéve pe ótro che rajy ha embaʼapove chéve 7 áño mas”.+ 28 Upémarõ Jacob ohasa Léandi una semána. Upéi Labán omeʼẽ avei chupe itajýra Raquel hembirekorã. 29 Labán omeʼẽ avei ijeskláva Bilhá+ itajýra Raquélpe isiervarã.+

30 Jacob oreko avei rrelasión sexuál Raquel ndive, ha ohayhuve chupe Léagui. Ha haʼe ombaʼapove Labánpe ótro 7 áño.+ 31 Jehová ohechakuaa Jacob ndohayhuguasuiha Léape. Upévare opermiti Léape hyeguasu ha imemby,+ péro Raquel katu ndaikatúi vaʼekue imemby.+ 32 Upéi Lea hyeguasu ha imemby peteĩ mitãkuimbaʼe ha ombohéra Rubén,*+ pórke heʼi: “Jehová ohecha kuri mbaʼeichaitépa ahasa asy,+ péro koʼág̃a che ména cherayhútama”. 33 Upéi Lea hyeguasu jey ha imemby peteĩ mitãkuimbaʼe, ha heʼi: “Jehová ohendu añembyasyha che ména ndacherayhúi haguére, upévare omeʼẽ chéve ótro mitã”. Upéicha rupi ombohéra chupe Simeón.*+ 34 Lea hyeguasu jey ha imemby peteĩ mitãkuimbaʼe, ha heʼi: “Koʼág̃a che ména oñemoag̃uivétama cherehe, pórke arekóma chugui mbohapy mitã”. Upéicha rupi ombohéra chupe Leví.*+ 35 Upéi hyeguasu jey ha imemby peteĩ mitãkuimbaʼe, ha heʼi: “Koʼág̃a katu amombaʼeguasúta Jehovápe”. Upévare ombohéra chupe Judá.*+ Upe rire Lea naimembyvéi.

30 Raquel ohechakuaávo ndaikatuiha imemby, oñepyrũ oenvidia iñermánape ha heʼi Jacóbpe: “¡Aipota chembohyeguasu, pórke osino amanóta!”. 2 Upévo Jacob ipochyeterei Raquel ndive ha heʼi chupe: “¿Che piko Ñandejára mbaʼe? Haʼe ningo la ndohejáiva ndéve nememby”. 3 Upémarõ Raquel heʼi: “Ameʼẽta ndéve che siérva Bilhá+ ha ereko hendive rrelasión sexuál, ikatu hag̃uáicha hyeguasu ha imemby chéve g̃uarã. Péicha che avei arekóta mitã”. 4 Raquel omeʼẽ Jacóbpe isiérva Bilhá ha haʼe oreko hendive rrelasión sexuál.+ 5 Upe rire Bilhá hyeguasu ha imemby Jacóbgui peteĩ mitãkuimbaʼe. 6 Upépe Raquel osẽ heʼi: “Ñandejára osẽ che favórpe ha ohendu che ñemboʼe, upéicha rupi omeʼẽ chéve che membyrã”. Upévare ombohéra pe mitã Dan.*+ 7 Upéi Bilhá, haʼéva Raquel siérva, hyeguasu jey ha imemby mokõiha Jacóbgui. 8 Ha Raquel heʼi: “Hetáma añorairõ che ermánandi ha agana chupe”. Upévare ombohéra pe mitã Neftalí.*+

9 Lea ohechakuaávo naimembyveiha, omeʼẽ avei Jacóbpe isiérva Zilpá, oreko hag̃ua hendive rrelasión sexuál.+ 10 Upe rire Zilpá, haʼéva Lea siérva, hyeguasu ha imemby Jacóbgui peteĩ mitãkuimbaʼe. 11 Ha Lea heʼi: “Ajépa chesuertete”. Upévare ombohéra pe mitã Gad.*+ 12 Upéi Zilpá hyeguasu jey ha imemby mokõiha Jacóbgui. 13 Ha Lea osẽ heʼi: “¡Avyʼaitépa! Koʼág̃a umi kuñanguéra heʼíta cherehe avyʼaha”.+ Upévare ombohéra pe mitã Aser.*+

14 Peteĩ díape, pe trígo ojekosechaha tiémpope, Rubén+ okorre oikóvo pe ñúre ha otopa unos kuánto frúta hérava mandrágora* ha oraha isýpe. Upémarõ Raquel heʼi Léape: “Emeʼẽna chéve umi yva ogueru vaʼekue ne memby”. 15 Upémarõ Lea heʼi chupe: “¿Nereñekontentáima piko la reipeʼáma haguére chehegui che ména,+ ha koʼág̃a reipeʼaséma avei che membýgui umi yva otopa vaʼekue?”. Upévo Raquel heʼi: “Vuéno, jajapóna peteĩ tráto: emeʼẽna chéve umi yva ogueru vaʼekue ne memby, ha ahejáta Jacóbpe oke nendive ko pyharépe”.

16 Upéi kaʼaruete Jacob og̃uahẽ jave oúvo pe ñúgui, Lea osẽ ohug̃uaitĩ chupe ha heʼi: “Chendive rekéta hína ko pyharépe, pórke apagáma kuri nderehe Raquélpe, ameʼẽ chupe umi yva ogueru vaʼekue che memby”. Upévare Jacob oreko hendive rrelasión sexuál upe pyharépe. 17 Ha Ñandejára ohendu Lea ñemboʼe ha ombohovái chupe. Upévare Lea hyeguasu ha imemby cincoha Jacóbgui. 18 Ha ombohéra pe mitã Isacar,*+ pórke heʼi: “Ñandejára omyengovia porãiterei chéve ameʼẽ haguére che ménape che siérva Zilpá”. 19 Upe rire Lea hyeguasu jey ha imemby seisha Jacóbgui.+ 20 Ha Lea heʼi: “Ñandejára omeʼẽma chéve heta mbaʼe porã, ha hasypeve che ména cherayhúta,+ pórke séisma chememby chugui”.+ Upévare ombohéra pe mitã Zabulón.*+ 21 Tiémpo rire, Lea hyeguasu jey ha imemby peteĩ mitãkuñaʼi, ha ombohéra Dina.*+

22 Upéi Ñandejára ohendu ha ombohovái Raquel ñemboʼe, ha opermiti chupe hyeguasu.+ 23 Péicha Raquel opyta hyeguasu ha imemby peteĩ mitãkuimbaʼe, ha heʼi: “Ñandejára ndohejamoʼãvéima añemotĩ”.+ 24 Upévare ombohéra pe mitã José,*+ ha heʼi: “Jehová omeʼẽve chéve ótro che membyrã”.

25 Raquel oreko riremínte Josépe, Jacob heʼi Labánpe: “Epermitína chéve taha jey che rógape ha che retãme.+ 26 Ha emeʼẽ chéve che rembirekokuéra ha umi che família aha hag̃ua, che hetáma ambaʼapo ndéve hesehapekuéra, ha nde reikuaa akumpli porã hague nendive”.+ 27 Upémarõ Labán heʼi chupe: “Epytavéna chendive, ahechakuaa nde rupivénte Jehová chevendesiha”. 28 Ha Labán heʼi avei: “Eréna chéve mboýpa reipota apaga ndéve, ha ameʼẽta ndéve upéva”.+ 29 Upépe Jacob osẽ heʼi chupe: “Nde reikuaa mbaʼeichaitépa ambaʼapo jejopy ndéve g̃uarã, ha añangareko porã ne rymbakuérare.+ 30 Che aju mboyve saʼi vaʼekue ne rymba, ha aju rire katu Jehová oñepyrũ nevendesi ha koʼág̃a hetaitereíma reguereko. Upévare che apensa ha haʼe, ¿arakaʼe piko che ambaʼapomíta che familiakuérape g̃uarã?”.+

31 Upémarõ Labán heʼi chupe: “¿Ha mbaʼéiko reipota ameʼẽ ndéve?”. Ha Jacob heʼi: “Mbaʼevete ndaipotái remeʼẽ chéve, che asegíta añangareko nde ovechakuérare, péro aipota rejapo chendive peteĩ tráto:+ 32 jahána koestedía nde ovechakuéra oĩháme ha eaparta umi ovecha iparáva ha iparaʼíva, ha umi ovecha raʼyrusu mácho apytégui katu umi marrónva. Ha reaparta vaʼerã avei umi kavara apytégui umi kavara kuña iparáva ha iparaʼíva. Koʼág̃a guive umi onaséva ipara ha iparaʼíva, tahaʼe kavara térã ovecha, opytátama chembaʼerã.+ 33 Ha rejukuaa ág̃a rerrevisa che rymbakuéra rehecha hag̃ua norombotavyiha. Ha peichahágui retopáramo ijapytepekuéra peteĩ kavara kuña marrónva, térã peteĩ ovecha raʼyrusu mácho morotĩva, upépe ikatu ere cherehe romonda hague”.

34 Upévo Labán heʼi chupe: “Oĩ porã, jajapo katu upe ereháicha”.+ 35 Upe díape Labán oaparta umi kavara mácho iparáva ha umi kavara kuña iparáva térã iparaʼíva. Oaparta avei enterove umi animál iparáva ha umi ovecha raʼyrusu mácho marrónva. Upe rire omeʼẽ itaʼyrakuérape oñangareko hag̃ua hese. 36 Upéi Labán osẽ oho ijovechakuéra reheve peteĩ lugár opytávape 3 día upe Jacob oĩhágui. Ha Jacob katu opyta oñangareko Labán ovechakuéra hembývare.

37 Jacob oikytĩ unos kuánto yvyra rakã* ha ojapo chugui varílla ha oipiro mimi párte párte ojekuaa hag̃ua pe morotĩha ha opyta ipara. 38 Upéi haʼe oho omoĩ umi varílla hoyʼuhápe umi animál, ikatu hag̃uáicha omaña hese umi ovecha ha kavara ojupi jave umi ovecha térã kavara kuñáva ári oho jave hoyʼu.

39 Ha umi ovecha térã kavara mácho ojupi umi ovecha térã kavara kuñáva ári umi varílla renondépe. Péicha onase iparáva memete umi ovecha ha kavara raʼy. 40 Upémarõ Jacob oaparta koʼã animál raʼy iparáva. Upe rire Jacob ojagarra ijovecha ha ikavarakuéra ipara ha marrónva ha omoĩ Labán rymbakuéra morotĩva rovái, omaña hag̃uáicha ojuehe. Upéi Jacob oaparta hymbakuéra Labán rymbakuéragui ani hag̃ua ojeheʼa hese. 41 Ha umi kavara ha ovecha imbaretevéva ojupi jave umi ovecha térã kavara kuñáva ári, Jacob omoĩ umi varílla umi lugár oñemboyʼuhápe animalkuéra. Péicha umi ovecha térã kavara mácho ojupi umi ovecha térã kavara kuñáva ári umi varílla renondépe. 42 Péro umi animál ichavivéva ojupi jave umi ovecha térã kavara kuñáva ári, Jacob nomoĩri umi varílla. Péicha opytapaite Labánpe g̃uarã umi animál ichavivéva, péro umi animál imbaretéva opytapaite Jacóbpe g̃uarã.+

43 Ha péicha Jacob oreko heta hetave mbaʼe, oreko heta kavara, ovecha, kaméllo, vúrro ha avei heta esklávo ha eskláva.+

31 Upe rire Jacob ohendu Labán raʼykuéra heʼiha jepi: “Jacob oipeʼapaite ñande túagui la orekóva ha upéicha rupi koʼág̃a haʼe oreko hetaiterei mbaʼe, ha oñemborríko ñande túa kostíllare”.+ 2 Ha Jacob ohechakuaa avei Labán rováre okambia hague hendive, ha ndahoryveimaha chupe yma guaréicha.+ 3 Upéi Jehová heʼi Jacóbpe: “Tereho jey nde túa ha ne hentekuéra oikohápe,+ ha che asegíta aime nendive”. 4 Upémarõ Jacob heʼika Raquel ha Léape oho hag̃ua hendápe. Upérõ haʼe oñangareko hína kuri umi ijovecha ha ikavarakuérare pe pastotýpe. 5 Ha Jacob heʼi chupekuéra:

“Ahechakuaa pende túa tuichaiterei okambia hague chendive.+ Péro Ñandejára oĩ chendive, haʼe hína che túa Jára avei.+ 6 Peẽ peikuaa porã mbaʼeichaitépa che ambaʼapo jejopy pende túape g̃uarã.+ 7 Haʼe heta vésema chembotavyse ha hetaiterei vésema* heʼi chéve: ‘Kóva ameʼẽtama ndéve nembaʼerã’, péro upéi okambia jey la ore tráto. Ñandejára katu nopermitíri chupe cheperhudika. 8 Por ehémplo, haʼe heʼi jave chéve: ‘Umi animál iparáva opytáta nembaʼerã’, upéicharõ umi ovecha ha kavara imemby iparáva memete. Péro heʼíramo: ‘Umi animál hovéro opytáta nembaʼerã’, upéicharõ umi ovecha ha kavara imemby hovéro memete.+ 9 Ñandejára siémpre chepytyvõ osẽ porã hag̃ua chéve opa mbaʼe, ha haʼete voi ku oipeʼáva pende ru rymbakuéra apytégui ha omeʼẽva chéve chembaʼerã. 10 Ramoiténte umi ovecha ha kavarakuéra imbaʼepotaha tiémpope, ahecha che képe umi ovecha ha kavara mácho iparáva ojupiha umi ovecha ha kavara kuñáva ári.+ 11 Upéi pe ánhel Ñandejára ombou vaʼekue heʼi chéve che képe: ‘¡Jacob!’. Ha che haʼe chupe: ‘Ápe aime’. 12 Upévo pe ánhel heʼi chéve: ‘Emañamína ikatúramo mbaʼéichapa umi ovecha ha kavara mácho iparáva ojupi umi ovecha ha kavara kuña ári. Péicha oiko pórke che ahecha opa mbaʼe ojapóva nderehe Labán.+ 13 Che hína Ñandejára tee, che añeʼẽ kuri ndéve Betélpe.+ Upe lugárpe nde rejapo chéve peteĩ huraménto, ha rejapo kuri peteĩ monuménto ha reñohẽ hiʼári aséite.*+ Ha koʼág̃a esẽ ko lugárgui ha tereho jey nde vállepe’”.+

14 Upévo Raquel ha Lea heʼi Jacóbpe: “Ore ndoroguerekovéima voi mbaʼeve ore túa rógape, ha haʼe ningo ndohejamoʼãi voi oréve ore erensiarã. 15 Haʼéngo oretrata extráñoicha, orevende ha koʼág̃a peve oñemantene hína ore repykuére.+ 16 Upévare opa mbaʼe Ñandejára oipeʼa vaʼekue ore túagui, orembaʼe ha ore membykuéra mbaʼénte voi.+ Ejapo katu Ñandejára heʼi haguéicha ndéve”.+

17 Upémarõ Jacob oho ojeprepara ha ohupi itaʼyrakuéra ha hembirekokuéra umi kaméllo ári,+ 18 ha osẽ oho Canaánpe, itúa Isaac rendápe,+ ha ogueraha hymbakuéra ha opaite mbaʼe okonsegi vaʼekue+ oiko aja Padán-Arámpe.

19 Labán katu oho kuri oñapĩ ijovechakuéra, ha upe aja Raquel omonda chugui umi idiós raʼanga.*+ 20 Jacob ningo iletradove Labán pe araméogui, pórke osẽntema ohopa hese ha ndeʼíri chupe mbaʼeve. 21 Okañy ha okrusa pe Rrío Éufrates+ opa mbaʼe orekóva reheve, ha oho Galaádpe,+ umi montáña oĩha gotyo. 22 Upéi 3 día haguépe oñemombeʼu Labánpe Jacob osẽ hague oho. 23 Upémarõ Labán ombyaty ihentekuérape ha osegi Jacob umívape. Ha 7 día haguépe ohupyty chupekuéra Galaádpe, umi montáña oĩháme. 24 Upe pyharépe Ñandejára oñeʼẽ pe arameo+ Labánpe iképe,+ ha heʼi chupe: “Eñatende porãke la erétavare Jacóbpe”.+

25 Upérõ Jacob omoĩ ikampaménto Galaádpe, umi montáña oĩháme, ha Labán ha ihentekuéra opyta namombyryiete chuguikuéra. Upe rire Labán oho Jacob rendápe, 26 ha heʼi chupe: “¿Mbaʼéiko la rejapóva? ¿Mbaʼére piko chembotavy ha regueru che rajykuéra ku haʼeramoguáicha prisionéra gerrahápe guare? Ñaimoʼã ku oñokontráriova mbaʼe ñande. 27 ¿Maʼerãiko chembotavy ha resẽntema reju kañyháme ereʼỹre chéve mbaʼeve? Remombeʼúrire chéve, vyʼápe rodespedi vaʼerãmoʼã, avei panderéta* ha árpa púpe. 28 Péro nde neremeʼẽi voi chéve tiémpo ahetũmi ha ajedespedi hag̃ua che niéto ha che rajykuéragui. Vyroreiete la rejapóva. 29 Chéngo ikatu kuri poperhudika, péro nde túa Isaac Jára oñeʼẽ kuri chéve ange pyhare ha heʼi chéve: ‘Eñatende porãke la erétavare Jacóbpe’.+ 30 Oĩ porãngo la reho rehechagaʼúgui nde túa umívape, ¿péro mbaʼére piko remonda chehegui umi che dios raʼanga?”.+

31 Jacob heʼi Labánpe: “Chéngo akañy kuri pórke akyhyje reipeʼárõ g̃uarã chehegui mbaretépe nde rajykuéra. 32 Koʼápe ñane hentekuéra rovake, ejeporeka che kosakuéra apytépe ha retopáramo álgo nembaʼéva, ejagarra egueraha. Ha oiméramo oĩ koʼápe orekóva umi nde dios raʼanga, upéva omanóta”. Jacob heʼi upéicha ndoikuaáigui Raquel omonda hague umíva. 33 Upémarõ Labán oike ojeporeka Jacob kotýpe,* Lea kotýpe, ha umi mokõi siérva+ kotýpe, péro ndotopái mbaʼeve. Upe rire katu oho oike Raquel kotýpe. 34 Raquel katu ojagarra kuri umi dioskuéra raʼanga ha omoĩ pe asiénto oipurúvape umi kuña oho jave kaméllo ári, ha Raquel oguapy hína kuri hiʼári.* Ha Labán katu ohekapaite pe kotýre, péro ndotopái mbaʼeve. 35 Ha Raquel heʼi itúape: “Papa, aníkena ndepochy chendive napuʼãi haguére, chéngo koʼág̃a naimeporãi pórke oguejy hína chéve che periódo”.+ Upémarõ Labán osegi ojeporeka, péro ndotopái umi idioskuéra raʼanga.+

36 Upévo Jacob ipochyeterei ha oñepyrũ ojaʼo Labánpe ha heʼi chupe: “¿Afalla vaiete mbaʼe piko nendive? ¿Mbaʼe mbaʼéiko la ajapo vaiete vaʼekue nderehe ajeve péicha chepersegi? 37 Rejepovyvypaitéma ningo che kosakuéra apytépe, ¿ha mbaʼe la rejuhúva? Oiméramo rejuhu álgo, emoĩ koʼápe ñane hentekuéra renondépe, ha haʼekuéra teʼi mávapa la ojavýva. 38 Veinte áño aja añangareko nde ovecha ha nde kavarakuérare, ha ni peteĩ imemby nomanói.+ Ha arakaʼeve ndaʼúiva ndehegui ni peteĩ nde ovecha ni nde kavara. 39 Ha peteĩ animál salváhe ojukáramo peteĩ ne rymba,+ ndagueraháiva ndéve hetekue, upéva rangue chembaʼévagui amyengovia jey ndéve. Ha oñemonda mbaʼéramo ndehegui peteĩ ne rymba, tahaʼe de día térã pyharekue, nde rejeruréva chéve amyengovia hag̃ua ndéve che rymbakuéra apytégui. 40 De diakue pe kuarahy akúpe akái achyryry, ha pyharekue katu cheratã lénto jepi roʼýgui ha ndakéi ni un suéño.+ 41 Péicha roservi vaʼekue 20 áño aja. Catorce áño ambaʼapo ndéve umi mokõi nde rajýre ha 6 áño areko hag̃ua avei che kavara ha che ovecharã, péro nde hetaiterei vése rekambia la ñande tráto.+ 42 Abrahán Jára ha che túa Isaac Jára, upe haʼe orrespetáva avei ipyʼaite guive*+ oĩ chendive, upéicha rupínte nde nderepoíri chehegui po nandi. Ha Ñandejára ohecha mbaʼeichaitémapa ahasa asy ha ambaʼapo jejopy, upévare ndekorrehi ange pyhare”.+

43 Upévo Labán heʼi Jacóbpe: “Koʼãva ningo che rajy ha koʼã mitã che raʼýnte avei, umi ovecha ha kavara oĩva koʼápe katu chembaʼénte avei, opa mbaʼe rehecháva koʼápe chembaʼepaite. ¿Mbaʼéichaiko che aperhudikáta chupekuéra ha imembykuérape? 44 Ejúna jajapo peteĩ kompromíso oñondive, ha siémpre ñanemanduʼa vaʼerã hese jaiko porã hag̃ua”. 45 Upémarõ Jacob ojagarra peteĩ ita ha ojapo chugui peteĩ monuménto.+ 46 Upéi heʼi umi ihentekuérape: “¡Pembyaty ñandéve ita!”. Ha ombyaty hikuái heta ita ha omoĩ ojoʼaripa. Upéi omoĩ hiʼári hembiʼukuéra ha okaru hikuái oñondive. 47 Labán ombohéra upe ita atýpe Jegar-Sahadutá,* péro Jacob ombohéra Galeed.*

48 Upéi Labán heʼi: “Ko ita aty ohechaukáta ñande jajapo hague oñondive peteĩ kompromíso”. Upévare oñembohéra Galeed.+ 49 Labán heʼi avei: “Jehová tomaʼẽ opa mbaʼe jajapóvare ñaime vove mombyry ojuehegui”. Upévare oñembohéra avei upe ita atýpe Lugár oñemañaha.* 50 Ha Labán heʼi avei: “Peichahágui reñepyrũramo remaltrata che rajykuérape ha remenda jey ótro kuñáre, avave ndoikuaáiramo jepe upéva, nemanduʼáke Ñandejára ohechaha hína opa mbaʼe jajapóva”. 51 Upéi Labán heʼi avei Jacóbpe: “Ápe oĩ pe ita aty ha ápe oĩ avei pe monuménto ñamopuʼã vaʼekue oñondive. 52 Ko ita aty ha ko monuménto ohechauka ñande jajapoha oñondive peteĩ kompromíso:+ che ndahasamoʼãiha ko lugár aha hag̃ua ajapo nderehe ivaíva, ha nde avei nderehasamoʼãiha rejapo hag̃ua cherehe ivaíva. 53 Abrahán Jára,+ Nacor Jára ha ituakuéra Jára, ohecháta ñakumplípa upe ñapromete vaʼekue ojupe”. Ha Jacob ohura itúa Isaac Jára rérare, upe Isaac orrespetáva ipyʼaite guive.*+

54 Upe rire Jacob ojapo peteĩ sakrifísio pe montáña ári, ha heʼi Labán ha enterove umi ihentekuérape ou hag̃ua avei okaru. Upémarõ okaru ha opyta oke hikuái pe montáñape upe pyharépe. 55 Labán katu opuʼã pyharevete ohetũ+ ha ovendesi+ inietokuérape* ha itajyrakuérape, ha ojedespedi chuguikuéra. Upéi Labán osẽ oho jey hógape.+

32 Upémarõ Jacob okontinua iviáhe, ha upéi ojotopa hendive Ñandejára anhelkuéra. 2 Jacob ohechávo chupekuéra heʼi: “¡Koʼápe oĩ Ñandejára ehérsito!”. Upévare ombohéra upe lugár Mahanaim.*

3 Upéi Jacob omondo henonderã imensaherokuéra iñermáno Esaú rendápe Seírpe,+ oĩva Edom+ territóriope. 4 Ha oho mboyve, heʼi chupekuéra: “Péicha peje vaʼerã Esaúpe petopa vove hese: ‘Jacob ne rembiguái heʼika ndéve: “Che aiko kuri Labán ndive heta tiémpore, ha koʼág̃a aju hína upégui.+ 5 Che heta cherymba: areko tóro, vúrro ha ovecha. Ha areko avei heta esklávo ha eskláva.+ Koʼã mbaʼe haʼeka ndéve aipotágui cheguerohory ha revyʼa chereheve ag̃uahẽ vove ne rendápe”’”.

6 Upéi umi mensahéro ou jey Jacob rendápe ha heʼi chupe: “Rotopa kuri ne ermáno Esaúre, ha oime ou hína ne rendápe ha hendive ou avei 400 kuimbaʼe”.+ 7 Upépe Jacob oñemondýi ha oñepyrũ ojepyʼapyeterei.+ Upévare ojapo mokõi grúpo umi hénte oúvagui hendive, ha omoĩ avei en 2 grúpo umi ovecha, kavara, vaka ha kamellokuéra. 8 Ojapo péicha pórke opensa: “Esaú ojagarráramo peteĩ grúpope, pe ótro grúpo ikatúta ojesalva”.

9 Upéi Jacob oñemboʼe ha heʼi: “Ñandejára Jehová, nde ningo che túa Isaac Jára, ha avei che avuélo Abrahán Jára. Nde ere kuri chéve: ‘Tereho jey nde vállepe, ne hentekuéra rendápe ha che rovendesíta’.+ 10 Chéngo namereséi peichaite peve cherayhu ha nembaʼeporã chendive,*+ pórke akrusárõ guare ko Jordán ningo peteĩ vastonmínte areko vaʼekue che pópe, ha koʼág̃a katu arekóma heta hénte ha avei heta cherymba, ha ajapóma voi chuguikuéra mokõi grúpo.+ 11 Ajerure ndéve+ chesalvami hag̃ua che ermáno Esaúgui, pórke akyhyje oúrõ g̃uarã chejuka chéve+ ha avei ojuka umi mitãme ha isykuérape. 12 Ha nde ningo ere kuri chéve: ‘Che rovendesíta ha hetaitereíta umi ne familiare. Ha hetaitereítagui umi ne familiare avave ndaikatumoʼãi okontapa, ndaiporiháicha avei ikatúva okontapa umi yvykuʼi oĩva mar rembeʼýpe’”.+

13 Ha Jacob opyta upe lugárpe upe pyharépe. Upéi oiporavo unos kuánto animál hymbakuéra apytégui orregala hag̃ua iñermáno Esaúpe.+ 14 Oiporavo 200 kavara kuña ha 20 kavara mácho, 200 ovecha kuña ha 20 ovecha mácho, 15 avei 30 kaméllo imembyraʼy reheve, 30 vúrro, 40 vaka ha 10 tóro.+

16 Upéi koʼã animál oiporavo vaʼekue osepara por grúpo, ha káda grúpo omeʼẽ peteĩ isiérvope, ha heʼi: “Pehasa pe ysyry ha tapeho che renonderã, ha pegueraha káda grúpo mombyrymi ojuehegui”. 17 Ha pe isiérvo ohótavape tenonderã, Jacob heʼi: “Ág̃a Esaú nerug̃uaitĩ vove ha oporandu ndéve: ‘¿Nde piko máva esklávo hína? ¿Moõiko reho, ha máva mbaʼe piko koʼã animál reguerúva?’. 18 Upéicharõ ere vaʼerã chupe: ‘Che ningo ambaʼapo ne rembiguái Jacóbpe g̃uarã, ha koʼã animál peteĩ rregálo haʼe oguerukáva ndéve,+ ha haʼe oime ou avei hína che rapykuéri’”. 19 Ha péicha omanda avei pe segúndope, pe tercérope ha umi ótro oguerahávape umi animál. Ha heʼi chupekuéra: “Péicha peje vaʼerã petopa vove Esaúre. 20 Ha peje vaʼerã chupe: ‘Nde siérvo Jacob ou hína ore rapykuéri’”. Jacob ojerure chupekuéra ojapo hag̃ua péicha, pórke opensa: “Ikatu mbaʼéngo che ermáno ipochyjera aguerahaka haguére chupe koʼã rregálo.+ Upéicharõ ajotopa vove hendive, cherresivi porãne ág̃a”. 21 Péicha isiervokuéra ogueraha pe rregálo, péro Jacob opyta gueteri upe pyharépe ihentekuérandi.

22 Péro upéi tardeve upe pyharépe, opuʼã ha ogueraha umi mokõi hembireko,+ umi mokõi isiérva+ ha umi 11 itaʼýra ha okrusa Jaboc+ ysyry. 23 Ha ombohasapa rire chupekuéra pe ysyry,* Jacob ombohasa avei entéro mbaʼe orekóva.

24 Upéi Jacob opyta haʼeño. Ha upeichahágui ojotopa peteĩ kuimbaʼéndi,* ha upe kuimbaʼe oñepyrũ oñorairõ Jacob ndive koʼẽtĩ meve.+ 25 Ha pe kuimbaʼe ohechávo Jacob ndopoimoʼãiha voi chugui, opoko Jacob kadérare ha onohẽ chugui ikadéra ilugárgui.+ 26 Upe rire pe kuimbaʼe heʼi chupe: “Epoi chehegui, pórke koʼẽmbáma hína”. Ha Jacob heʼi chupe: “Ndapoimoʼãi ndehegui nachevendesíri aja entéro”.+ 27 Upépe pe kuimbaʼe heʼi chupe: “¿Mbaʼéichaiko nderéra?”. Ha haʼe heʼi: “Jacob”. 28 Upémarõ pe kuimbaʼe heʼi: “Nandereramoʼãvéima Jacob, síno Israel,*+ pórke nde reñorairõ Ñandejárandi+ ha kuimbaʼekuérandi, ha ipahápe regana”. 29 Upévo Jacob heʼi chupe: “Eremína chéve mbaʼéichapa nderéra”. Péro pe kuimbaʼe okontesta chupe: “¿Maʼerã piko reikuaase che réra?”.+ Ha upéi ovendesi Jacóbpe. 30 Upévare Jacob ombohéra upe lugár Peniel,*+ pórke heʼi: “Ahecha Ñandejárape ha namanói”.+

31 Ha upéi koʼẽmba riréma Jacob oho Peniélgui,* ha ikarẽ karẽ ohóvo pórke onohẽ kuri ikadéra.+ 32 Upéicha rupi koʼág̃a peve israelitakuéra ndoʼúi umi animál kuárto rajyguekue, pórke pe kuimbaʼe opoko kuri Jacob kadérare, oĩháme pe hajygue.

33 Upéi Jacob omaña ha ohecha ouha Esaú ha hendive 400 kuimbaʼe.+ Upémarõ heʼi Léape, Raquel ha umi mokõi isiérvape ojagarra hag̃ua káda uno imembykuéra.+ 2 Ha omoĩ púntape umi mokõi isiérvape imembykuéra reheve,+ upéi omoĩ Lea ha imembykuérape+ ha ultimoitépe omoĩ Raquel+ ha Josépe. 3 Jacob katu oho henonderãkuéra ohug̃uaitĩ hag̃ua iñermánope, ha ohokuévo oñakãityete jey jey 7 vése og̃uahẽ mbotávo hendápe.

4 Péro Esaú katu odipara ohug̃uaitĩ hag̃ua Jacóbpe, ha og̃uahẽvo hendápe oañuã ha ohetũ chupe. Upépe mokõivéva oñepyrũ hasẽ. 5 Upéi Esaú omaña, ha ohechávo umi mitã ha isykuérape heʼi Jacóbpe: “¿Máva piko koʼã oúva nendive?”. Ha Jacob heʼi chupe: “Koʼãva ningo che raʼy, Ñandejára omeʼẽ vaʼekue chéve imbaʼeporã rupi”.+ 6 Upépe umi mokõi isiérva oñemboja imembykuérandi ha oñakãity Esaú renondépe osaluda hag̃ua chupe. 7 Oñemboja avei Lea imembykuéra reheve ha oñakãity henondépe. Upéi oñemboja José ha Raquel ha oñakãity avei.+

8 Esaú upéi oporandu chupe: “¿Maʼerã piko rembou raʼe púntape umi kuimbaʼe umi animalkuéra reheve?”.+ Jacob heʼi chupe: “Umíva ningo peteĩ rregálo ndéve g̃uarã, aipotágui cheguerohory ha cherresivi porã”.+ 9 Upépe Esaú osẽ heʼi chupe: “Natekotevẽi che ermáno, arekóma voi ningo hetaiterei mbaʼe.+ Ehejántena nembaʼerã”. 10 Jacob katu heʼi chupe: “Ejagarra katuna chehegui koʼã rregálo oiméramo cheguerohory, pórke ndéve g̃uarãnte voi che agueru kuri. Che avyʼaiterei nde cherresivi porã haguére, upévare rohechávo haʼete voi ku ahecháva Ñandejárape mbaʼe.+ 11 Che ningo aipotaiterei rejagarra chehegui koʼã rregálo agueru vaʼekue ndéve.+ Ñandejára ningo imbaʼeporã chendive, upéicha rupi ndofaltái chéve mbaʼeve”.+ Ha Jacob heʼi jey jey chupe ojagarra hag̃ua irregálo, ha upémarõ Esaú ojagarra chugui.

12 Upe rire Esaú heʼi chupe: “Jahápy, ha che aháta nendive”. 13 Péro Jacob heʼi chupe: “Che ermáno, nde ningo rehechakuaa ouha chendive heta mitã ha haʼekuéra michĩ gueteri.+ Ha agueru avei heta vaka ha ovecha imembyraʼýva, ha ambyapuráramo chupekuéra omanombáta chehegui tapére un diaitépe. 14 Tereho katu nde púntape ha che ahátante mbeguekatumi che rymbakuéra reheve ha che familiakuérandi, ha upéi jajotopáta Seírpe”.+ 15 Upépe Esaú heʼi chupe: “Oĩ porã, péro topytána nendive unos kuánto che siérvo nepytyvõ hag̃ua”. Jacob heʼi chupe: “Natekotevẽi ningo, chéko avyʼaitereíma cherresivi porã haguére”. 16 Péicha upe díape Esaú osẽ oho jey Seírpe.

17 Upéi Jacob og̃uahẽ peteĩ lugárpe ha ojogapo upépe, ha ojapo avei hymbakuéra rogarã. Upévare ombohéra upe lugár Sucot.*+

18 Ha osẽ rire Padán-Arámgui,+ Jacob og̃uahẽ porãiterei siuda de Siquémpe,+ oĩva Canaánpe.+ Ha opyta oiko upe siuda ypýpe. 19 Upe lugár omoĩ hague ikampaménto ningo Hamor raʼykuéra mbaʼe. Hamor hína Siquem túa. Ha Jacob ojogua chuguikuéra upe yvy 100 pedáso de plátare.*+ 20 Upépe omopuʼã peteĩ altár ha ombohéra: Ñandejára haʼe hína Israel Jára.+

34 Dina ojepokuaa vaʼekue ovisita ha ohasa tiémpo umi mitãkuña oikóvandi upe lugárpe.+ Dina ningo Jacob rajy ha Lea memby.+ 2 Siquem ohecha kuri Dínape, ha peteĩ díape ogueraha hógape ha oviola chupe. Siquem hína Hamor pe heveo+ raʼy, ha Hamor haʼe vaʼekue peteĩ kuimbaʼe omoakãva upe lugárpe. 3 Siquem iñakãrakuete Dínare* ha oñenamora hese, upévare oiko hapykuéri ha omongeta chupe. 4 Upéi Siquem heʼi itúa Hamórpe:+ “Ekonsegimína chéve ko kuñataĩ che rembirekorã”.

5 Jacob raʼykuéra oñangareko hína kuri hymbakuérare pe ñúme, oñemombeʼúrõ guare Jacóbpe Siquem oviola hague itajýra Dínape. Upévare haʼe nomombeʼúinte mbaʼeve ha ohaʼarõ ou raẽ hikuái. 6 Upe rire Hamor, Siquem túa oho oñemongeta Jacob ndive. 7 Jacob raʼykuéra oikuaávo upe oiko vaʼekue, pyaʼeterei ou pe ñúgui. Haʼekuéra orrenega ha ipochyeterei, pórke Siquem omotĩ Israélpe oviola haguére Jacob rajýpe,+ ha upéva ningo peteĩ mbaʼe ivaietereíva.+

8 Hamor oho oñeʼẽ hendivekuéra ha heʼi: “Che raʼy Siquem ningo iñakãvaiete pene ermánare, pemeʼẽna chupe ikatúramo hembirekorã, 9 ha péicha ñamomenda ñane familiakuéra ojuehe. Upéicharõ peẽ ikatúta peiporavo ore rajykuéra apytégui pene rembirekorã, ha ore ikatúta avei romenda pende rajykuérare.+ 10 Pepytakuaa avei peiko ore apytépe ha peiporavo pende yvyrã pendegustahápe. Ikatu avei pejapo negósio orendive ha pepytaite peiko koʼápe”. 11 Upémarõ Siquem heʼi Dina túa ha iñermanokuérape: “Chéngo aipotaite penembaʼeporã chendive ha pemeʼẽ chéve pene ermána. Che katu ameʼẽta peẽme la pejeruréva. 12 Pejeruréramo jepe hese heta pláta* ha rregálo,+ lomímonte apagáta peẽme. Aipotánte pemeʼẽ chéve pe kuñataĩ che rembirekorã”.

13 Jacob raʼykuéra katu odesidi ombotavy Siquem ha itúa Hamórpe, pórke Siquem oviola kuri Dínape. 14 Ha heʼi chupekuéra: “Ore ningo ndaikatúi rojapo upéva, pórke tuichaiterei roñemotĩta romeʼẽramo ore ermána peteĩ kuimbaʼe noñesirkunsidái vaʼekuépe.*+ 15 Péro enterove peẽ peñesirkunsidáramo avei oréicha, upéicharõ añoite romeʼẽta ndéve ore ermána.+ 16 Avei péicha peẽ ikatúta peiporavo ore rajykuéra apytégui pene rembirekorã, ha ore ikatúta avei romenda pende rajykuérare. Ha ropytáta roiko pende apytépe ha oikóta ñandehegui peteĩ puévlo. 17 Péro ndapejaposéiramo la roʼéva peẽme, rojagarra jeýta ore ermána ha roho koʼágui”.

18 Hamor+ ha Siquémpe+ g̃uarã oĩ porã upéva. 19 Ha Siquem pyaʼe voi oho ojapo la heʼíva hikuái,+ pórke haʼe iñakãvaiete Dínare. Siquem haʼe vaʼekue pe kuimbaʼe ojerrespetavéva ha oñemombaʼevéva ihentekuéra apytépe.

20 Upémarõ Hamor ha itaʼýra Siquem oho pe siuda rokẽme ha oñeʼẽ umi hénte upepeguápe,+ ha heʼi chupekuéra: 21 “Koʼã kuimbaʼe ningo oiko porãse ñanendive. Jahejána chupekuéra toiko ñane retãme, pórke tuichaiterei ñande yvy ha hembypa avei chupekuéra g̃uarã. Haʼekuéra ikatúta ojapo negósio ñanendive, ha jaiporavokuaa avei itajyrakuéra apytégui ñane rembirekorã, ha haʼekuéra omendakuaa avei ñande rajykuérare.+ 22 Peteĩ mbaʼénte ojerure ñandehegui opyta hag̃ua oiko hikuái ñanendive ha oiko hag̃ua chuguikuéra ñane retãygua: entéro kuimbaʼépe oñesirkunsida vaʼerã avei haʼekuéraicha.+ 23 ¿Mbaʼépa peje jajapóramo haʼekuéra ojeruréva ñandéve? Upéicharõ hymbakuéra ha opa mbaʼe orekóva hikuái ñanembaʼétante avei”. 24 Ha enterove ohasáva pe siuda rokẽrupi ohendu Hamor ha itaʼýra Siquem heʼíva. Upémarõ entéro kuimbaʼe oĩva upe siudápe oñesirkunsida.

25 Péro 3 día haguépe, hasyve jave ijerída umi kuimbaʼe oñekytĩ vaʼekuégui hiʼórgano sexuál pire, Dina ermanokuéra+ hérava Simeón ha Leví ojagarra ijespáda ha ñemihaitépe oike pe siudápe, ha ojukapaite umi kuimbaʼe oikóvape upépe.+ 26 Haʼekuéra ojuka avei Hamor ha itaʼýra Siquémpe. Upéi oguenohẽ Dínape Siquem rógagui ha ohopa hese hikuái. 27 Umi ótro Jacob raʼykuéra katu oike avei pe siudápe, ha ohasa ohóvo umi teʼongue apytérupi ha oguerahapaite la oĩva guive upépe. Péicha ojapo hikuái ojeviola haguére iñermánape.+ 28 Haʼekuéra ogueraha umi ovecha, kavara, vaka, vúrro ha opa mbaʼe oĩva upe siudápe ha umi ñúre. 29 Avei ojagarra umi kuña ha mitãnguérape, oguerahapaite avei hikuái umi kósa porã ha opa mbaʼe otopáva umi hénte rógape.

30 Upévo Jacob heʼi Simeón ha Levípe:+ “¡Peẽngo tuichaiterei pecheaprovlema! Pende kúlpare umi cananeo ha perizita ndaijaʼemoʼãi cherehe.* Ñande ningo ñanembovyeterei ha peichahágui haʼekuéra oñomoirũmbáramo ha ou ñande ári, katuete ñandejukapáta”. 31 Péro haʼekuéra heʼi chupe: “¿Mbaʼe apoha mbaʼe piko haʼekuéra otrata hag̃ua ore ermánape peteĩ kuña rekovaícha?”.

35 Upéi Ñandejára heʼi Jacóbpe: “Tereho Betélpe+ ha epyta eiko upépe, ha emopuʼã chéve peteĩ altár. Che hína pe Ñandejára tee, pe oñeʼẽ vaʼekue ndéve upe lugárpe rekañýrõ guare ne ermáno Esaúgui”.+

2 Upémarõ Jacob heʼi umi hogayguápe ha entéro umi oĩvape hendive: “Pehundi umi dios fálso raʼanga perekóva,+ peñemopotĩ ha pekambia pende ao, 3 ha pepuʼã jaha Betélpe. Upépe amopuʼãta peteĩ altár Ñandejára teépe, haʼe cherendu vaʼekue ahasa asýrõ guare ha upe guive siémpre oĩ chendive”.+ 4 Upémarõ haʼekuéra omeʼẽmba Jacóbpe umi dios fálso raʼanga ha umi namichãi* oguerekóva. Upéi Jacob oñotỹ umíva peteĩ yvyramáta guasu guýpe, oĩva namombyryiete pe siuda de Siquémgui.

5 Ha ohokuévo hikuái, avave ndopersegíri chupekuéra, pórke umi hénte oikóva upe jerére okyhyjeterei ohechakuaágui Ñandejára oñangarekoha hesekuéra. 6 Upe rire Jacob ha entéro umi hénte ohóva hendive og̃uahẽ pe lugár héravape Luz,+ oñehenóiva avei Betel, oĩva Canaánpe. 7 Upépe omopuʼã peteĩ altár ha ombohéra upe lugár El-Betel,* pórke upe lugárpe Ñandejára tee oñeʼẽ kuri Jacóbpe okañýrõ guare iñermánogui.+ 8 Upéi omano Débora+ ha oñeñotỹ ag̃uiete Betélgui, peteĩ yvyramáta guasu* guýpe. Upe kuñakarai ningo oñangareko vaʼekue Rebécare. Upévare Jacob ombohéra upéva Yvyramáta guasu ojejaheʼo hague.*

9 Upéi Ñandejára oñeʼẽ* jey Jacóbpe oukuévo Padán-Arámgui, ha ovendesi chupe. 10 Ha Ñandejára heʼi chupe: “Nde ningo nderéra Jacob,+ péro koʼág̃a guive nandereramoʼãvéima Jacob, síno nderérata Israel”. Upe guive Ñandejára ohenói chupe Israel.+ 11 Ñandejára heʼi avei chupe: “Che hína Ñandejára Todopoderóso.+ Che ambohetáta ne familiare. Ndehegui osẽta heta nasión+ ha rréi.+ 12 Ha pe yvy ameʼẽ vaʼekue nde avuélo Abrahánpe ha nde túa Isaácpe, opytáta ndéve ha umi ne familiarépe”.+ 13 Upéi Ñandejára oho Jacob oĩhágui.

14 Upévare upe lugár Ñandejára oñeʼẽ haguépe chupe, Jacob ojapo peteĩ monuménto itágui ha oñohẽ hiʼári peteĩ ofrénda líkida ha upéi oñohẽ hiʼári aséite de olíva.+ 15 Ha Jacob osegi ohenói Betel+ upe lugár Ñandejára oñeʼẽ haguépe chupe.

16 Upe rire haʼekuéra osẽ oho Betélgui. Ha tapére Raquel oñepyrũ hasy imemby hag̃ua ha ijetuʼueterei la ipárto. Upérõ ningo ofalta gueteri chupekuéra unos kuánto og̃uahẽ hag̃ua Efrátape. 17 Raquel imembykuévo, pe partéra heʼi chupe: “Ani rekyhyje, pórke onaséta ko mitã”.+ 18 Ha Raquel omanonguetévo ombohéra imembýpe Ben-Oní,* péro itúa ombohéra chupe Benjamín.*+ 19 Upéi Raquel omano ha oñeñotỹ chupe Efrata rapére, oñehenóiva avei Belén.+ 20 Ha Jacob omoñemboʼy peteĩ ita guasu Raquel oñeñotỹ haguépe. Koʼág̃a peve upe ita guasu ohechauka moõitépa oñeñotỹ vaʼekue Raquélpe.

21 Upe rire Israel oho ha omoĩ ikampaménto pe tórre hérava Éder ypýpe. 22 Ha peteĩ díape, oiko aja gueteri hikuái upe lugárpe, Israel raʼy Rubén oreko rrelasión sexuál Bilhá ndive, itúa rembireko* ndive. Ha Israel oikuaa upe oiko vaʼekue.+

Jacob ningo 12 itaʼýra vaʼekue. 23 Lea membykuéra hína: Rubén,+ Jacob raʼy ypykue, upéi ou Simeón, Leví, Judá, Isacar ha Zabulón. 24 Raquel membykuéra katu: José ha Benjamín. 25 Raquel siérva Bilhá membykuéra katu hína: Dan ha Neftalí. 26 Lea siérva Zilpá membykuéra katu: Gad ha Aser. Enterove koʼãva hína Jacob raʼykuéra onase vaʼekue Padán-Arámpe.

27 Upéi hasypeve Jacob og̃uahẽ itúa Isaac rendápe.+ Upérõ itúa oiko Mamrépe, opytáva Quiryat-Arbápe, oñehenóiva avei Hebrón. Upépe oiko vaʼekue Abrahán ha Isaac extranhéroicha.+ 28 Isaac oikove vaʼekue 180 áño.+ 29 Ituja rire ha oikove rire heta áño Isaac omano ha oñeñotỹ chupe umi ituakuéra ypykuéicha.* Ha itaʼýra Esaú ha Jacob oñotỹ chupe.+

36 Koʼápe oñemombeʼu hína máva mávapa Esaú familiare. Esaú héra avei Edom.+

2 Esaú omenda vaʼekue umi kuña Canaanguáre. Peteĩva hembireko héra Adá,+ pe hitita Elón rajy,+ ha pe ótra héra Oholibamá,+ haʼéva Aná rajy ha Zibeón pe heveo niéta. 3 Upéi Esaú omenda avei Basemat+ rehe, haʼe hína Ismael rajy ha Nebayot ermána.+

Koʼãva hína Esaú raʼykuéra onase vaʼekue Canaánpe. 6 Upéi Esaú ova ótro lugárpe iñermáno Jacob ypýgui,+ ha ogueraha hembirekokuéra, itaʼýra ha itajyrakuéra, ha enterove umi ijesklávo. Avei oguerahapaite hymbakuéra ha umi kósa porã okonsegi vaʼekue+ oiko aja Canaánpe. 7 Esaú ha Jacob hetaitereíma hymba ha oreko avei hikuái heta kósa porã. Ha pe yvy oikoha michĩma chupekuéra g̃uarã, upéicha rupi ndaikatuvéima oiko oñondivepa peteĩ hendápe. 8 Esaú oho oiko Seírpe,+ oĩháme umi montáña. Esaú ningo héra avei Edom.+

9 Koʼápe oñemombeʼu hína máva mávapa Esaú familiare. Chugui ou hína umi edomita oikóva Seírpe,+ oĩháme umi montáña.

10 Koʼãva hína Esaú raʼykuéra: Elifaz, Adá memby, ha Reuel, Basemat memby.+ Adá ha Basemat hína Esaú rembirekokuéra.

11 Elifaz raʼykuéra hína: Temán,+ Omar, Zefó, Gatam ha Quenaz.+ 12 Elifaz oreko vaʼekue ótro hembireko* hérava Timná. Ha Timná imemby Elifázgui ha ombohéra chupe Amalec.+ Koʼãva ningo Adá, Esaú rembireko nietokuéra.

13 Reuel raʼykuéra hína: Náhat, Zérah, Samá ha Mizá. Koʼãva hína Basemat,+ Esaú rembireko nietokuéra.

14 Oholibamá membykuéra hína: Jeús, Jalam ha Coré. Oholibamá ningo Esaú rembireko avei. Haʼe hína Aná rajy ha Zibeón niéta.

15 Koʼãva hína umi héfe omoakã* vaʼekue umi edomitakuérape,+ oúva Esaú familiarégui. Elifaz hína Esaú raʼy ypykue, ha Elifaz raʼykuéra apytégui osẽ vaʼekue koʼãva: pe héfe Temán, héfe Omar, héfe Zefó, héfe Quenaz,+ 16 héfe Coré, héfe Gatam ha héfe Amalec. Koʼãva hína Elifaz raʼykuéra+ omoakã vaʼekue Edómpe. Koʼãva ningo Adá nietokuéra.

17 Reuel hína Esaú raʼy, ha umi héfe omoakã vaʼekue Reuel raʼykuéra apytépe hína koʼãva: pe héfe Náhat, héfe Zérah, héfe Samá ha héfe Mizá. Koʼãva hína Reuel raʼykuéra omoakã vaʼekue Edómpe.+ Koʼãva hína Basemat, Esaú rembireko nietokuéra.

18 Umi héfe omoakã vaʼekue Oholibamá membykuéra apytépe oĩ hína koʼãva: pe héfe Jeús, héfe Jalam ha héfe Coré. Oholibamá hína Esaú rembireko ha Aná rajy.

19 Koʼãva hína Esaú raʼykuéra ha ifamiliakuéra héfe. Esaú ningo héra avei Edom.+

20 Koʼãva hína Seír familiare, haʼe hína horeo, ha haʼekuéra oiko vaʼekue upe paíspe.+ Umíva hína: Lotán, Sobal, Zibeón, Aná,+ 21 Disón, Ézer ha Disán.+ Koʼãva hína umi horeo, Seír familiare omoakã vaʼekue Edómpe.

22 Lotán raʼykuéra hína: Horí ha Hemam. Lotán ermána katu héra Timná.+

23 Sobal raʼykuéra hína: Alván, Manáhat, Ebal, Sefó ha Onam.

24 Zibeón+ raʼykuéra hína: Ayá ha Aná. Aná hína pe otopa vaʼekue peteĩ yvu pe desiértope oñangareko jave itúa Zibeón rymba vurrokuérare.

25 Aná raʼy hína Disón ha itajýra katu Oholibamá.

26 Disón raʼykuéra hína: Hemdán, Esbán, Itrán ha Kerán.+

27 Ézer raʼykuéra hína: Bilhán, Zaaván ha Acán.

28 Disán raʼykuéra hína: Uz ha Arán.+

29 Umi horeokuéra héfe hína koʼãva: pe héfe Lotán, héfe Sobal, héfe Zibeón, héfe Aná, 30 héfe Disón, héfe Ézer ha héfe Disán.+ Koʼãva hína umi horeo héfe omoakã vaʼekue Seírpe.

31 Umi israelita oreko mboyve peteĩ rréi ogovernáva chupekuéra,+ Edom territóriope ogoverna vaʼekue koʼã rréi:+ 32 Bela haʼéva Beor raʼy, oñepyrũ vaʼekue ogoverna Edom ha oiko pe siuda héravape Dinhabá. 33 Omano rire Bela, Jobab oñepyrũ ogoverna, Jobab hína Zérah raʼy, ha Zérah oiko vaʼekue Bozrápe. 34 Omano rire Jobab, Husam oñepyrũ ogoverna. Husam hína Temangua. 35 Omano rire Husam, Bedad raʼy Hadad oñepyrũ ogoverna hekovia, ha isiuda héra vaʼekue Avit. Hadad hína pe ogana vaʼekue umi madianítape+ Moab territóriope.* 36 Omano rire Hadad, Samlá oñepyrũ ogoverna. Samlá oiko vaʼekue Masrecápe. 37 Omano rire Samlá, Shaúl oñepyrũ ogoverna hekovia. Shaúl oiko vaʼekue peteĩ rrío ypýpe Rehobótpe. 38 Omano rire Shaúl, oñepyrũ ogoverna Baal-Hanán, Acbor raʼy. 39 Omano rire Baal-Hanán, haʼéva Acbor raʼy, Hadar oñepyrũ ogoverna hekovia, ha isiuda héra vaʼekue Paú. Hadar rembireko hína Mehetabel, haʼéva hína Matred memby ha Mezahab niéta.

40 Koʼãva hína umi héfe omoakã vaʼekue Esaú familiarépe, ha ojedividi ha oñehenói chupekuéra asegún ifamília ha asegún umi lugár oiko haguépe hikuái. Umíva hína: pe héfe Timná, héfe Alvá, héfe Jetet,+ 41 héfe Oholibamá, héfe Elá, héfe Pinón, 42 héfe Quenaz, héfe Temán, héfe Mibzar, 43 héfe Magdiel ha héfe Iram. Koʼãva hína umi héfe omoakã vaʼekue umi edomitakuérape, ha ojedividi ha oñehenói chupekuéra asegún umi lugár ogovernahápe+ hikuái. Entéro koʼã edomitakuéra ou Esaúgui.+

37 Jacob opyta oiko Canaánpe, itúa oiko haguépe voi extranhéroicha.+

2 Koʼápe oñemombeʼu Jacob istória.

Itaʼýra José+ orekórõ guare 17 áño, oñangareko hína kuri iñermanokuérandi itúa ovechakuérare.+ Umi iñermáno oĩ vaʼekue hendive ningo itúa rembirekokuéra* Bilhá ha Zilpá membykuéra.+ Upéi José omombeʼu itúape umi mbaʼe vai ojapo vaʼekue oikóvo iñermanokuéra. 3 José ningo onase vaʼekue Israel ituja riréma, upévare haʼe ohayhuve vaʼekue chupe umi ótro iñermánogui.+ Ha Israel ojapoka chupe g̃uarã peteĩ ao iporãitereíva.* 4 Iñermanokuéra ohechakuaárõ guare itúa ohayhuveha chupe entéro umi ótro itaʼýragui, haʼekuéra ou ndaijaʼevéi hese ha upévare pyʼỹinte iñeʼẽ arhél chupe.

5 Upéi José omombeʼu iñermanokuérape peteĩ mbaʼe ohecha vaʼekue iképe,+ ha upépe katu iñermanokuéra koʼýte ndaijaʼevéi hese. 6 Haʼe heʼi chupekuéra: “Tamombeʼumína peẽme mbaʼépa la asoña vaʼekue: 7 ñande ñaime hína kuri kokuépe, ñambyaty ha jajokua pe trígo ñaikytĩ vaʼekue. Ha upe rire pe trígo che ajokua vaʼekue oñemboʼy, ha umi peẽ pejokua vaʼekue oñemboʼy avei ha oñepyrũ ojerepa pe trígo che ajokua vaʼekuére ha oñesũ ha oñakãity henondépe”.+ 8 Upémarõ iñermanokuéra heʼi chupe: “¿Upéicharõ piko la ereséva hína oikotaha ndehegui rréi ha remandataha orerehe?”.+ Ha José omombeʼu rire koʼã mbaʼe ohecha vaʼekue iképe, koʼytevéntema ndaijaʼéi hese iñermanokuéra.

9 Upéi José osoña jey ótra kósa ha omombeʼu avei iñermanokuérape: “Ahecha jey kuri che képe peteĩ mbaʼe: koʼág̃a katu ahecha pe kuarahy, jasy ha 11 estrélla oñakãitýva che renondépe”.+ 10 José omombeʼu ko mbaʼe osoña vaʼekue itúa ha iñermanokuérape, ha itúa ojaʼo chupe ha heʼi: “¿Mbaʼe piko upéicharõ heʼise upe resoña vaʼekue? ¿Heʼise piko nde sy, ne ermanokuéra ha che roñakãitytaha ne renondépe?”. 11 Ha iñermanokuéra opyta ipochyete* José ndive+ heʼi haguére koʼã mbaʼe. Péro itúa katu siémpre imanduʼa koʼã mbaʼe heʼi vaʼekuére.

12 Upéi José ermanokuéra oho ombopastea itúa ovechakuéra, Siquem+ ypýpe. 13 Ha Israel heʼi Josépe: “Ne ermanokuéra ningo oho kuri oñangareko umi ovechakuérare ha amalisia oĩ hikuái Siquem ypýpe, terehomína hendapekuéra”. Upépe José heʼi chupe: “Si, aháta”. 14 Ha Israel heʼi chupe: “Terehóna ikatúramo ehechami oĩ porãpa ne ermanokuéra. Ehecha avei mbaʼéichapa oĩ umi ovecha, ha upéi eju jey emombeʼu chéve”. Upémarõ José osẽ Hebrón+ ñúgui ha oho Siquem gotyo. 15 Upéi José okorre oikóvo pe ñúre ndotopáigui iñermanokuérare, ha peteĩ kuimbaʼe otopa hese ha oporandu chupe: “¿Mbaʼéiko reheka reikóvo?”. 16 Ha José heʼi: “Aheka aikóvo che ermanokuérape, ¿ndereikuaái piko moõpa oraha hikuái ombopastea ijovechakuéra?”. 17 Pe kuimbaʼe heʼi chupe: “Ne ermanokuéra ohóma koʼágui, pórke ahendu kuri heʼírõ guare hikuái: ‘Jahána Dotánpe’”. Upémarõ José oho iñermanokuéra rapykuéri ha otopa hesekuéra Dotánpe.

18 Ha haʼekuéra mombyry guive ohecháma Josépe, ha og̃uahẽ mboyve, oñepyrũma okalkula hikuái mbaʼéichapa ikatu ojuka chupe. 19 José ermanokuéra heʼi ojupe: “Napépe ou pe soñadór.+ 20 Peju katu jajuka chupe ha japoi peteĩ pósope. Upéi jaʼe guaʼútante peteĩ animál ñarõ ojuka ha hoʼu hague chupe, upépe jahecháta ág̃a mbaʼépa oiko umi mbaʼe osoña vaʼekuégui”. 21 Rubén+ ohendúrõ guare koʼã mbaʼe oñehaʼã osalva chupe heʼívo: “Ndovaléi ningo jajuka”.+ 22 Upéi Rubén heʼi chupekuéra: “Jaitýntena chupe ko pósope oĩva ko desiértope, ha ani ñalastima chupe”.+ Rubén heʼi upéicha osalvaségui chupe omondo jey hag̃ua itúa rendápe.

23 Ha og̃uahẽvo José iñermanokuéra rendápe, haʼekuéra oipeʼa chugui ijao, pe ao porãite oreko vaʼekue ijehe.+ 24 Upéi opoi hikuái Josépe pe pósope. Upérõ guare ndaipóri kuri y upe pósope.

25 Upe rire oguapy okaru hikuái. Upeichahágui ohecha sapyʼa una partída ismaelita+ oúva hína Galaádgui. Haʼekuéra oho Egíptope ha oraha ikaméllo ári ládano,* aséite perfumádo* ha yvyra pirekue hyakuã asýva.*+ 26 Upévo Judá heʼi iñermanokuérape: “¿Mbaʼe piko ñaganáta jajukáramo ñane ermánope ha upéi katu jaiko jey vaʼerã ñamokañy upéva?+ 27 Peju ñavende chupe+ umi ismaelítape ha ani jajuka. Amo ipahápe ningo haʼe ñane ermáno tee avei”. Ha iñermanokuérape ogusta upe haʼe heʼíva. 28 Umi ismaelita, haʼéva umi komersiánte madianita,+ ohasárõ guare upérupi, José ermanokuéra onohẽ chupe pe pósogui ha ovende umi komersiántepe 20 monéda* de plátare,+ ha upe rire umi ismaelita ogueraha chupe Egíptope.

29 Upéi Rubén ou jey oĩháme pe póso ha ndotopavéima Josére, ha ombyasyetereígui omondoro ijao. 30 Ha oho jeýrõ guare iñermanokuéra rendápe, heʼi chupekuéra: “¡Ndaiporivéima ningo pe mitãrusu! ¿Ha mbaʼéiko che ajapóta koʼág̃a?”.

31 Upémarõ José ermanokuéra ojuka peteĩ kavara mácho ha omonambaite José aóre pe kavara ruguykue. 32 Upéi haʼekuéra orahaka José aokue itúape ha heʼika chupe: “Rotopa kuri kóva, errevisamína ndahaʼéipa nde raʼy ao”.+ 33 Upémarõ haʼe orrevisa ha heʼi: “¡Che raʼy ao ningo kóva! Oiméne peteĩ animál salváhe ojuka ha odeskuartisapaite raʼe Josépe”. 34 Upéi Jacob omondoro ijao ha omoĩ ikuʼáre ótro ao ohechauka hag̃ua oñembyasyha, ha heta díare ojaheʼo omano haguére itaʼýra. 35 Ha umi itaʼýra ha itajyrakuéra heta oñehaʼã okonsola hag̃ua chupe, péro haʼe osegi oñembyasy ha heʼi: “Aha peve pe Sepultúrape*+ asegíta añembyasy che raʼýre”. Ha Jacob osegi ojaheʼo itaʼýrare heta tiémpore.

36 Upe rire umi ismaelita, haʼéva umi komersiánte madianita, ogueraha Josépe Egíptope ha ovende peteĩ ofisiál héravape Potifar, haʼe hína faraón guardiakuéra kapitán.+

38 Upe tiémpope Judá ova iñermanokuéra oĩhágui, ha oho omoĩ ikampaménto peteĩ karai adulamita hérava Hirá róga ypýpe. 2 Upépe Judá ohecha pe cananeo+ hérava Súa rajýpe. Upéi Judá omenda ko kuñataĩre ha oreko hendive rrelasión sexuál. 3 Ha hembireko opyta hyeguasu ha oreko peteĩ mitãkuimbaʼe, ha Judá ombohéra chupe Er.+ 4 Upéi hembireko hyeguasu jey ha oreko peteĩ mitãkuimbaʼe, ha ombohéra Onán. 5 Ha upéi hyeguasu jey ha oreko peteĩ mitãkuimbaʼe, ha ombohéra Selá. Upérõ haʼekuéra oiko vaʼekue pe siuda héravape Aczib.+

6 Tiémpo rire Judá omomenda itaʼýra ypykue Er, peteĩ kuña héravare Tamar.+ 7 Péro Er, Judá raʼy ypykue, ojapo ivaíva Jehová renondépe, upévare Jehová ojuka chupe. 8 Upémarõ Judá heʼi itaʼýra Onánpe: “Emendána ne ermáno viudarére* ha ereko hendive rrelasión sexuál, ikatu hag̃uáicha ne ermáno ifamília avei”.+ 9 Péro Onán oikuaa pe mitã onaséva ndahaʼemoʼãiha imbaʼe,+ síno opytataha iñermáno familiarã. Upévare orekórõ guare rrelasión sexuál iñermáno rembirekokuéndi, opoi okápe isémen ani hag̃ua hyeguasu chugui pe kuña.+ 10 Péro Jehovápe g̃uarã ivaieterei upe ojapo vaʼekue, upévare ojuka avei chupe.+ 11 Judá heʼi inuéra Tamárpe: “Terehóna eiko jey nde túa rógape, ha epytánte emendaʼỹre okakuaapa peve che raʼy Selá”. Judá heʼi upéicha Tamárpe, pórke okyhyje itaʼýra Selá omanórõ g̃uarã avei umi ótro itaʼýraicha.+ Upémarõ Tamar oho jey oiko itúa rógape.

12 Tiémpo rire Judá rembireko, haʼéva hína Súa rajy,+ omano. Ha heta día haʼe ojaheʼo ha oñembyasy omano haguére hembireko. Upéi Judá oho Timnápe+ ha oho hendive iñamígo Hirá, pe adulamita.+ Upépe isiervokuéra oñapĩ hína ijovechakuéra. 13 Ha Tamárpe ojeʼe: “Oime nde suégro oho hína Timnápe oñapĩ hag̃ua ijovechakuéra”. 14 Upémarõ Tamar okambia pe ijao ohechaukáva haʼe viudaha, upéi omonde ao porã ha omoĩ peteĩ vélo omoʼã hag̃ua hova ha oho oguapy pe siuda de Enaim entrádape. Ko siuda ningo oĩ vaʼekue Timná rapére. Tamar ojapo upéicha pórke ohecha kuri Selá okakuaapamaha, péro isuégro ndohejái itaʼýra omenda hese opromete haguéicha chupe.+

15 Judá ohechárõ guare Tamárpe oimoʼã prostitutaha, pórke Tamar omoʼã kuri hova. 16 Upévare Judá oñemboja pe kuña rendápe pe tape kóstare, ha heʼi chupe: “¿Ikatu piko areko nendive rrelasión sexuál?”. Judá ojapo upéicha ndoikuaáigui pe kuña inueraha.+ Péro Tamar heʼi chupe: “¿Mbaʼe piko remeʼẽta chéve añenóramo nendive?”. 17 Ha Judá heʼi: “Aguerukáta ndéve peteĩ kavara raʼy che rymbakuéra apytégui”. Péro Tamar heʼi chupe: “Eheja vaʼerã chéve peteĩ garantía egueruka peve pe kavara raʼy”. 18 Judá heʼi jey: “¿Mbaʼéiko la garantía reipotáva aheja ndéve?”. Upépe Tamar heʼi chupe: “Pe kuãirũ reipurúva resella hag̃ua+ ha pe isã remosaingoha, avei pe vastón erekóva nde pópe”. Upémarõ omeʼẽ chupe umi mbaʼe ojeruréva ha oreko hendive rrelasión sexuál, ha Tamar opyta hyeguasu chugui. 19 Upéi Tamar osẽ oho, ha oipeʼa pe vélo oipuru vaʼekue ha omonde jey ijao ohechaukáva haʼe viudaha.

20 Ha Judá ojevale iñamígo adulamítare+ oguerahaka hag̃ua pe kavara raʼy, ha orrekupera hag̃ua umi mbaʼe oheja vaʼekue pe kuñáme. Péro iñamígo ndotopái pe kuñáre. 21 Upémarõ oporandu umi kuimbaʼe oikóvape upépe: “¿Ndapeikuaái piko moõpa oho pe prostitúta* Enaimgua oñemoĩva jepi pe tape kóstape?”. Haʼekuéra heʼi chupe: “Ko lugárpe ningo ndaipóriva prostitúta”. 22 Upémarõ oho jey Judá rendápe ha heʼi chupe: “Ndatopái pe kuñáre, ha hiʼarive umi kuimbaʼe upepegua heʼi chéve núnka ndaipóri hague prostitúta upe lugárpe”. 23 Judá heʼi chupe: “Topytapántema chupe umi che kosakuéra, pórke ñañemotĩ reíta jaikóramo jaheka chupe. Tahaʼe haʼeháicha che akumplíma hendive aguerahakávo chupe pe kavara raʼy, péro ndéngo nderetopáinte hese”.

24 Péro 3 mése oiko haguépe koʼã mbaʼe, oñemombeʼu Judápe inuéra Tamar oiko hague de prostitúta, ha upéicha rupi opyta hague hyeguasu. Upémarõ Judá heʼi: “Penohẽ chupe okápe, pejuka ha pehapy”.+ 25 Ha oñeguenohẽvo Tamárpe, haʼe heʼika isuégrope: “Ehechamína koʼã mbaʼe arekóva, pórke ijára hína upe chembohyeguasu vaʼekue”. Ha heʼi avei: “Ehechamína máva mbaʼépa hína ko kuãirũ, pe isã ha pe vastón”.+ 26 Upémarõ Judá orrevisa umi kosakuéra, ha heʼi: “Haʼe iñinosénte, che la afalláva pórke nameʼẽi chupe che raʼy Selá imenarã”.+ Ha Judá una vénte oreko vaʼekue hendive rrelasión sexuál ha upéi núnka mas.

27 Upéi og̃uahẽvo pe tiémpo Tamar imemby hag̃ua, ohechakuaa orekotaha mellíso. 28 Ha imembykuévo, peteĩva umi mitã onohẽ ipo, upémarõ pe partéra pyaʼe porã oñapytĩ pe mitã pyapýre peteĩ sínta pytã, ha heʼi: “Kóva raẽve onase”. 29 Péro upéi pe mitã omoinge jey la ipo ha iñermáno onase púntape, upévo pe partéra heʼi: “¿Mbaʼéreiko péicha redesgarra nde sýpe resẽ hag̃ua?”. Upévare upe mitãme oñembohéra Pérez.*+ 30 Upéi onase iñermáno, upe oñemoĩ vaʼekuépe sínta pytã ipyapýre, ha oñembohéra chupe Zérah.*+

39 Umi ismaelita+ katu ogueraha Josépe Egíptope+ ha ovende chupe hikuái peteĩ ofisiál héravape Potifar,+ haʼe hína faraón guardiakuéra kapitán. 2 Péro Jehová oĩ José ndive,+ ha upévare entéro mbaʼe ojapóva osẽ porã chupe. Upéicha rupi ipatrón oheja ikárgope heta mbaʼe. 3 Ha ipatrón ohechakuaa Jehová oĩha José ndive, ha Jehová oipytyvõ rupi chupe osẽ porãha entéro mbaʼe ojapóva.

4 Upéicha rupi Potifar amás día ojeroviave Josére, ha upévare omoĩ chupe oñenkarga hag̃ua hógare ha opa mbaʼe orekóvare. 5 Ha Potifar omoĩ guive Josépe oñenkarga hag̃ua hógare ha opa mbaʼe orekóvare, Jehová osegi ovendesi pe egipcio róga José rupive, ha Jehová ovendesi entéro mbaʼe orekóva hógape ha ijyvýpe.+ 6 Mbeguekatúpe pe egipcio oheja José kárgope entéro mbaʼe orekóva, ha ndojepyʼapyvéima mbaʼevére, haʼe sólamente oporandu mbaʼépa oñemoĩta chupe mesápe. Ha José okakuaa ha oiko chugui peteĩ mitãkariaʼy porã ha imbaretéva.

7 Upe rire ipatrón rembireko iñakãvaiete Josére ha heʼi chupe: “Ejúna eñeno chendive”. 8 Péro José nopenái hese ha heʼi ipatrón rembirekópe: “Che patrón ningo ohejapaite che kárgope opa mbaʼe orekóva hógape ha ndojepyʼapýi mbaʼevére. 9 Ndaipóri ótro omandavéva chehegui ko ógape ha che patrón nahakateʼỹi chéve mbaʼevére, nderehe añoiténte hakateʼỹ pórke nde ningo hembireko. Upévare, ¿mbaʼéichaiko ajapóta ko mbaʼe vaiete ha péicha apeka Ñandejára renondépe?”.+

10 Ha káda día pe kuñakarai oiko ombyapura Josépe ha heʼi chupe oñeno hag̃ua hendive, péro José nopenái hese ni ndopytái hendive haʼeñoháme. 11 Péro peteĩ díape, ndaipóri jave ni peteĩ esklávo pe ógape, José oike ipatrón rógape ojapo hag̃ua itraváho. 12 Ha Potifar rembireko ojagarra Josépe ijaógui ha oitira chupe, ha heʼi: “¡Ejúna eñeno chendive!”. Upémarõ José ojetyvyro chugui ha osẽ odipara, ha opyta ijao pe kuñakarai pópe. 13 Pe kuñakarai ohechakuaávo José oheja hague ijao ha osẽ hague odipara, 14 oñepyrũ osapukái vaipa ha ohenói umi isiérvo hogapeguápe, ha heʼi: “¡Pemañamína mbaʼépa la oikóva! Che ména ogueru ko hebréope oñembohory hag̃ua ñanderehe. Ou che rendápe ha haimete cheviola, péro che añepyrũ asapukái vaipa ha ajerure sokórro. 15 Ha asapukái vaipa rupi, haʼe osẽ odipara ha opyta chugui ijao koʼápe”. 16 Pe kuñakarai omoĩ ijykére José ao ha ohaʼarõ ou peve iména.

17 Ha og̃uahẽ rire Potifar, haʼe omombeʼupaite jey chupe upe oiko vaʼekue ha heʼi: “Pe esklávo hebreo regueru vaʼekue ou che rendápe ha haimete cheviola. 18 Péro che añepyrũ asapukái vaipa ha ajerure sokórro, ha haʼe osẽ odipara ha opyta chugui ijao koʼápe”. 19 Ha Potifar ohendu rire hembireko heʼiha chupe: “Péicha ha amóicha ningo ojapo kuri cherehe nde esklávo”, haʼe orrenega ha ipochyeterei. 20 Upémarõ ipatrón oraha Josépe kárselpe, pe rréi orekohápe umi présope, ha José opyta préso upépe.+

21 Péro Jehová osegi oipytyvõ Josépe ha ohechauka ohayhuetereiha* chupe ha ojeroviaha hese, upéicha rupi pe ofisiál oñenkargáva pe kársel rehe imbaʼeporã José ndive.+ 22 Ha pe ofisiál omoĩmbaite José kárgope umi presokuéra, ha haʼe odirihi opaite mbaʼe ojejapóva pe kárselpe.+ 23 Pe ofisiál karselpegua ndojepyʼapýi mbaʼevete oĩvare José kárgope, pórke Jehová oĩ José ndive ha Jehová oipytyvõ chupe osẽ porãmba hag̃ua opa mbaʼe ojapóva.+

40 Oiko rire koʼã mbaʼe, umi kopéro* héfe+ ha umi panadéro héfe ofalla faraón ndive. 2 Ha pe rréi ipochyeterei umi mokõi isiérvondi,+ 3 upévare omondo chupekuéra kárselpe. Upe kársel oĩ vaʼekue faraón guardiakuéra kapitán+ kárgope, ha upe lugárpe oĩ avei préso José.+ 4 Umi mokõi kuimbaʼe opyta pe kárselpe peteĩ tiémpore, ha pe guardiakuéra kapitán heʼi Josépe oñatende hag̃ua hesekuéra.+

5 Ha peteĩ pyharépe umi kopéro héfe ha umi panadéro héfe oĩva pe kárselpe ohecha iképe peteĩ mbaʼe. Káda uno osoña peteĩ mbaʼe, ha káda suéño oreko avei isignifikádo. 6 Koʼẽ rire José ou hendapekuéra ha ohechakuaa hesekuéra ojepyʼapyetereiha. 7 Upémarõ oporandu chupekuéra: “¿Mbaʼéreiko la penderovasyete koestedía?”. 8 Haʼekuéra heʼi chupe: “Káda uno rosoña kuri peteĩ mbaʼe ha ndaipóri avave ikatu vaʼerã oexplika oréve mbaʼépa heʼise”. José heʼi chupekuéra: “¿Ndahaʼéi piko Ñandejára la omyesakã vaʼerã umi suéño?+ Pemombeʼumína chéve”.

9 Upémarõ umi kopéro héfe omombeʼu Josépe mbaʼépa osoña kuri, ha heʼi: “Che képe ahecha peteĩ parrál máta. 10 Ko parrál máta mbohapy hakã, upéi hoky, ipoty, hiʼa ha hiʼajupa umi parrál. 11 Ha che areko che pópe faraón kópa, ha ajagarra umi parrál ha añami pype. Upe rire ambohasa faraónpe pe kópa”. 12 Upévo José heʼi chupe: “Kóva hína la heʼiséva upe resoña vaʼekue: umi mbohapy parrál rakã rehecha vaʼekue heʼise hína 3 día. 13 Koʼágui 3 día haguépe faraón neguenohẽta ko lugárgui ha nemoĩ jeýta nde puestokuépe,+ ha nde reservi jeýta víno faraónpe rejapo haguéicha voi reikóvo.+ 14 Péro ág̃a resẽ rire koʼágui ha oho porã jey vove ndéve, nemanduʼákena cherehe faraónpe, péicha nembaʼeporãitereíta chendive* ha cheguenohẽta ko lugárgui. 15 Che ningo ndahaʼéi ajuségui aju vaʼekue Egíptope, síno mbaretépe ajegueru.+ Ha ápe ndajapói mbaʼeve ivaíva añemoinge hag̃ua ko kárselpe”.+

16 Ha José omombeʼu rire umi kopéro héfepe mbaʼépa heʼise upe osoña vaʼekue, pe panadéro ohechakuaa iporãha umi mbaʼe heʼíva chupe, upémarõ haʼe heʼi avei Josépe: “Che avei ahecha peteĩ mbaʼe che képe: ahecha arekoha che akã ári mbohapy ajaka ojoʼári, ha umívape henyhẽte pan ojejapo vaʼekue arína iporãvagui. 17 Ha pe ajaka hiʼarieteguápe oĩ opaichagua hiʼupy oñembojy vaʼekue faraónpe g̃uarã. Péro umi guyra oguejy ha oñepyrũ hoʼu umi mbaʼe oĩva pype”. 18 Upévo José heʼi chupe: “Kóva hína la heʼiséva upe resoña vaʼekue: umi mbohapy ajaka heʼise hína 3 día. 19 Koʼágui 3 día haguépe faraón neakãʼóta ha upe rire nemosaingóta peteĩ póstere, ha umi guyra oúta hoʼu nde roʼokue”.+

20 Upéi 3 día haguépe faraón ikumpleáño,+ ha ojapo peteĩ fiésta entéro isiervokuérape g̃uarã. Ha umi isiervokuéra renondépe faraón oguenohẽka kárselgui umi kopéro héfepe ha umi panaderokuéra héfepe. 21 Ha faraón omoĩ jey umi kopéro héfepe ipuésto de kopérope, ha haʼe oservi jey faraónpe umi vevída. 22 Ha faraón omosaingoka umi panaderokuéra héfepe, José omyesakã haguéicha chupekuéra pe suéño.+ 23 Ha umi kopéro héfe katu naimanduʼái Josére, hesaraiete voi chugui.+

41 Upéi 2 áño haguépe, faraón osoña+ oñemboʼyha hína Rrío Nilo ypýpe. 2 Ha ohecha iképe pe Rrío Nílogui osẽha 7 vaka ikyra ha iporãva, ha oñepyrũ opastea pe rrío ypýpe.+ 3 Upéi ohecha osẽha avei pe Rrío Nílogui 7 vaka ipiru ha ivaietereíva, ha oñemoĩ hikuái umi vaka ikyra ha iporãva ykére. 4 Ha umi vaka ipiru ha ivaietereíva oñepyrũ hoʼu umi 7 vaka ikyra ha iporãvape. Upévo faraón opáy sapyʼa.

5 Upéi faraón opyta jey oke ha oñepyrũ jey osoña. Koʼág̃a ohecha osẽha peteĩ trígo* mátare 7 espíga tuicha ha iporãva.+ 6 Upe rire ohecha osẽha avei ótro trígo máta orekóva 7 espíga michĩ ha ivaíva, ombochavipa rupi chupekuéra pe yvytu aku oúva ésteguio. 7 Ha umi espíga michĩ ha ivaíva oñepyrũ hoʼu umi 7 espíga tuicha ha iporãvape. Upévo faraón opáy, ha ohechakuaa osoña hague.

8 Upe pyharevépe faraón ojepyʼapyeterei. Upémarõ ohenoika entéro saserdóte ojapóvape máhia oĩva Egíptope, ha entéro umi kuimbaʼe iñarandúvape. Ha faraón omombeʼu chupekuéra umi mbaʼe osoña vaʼekue, péro ni peteĩva ndaikatúi oexplika chupe mbaʼépa heʼise umíva.

9 Upépe umi kopéro* héfe heʼi faraónpe: “Koestedía chemanduʼa che fállare ha peteĩ mbaʼe ymáma ajapo vaʼerãre ha ndajapói. 10 Peteĩ jey ningo, nde faraón, ndepochy chendive ha umi panadéro héfendi,+ upévare oremondo kárselpe. Upe kársel ningo oĩ hína nde guardiakuéra kapitán kárgope. 11 Upéi peteĩ pyharépe mokõivéva rosoña. Káda uno rosoña peteĩ mbaʼe ha káda suéño oreko la isignifikádo.+ 12 Upérõ oĩ orendive peteĩ kariaʼy hebreo, haʼe ningo umi guardiakuéra kapitán esklávo.+ Ha ore romombeʼu chupe umi mbaʼe rosoña vaʼekue+ ha haʼe oexplika káda únope mbaʼépa heʼise umíva. 13 Ha oiko orerehe haʼe heʼi hagueichaite, che ambaʼapo jey che puestokuépe, ha pe ótrope katu ojejuka ha oñemosaingo”.+

14 Upévare faraón omondo isiervokuérape ogueru hag̃ua Josépe,+ ha pyaʼe porã ojegueru chupe pe kárselgui.+ Ha José ojevarvea,* okambia ijao ha oho faraón rendápe. 15 Upéi faraón heʼi Josépe: “Asoña kuri peteĩ mbaʼe, ha avave ndaikatúi heʼi chéve mbaʼépa heʼise. Péro ojeʼe chéve oñemombeʼúramo ndéve peteĩ suéño nde ikatuha remombeʼu mbaʼépa heʼise”.+ 16 Ha José heʼi faraónpe: “Che ningo ndahaʼéi mbaʼeve. Ñandejára hína upe omeʼẽtava notísia porã faraónpe”.+

17 Ha faraón heʼi Josépe: “Che képe ningo añemboʼy hína kuri pe Rrío Nilo ypýpe. 18 Ha upeichahágui ahecha pe Rrío Nílogui osẽha 7 vaka ikyra ha iporãva, ha oñepyrũ opastea pe rrío ypýpe.+ 19 Upéi ahecha osẽha avei pe Rrío Nílogui 7 vaka ikangy, ivaieterei ha ipirúva. Núnka ndahecháiva gueteri peichagua animál ivaíva Egíptope. 20 Ha umi vaka ipiru ha ivaietereíva oñepyrũ hoʼu umi 7 vaka ikyra ha iporãvape. 21 Péro hoʼupa rire chupekuéra lomímonte ipiru ha ivai, haʼete ku ndoʼúi vaʼekue mbaʼeve. Upépe apáy sapyʼa.

22 Upéi apyta jey ake ha añepyrũ jey asoña. Koʼág̃a ahecha osẽha peteĩ trígo mátare 7 espíga tuicha ha iporãva.+ 23 Upe rire ahecha osẽha avei ótro trígo máta orekóva 7 espíga michĩ ha ivaíva, ombochavipa rupi chupekuéra pe yvytu aku oúva ésteguio. 24 Ha umi espíga michĩ ha ivaíva oñepyrũ hoʼu umi 7 espíga tuicha ha iporãvape. Upémarõ amombeʼu entéro umi saserdóte ojapóvape máhia,+ péro ni peteĩva ndaikatúi oexplika chéve mbaʼépa heʼise”.+

25 Upépe José heʼi faraónpe: “Umi mokõi suéño heʼise peteĩ mbaʼénte. Ñandejára oikuaauka hína ndéve faraón mbaʼépa ojapóta.+ 26 Umi 7 vaka ikyra ha iporãva heʼise 7 áño. Ha umi 7 espíga tuicha ha iporãva heʼise avei 7 áño. Umi mokõi suéño ningo heʼise hína peteĩ mbaʼénte. 27 Umi 7 vaka ipiru ha ivaietereíva heʼise 7 áño. Ha umi 7 espíga michĩ ha ivaíva, pe yvytu aku oúva ésteguio ombochavipa vaʼekue, heʼise 7 áño aja oĩtaha ñembyahýi guasu. 28 Ha haʼe haguéicha ndéve, Ñandejára oikuaauka hína ndéve faraón mbaʼépa ojapóta.

29 Siete áño aja oĩta hetaiterei hiʼupy Egipto tuichakue javeve. 30 Péro upéi oúta peteĩ ñembyahýi guasu 7 áño aja, ha opytáta tesaráipe Egíptope oĩ hague hetaiterei hiʼupy. Pe ñembyahýi guasu ohundietéta ko yvy,+ 31 ha avavéma naimanduʼamoʼãvéi Egíptope ojeiko porã hague, pórke tuichaitereíta pe ñembyahýi oútava. 32 Nde ningo faraón 2 vése resoña, ha upéva heʼise Ñandejára odesidimaha mbaʼépa oikóta, ha haʼe okumpli potaitemaha koʼã mbaʼe.

33 Upévare, nde faraón, reheka vaʼerã peteĩ kuimbaʼe ivale ha iñarandúva, ha emoĩ ikárgope Egipto tuichakue. 34 Emoĩ avei enkargádo ombyaty vaʼerã hiʼupy umi 7 áño oprodusi porãtahápe pe yvy Egíptope. Haʼekuéra ombyaty vaʼerã 20 por ciento entéro mbaʼe ojeprodusívagui.+ 35 Ha umi áño iporãtahápe la pórte, tombyaty hikuái heta hiʼupyrã ha toñongatu káda siudápe. Ha umi hiʼupyrã oñembyatýva oĩmbaitéta nde poguýpe faraón.+ 36 Péicha umi hiʼupyrã oñembyatýva oservíta ojekaru hag̃ua umi 7 áño oĩtahápe ñembyahýi guasu Egíptope, ha avave nomanomoʼãi ñembyahýigui”.+

37 Faraón ha isiervokuérape g̃uarã oĩ porãiterei la José heʼíva. 38 Upémarõ faraón heʼi isiervokuérape: “¿Oĩnepa ótro kuimbaʼe péicha orekóva Ñandejára espíritu?”. 39 Upéi faraón heʼi Josépe: “Ñandejára ningo oikuaauka ndéve koʼã mbaʼe, ha upévare ndaiporichéne ótro ndéicha ivale ha iñarandúva. 40 Nde kárgope opytáta che róga, ha umi che retãygua ojapóta opa mbaʼe nde eréva.+ Ha che haʼe rupi rréi, che añoite amanda guasuvéta ndehegui”. 41 Upéi faraón heʼi avei Josépe: “Koʼág̃a amoĩ hína nde kárgope Egipto tuichakue”.+ 42 Upémarõ faraón oipeʼa ha omeʼẽ Josépe ikuãirũ oipurúva osella hag̃ua, ha omeʼẽ chupe ao iporãitereíva omonde hag̃ua ha omoĩ avei chupe peteĩ kollár de óro ijajúrare. 43 Ha heʼi avei Josépe ojupi hag̃ua pe segundo kárro orekóvape, ko kárro ningo oipuru jepi pe segundo omanda guasuvéva. Ha omondo José renonderã umi osapukáiva: “¡Avrekj!”.* Péicha faraón omoĩmbaite José kárgope Egipto.

44 Faraón heʼi Josépe: “Che haʼéramo jepe faraón, ne permisoʼỹre avave ndaikatumoʼãi ojapo mbaʼeve ko Egipto tuichakue”.+ 45 Heʼi rire chupe koʼã mbaʼe faraón ombohéra Josépe Zafenat-Panéah* ha omeʼẽ chupe hembirekorã Asenat,+ haʼe hína Potifera rajy, pe saserdóte oĩva pe siuda héravape On.* Upéi José oho orrekorrepaite Egipto orrevisa hag̃ua.+ 46 José oreko vaʼekue 30 áño+ ohórõ guare faraón pe rréi de Egipto rendápe.

Ha oñeʼẽmba rire faraón ndive, José oho orrekorrepaite Egipto. 47 Upéi umi 7 áño iporãhápe la situasión, pe yvy oprodusi porãiterei. 48 Ha umi 7 áño aja, José ombyaty hetaiterei mbaʼe ojeprodusíva Egíptope, ha oñongatu diferénte siudápe. Káda siudápe ombyaty umi mbaʼe ojeprodusíva umi siuda jerére. 49 Hetaháicha yvykuʼi pe mar rembeʼýpe, upéicha avei José ombyaty hetaiterei hiʼupyrã ha ndaikatuvéima ni oñekontapa mboýpa ojeguereko.

50 Ha og̃uahẽ mboyve pe ñembyahýi guasu, José rembireko Asenat oreko chugui mokõi mitãkuimbaʼe.+ Asenat, haʼe hína Potifera rajy, pe saserdóte oĩva pe siuda héravape On.* 51 José ombohéra itaʼýra ypykuépe Manasés,*+ pórke heʼi: “Ñandejára chepytyvõ cheresarái hag̃ua opa mbaʼe vai ahasa vaʼekuégui ha anivéma hag̃ua ahechagaʼu che hentekuérape”. 52 Ha pe segundo itaʼýrape katu ombohéra Efraín,*+ pórke heʼi: “Ñandejára chepytyvõ chefamília hag̃ua* ko lugár hetaite asufri haguépe”.+

53 Upéi ohasa umi 7 áño hetahápe hiʼupy Egíptope,+ 54 ha José heʼi haguéicha oñepyrũ umi 7 áño oĩháme ñembyahýi guasu.+ Ha opárupi voi ojagarra pe ñembyahýi guasu, péro Egíptope umi hénte oreko la hoʼu vaʼerã.+ 55 Upéi mbeguekatúpe opa la hiʼupy umi héntegui Egíptope ha oñepyrũma iñembyahyipa hikuái. Upémarõ oho ojerure hikuái faraónpe hoʼumi vaʼerã.+ Ha faraón heʼi umi egipciokuérape: “Tapeho José rendápe ha pejapo opa mbaʼe heʼíva peẽme”.+ 56 Pe ñembyahýi guasu ojagarrapáma ohóvo pe yvy tuichakue.+ Upémarõ José oñepyrũ ovende chupekuéra umi hiʼupy oñeñongatu vaʼekue umi depósitope,+ pórke umi egipcio iñembyahyipáma. 57 Umi hénte ningo ou Egíptope opáguio ládo ojogua hag̃ua hiʼupyrã Joségui, pórke pe ñembyahýi guasu ojagarrapáma pe yvy tuichakue.+

42 Jacob oikuaárõ guare Egíptope oĩha hiʼupy,*+ heʼi itaʼyrakuérape: “¿Mbaʼére piko pepytánte pemaña ojováre ha ndapejapói mbaʼeve?”. 2 Ha heʼi avei chupekuéra: “Ahendu Egíptope oĩha hiʼupy. Tapehóna pejogua ñandéve upégui, péicha nañamanomoʼãi ñembyahýigui ha jasegíta jaikove”.+ 3 Upévare umi 10 José ermanokuéra+ oho ojogua hiʼupy Egíptogui. 4 Péro Jacob nomondói Benjamínpe+ hendivekuéra, pórke okyhyje oikórõ g̃uarã hese peteĩ mbaʼe vai tapére ha omano. Benjamín ningo hína José ermáno de pádre ha de mádre.+

5 Upémarõ Israel raʼykuéra oho umi ótro héntendi Egíptope ojogua hag̃ua hiʼupy, pórke pe ñembyahýi guasu ojagarráma avei Canaán.+ 6 Upérõ ningo José omanda guasu Egíptope,+ ha avei ikárgope opyta oñevende hag̃ua hiʼupy umi hénte oúvape opáguio ládo.+ Upévare José ermanokuéra oho hendápe ha og̃uahẽvo, oñesũ ha oñakãityete henondépe.+ 7 Ha José ohechárõ guare chupekuéra, ensegída oikuaa iñermanokuérape, péro haʼe ndojekuaaukái chupekuéra.+ Upévare iñeʼẽ arhél chupekuéra ha heʼi: “¿Moõgui peju hína?”. Ha haʼekuéra heʼi chupe: “Roju Canaángui rojogua hag̃ua hiʼupy”.+

8 José ensegída oikuaa iñermanokuérape, péro haʼekuéra ndoikuaái chupe. 9 Upévo José imanduʼa upe osoña vaʼekue iñermanokuérare,+ ha heʼi: “¡Peẽ ningo espía! ¡Peẽ peju hína pehecha hag̃ua mbaʼépepa ore retã ikangy!”. 10 Upémarõ haʼekuéra heʼi: “¡Nahániri ore ruvicha! Oréngo rojúnte rojogua hag̃ua roʼumi vaʼerã. 11 Ore túa ningo peteĩnte ha enterove ore oñoermáno. Ore ndahaʼéi hénte aña. Ore ningo ndahaʼéi espía”. 12 Péro José heʼi jey chupekuéra: “¡Ndahaʼeiete katu upéicha! ¡Peẽ peju hína pehecha hag̃ua mbaʼépepa ore retã ikangy!”. 13 Upépe haʼekuéra heʼi: “Ore ruvicha, ore ningo peteĩnte la ore túa,+ ha oiko Canaánpe, ha ore roime éntre 12 ermáno.+ Ha pe ore ermáno imitãvéva oime opyta ore túandi ógape,+ ha pe ótro ore ermáno katu omanóma”.+

14 Péro José heʼi jey chupekuéra: “Siertoite katu la haʼéva peẽme: ‘¡Peẽ espía hína!’. 15 Faraón rérare ahura peẽme: ndapeguerúiramo pene ermáno imitãvéva che rendápe, peẽ napesẽmoʼãi koʼágui. Ha pejapóramo añoite ko haʼéva peẽme, pehechaukáta chéve siertoha la pejéva.+ 16 Peẽ pepytáta koʼápe préso, péro peteĩva pende apytégui ikatu pemondo ogueru hag̃ua pene ermáno imitãvévape. Péicha aikuaáta siertoha la pejéva. Ha ndapeguerúiramo katu, pendejapu hína, ha faraón rérare ahura peẽme peẽ haʼeha espía”. 17 Upémarõ omoinge chupekuéra kárselpe 3 día.

18 Upéi 3 día haguépe José heʼi jey chupekuéra: “Che ningo arrespeta che pyʼaite guive* Ñandejára teépe, upévare pejapo ko haʼétava peẽme ha pesegíta peikove. 19 Peteĩva pende apytégui topyta préso, ha umi ótro katu pehokuaa pende rógape peraha hag̃ua hiʼupy pene hentekuérape, aipóna iñembyahyipáma hikuái. Péicha ahecháta siertoha la pejéva.+ 20 Ha pegueru rire pene ermáno imitãvévape, aikuaa porãta napendejapúi hague, ha napemanomoʼãi”. Upémarõ haʼekuéra ojapo upéicha.

21 José ermanokuéra heʼi ojupe: “Oiméne jajekastiga hína umi mbaʼe vai jajapo vaʼekuére ñane ermánore.+ Haʼe ningo hesay hováre ojerure asy kuri ñandéve ani hag̃ua jajapo hese mbaʼeve, péro ñande nañapenái hese. Upévare oiko ñanderehe koʼã mbaʼe vai”. 22 Upémarõ Rubén heʼi chupekuéra: “Che ningo haʼe voi kuri peẽme: ‘Anína pejapo mbaʼeve ivaíva pe mitãre’, péro peẽ napepenái cherehe.+ Koʼág̃a ñande jajecháta Ñandejárandi ñañohẽ haguére huguy”.+ 23 José ojevale ótrore oñeʼẽ hag̃ua hendivekuéra iñidiómape, upéicha rupi iñermanokuéra ndopillái José ontendeha opa mbaʼe heʼíva hikuái. 24 Upévare José oho upégui ha oñepyrũ hasẽ.+ Upéi ou ha oñeʼẽ jey hendivekuéra, ha ojagarraka Simeónpe+ ha oipokua chupe henondepekuéra.+ 25 Upe rire José heʼi ojekarga hag̃ua chupekuéra hiʼupy ivosakuéra renyhẽte, ha oñemoĩ jey hag̃ua ipláta káda únope ivosápe. Ha heʼi avei oñemeʼẽ hag̃ua chupekuéra ijaviorã hoʼu hag̃ua tapére. Ha upeichaite ojejapo.

26 Upéi José ermanokuéra ohupi hymba vúrro ári umi vosa ha oho hikuái. 27 Ha opytávo peteĩ lugárpe oke hag̃ua hikuái, peteĩva oavri ivosa omongaru hag̃ua hymba vúrro ha otopa jey la ipláta ivosa jurúpe. 28 Upémarõ heʼi iñermanokuérape: “¡Oñemeʼẽ jey raʼe chéve la che pláta, koʼápe atopa che vosápe!”. Upévo enterove tuichaiterei oñemondýi ha oryrýi osusũ opytávo, ha heʼi ojupe: “¡Mbaʼéreiko Ñandejára ojapo ñanderehe péicha!”.

29 Haʼekuéra og̃uahẽ rire Canaánpe itúa Jacob rendápe, omombeʼupaite chupe umi mbaʼe oiko vaʼekue hesekuéra. Ha heʼi chupe hikuái: 30 “Pe karai omanda guasúva Egíptope iñeʼẽ arhél oréve+ ha heʼi rohoha rohecha hag̃ua mbaʼéichapa ikatu rojagarra hetã. 31 Péro ore roʼe chupe: ‘Ore ningo ndahaʼéi hénte aña. Oréngo ndahaʼéi espía.+ 32 Ore túa ningo oĩ Canaánpe ha ore roime éntre 12 ermáno.+ Ore roiko Canaánpe, ha pe ore ermáno imitãvéva oime opyta ore túandi ógape,+ ha pe ótro ore ermáno katu omanóma’.+ 33 Péro pe karai omanda guasúva upe tetãme heʼi oréve: ‘Kóicha aikuaáta siertoha la pejéva: peteĩva opytáta koʼápe préso.+ Ha umi ótro katu pehokuaa pende rógape peraha hag̃ua hiʼupy pene hentekuérape, aipóna iñembyahyipáma hikuái.+ 34 Ha pegueru rire pene ermáno imitãvéva aikuaa porãta napendejapúi hague. Péicha aikuaáta peẽ ndahaʼeiha hénte aña ni espía, ha ameʼẽ jeýta peẽme pene ermáno ha ikatúta pejogua hiʼupy ore retãme’”.

35 Upéi enterovéva oñepyrũ omonandi ivosakuéra, ha káda uno otopa jey ivosápe ipláta. Ha tuichaiterei oñemondýi José ermanokuéra ha itúa otopa jeývo ipláta ryru. 36 Jacob osẽ heʼi: “¡Apytáta piko familiaʼỹre upéicharõ!+ ¿Mbaʼére piko chévente ojehu koʼã mbaʼe? José ningo omanóma+ ha Simeón ndaiporivéima avei.+ Koʼág̃a katu perahaséma avei chehegui Benjamín”. 37 Rubén heʼi itúape: “Umi mokõi che raʼýpe ikatu rejuka ndaguerúi jeýramo ndéve Benjamínpe.+ Emeʼẽ chéve ha che añangarekóta hese. Apromete ndéve agueru jeytaha ne rendápe koʼápe”.+ 38 Péro Jacob heʼi chupe: “Che raʼy ndohomoʼãi penendive, pórke iñermáno omanóma kuri ha haʼéntema opyta chéve.+ Peichahágui tapére ojehúramo chupe peteĩ mbaʼe vai ha omano, upéicharõ pende kúlpare aháta pe Sepultúrape* ñembyasy reheve chetuja pyre”.+

43 Upéi opáma ohóvo avei la hiʼupy Canaánpe ha oñepyrũma iñembyahýi hikuái.+ 2 Ha opárõ guare chuguikuéra pe hiʼupy ogueru vaʼekue Egíptogui,+ Jacob heʼi itaʼyrakuérape: “Tapeho jeýna pejogua ñandéve ñane rembiʼurã”. 3 Upépe Judá osẽ heʼi chupe: “Pe karai heʼi porã kuri oréve ani hag̃ua roho hendápe ndorogueraháiramo ore ermáno imitãvévape orendive.+ 4 Rehejárõ oho ore ermáno orendive, upéicharõ añoite roho jeýta rojogua hag̃ua la hiʼupy. 5 Péro nderehejáiramo oho orendive, ndorohomoʼãi, pórke pe karai heʼi porã kuri oréve: ‘Animoʼãke peju che rendápe ndapeguerúiramo pene ermáno imitãvéva’”.+ 6 Ha Israel+ katu heʼi: “¿Mbaʼére piko pechemoinge peichagua provlémape? ¿Maʼerã piko peje raʼe pe karaípe perekoha ótro pene ermáno?”. 7 Haʼekuéra heʼi itúape: “Pe karaínte voi ningo oporandu oréve: ‘¿Oikove gueteri piko pende túa? ¿Perekove piko ótro pene ermáno?’. Ha ore romombeʼu chupe umi mbaʼe oikuaaséva.+ ¿Mbaʼéicha piko ore roikuaáta upéi heʼitaha oréve rogueraha hag̃ua ore ermánope?”.+

8 Upéi Judá heʼi jey itúa Israélpe: “Emondóna chendive Benjamín+ ikatu hag̃uáicha rogueru la hiʼupy, péicha nañamanomoʼãi ñembyahýigui,+ ñande ni ñane familiakuéra.+ 9 Che kargoitépe opytáta pe mitãkuimbaʼe.+ Chete añerresponsavilisáta hese. Ha ndaguerúi jeýramo chupe ne rendápe, upéicharõ che siémpre apyta vaíta nendive ko mbaʼe vaiete ajapo vaʼekuére. 10 Péro ore ndoroperdéirire tiémpo, 2 vésema roho ha roju jey vaʼerãmoʼã”.

11 Upémarõ itúa Israel heʼi chupekuéra: “Ha ndaipóriramo ótra solusión, pejapo upéicharõ ko haʼétava peẽme: pekarga pende vosápe umi mbaʼe iporãvéva oĩva ñane retãme ha pegueraha perregala hag̃ua pe karaípe.+ Pegueraha michĩmi aséite perfumádo,*+ michĩmi eíra, ládano,* yvyra pirekue hyakuã porãva,*+ umi pistácho* ha alméndra. 12 Pegueraha el dóvle la pende pláta ha peraha jey avei pe pláta petopa vaʼekue pende vosa jurúpe.+ Oiménengo ojekivokánte raʼe hikuái. 13 Pegueraha pene ermáno ha tapeho jey pe karai rendápe. 14 Ñandejára Todopoderóso tapenepytyvõ imbaʼeporã hag̃ua penendive pe karai, péicha opoíta pene ermáno Simeóngui ha ikatúta pegueru jey avei Benjamínpe. Ha oimérõ che apyta vaʼerã familiaʼỹre, mbaʼéiko ajapóta, apytátamante familiaʼỹre”.+

15 José ermanokuéra osẽ oho Egíptope, ogueraha Benjamínpe, umi rregálo ha el dóvle pe pláta ogueraha vaʼekuégui pe primer viáhepe. Upéi og̃uahẽ hikuái José rendápe.+ 16 José ohechávo Benjamínpe hendivekuéra, pyaʼe porã heʼi pe isiérvo oñenkargávape hógare: “Egueraha koʼã kuimbaʼe ógape ha tereho ekarnea umi animál ha eprepara ñandéve ñande karurã, pórke koʼã kuimbaʼe okarúta chendive koestedía”. 17 Upémarõ José siérvo pyaʼe porã ojapo ojeʼe hagueichaite chupe,+ ha ogueraha umi kuimbaʼépe José rógape. 18 Péro umi kuimbaʼe okyhyje ojegueraha haguére chupekuéra José rógape, pórke heʼi hikuái: “Kóva oiko hína ñanderehe pe pláta jatopa vaʼekuére ñande vosápe jahakuévo koʼágui. Ápe ñandejagarráta hikuái ha oipeʼáta ñandehegui umi ñane rymba vúrro ha opa mbaʼe jarekóva ha ñanderejáta ijesklavorã”.+

19 Upémarõ haʼekuéra oñemboja José siérvo rendápe ha oñeʼẽ hendive pe óga renondépe. 20 Heʼi chupe hikuái: “Orediskulpána karai, romombeʼuse ningo ndéve peteĩ mbaʼe: akokuehe roju kuri rojogua hag̃ua hiʼupy.+ 21 Ha rohokuévo ropyta peteĩ lugárpe roke hag̃ua, ha roavrírõ guare ore mbaʼyru enterovete rotopa jey la ore pláta ore vosa jurúpe.+ Upévare koʼág̃a orete romeʼẽse jey ndéve upe pláta. 22 Ndoroikuaái mávapa omoĩ jey ore pláta ore vosápe, péro koʼág̃a hetave rogueru la pláta rojoguave hag̃ua hiʼupy”.+ 23 Upémarõ José siérvo heʼi chupekuéra: “Trankílonte, ani pejepyʼapy. Og̃uahẽ kuri che pópe pende pláta. Pende Jára ha pende túa Jára hína pe omoĩ vaʼekue peẽme upe rregálo pende vosápe”. Upéi oguenohẽ Simeónpe ha ogueru hendapekuéra.+

24 Upémarõ pe siérvo omoinge chupekuéra José rógape ha omeʼẽ chupekuéra y ojepyhéi hag̃ua. Omeʼẽ avei chupekuéra hymba vúrro rembiʼurã. 25 Upéi haʼekuéra opreparapa umi rregálo+ ogueru vaʼekue Josépe g̃uarã, pórke ojeʼe chupekuéra outaha okaru hendivekuéra upe asajépe.+ 26 Ha José og̃uahẽvo hógape, haʼekuéra omeʼẽ chupe umi rregálo ha oñakãityete henondépe.+ 27 Upe rire José oporandu chupekuéra mbaʼéichapa oĩ hikuái, ha heʼi: “Akokuehe ningo peje kuri chéve pende túa itujamaha, ¿ha mbaʼéichaiko oiko? ¿Haʼe piko oikove gueteri?”.+ 28 Haʼekuéra heʼi chupe: “Karai, ore ru ningo oĩ porãnte, haʼe oikove gueteri”. Upéi haʼekuéra oñakãityete jey henondépe.+

29 Ha José ohechávo iñermáno* Benjamínpe+ heʼi: “¿Kóva piko hína la pene ermáno imitãvéva peje vaʼekue chéve?”.+ Upéi heʼi Benjamínpe: “Ñandejára tanevendesi che raʼy”. 30 Upépe José ovyʼaiterei ohechágui iñermánope ha hasẽtantema voi. Upévare pyaʼe porã osẽ upégui ha oho oheka peteĩ lugár oĩ hag̃ua haʼeño. Upémarõ oike ikotýpe ha hasẽ soro.+ 31 Upéi José ojovahéi ha osẽ hendapekuéra ha ojejokopaite pono hasẽ. Upépe heʼi isiervokuérape: “Peservi ñandéve la tembiʼu”. 32 Ha umi isiervokuéra omoĩ Josépe hembiʼurã apárte, oservi avei José ermanokuérape apárte, ha umi egípciope omoĩ hembiʼurã apárte. Haʼekuéra ojapo upéicha pórke umi egipcio ndokarúi umi hebréondi, chupekuéra ningo ombojeguaru voi upéva.+

33 José ermanokuérape oñemboguapy peteĩ mesápe henondépe, oñemboguapy raẽ pe itujavévape,+ upéi ijykére pe imitãvévape chugui, ha péicha oho hese og̃uahẽ meve pe ipahaguépe. Haʼekuéra katu omaña joa ojuehe ha ni ndogueroviaséi la oikóva. 34 Ha José oguerahaka imeságui tembiʼu iñermanokuérape g̃uarã, péro Benjamínpe oservika hetave la tembiʼu, 5 vése mas umi ótrogui.+ Ha haʼekuéra okaru hendive hyg̃uatãha meve.

44 Upéi José heʼi pe hógare oñenkargávape: “Emyenyhẽte chupekuéra ivosápe hiʼupy ha togueraha la ikatumíva guive. Emoĩ jey avei káda únope ipláta ivosa jurúpe.+ 2 Péro remoĩ vaʼerã avei che kópa de pláta pe imitãvéva vosápe, ha emoĩ avei upépe ipláta ogueru vaʼekue ojogua hag̃ua hiʼupy”. Ha José siérvo ojapo haʼe heʼi hagueichaite chupe.

3 Upéi pyharevete José ermanokuéra osẽ oho hymba vurrokuéra reheve. 4 Ha haʼekuéra osẽmírente pe siudágui, José heʼi isiérvope: “Tereho pyaʼe porã hapykuerikuéra, ha rehupytývo chupekuéra ere: ‘¡Mbaʼéreiko pejapo orerehe mbaʼe vai, hiʼarive ore orembaʼeporã kuri penendive! 5 ¿Mbaʼére piko pemonda pe kópa che patrón oipurúva oadivina hag̃ua? Ivaieterei ningo la pejapóva’”.

6 Upéi José siérvo ohupyty umi kuimbaʼépe, ha heʼi chupekuéra opa mbaʼe heʼi vaʼekue José. 7 Péro haʼekuéra heʼi chupe: “¿Mbaʼére piko ere upéicha? Oréngo ni núnka ndorojapomoʼãi upe mbaʼe vaiete. 8 Akokuehe ningo rotopa kuri ore vosa jurúpe ore pláta, ha roguerupaite jey ndéve rojúrõ guare Canaángui,+ ¿ha mbaʼére piko upéicharõ koʼág̃a romondáta óro térã pláta ne patrón rógagui? 9 Rehekakuaa ore kosakuéra apytépe, ha peteĩva orekóramo, tojejuka chupe, ha enterovete ropytáta ne patrón esklavorã”. 10 José siérvo heʼi chupekuéra: “Oĩ porã la pejéva. Péro atopáramo peteĩva orekoha pe kópa, upéva la opytátava esklavorã, umi ótro katu opytáta lívre ha ohokuaántema”. 11 Upépe káda uno pyaʼe porã omboguejy ivosa yvýpe ha oavri. 12 Ha José siérvo oñepyrũ orrevisapaite káda únogui ivosa, oñepyrũ pe itujavévagui ha oho hese pe imitãvéva peve. Ha orrevisávo Benjamín vosa, otopa pe kópa.+

13 Upépe iñermanokuéra ombyasyeterei ha omondoro ijao. Upéi káda uno ohupi ivosakuéra hymba vúrro ári ha ojevy jey pe siudápe. 14 Judá+ ha iñermanokuéra og̃uahẽrõ guare José rógape, haʼe oĩ gueteri upépe. Ha haʼekuéra oñesũ José renondépe.+ 15 José katu heʼi chupekuéra: “¿Mbaʼéiko la pejapóva? ¿Ndapeikuaái piko peteĩ kuimbaʼe cheichagua ikatuha oadivina ha opilla opa mbaʼe?”.+ 16 Ha Judá heʼi chupe: “¿Ha mbaʼéiko roʼéta ndéve karai? Ndoroikuaái mbaʼépa la roʼétava ndéve koʼã mbaʼe oikóvare. Ñandejára orekovra hína umi mbaʼe vai rojapo vaʼekuére yma.+ Koʼág̃a ropytátamante nde esklavorã, ore ha pe mitãkuimbaʼe oreko vaʼekue nde kópa”. 17 Péro José heʼi chupekuéra: “¡Mbaʼéichaiko che ajapóta upéicha! Pe mitãrusu oreko vaʼekue che kópa, upéva la opytátava che esklavorã.+ Peẽ katu pehokuaánte trankílo ha pyʼaguapýpe porã pende túa rendápe”.

18 Upépe Judá oñemboja hendápe ha heʼi chupe: “Karai, haʼesemíngo ndéve álgo. Cherendumíntena sapyʼaite ha ani ndepochy chendive, pórke añeʼẽvo ndéve ningo haʼeténte avei añeʼẽva faraónpe hína.+ 19 Karai, nde ningo reporandu kuri oréve: ‘¿Oikove gueteri piko pende túa? ¿Perekove piko ótro pene ermáno?’. 20 Ha ore roʼe ndéve: ‘Ore túa oikove gueteri péro ijedáma haʼe. Roreko avei ótro ore ermáno, haʼe hína pe ipahague.+ Haʼe onase vaʼekue ore túa ituja riréma, ha haʼéntema opyta isy membykuéra apytégui,+ pórke pe iñermáno omanóma,+ upévare ore túa ohayhueterei chupe’. 21 Upe rire ningo nde ere jey oréve: ‘Peguerúna ahecha hag̃ua chupe’.+ 22 Péro ore roʼe ndéve: ‘Ndaikatumoʼãi rogueru pe mitãkuimbaʼe, pórke ore túa katuete omanóta ohejáramo chupe’.+ 23 Upépe nde ere oréve: ‘Animoʼãke peju che rendápe ndapeguerúiramo pene ermáno imitãvéva’.+

24 Ha rog̃uahẽrõ guare ore túa rendápe, romombeʼu kuri chupe opa mbaʼe ere vaʼekue oréve. 25 Tiémpo rire haʼe heʼi oréve: ‘Tapeho jeýna pejogua ñandéve hiʼupy’.+ 26 Péro ore roʼe chupe: ‘Ndaikatumoʼãi roho nderehejáiramo oho orendive ore ermáno imitãvéva, pórke pe karai heʼi porã kuri oréve: “Animoʼãke peju che rendápe ndapeguerúiramo pene ermáno imitãvéva”’.+ 27 Ha ore ru heʼi oréve: ‘Peẽ ningo peikuaa porã che rembireko Raquel mokõinte imemby hague.+ 28 Péro peteĩva ningo cherejáma ha koʼág̃a peve ndahechavéiva chupe, upévare haʼe: “Oiméne peteĩ animál salváhe ojuka ha odeskuartisapaite raʼe chupe”.+ 29 Ha peraháramo chehegui ko che raʼy ha peichahágui tapére ojehúramo chupe peteĩ mbaʼe vai ha omano, upéicharõ pende kúlpare aháta pe Sepultúrape*+ jehasa asy reheve chetuja pyre’.+

30 Ore túa ningo hekovéicha* ohayhueterei ko mitãrusúpe,* ha koʼág̃a aha jeýramo hendápe ha ndaguerahái chendive ko mitãrusu, 31 katuete omanóta ndohecháiramo chupe. Upéicharõ ore túa ore kúlpare ohóta pe Sepultúrape* ñembyasy reheve ituja rire. 32 Ha che haʼe kuri che túape: ‘Chete añerresponsavilisáta hese. Ha ndaguerúi jeýramo chupe ne rendápe, upéicharõ che siémpre apyta vaíta nendive’.+ 33 Upévare karai, ajerure ndéve ikatúramo che apyta hag̃ua ivése nde esklavorã, ha pe mitãrusu toho jeýnte che ermanokuérandi. 34 ¿Mbaʼéichaiko che ag̃uahẽta ahávo che túa rendápe ko mitãrusu reheʼỹ? Oikóramo upéva ningo che túa oñembyasyetereíta ha ikatu voi omano, ha ndaipotaiete oiko hese upéva”.

45 Ohendúvo upéva, José ndaikatuvéima ojejoko ha hasẽsetereíma isiervokuéra renondépe,+ upévare hatã heʼi chupekuéra: “¡Pesẽmbaite koʼágui!”. Ha José ojekuaaukárõ guare iñermanokuérape+ ni peteĩ umi isiérvo noĩri upépe.

2 José hatãiterei hasẽ ha umi isiérvo egipcio ohendupa chupe, ha faraón jepe oikuaa upe rire la oikóva. 3 Upéi José heʼi iñermanokuérape: “Che ningo José, ¿oikove gueteri piko che túa?”. Péro iñermanokuéra ndaikatúi heʼi mbaʼeve, pórke tuichaiterei oñemondýi ha ndoikuaái mbaʼépa heʼíta hikuái. 4 Upémarõ José heʼi chupekuéra: “Che ermanokuéra, peñembojána che rendápe”. Ha upévo oñemboja hikuái hendápe.

José heʼi chupekuéra: “Chéngo José, pene ermáno. Peẽ ningo pechevende vaʼekue umi egípciope.+ 5 Péro ani peñeñandu vai ni pejokulpa upévare, pórke Ñandejára voi chembou vaʼekue koʼápe ikatu hag̃uáicha poipytyvõ ha posalva, ha péicha pesegi hag̃ua peikove.+ 6 Ojapóma 2 áño oñepyrũ hague pe ñembyahýi guasu ko yvy ape ári,+ ha hemby gueteri 5 áño ndaikatumoʼãihápe ojeara oñeñemitỹ hag̃ua ni oñemonoʼõ hag̃ua mbaʼeve. 7 Ñandejára ningo chembou vaʼekue koʼápe ikatu hag̃uáicha pene familiare osegi oikove ko yvy ape ári.+ Péicha Ñandejára pendesalváta ko tiémpo ijetuʼuetévape ha napemanomoʼãi. 8 Upévare ndahaʼéi peẽ la pechembou vaʼekue koʼápe, síno Ñandejaraite voi, chemoĩ hag̃ua faraón ofisiál iñimportantevévaramo ha areko hag̃ua che kárgope kompletoite faraón róga ha agoverna hag̃ua Egipto tuichakuére.+

9 Pyaʼe tapeho jey ñande túa rendápe ha peje chupe: ‘Nde raʼy José ningo heʼika ndéve: “Ñandejára chemoĩ agoverna hag̃ua Egipto.+ Pyaʼékena eju che rendápe.+ 10 Ha nde reikóta Gosénpe,+ ikatu hag̃uáicha ag̃uive reime chehegui, nde, nde raʼykuéra, ne rymbakuéra ha opa mbaʼe reguerekóva. 11 Che ameʼẽta peẽme peʼu vaʼerã ani hag̃ua peneñembyahýi,+ ni pepyta penemboriahu ha oñehundipa umi mbaʼe perekóva, pórke ofalta gueteri 5 áño opa hag̃ua ko ñembyahýi”’. 12 Enterove peẽ ha nde avei che ermáno Benjamín pehendúma chete voi haʼeha peẽme koʼã mbaʼe.+ 13 Ha pemombeʼu vaʼerã ñande túape opa mbaʼe pehecha vaʼekue ha mbaʼeichaitépa amanda guasu Egíptope. Koʼág̃a pyaʼe tapeho jey ñande túa rendápe ha pegueru chupe koʼápe”.

14 Upéi José ha Benjamín oñoañuã ha hasẽ hikuái.+ 15 José ohetũ avei enterove iñermanokuérape ha hasẽ hendivekuéra. Upe rire ae iñermanokuéra oñepyrũ oñeʼẽ hendive.

16 Faraón rógape og̃uahẽ ko notísia: “José ermanokuéra oime oúma”. Ha upéva ombovyʼaiterei faraón ha isiervokuérape. 17 Upévare faraón heʼi Josépe: “Ere ne ermanokuérape tokarga hymbakuéra ári umi mbaʼe oikotevẽtava ha toho jey Canaánpe 18 nde túa piári. Togueru chupe hikuái ha avei entéro hogayguápe. Che ameʼẽta chupekuéra umi mbaʼe porã oĩva Egíptope ha haʼekuéra hoʼúta umi mbaʼe iporãvéva oprodusíva ko yvy.+ 19 Ere avei chupekuéra+ ogueraha hag̃ua koʼágui unos kuánto karréta,+ ogueru hag̃ua pype hembirekokuéra ha umi mitãme. Ha nde túape tohupi avei hikuái peteĩ karrétape ha tou koʼápe.+ 20 Ani ojepyʼapy hikuái ikosakuéra+ ohejátavare, pórke ápe Egíptope oñemeʼẽta chupekuéra umi mbaʼe iporãvéva”.

21 Upémarõ Israel raʼykuéra ojapo ojeʼe hagueichaite chupekuéra. Ha faraón heʼi haguéicha, José omeʼẽ chupekuéra karréta oraha hag̃ua, ha avei opa mbaʼe oikotevẽtava tapére. 22 José omeʼẽ avei káda únope peteĩ ijao pyahurã, péro Benjamínpe omeʼẽ 5 voi ijao pyahurã ha 300 monéda* de pláta.+ 23 Ha itúape g̃uarã, José oguerahaka koʼã mbaʼe: 10 vúrro ári oguerahaka umi kósa iporãvéva oĩva Egíptope, ha ótro 10 vúrro ári katu heta semílla, pan ha hiʼupy tapére g̃uarã. 24 Upéi ojedespedi iñermanokuéragui ha heʼi chupekuéra: “Aníkena peiko vai ág̃a tapére”.+

25 Péicha José ermanokuéra osẽ Egíptogui ha og̃uahẽ Canaánpe, itúa Jacob rendápe. 26 Ha heʼi chupe hikuái: “¡Nde raʼy José ningo oikove gueteri, ha haʼe omanda guasu Egíptope!”.+ Péro Jacob ndogueroviái la haʼekuéra heʼíva.+ 27 Péro haʼekuéra osegi omombeʼu chupe opa mbaʼe José heʼi vaʼekue, ha Jacob ohecha avei umi karréta José ombou vaʼekue ogueraha hag̃ua chupe. Upépe haʼe oñepyrũ ovyʼaiterei ha hetiaʼe, haʼete voi la oikove jeýva mbaʼe. 28 Upémarõ Israel heʼi: “¡Agueroviáma koʼág̃a! ¡Oikove gueteri che raʼy José! ¡Ahámante vaʼerã ahecha chupe amano mboyve!”.+

46 Upémarõ Israel osẽ oho ifamiliakuérandi opa mbaʼe orekóva reheve. Ha og̃uahẽvo Beer-Sébape,+ ojapo sakrifísio itúa Isaac Járape.+ 2 Upéi peteĩ pyharépe Ñandejára oñeʼẽ Israélpe peteĩ visión rupive ha heʼi chupe: “¡Jacob, Jacob!”. Haʼe katu heʼi chupe: “¡Ápe aime!”. 3 Ñandejára heʼi chupe: “Che hína Ñandejára tee, nde túa Jára.+ Ani rekyhyje reho hag̃ua Egíptope, pórke upépe ajapóta ndehegui peteĩ nasión tuicháva.+ 4 Chete aháta nendive Egíptope, ha upéi che jey roguenohẽta upégui.+ Ha ág̃a remano vove, José oĩta nde ykére”.*+

5 Upe rire Jacob osẽ Beer-Sébagui. Ha Israel raʼykuéra ohupi itúa Jacóbpe peteĩ karrétape oho hag̃ua Egíptope. Ha ohupi avei hikuái hembirekokuéra ha umi mitãme umi karréta ogueruka vaʼekuépe faraón. 6 Jacob ha ifamiliakuéra oguerahapaite hymbakuéra ha opa mbaʼe ombyaty vaʼekue Canaánpe, ha oike hikuái Egíptope. 7 Ogueraha hendive Egíptope kompletoite ifamília, ogueraha itaʼyrakuéra ha itajyrakuéra, iniéto ha inietakuéra.

8 Koʼãva hína Israel raʼykuéra oike vaʼekue Egíptope,+ Jacob hína Israel. Jacob raʼy ypykue hína Rubén.+

9 Rubén raʼykuéra hína: Hanok, Palú, Hezrón ha Carmí.+

10 Simeón+ raʼykuéra hína: Jemuel, Jamín, Ohad, Jakín, Zóhar ha Shaúl.+ Shaúl sy hína peteĩ cananea.

11 Leví+ raʼykuéra hína: Guersón, Cohat, ha Merarí.+

12 Judá+ raʼykuéra hína: Er, Onán, Selá,+ Pérez+ ha Zérah.+ Péro Er ha Onán omano vaʼekue Canaánpe.+

Pérez raʼykuéra hína: Hezrón ha Hamul.+

13 Isacar raʼykuéra hína: Tolá, Puvá, Yob ha Simrón.+

14 Zabulón+ raʼykuéra hína: Séred, Elón ha Jahleel.+

15 Koʼãva hína Lea membykuéra oreko vaʼekue Jacóbgui Padán-Arámpe. Oreko vaʼekue avei peteĩ itajýra hérava Dina.+ En totál itaʼyrakuéra ha ifamiliare ohupyty vaʼekue 33 persóna.*

16 Gad+ raʼykuéra hína: Zifión, Haguí, Suní, Ezbón, Erí, Arodí ha Arelí.+

17 Aser+ raʼykuéra hína: Imná, Isvá, Isví ha Berías, ha iñermanakuéra héra vaʼekue Sérah.

Berías raʼykuéra hína: Héber ha Malkiel.+

18 Koʼãva hína Zilpá+ membykuéra. Zilpá hína pe siérva Labán omeʼẽ vaʼekue itajýra Léape. Zilpá imemby vaʼekue Jacóbgui ha ifamiliare ohupyty vaʼekue en totál 16 persóna.*

19 Jacob rembireko Raquel membykuéra hína José+ ha Benjamín.+

20 Koʼãva hína José raʼykuéra: Manasés+ ha Efraín.+ Haʼekuéra onase vaʼekue Egíptope ha isykuéra hína Asenat,+ haʼe hína Potifera rajy, pe saserdóte oĩva pe siuda héravape On.*

21 Benjamín raʼykuéra+ hína: Bela, Béker, Asbel, Guerá,+ Naamán, Ehí, Ros, Mupim, Hupim+ ha Ard.+

22 Koʼãva hína Raquel familiare oreko vaʼekue Jacóbgui: en totál 14 persóna.*

23 Dan+ raʼy* héra Husim.+

24 Neftalí+ raʼykuéra hína: Jahzeel, Guní, Jézer ha Silem.+

25 Koʼãva hína Bilhá membykuéra. Bilhá hína pe eskláva Labán omeʼẽ vaʼekue itajýra Raquélpe. Bilhá imemby vaʼekue Jacóbgui ha ifamiliare ohupyty vaʼekue en totál 7 persóna.*

26 En totál oho vaʼekue Egíptope Jacob ndive 66 ifamiliare.* Oho avei hendive inuerakuéra, péro chupekuéra noñekontái hína umi 66 apytépe.+ 27 José raʼykuéra mokõivéva onase vaʼekue Egíptope. En totál Egíptope oike vaʼekue 70 Jacob rogayguakuéra.+

28 Upéi Jacob omondo Judápe+ púntape heʼi hag̃ua Josépe og̃uahẽtamaha Gosénpe.+ Ha og̃uahẽvo hikuái upépe, 29 José oprepara ikárro ha oho Gosénpe ohug̃uaitĩ hag̃ua itúa Israélpe. Ha José otopávo itúare oañuã chupe ha heta hasẽ upépe. 30 Upémarõ Israel heʼi Josépe: “Koʼág̃a ikatúma amano, pórke rohecháma ha aikuaáma reikoveha gueteri”.

31 Upéi José heʼi iñermanokuérape ha itúa rogayguakuérape: “Tahána faraón rendápe ha taʼe chupe:+ ‘Che ermanokuéra ha entéro che túa rogaygua oiko vaʼekue Canaánpe og̃uahẽma koʼápe.+ 32 Haʼekuéra ningo pastór+ ha oñangareko vakakuérare, ha oguerupaite hikuái hymbakuéra+ ha opa mbaʼe orekóva’.+ 33 Ág̃a faraón penerenói vove ha oporandu peẽme: ‘¿Mbaʼépe piko peẽ pejededika?’. 34 Upépe peẽ peje vaʼerã chupe: ‘Ore ningo oremitã guive koʼág̃a peve roiko animalkuéra reheve, ha upéicha avei ojapo vaʼekue ore tuakuéra ypykue’.+ Péicha faraón ohejáta peẽme peiko Gosénpe,+ pórke umi egípciope ombojeguaru umi ovecháre oñangarekóva”.+

47 Upéi José oho faraón rendápe ha heʼi chupe:+ “Che túa ha che ermanokuéra oúma Canaángui, ha ogueru hikuái hymbakuéra ha opa mbaʼe orekóva. Koʼág̃a oĩ hína hikuái Gosénpe”.+ 2 Upe rire José ogueraha 5 iñermanokuérape faraón rendápe.+

3 Ha faraón oporandu chupekuéra: “¿Mbaʼépe piko pejededika?”. Haʼekuéra heʼi chupe: “Che ruvicha, ore ningo roñangareko ovechakuérare, ha upéicha avei ojapo vaʼekue ore tuakuéra ypykue”.+ 4 Upéi heʼi avei hikuái faraónpe: “Canaánpe ningo ndaiporiveietéma hiʼupy ha ndaiporivéima ni pásto romongaru hag̃ua ore rymbakuéra.+ Ha ore ningo extranhéro koʼápe,+ upévare rojerure ndéve ikatúramo ropyta hag̃ua roiko Gosénpe”.+ 5 Upévo faraón heʼi Josépe: “Nde túa ha ne ermanokuéra ningo oúma ne rendápe oiko hag̃ua koʼápe. 6 Egipto tuichakue oĩ ne disposisiónpe, ha eraha nde túa ha ne ermanokuérape oiko hag̃ua Gosénpe, péicha oikóta hikuái pe yvy iporãvehápe.+ Ha oĩramo ijapytepekuéra peteĩ ivaléva, emoĩ chupe oñangareko hag̃ua che rymbakuérare”.

7 José ogueraha avei itúape faraón rendápe, ha Jacob osaluda chupe ha heʼi: “Ñandejára tanevendesi reime porã hag̃ua”. 8 Faraón katu oporandu chupe: “¿Mboy áño piko reguereko?”. 9 Jacob heʼi chupe: “Che ningo arekóma 130 áño, hetáma ava ápe ha pépe ha hetáma ahasa asy aikove aja entéro,+ péro umi che tuakuéra ypykue oiko areve vaʼekue chehegui,+ ha haʼekuéra heta avei ova ápe ha pépe”. 10 Upe rire Jacob ojedespedi faraóngui ha heʼi chupe: “Ñandejára tanevendesi”. Ha osẽ oho upégui.

11 Ha faraón heʼi haguéicha, José omeʼẽ peteĩ lugár itúa ha iñermanokuérape oiko hag̃ua Egíptope, omeʼẽ chupekuéra pe lugár iporãvéva, hérava Ramesés.*+ 12 José osegi omeʼẽ hiʼupy* itúa ha iñermanokuérape ha enterove itúa rogayguápe. Omeʼẽ chupekuéra asegún mboy mitãpa oĩ káda famíliape.

13 Egipto ha Canaánpe opaitéma la ojeʼu vaʼerã* ha iñembyahyipáma hikuái. Upéicha rupi umi hénte oñepyrũma ikangypa ñembyahýigui.+ 14 José katu ovende hiʼupy umi hénte oikóvape Egipto ha Canaánpe, ha péicha ombyatypaite ohóvo pe pláta orekóva hikuái.+ Ha pe pláta ombyaty vaʼekue oguerahapaite faraón rógape. 15 Ha mbeguekatúpe opa la pláta Egipto ha Canaánpe. Upémarõ umi egipciokuéra ou José rendápe ha heʼi: “Ndoroguerekovéima ningo la pláta, emeʼẽna oréve roʼumi vaʼerã, pórke osino romanombáta ñembyahýigui”. 16 Upémarõ José heʼi chupekuéra: “Oimérõ ndapeguerekovéima la pláta, peguerukuaa chéve umi animál perekóva ha akambiáta peẽme hiʼupýre”. 17 Ha umi hénte oñepyrũ ogueru chupe hymbakuéra ha José okambia chupekuéra hiʼupýre. Umi hénte ogueru Josépe kavaju, ovecha, kavara, vaka, tóro ha vúrro. Upe áño pukukue haʼe okambia chupekuéra umi animál hiʼupýre.

18 Upéi opa upe áño. Ha pe áño sigiéntepe, umi hénte ou jey José rendápe ha heʼi chupe: “Karai, roʼe porãta ndéve: ore ningo ndoroguerekovéima mbaʼeve romeʼẽ vaʼerã ndéve, ni pláta ni animál. Romeʼẽmbaitéma ndéve la roguerekomíva, ore rekove ha ore yvýntema la hembýva oréve. 19 ¿Mávape piko ideprovéchota romanombáramo ha oñehundipáramo la ore yvy? Ejoguána orehegui ore yvy ha orejogua avei oréve hiʼupýre, péicha oikóta orehegui faraón esklávo ha ore yvy imbaʼéta avei. Emeʼẽna oréve hiʼupy ani hag̃ua romano ñembyahýigui ha semílla roñemitỹ hag̃ua, pono opyta reipa ore yvy”. 20 Upémarõ José ojoguapaite umi egípciogui ijyvy faraónpe g̃uarã. Enterovete umi egipcio ovende ijyvy, pórke iñembyahyipáma hikuái. Péicha ijyvykuéra opytapa faraónpe g̃uarã.

21 Upe rire José heʼi kompletoite umi hénte oikóvape Egíptope oho hag̃ua oiko umi siudaháre.+ 22 Péro José ndojoguái vaʼekue umi saserdóte yvy,+ pórke faraón omeʼẽ chupekuéra hoʼu vaʼerã. Upévare haʼekuéra novendéi vaʼekue ijyvy. 23 Ha José heʼi umi héntepe: “Koestedía ajoguáma pendehegui pende yvy ha peẽme avei faraónpe g̃uarã. Ápe ameʼẽ peẽme semílla peho hag̃ua peñemitỹ. 24 Ha ág̃a pekosecha vove umi mbaʼe peñotỹ vaʼekue, 20 por ciento pemeʼẽ vaʼerã faraónpe.+ Ha pe 80 por ciento hembýva katu peipuru vaʼerã peñemitỹ hag̃ua, ha pekaru hag̃ua peẽ ha pene familiakuéra”. 25 Upémarõ umi hénte heʼi Josépe: “Karai, mediánte nde ningo roikove koʼág̃a peve,+ ha reipotáramo oikóta orehegui faraón esklávo”.+ 26 Ha José oguenohẽ peteĩ dekréto oĩva koʼág̃a peve. Ko dekréto heʼi umi egipcio omeʼẽ vaʼerãha faraónpe 20 por ciento opa mbaʼe oprodusi vaʼekuégui. Péro umi saserdóte yvy añoite ndopytái vaʼekue faraónpe g̃uarã.+

27 Ha Israel osegi oiko Egipto territóriope, Gosénpe.+ Haʼekuéra opyta oiko upépe ha heta hetave ohóvo hikuái.+ 28 Jacob oiko Egíptope 17 áño. Upéicharõ Jacob oikove 147 áño.+

29 Jacob ohechakuaávo omano mbotaitemaha,+ ohenoika itaʼýra Josépe ha heʼi chupe: “Oiméramo añetehápe cherayhu,* aipota repromete* chéve rejapotaha ko ajerurétava ndéve: aníkena cheñotỹ Egíptope.+ 30 Ág̃a amano vove, cheguerahákena koʼágui ha cheñotỹ umi ñande tuakuéra ypykue oñeñotỹ haguépe”.+ Upémarõ José heʼi chupe: “Ajapóta ere hagueichaite chéve”. 31 Ha Jacob heʼi chupe: “Ehura chéve”. Upémarõ José ohura chupe.+ Upépe Jacob oguapy hupa akãme ha oñakãity oñemboʼe hag̃ua.+

48 Upe rire oñemombeʼu Josépe itúa iporteʼipaitemaha. Upévare haʼe oho itúa rendápe ha ogueraha hendive itaʼýra Manasés ha Efraín.+ 2 Ha Jacóbpe ojeavisa ouha hendápe itaʼýra, upémarõ haʼe oñehaʼãmbaite ha opuʼã oguapy hupápe. 3 Upéi Jacob heʼi Josépe:

“Ñandejára Todopoderóso oñeʼẽ* vaʼekue chéve Canaánpe, pe lugár héravape Luz. Upérõ haʼe chevendesi,+ 4 ha heʼi chéve: ‘Che ambohetáta ne familiare. Ndehegui osẽta heta nasión,+ ha ne familiarépe ameʼẽta ko yvy ha opytáta peẽme hetaiterei tiémpore’.+ 5 Umi mokõi nde raʼy onase vaʼekue Egíptope che aju mboyve ne rendápe, umíva opytáta chembaʼerã.+ Efraín ha Manaséspe arekóta avei che raʼy teéramo, haʼeháicha Rubén ha Simeón.+ 6 Péro umi mitã onaséva ndéve koʼág̃a guive, umíva opytáta nembaʼerã. Ha chupekuéra otokáta avei pe erénsia oñemeʼẽtava Efraín ha Manaséspe.+ 7 Che katu ajúrõ guare Padángui, nde sy Raquel omano+ chehegui Canaánpe rog̃uahẽ mboyvemi Efrátape.+ Upévare añotỹ chupe Efrata rapére, oñehenóiva avei Belén”.+

8 Upéi Israel ohecha José raʼykuérape ha oporandu chupe: “¿Koʼãva piko nde raʼy?”. 9 José heʼi itúape: “Si, koʼãva che raʼykuéra hína, Ñandejára omeʼẽ vaʼekue chéve ko lugárpe”.+ Jacob heʼi chupe: “Eguerúna koʼápe avendesi hag̃ua chupekuéra”.+ 10 Upérõ ningo Jacob itujaitereíma ha ndohechaporãvéima, upévare José omoag̃ui itaʼyrakuérape hendápe. Upévo Jacob oañuã ha ohetũ chupekuéra. 11 Ha Israel heʼi Josépe: “Chéngo ni naimoʼãi kuri rohecha jeytaha.+ Péro Ñandejára opermiti chéve ahecha nde raʼykuérape* avei”. 12 Upéi José oapartaʼimi itaʼyrakuérape itúa ypýgui* ha oñakãity henondépe.

13 Upe rire José omoĩ mokõive itaʼýrape ijykére, Efraínpe+ omoĩ ideréchape ha Manaséspe+ katu omoĩ ijiskiérdape. Upéi okoloka chupekuéra itúa Israel renondépe, Efraín opyta Israel iskiérdape ha Manasés katu opyta ideréchape. 14 Péro Israel omoĩ ipo derécha Efraín akã ári, haʼéramo jepe pe imitãvéva. Ipo iskiérda katu omoĩ Manasés akã ári. Ha Israel a propósito ojapo upéicha, oikuaa porãramo jepe Manasés haʼeha pe ijypykue.+ 15 Upémarõ haʼe ovendesi Josépe ha heʼi:+

17 Josépe ndogustái ohechávo itúa omoĩha ipo derécha itaʼýra Efraín akã ári, upévare oipeʼase Efraín akã árigui itúa po omoĩ hag̃ua Manasés akã ári. 18 Upémarõ José heʼi itúape: “Papa rejavy ningo, ko ótro hína la che raʼy ypykue.+ Emoĩna ko nde po derécha iñakã ári”. 19 Péro itúa heʼi chupe: “Aikuaángo che raʼy, aikuaa. Haʼéngo heta ifamíliata ha oikóta avei chugui peteĩ puévlo tuicháva. Péro iñermáno imitãvéva hetave ifamíliata+ ha oikóta voi chugui peteĩ nasión tuichaitereíva”.+ 20 Upéi haʼe osegi ovendesi chupekuéra,+ ha heʼi:

Péicha Jacob ovendesírõ guare chupekuéra, omotenonde Efraínpe ha ombotapykue Manaséspe.

21 Upéi Israel heʼi Josépe: “Amano mbotaitémango+ che raʼy. Ñandejára osegíta oĩ penendive ha pendegueraha jeýta pe lugár oiko haguépe yma ñande tuakuéra ypykue.+ 22 Péro che katu koʼág̃a ameʼẽ ndéve hetave nde yvyrã ne ermanokuéragui. Upe yvy ningo che aipeʼa vaʼekue umi amorréogui che espáda, che árko ha flécha reheve”.

49 Jacob ohenói itaʼyrakuérape ha heʼi: “Peju che rendápe amombeʼu hag̃ua peẽme mbaʼépa peneraʼarõ pene renonderãme. 2 Peñembyaty koʼápe Jacob raʼykuéra, pehendu ha pejapysaka porã pende túa Israel rehe.

3 Rubén,+ nde hína che raʼy ypykue,+ upe ohechaukáva chembareteha ha ikatuha chefamília. Nde ningo pe ojeguerohoryvéva ha imbaretevéva. 4 Péro nde ningo y pochýicha oimehápe rejatropella ha reike, upévare nde ndahaʼemoʼãvéima pe iñimportantevéva ne ermanokuéra apytépe. Reñeno che rembirekóndi*+ ha remongyʼa la che matrimónio. ¡Ivaieterei la Rubén ojapo vaʼekue!

5 Simeón ha Leví oñoermáno hína.+ Haʼekuéra iviolénto ha oipuru ijespáda oporojuka hag̃ua.+ 6 Che ndajeheʼaséi hesekuéra ha naimeséi igrupopekuéra. Haʼekuéra ipochykue reheve ojuka hetaiterei kuimbaʼépe,+ ha iñañágui reínte ohuga vaipa umi tórore ha oikytĩ chuguikuéra hetyma rajygue. 7 Amaldesi umi mbaʼe vai ojapóva hikuái pochy ha rreniegokuére, ha ipyʼahatãiterei haguére.+ Amosarambíta chupekuéra Jacob territóriope ha opárupi isarambíta hikuái Israélpe.+

8 Ndéve katu Judá,+ ne ermanokuéra nemombaʼeguasúta.+ Nde reguerekóta ne enemigokuérape nde poguýpe,*+ ha umi ne ermanokuéra oñesũta ne renondépe.+ 9 Che raʼy Judá ningo peteĩ león raʼyrusu,+ haʼe hoʼu pe animál ojuka vaʼekue. Ha ojapoháicha peteĩ león, upéi oñeno ha opytuʼu, ¿ha máva piko oñanimáta omopuʼã chupe upégui? 10 Avave ndoipeʼamoʼãi Judágui pe vastón* oipurúva pe governánte+ ni pe vastón* oipurúva pe komandánte, ág̃a ou peve Siló.* Haʼe hína upe orekóva derécho ogoverna hag̃ua,+ ha enterove umi hénte iñeʼẽrendúta chupe.+ 11 Judá oñapytĩta hymba vúrro peteĩ parrál mátare, ha hymba vúrro raʼy katu pe parrál máta iporãvévare. Ijao ojohéita vínope ha ijao joʼaha katu parrál rykuépe. 12 Judá resa ningo pytã asy pe vínoicha, hãi katu morotĩ asy kambýicha.

13 Zabulón+ oikóta mar ypýpe, umi varkokuéra oñembojahápe.+ Pe iterritório mombyryvéva opytáta Sidón gotyo.+

14 Isacar+ katu hína peteĩ vúrro imbaretéva ha oñenóva opytuʼu hag̃ua mokõive ikárga reheve. 15 Haʼe ohechakuaáta pe lugár oikoha iporãha, ha pe yvy iporãha avei. Haʼe oñemongarapéta ojehupi hag̃ua hiʼári kárga, ha ombaʼapo pohýita peteĩ esklávoicha.

16 Dan+ ningo hína peteĩ puévlo oĩva Israélpe, ha haʼe ohusgáta entéro umi héntepe.+ 17 Haʼe ningo peteĩ mbói oĩva tape kóstape, peteĩ mbói hatĩmbáva oĩva tape oríllape. Ohasakuévo umi kavaju, haʼe oisuʼu chupekuéra ipytápe ha upévare umi kavaju arigua hoʼa ovayvaoite.+ 18 Che katu ahaʼarõta Jehovápe, pórke chugui ou hína pe salvasión.

19 Gádpe+ katu oatakáta una partída mondaha, péro haʼe opersegíta chupekuéra ha ipytáre ohóta.+

20 Aser+ orekóta hetaiterei hiʼupy, haʼe oservíta umi tembiʼu hepa jepéva, umi rréi hoʼuvaichagua.+

21 Neftalí+ ningo peteĩ guasu iñakuãva. Haʼéngo oñeʼẽ jave oipuru umi ñeʼẽ iporã porãva.+

22 José+ hína peteĩ yvyramáta hiʼáva rakã pyahu. Haʼe hína peteĩ yvyramáta rakã pyahu okakuaáva arrójo rembeʼýpe, ha umi hakã okakuaa ha ohasa pe murálla ári. 23 Péro umi kuimbaʼe ndaijaʼéiva hese osegi ohaʼã chupe fléchape, ha kontinuadoite oataka chupe.+ 24 Upéicharõ jepe, haʼe omantene hiʼárko ha iflécha ilugárpe,+ ha ipo katu imbarete ha ipyaʼe.+ Péicha oiko oipytyvõ rupi chupe pe ipoderosoitéva, haʼe oipytyvõ hína Jacóbpe, haʼe hína pe pastór ha pe ita omopyendáva Israel. 25 Che ningo aservi Ñandejárape, ha nde che raʼy José, nde hína peteĩ rregálo haʼe omeʼẽ vaʼekue chéve. Haʼe nepytyvõta ha nde reiméta pe Todopoderósondi, haʼe nevendesíta omboúvo ama yvágagui ha omeʼẽvo ndéve y ko yvy ape ári.*+ Haʼe nevendesíta, upéicha rupi nefamília retáta ha reguerekóta heta animál. 26 Umi montáña ningo iporãiterei ha noñehundimoʼãi arakaʼeve, péro umi vendisión ameʼẽtava ndéve iporãve ha tuichaitereive hína umi montáñagui.+ Ha umi vendisión opytáta nde ári* opa árare. Nde ningo José rejeporavo vaʼekue ne ermanokuéra apytégui, ha nde resegíta rerresivi umi vendisión opa árare.+

27 Benjamín+ katu peteĩ lóvoicha odeskuartisáta umi animál ojagarráva.+ Pyharevekue hoʼúta pe animál ojagarra vaʼekue, ha kaʼaruete katu orrepartíta umi mbaʼe oipeʼa vaʼekue iñenemigokuéragui”.+

28 Entéro koʼã mbaʼe heʼi vaʼekue Jacob ovendesírõ guare itaʼyrakuérape. Ha koʼã dócegui ou hína umi 12 trívu de Israel. Káda únope ovendesi asegún la ojapo vaʼekue.+

29 Upéi Jacob heʼi itaʼyrakuérape: “Che ningo amano mbotaitéma hína,*+ pecheñotỹkena che túa umíva oñeñotỹ haguépe, pe kuéva oĩva pe hitita Efrón propiedápe.+ 30 Upe kuéva oĩ hína Macpelápe, Mamré ypýpe, opytáva Canaán territóriope. Upe yvy Abrahán ojogua vaʼekue pe hitita Efróngui, oñotỹ hag̃ua upépe ihentekuérape. 31 Upépe oñeñotỹ vaʼekue Abrahánpe ha avei hembireko Sárape.+ Oñeñotỹ vaʼekue avei upépe Isaácpe+ ha hembireko Rebécape, ha upépe che añotỹ vaʼekue avei Léape. 32 Pe yvy ha pe kuéva ojejogua vaʼekue umi hitítagui”.+

33 Jacob heʼipa rire koʼã mbaʼe itaʼyrakuérape, oñeno hupápe, osuspira ha omano, ha oñeñotỹ chupe umi ituakuéra ypykuéicha.+

50 Upépe José hasẽ soro, oañuã ha ohetũ itúape.+ 2 Upéi José heʼi isiervokuérape oembalsama* hag̃ua itúa retekue.+ Umi isiervokuéra apytépe oĩ vaʼekue doktórva, ha umíva oipohãno Israel retekue. 3 Ombaʼapo hese hikuái 40 día, pórke upéva hína pe tiémpo oñekotevẽva oñeembalsama hag̃ua umi omanóva retekue. Umi egipcio katu 70 díare osegi hasẽ ha oñembyasy.

4 Ha heta día ojaheʼo rire hikuái Jacob omano haguére, José heʼi faraón ofisialkuérape: “Oimérõ che aime porã pene renondépe, aipota peñeʼẽmi faraónpe che rérape ha peje chupe: 5 ‘José heʼika ndéve itúa omano mboyve heʼi hague chupe: “Che ningo amano mbotaitéma+ hína, pecheñotỹkena Canaánpe,+ pe sepultúra ajapo vaʼekuépe”. Ha haʼe oñekompromete kuri itúape+ okumplitaha upe ojerure vaʼekue chupe. Upévare oipotaite remeʼẽmi chupe permíso oho hag̃ua oñotỹ itúape ha upéi ou jeýta’”. 6 Ha faraón okontesta chupe: “Tereho katu eñotỹ la nde túape reñekompromete haguéicha chupe”.+

7 Upémarõ José oho oñotỹ hag̃ua itúape, ha oho hendive faraón siervokuéra, umi ofisiál omanda guasúva*+ ha umi kuimbaʼe oporomoakãva* oĩva Egíptope. 8 Oho avei Joséndi entéro hogaygua, iñermanokuéra ha enterove itúa rogaygua.+ Umi hymbakuéra ha umi mitã añoite opyta Gosénpe. 9 Avei oho hendive umi ohóva kárrope+ ha ohóva kavaju ári, hetaiterei umi hénte ohóva. 10 Upéi haʼekuéra og̃uahẽ pe lugár héravape Atad, pe oñemopotĩháme semílla, oĩva Jordán ypýpe. Haʼekuéra opyta upépe ha heta ojaheʼo asy ha hasẽ jey hikuái Jacob rehe 7 día. 11 Umi cananeo ohecha mbaʼeichaitépa ojaheʼo hikuái Jacob rehe Atádpe, pe lugár oñemopotĩháme semílla, upévare heʼi hikuái: “¡Ombyasyete piko umi egipcio pe omano vaʼekuépe!”. Upéicha rupi, upe lugár oĩva Jordán ypýpe oñembohéra Abel-Mizraim.*

12 Péicha Jacob raʼykuéra ojapo itúa heʼi hagueichaite chupekuéra.+ 13 Haʼekuéra ogueraha Jacóbpe Canaánpe ha oñotỹ chupe pe kuéva de Macpelápe. Upe lugár ningo Abrahán ojogua vaʼekue pe hitita Efróngui oñotỹ hag̃ua ihentekuéra. Upe yvy opyta hína Mamré ypýpe.+ 14 Oñotỹmba rire itúape, José ha iñermanokuéra, ha entéro umi ou vaʼekue hendive, oho jey Egíptope.

15 Ituakuéra omano rire, José ermanokuéra oñepyrũ heʼi ojupe: “Oiméne José ipyʼaro gueteri ñanendive, ha oñevengase ñanderehe jajapo haguére hese umi mbaʼe vai”.+ 16 Upévare heʼika hikuái Josépe: “Ñande ru omano mboyve ningo heʼi: 17 ‘Pejékena péicha Josépe: “Che raʼy, eperdonamíkena ne ermanokuérape ofalla haguére nendive, ha opeka haguére ne kóntrape ndeperhudikávo péicha”’. Upévare eperdonamína upe mbaʼe vai ojapo vaʼekue nderehe nde túa Jára siervokuéra”. Ha José katu hasẽ ohendúvo koʼã mbaʼe. 18 Upéi iñermanokuéra ou avei hendápe ha oñesũ henondépe ha heʼi hikuái: “Ore ningo nde esklávo, ejapo katu orerehe ejaposéva”.+ 19 Ha José heʼi chupekuéra: “Anína pekyhyje. Chéngo ndahaʼéi Ñandejára aporohusga hag̃ua. 20 Peẽ penemalaidéa ha pecheperhudikase vaʼekue,+ péro Ñandejára chepytyvõ osẽ porã hag̃ua chéve opa mbaʼe. Ha péicha osalva heta héntepe, ojapoháicha voi hína koʼág̃a peve.+ 21 Upévare anive pekyhyje. Che asegíta ameʼẽ hiʼupy peẽme ha pene familiakuérape”.+ Péicha José ombopyʼaguapy ha omokyreʼỹ chupekuéra.

22 José ha itúa rogayguakuéra osegi oiko Egíptope. José oikove 110 áño, 23 ha ohecha jepe Efraín nietokuérape,+ ha avei Makir raʼykuérape,+ Makir hína Manasés raʼy. Ha enterove iniétope José oreko vaʼekue itaʼýra teéicha.* 24 Upéi José heʼi iñermanokuérape: “Che ningo amano mbotaitéma, péro Ñandejára katuete penepytyvõta,+ ha katuete peneguenohẽta koʼágui peho hag̃ua pe yvy opromete vaʼekuépe omeʼẽtaha Abrahán, Isaac ha Jacóbpe”.+ 25 Ha José ojerure iñermanokuérape ohura hag̃ua chupe ko mbaʼe: “Peguerahákena ág̃a che retekue* Ñandejára penepytyvõ vove pesẽ hag̃ua koʼágui, pórke haʼe katuete ojapóta upéva”.+ 26 Ha José omano orekópe 110 áño, upéi oñeembalsama avei hetekue+ ha oñemoĩ chupe peteĩ kahónpe Egíptope.