Nuhahun Zẹ́nmasọ Tọn

“ZẸ́NSISỌ VLAVO SỌGAN YIN JLỌJẸ DE, ṢIGBA AṢẸPIPA DEPOPE MATIN TO AIGBA JI HE SỌGAN HẸN ẸN YỌNBASI GBA.”

Mọwẹ wekantọ Flansenu owhe kanweko 19tọ tọn Honoré de Balzac dọ. Be hiẹ kẹalọyi nuhe e dọ ya? Mẹsusu to jọwamọ-liho nọ mọdọ zẹ́nmasọ ma sọgbe gba. Ṣogan, gbẹtọvi lẹ gbẹsọ má do ogbẹ́ susu ji, etlẹ yin to owhe kanweko 21tọ ehe mẹ.

CALVIN COOLIDGE, togán Amelika tọn to 1923 jẹ 1929, tin to lẹnpọnmẹ na nuhahun zẹ́nmasọ gbẹtọ lẹ tọn bọ e sọ dọho gando “dide otẹn mẹjọmẹ-yinyin tọn lẹpo sẹ̀ mlẹnmlẹn” go. Etomọṣo, to owhe 40 delẹ to gandudu Coolidge tọn godo, Kerner po Azọ́nwatọgbẹ́ etọn lẹ po, heyin azọ́ndena nado dindona haṣinṣan he tin to sinmẹ agbasa tọn lẹ ṣẹnṣẹn dibu dọ États-Unis na wá lẹzun akọ awe: “dopo na mẹyuu, dopo na yovo—he na klandovo bo ma na sọzẹn.” Mẹdelẹ dọ dọ dọdai ehe ko yin nugbo bọ “nùvo daho akuẹzinzan po akọta ṣinṣinyan po tọn to jijideji” to otò enẹ mẹ.

Naegbọn e do sinyẹnawu sọmọ nado hẹn gbẹtọvi lẹ sọzẹn? Whẹwhinwhẹ́n tangan lọ wẹ yin jijọ gigẹdẹ gbẹtọvi lẹ tọn. Tohodọtọ États-Unis tọn dai tọn William Randolph Hearst dọ to ojlẹ de mẹ wayi dọmọ: “E whè gbau gbẹtọ lẹpo wẹ yin didá sọzẹn to aliho dopolọ mẹ, podọ ojlo yetọn wẹ e yin ma nado sọzẹn.” Etẹ dọ wẹ e te? Vlavo wadohia-kàntọ owhe kanweko 19tọ Flanse tọn Henry Becque dọ ẹ hezeheze dọmọ: “Nuhe hẹn zẹ́nsisọ sinyẹnawu sọmọ wẹ yindọ mí nọ jlo nado sọzẹn hẹ mẹhe hugan mí lẹ.” To hogbe devo lẹ mẹ, gbẹtọ lẹ nọ jlo nado sọzẹn hẹ mẹhe yiaga hugan yé to lẹdo mẹ lẹ; ṣigba mẹsusu ma nọ jlo nado de lẹblanulọkẹyi po yindidi yetọn lẹ po pò bo yigbe nado sọzẹn hẹ mẹhe yé nọ pọndohlan taidi mẹhe yido hugan yé lẹ.

To ojlẹ he wayi lẹ mẹ, gbẹtọ lẹ yin jiji taidi mẹvọ́nu lẹ, taidi apadewhe omẹ nukundeji tọn de, kavi etlẹ yin taidi hagbẹ kúnkan gandudu tọn lẹ. Enẹ gbẹpo to jijọ to nọtẹn kleun delẹ mẹ. Etomọṣo, to otò susu mẹ to egbehe, akuẹ—kavi ohẹ́n—wẹ nọ dohia vlavo eyin mẹde tin to hagbẹ he yido, ṣẹnṣẹn, kavi he yiaga mẹ. Ṣogan, nudevo lẹ tin he nọ hẹn kinklan wá, taidi akọ̀, wehọmẹ-yìyì, po weyinyọnẹn po. Podọ to fidelẹ, sunnu-yinyin kavi yọnnu-yinyin wẹ yin dodonu tangan lọ na kinklan, bọ yọnnu lẹ nọ yin nukunpẹvi yido pọ́n.

Be Todido Họnwun lẹ Tin Ya?

Osẹ́n jlọjẹ gbẹtọvi lẹ tọn ko gọalọ nado duto aliglọnnamẹnu he nọ hẹn kinklan wá delẹ ji. Osẹ́n he jẹagọdo kinklan lẹ yin didoai to États-Unis. Kinklan sinmẹ agbasa tọn yin alọhẹndotena to Afrique du Sud. Dile etlẹ yindọ kanlinmọgbenu-ninọ gbẹsọ tin, ma sọgbe hẹ osẹ́n to otò susu mẹ. Nudide whẹdatẹn tọn lẹ ko hẹn ẹn yọnbasi na tovi delẹ nado tindo jlọjẹ nunọ-yinyin tọn na aigba yetọn, podọ osẹ́n he jẹagọdo kinklan ko wleawuna kọgbọ na agbátọnọ delẹ.

Be ehe dohia dọ kinklan to gbẹtọ lẹ ṣẹnṣẹn ko wá vivọnu wẹ? Paali. Dile etlẹ yindọ kinklan delẹ to gbẹtọvi lẹ ṣẹnṣẹn to didepo todin, ninọmẹ kinklan tọn yọyọ devo lẹ ko jẹ awusọhia ji. Owe lọ Class Warfare in the Information Age dọmọ: “E taidi nuhe ma sọgbe nado klan gbẹtọ lẹ do ogbẹ́ adọkunnọ po mẹvọ́nu po tọn mẹ to egbehe, ṣigba nuhe to jijọ lọ niyẹn, na ogbẹ́ susu ehelẹ ko má do pipli flinflin mẹhe yin homẹgblena lẹ tọn mẹ wutu.”

Be ninọmẹ he nọ do vogbingbọn hia to gbẹtọvi lẹ mẹ na to gbẹtọ lẹ klan kakadoi wẹ ya? Eyọn, dile hosọ he bọdego na dohia do, ninọmẹ lọ mayin todido matindo tọn gba.