Wekanhlanmẹ de sọn Haïti

“Homẹhun Mi Taun”

TO WHENUENA aigba sisọsisọ ko gbànú to 12 janvier 2010 to Haïti godo, e tlẹ nọ vẹawuna mi hugan nado pọ́n nugbajẹmẹji lọ lẹ to televiziọn ji. To azán 20tọ osun lọ tọn, họntọn vivẹ́ ṣie Carmen ylọ mi to alokan ji bo dọ dọ e na yọ́n dọ mí ni ze míde jo nado yì gọalọ to Haïti. N’dukosọ hẹ Carmen to owhe delẹ die wayi to whenue mí ze míde jo nado wazọ́n taidi doto mẹgopọntọ to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn de gbigbá tẹnmẹ. Sọn whenẹnu gbọ́n, mí ko ze míde jo to azọ́n voovo devo lẹ wiwà mẹ bo ko lẹzun họntọn vivẹ́.

N’dọna Carmen dọ n’ma yọnẹn eyin n’na penugo to agbasa-liho kavi to numọtolanmẹ-liho nado gọalọ to Haïti. E flin mi dọ to ojlẹ de mẹ wayi he mí omẹ awe lẹ wazọ́n dopọ, mí wazọ́n ganji bosọ gọalọna mídelẹ. Na nuhe e dọ lẹ na mi tuli wutu, n’ylọ tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn he tin to Brooklyn, New York bo dọho hẹ mẹhe to anadena azọ́n kọgbọ tọn sọn États-Unis. N’dọ ni yí yinkọ ṣie dogọ mẹhe ze yede jo lẹ tọn podọ n’donù Carmen go bo biọ to e si dọ eyin e yọnbasi, mí omẹ awe lẹ ni wazọ́n dopọ. Mẹmẹsunnu lọ dọna mi dọ emi ma sọgan dọ po nujikudo po eyin mí omẹ awe lẹ na yin alọkẹyi kavi wazọ́n dopọ.

Enẹwutu, n’zindonukọn to nuwiwa egbesọegbesọ tọn ṣie lẹ mẹ po linlẹn lọ po dọ yè ma na ylọ mi. To azán ẹnẹ godo, enẹ wẹ to lundi, azán 25tọ osun lọ tọn, mẹde ylọ mi sọn Brooklyn bo kanse eyin n’na penugo nado dohún yì Haïti—enẹ wẹ to wunkẹngbe tlolo eyin e yọnbasi! E paṣa mi to whenuena n’sè ehe. N’yigbe dọ n’na wà nuhe go n’pé lẹpo nado yì. Tintan whẹ́, n’basi tito nado biọgbè to azọ́nmẹ. Enẹgodo, n’ylọ Carmen bo wá mọdọ yè ma basi oylọna ẹn na e ma nọ do Flansegbe wutu. Homẹ ṣie hùn nado yì ṣigba to ojlẹ dopolọ mẹ, n’to budi. To whenue n’ko yí owe (billet d’avion) nado biọ agahun mẹ godo, n’do agahun to 28 janvier sọn New York yì Saint-Domingue to République dominicaine he tindo dogbó dopolọ hẹ Haïti.

Jọja Kunnudetọ de hẹn ohún bo wá plan mi sọn agahun-glintẹn yì wekantẹn alahọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn he tin to République dominicaine. Doto mẹgopọntọ awe sọ wá sọn États-Unis to gbenẹgbe ga, bọ mí dọ́ abò dopolọ mẹ. To wunkẹngbe, mẹmẹsunnu lẹ kùn mí yì wekantẹn alahọ Haïti tọn to Port-au-Prince, yèdọ gbejizọnlin gànhiho ṣinawe daa tọn.

To whenue mí dasá dogbó bo biọ Haïti godo, mí mọ nuhe gble lẹ. E jiawu do mi nado mọdọ nuhe ma pé nukunwhiwhe dopo gblamẹ wẹ aigba sisọsisọ hẹn nususu gble te to otò whanpẹnọ ehe mẹ. E ko nọ vẹawuna mi taun nado pọ́n nuhe gble lẹ to televiziọn ji; ṣigba e tlẹ sọ vẹawuna mi hugan nado mọ nulọ lẹ nukun-sọ-nukun. Ohọ̀ susu kakajẹ fie togán nọ wazọ́n te ji wẹ họ́, to whenuena devo lẹ hányán bo lẹzun ogbó. Susu ohọ̀ enẹlẹ tọn wẹ gbẹtọ lẹ ko yí gbẹzan yetọn lẹpo do wazọ́n sinsinyẹn nado gbá bọ popolẹpo busẹ to nuhe ma pé nukunwhiwhe dopo gblamẹ. Enẹ hẹn mi nado mọdọ nuhe yin nujọnu hugan to gbẹ̀mẹ ma yin nado bẹ agbasanu lẹ pli.

To whenuena mí jẹ alahọ lọ mẹ, mẹmẹyọnnu he nọ wazọ́n to jonọyitẹn lọ mọ mí hlan dile mí to zọnlinzin biọ whégbè bo họ̀nwezun sọn tafo etọn kọ̀n wá pé mí to họntonu po ayajẹ daho po bo gbó mí fán. E dọnudo mí na agbasazọ́n mítọn he mí jodo nado wá. To núdùdù whèmẹ tọn godo, mí yì Plitẹnhọ Plidopọ tọn he to yakẹ, ehe yè ko diọzun dotowhé lọ mẹ. To finẹ, n’dukosọ hẹ Kunnudetọ devo lẹ he ze yede jo nado gọalọ, ehe bẹ asu po asi po de he yin doto bo wá sọn Allemagne, mẹhe nọ gọalọna yé po ajinọ de he wá sọn Suisse po hẹn.

N’bẹ azọ́n to whèjai gbenẹgbe. Awutunọ 18 wẹ n’mọ to finẹ, yèdọ Kunnudetọ po mẹhe ma yin Kunnudetọ lẹ po to aimimlọn to aimlọnnu (matelas) he to kọmẹ lẹ ji to Plitẹnhọ Plidopọ tọn lọ mẹ. Yemẹpo wẹ mọ nukunpedomẹgo dotowhé tọn dopolọ yí sọn Kunnudetọ dotozọ́nwatọ lẹ dè vọnu.

To whèjai enẹ, awutunọ dopo, yèdọ dawe mẹhomẹ he ko tindo owhe 80 de kú. Asi etọn po yẹn po gọna mẹhe nọ dọ́ ohọ̀ dopolọ mẹ hẹ mi wẹ to e dè to gbenẹgbe. Enẹgodo, awhli de he nọ yin Ketly jẹ avivi ji po awhá po na e to awufiẹsa mọ zẹjlẹgo. Awà adusi tọn etọn ko yin sinsánsẹ na awugble he aigba sisọsisọ lọ hẹnwa e ji wutu. Nawe Kunnudetọ de he nọ plọn Biblu hẹ Ketly to apá na ẹn. Diblayin whèjai lẹpo wẹ e nọ dọ́ adọzan Ketly tọn pá to Plitẹnhọ Plidopọ tọn lọ mẹ.

N’yì Ketly dè bo to tintẹnpọn nado miọnhomẹna ẹn, ṣigba awufiẹsa he mọ e te hugan jọwamọ tọn. E dọna mi dọ họntọn emitọn de dè wẹ emi te to owhé etọn gbè to whenue aigba jẹ sisọsisọ ji. Yé ma yọ́n nuhe to jijọ taun. Yé hẹn alọ go na yedelẹ bo họ̀nwezun tọ́n jẹ agbàsẹnu, podọ to ajiji mẹ, adà dopo ohọ̀ lọ tọn họ́ jẹ yé ji bo zín yé do odò to bliki gbigbà lẹ glọ. E dawhá ylọ họntọn etọn, ṣigba e ma kẹnù. E dọ dọ tlolo janwẹ emi yọnẹn dọ họntọn emitọn ko kú. Oṣiọ họntọn Ketly tọn tin to e ji gblẹlẹ kakajẹ whenue mẹhe na whlẹn yé lẹ wá to gànhiho ẹnẹ godo. Awà adusi Ketly tọn blebu wẹ gbà kaka wá abọ́ petẹn.

To whèjai tintan he n’yizan to finẹ, Ketly nọ to nuhe jọ lọ lẹ flin to whedepopenu he e jlo na damlọn. E dọna mi po avi po dọ: “N’yọ́n nuhe Owe-wiwe lẹ dọ gando azán godo tọn lẹ po aigba sisọsisọ lẹ po go. N’yọnẹn dọ mí to nukundo sọgodo ayajẹnọ de. N’yọnẹn dọ n’dona dopẹ́ dọ n’pò to ogbẹ̀. Ṣigba ze dewe do otẹn ṣie mẹ na nukunwhiwhe dopo poun bo pọ́n. Nulẹpo to yìyì na we ganji bọ to ajiji mẹ, a wá mọ dewe to ninọmẹ ehe mẹ.” Na n’masọ yọ́n nuhe n’na dọ do miọnhomẹna ẹn ba wutu, n’gbọ bo hẹn e go poun bọ yẹnlọsu wú avi. Mí omẹ awe lẹ to avivi kaka e do damlọn.

Egbesọegbesọ wẹ doto dopo gọna doto mẹgopọntọ awe nọ yin didohlan nado yì gọalọna mẹhe tindo nuhudo nukunpedomẹgo amasin tọn lẹ. N’yin didohlan Petit Goave, podọ e na yì nudi gànhiho awe whẹpo ohún nido ze mi sọn Port-au-Prince jẹ dọ́n. Yẹn po azọ́nwatọ mẹdezejotọ awe po wẹ yin didohlan—yèdọ doto mẹgopọntọ de he wá sọn Floride gọna doto de he wá sọn France. Mí jẹ dọ́n to ogàn 9:30 afọnnu bo de agbàn mítọn lẹ tọ́n bosọ bẹ yé do Plitẹnhọ Ahọluduta tọn he to finẹ mẹ. Yè ko dọna mẹhe to finẹ lẹ dọ mí ja, enẹwutu yé sinai bo to tepọn wiwá mítọn.

Mí bẹ azọ́n jẹeji hadopo. Yozò tin bọ sọha mẹhe tindo nuhudo nukunpedomẹgo tọn lẹ tọn to susudeji. Ogàn atọ̀n ko dibla hò whẹpo mí do yí gbọjẹ. Oyẹ́n 114 wẹ mí omẹ atọ̀n lẹ do na gbẹtọ lẹ nado basi-hihọ́na yé sọta azọ̀n bosọ yí yinkọ omẹ 105 tọn dai na nukunpedomẹgo amasin tọn to gbenẹgbe. Nuṣikọna mi taun ṣigba homẹhun mi dọ mí yí nude wà na dagbemẹninọ mẹdevo lẹ tọn.

To lẹndopọ mẹ, osẹ awe linlán wẹ n’yizan to azọ́n kọgbọ tọn lọ mẹ to Haïti. Diblayin ozán lẹpo mẹ wẹ n’nọ wazọ́n na gànhiho 12 to Plitẹnhọ Plidopọ tọn lọ mẹ. Azọngban pinpẹn de wẹ ehe yin, yèdọ nude he n’ma ko tindo numimọ etọn pọ́n gbede. Etomọṣo, n’mọdọ lẹblanulọkẹyi po dona po wẹ e yin nado yì finẹ. Homẹhun mi taun dọ n’miọnhomẹna Haiti-nu he adán sinsinyẹn gbò lẹ jẹ obá de mẹ bosọ hẹn kọgbọ wá na yé.

Nususu wẹ mí sọgan plọn sọn yé dè. Di apajlẹ, dopo to awutunọ he go n’penukundo lẹ mẹ, he nọ yin Eliser, yèdọ dẹpẹ owhe 15 mẹvi de sin afọ dopo yin sinsán. N’doayi e go dọ e nọ dùnú pò na Jimmy, mẹhe nọ dọ́ adọzan etọn pá. E dọna mi dọ Jimmy ma nọ saba dùnú whẹpo do nọ wá emi dè to whèjai. Nuyiwa Eliser tọn plọn mi dọ e ma yin adọkunnọ janwẹ mí na yin kavi dọ gángán janwẹ mí na te whẹpo do má nuhe mí tindo hẹ mẹdevo lẹ gba.

Mẹdezejotọ he n’wazọ́n hẹ lẹ lọsu do gbigbọ alọtútlú tọn dopolọ hia. Dopo to mẹdezejotọ lọ lẹ mẹ ma to gángán podọ nẹgbé sọ to tuklado mẹdevo. Etomọṣo, nuhudo awutunọ lọ lẹ tọn duahunmẹna yemẹpo hugan dagbemẹninọ yetọn titi. Ehe na mi tuli nado zindonukọn. Mímẹpo wẹ agbọ́ nọ pé sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ to numọtolanmẹ-liho, to apọ̀nmẹ podọ to agbasa-liho, ṣigba mí nọ gọalọna mídelẹ bo nọ zindonukọn. Numimọ he jẹna ayidego nankọ die! N’dopẹ́ dọ n’yin apadewhe titobasinanu de tọn he bẹ Klistiani he jọmẹ bo tindo owanyi po gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn po lẹ hẹn.

Whẹpo n’do tlọ́n Haïti, awe to awutunọ he yè sán awà adusi tọn na lẹ mẹ tẹnpọn bo kàn wekanhlanmẹ lẹ nado dọnudo mi bosọ zinnudeji dọ kiki whenue n’ko biọ agahun mẹ wẹ n’na hia yé. Podọ nuhe n’wà lọ niyẹn. Nuhe yé kàn lọ yinuwado ji e taun bọ dasin jẹ wiwá yì do mi ji.

Sọn whenue gbọ́n n’ko lẹkọwa whé, n’gbẹ́ nọ dọho hẹ delẹ to họntọn yọyọ he n’dukosọ hẹ to Haïti lẹ mẹ kavi kanwehlan yé. Haṣinṣan pẹkipẹki nọ yin awuwlena bosọ nọ yin whiwhlepọn to nuhahun po adángbòmẹ po whenu. N’yise dọ mahopọnna whlepọn depope he mí na pehẹ to nukọn mẹ, haṣinṣan họntọnjiji tọn mítọn na zindonukọn. Homẹhun mi taun.