Be Jipa Edẹni Tọn Nọ Aimẹ Pọ́n Nugbo Ya?

BE A yọ́n otàn Adam po Evi po tọn gọna jipa Edẹni tọn ya? Mẹsusu wẹ jẹakọ hẹ otàn ehe lẹdo aihọn pé. Naegbọn hiẹ lọsu ma na hia ẹ? Otàn lọ to Jenẹsisi 1:26–3:24 mẹ. Nuhe otàn lọ bẹhẹn to kleun mẹ die:

Jehovah Jiwheyẹwhea dá sunnu de sọn kọgudu mẹ, bo ylọ ẹ dọ Adam, bosọ ze e do jipa de mẹ to lẹdo de mẹ he nọ yin yiylọdọ Edẹni. Jiwheyẹwhe lọsu wẹ wleawuna jipa ehe. Osin sù to jipa lọ mẹ bọ e sọ gọ́ na atin dagbedagbe he nọ de sinsẹ́n tọ́n lẹ. “Atin oyọnẹn dagbe po oylan po tọn” sọ to ṣẹnṣẹn jipa lọ tọn. Jiwheyẹwhe dosẹ́n na gbẹtọvi lẹ ma nado dù sọn sinsẹ́n atin ehe tọn mẹ, bo dọ dọ eyin yé vẹtoli yé na kú. To nukọn mẹ, Jehovah yí adàjahú Adam tọn dopo do dá yọnnu de na ẹn, he nọ yin Evi. Jiwheyẹwhe deazọ́nna yé nado penukundo jipa lọ go, bo dọ yé ni yin sinsẹ́nnọ bo sudeji bosọ gọ́ aigba ji.

Whenue Evi to edeṣo, odàn de doyẹklọ ẹ nado dù atin-sinsẹ́n he Jiwheyẹwhe dosẹ́n etọn lọ, bo dọna ẹn dọ lalo wẹ Jiwheyẹwhe do na ẹn bosọ to nudagbe de whlá do e, yèdọ nude he na zọ́n bọ ewọ na taidi Jiwheyẹwhe. Yọnnu lọ yí lalo lọ sè bosọ dù atin-sinsẹ́n lọ. Enẹgodo, Adam hòpodona ẹn bọ yé vẹtolina Jiwheyẹwhe. Enẹwutu, Jehovah gblewhẹdo Adam, Evi, po odàn lọ po. To whenue gbẹtọvi lẹ ko yin yinyàn sọn jipa whanpẹnọ lọ mẹ godo, angẹli lẹ sú ali he biọ e mẹ.

To dai, weyọnẹntọ po whenuho-kantọ susu lẹ po nọ kẹalọyi dọ nujijọ he yin kinkan do owe Jenẹsisi tọn mẹ to Biblu mẹ lẹ yin nugbo bosọ sọgbe hẹ whenuho. To egbehe, mẹsusu wẹ nọ tindo ayihaawe gando adà otàn ehe tọn lẹpo go. Amọ́, etẹwutu wẹ mẹlẹ nọ do ayihaawe gando otàn Adam po Evi po gọna jipa Edẹni tọn he to owe Jenẹsisi tọn mẹ go? Mì gbọ mí ni gbadopọnna linlẹn agọ̀ ẹnẹ he gbayipe delẹ.

1. Be nọtẹn jọnun he ko tin pọ́n de wẹ jipa Edẹni tọn yin ya?

Naegbọn mẹsusu nọ do ayihaawe gando whẹho ehe go? E sọgan ko sọn linlẹn tamẹnuplọnmẹtọ lẹ tọn go. Na owhe kanweko susu, sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ lẹ nọ plọnmẹ dọ jipa Jiwheyẹwhe tọn lọ gbẹ́ tin to fide. Amọ́, sinsẹ̀n mẹylọhodotọklisti tọn lẹ wá kẹalọyi linlẹn tamẹnuplọnmẹtọ Glẹki tọn delẹ taidi Platon po Aristote po tọn, mẹhe dọ dọ onú pipé de ma gán yin mimọ to aigba ji. Olọn mẹ kẹdẹ wẹ onú pipé lẹ sọgan yin mimọ te. Gbọnmọ dali, sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ lẹ wá jẹ linlẹn ji dọ Paladisi dowhenu tọn lọ na ko tin to fide he sẹpọ olọn.b Mẹdelẹ dọ dọ jipa lọ yin awuwlena do aga pete osó he yiaga taun de tọn, ehe zọ́n bọ nuylankan he to jijọ to aigba ji lẹ ma gán bẹpla ẹ; mẹdevo lẹ sọ lẹndọ e tin to Agewaji pete kavi Hùwaji pete aigba tọn; podọ na mẹdevo lẹ, osun mẹ wẹ e tin te kavi to fide he sẹpọ osun. Abajọ, nuhe yin didọ gando Edẹni go lẹpo wá taidi hópadọ. Weyọnẹntọ egbezangbe tọn delẹ lẹndọ nuhe yin didọ gando fihe jipa Edẹni tọn nọ wayi go lẹ ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe, bo kudeji dọ ofi mọnkọ de ma nọ aimẹ pọ́n gbede.

Ṣigba, Biblu ma basi zẹẹmẹ jipa Edẹni tọn to aliho enẹ mẹ. To Jenẹsisi 2:8-14 mẹ, mí mọ onú taun-taun delẹ gando nọtẹn enẹ go. Jipa lọ nọ whèzẹtẹn-waji lẹdo de he nọ yin Edẹni tọn. Otọ̀ de he klan zun tọ̀sisa ẹnẹ wẹ nọ húsinna ẹn. Kandai lọ dọ yinkọ dopodopo yetọn tọn bosọ basi zẹẹmẹ kleun de gando fihe waji yé nọ sà gbọn go. Nudọnamẹ ehelẹ ko fọnjlodotena wẹyọnẹntọ susu, podọ suhugan yetọn lẹ wẹ ko gbadopọnna adà Biblu tọn ehe nado yọ́n lẹdo egbezangbe tọn he mẹ jipa lọ nọ to whenẹnu. Etomọṣo, yemẹpo ma wá gbèta dopolọ kọ̀n. Be ehe zẹẹmẹdo dọ nuhe yin didọ gando Edẹni, jipa etọn po tọ̀sisa etọn lẹ po go yin lalo kavi otàngblo de poun wẹ ya?

Lẹnnupọndo ehe ji: Nujijọ he to kandai he gando jipa Edẹni tọn go mẹ lẹ wá aimẹ to owhe 6 000 plipli die. E họnwun dọ Mose wẹ basi kandai yetọn gbọn otàn he yè pìn tlọlọ lẹ kavi kandai he ko tin-to-aimẹ lẹ yiyizan dali. Ṣigba, nudi owhe 2 500 ko juwayi whẹpo Mose do basi kandai nujijọ lọ lẹ tọn. Edẹni ko lẹzun otàn hoho. Todin, be e yọnbasi dọ nuhe yè do nọ doayi lẹdo lọ go lẹ, taidi tọ̀sisa lọ lẹ, ni diọ dile owhe kanweko susu lẹ juwayi ya? Ninọmẹ aigba tọn fọ́n bo to didiọ egbesọegbesọ. Aigba sisọsisọ susu wẹ nọ jọ to lẹdo he mẹ yè lẹndọ Edẹni ko nọ pọ́n lọ—yèdọ lẹdo de he mẹ 17 to kanweko ji aigba sisọsisọ daho hugan lẹ tọn nọ jọ te lẹdo aihọn pé. To lẹdo mọnkọ lẹ mẹ, nulẹ nọ to didiọ poun wẹ. Humọ, Singigọ he wá aimẹ to ojlẹ Noa tọn mẹ sọgan ko diọ ninọmẹ lẹdo lọ tọn sọmọ bọ mí ma gán yọ́n lehe e te do dai to egbehe.c

Ṣigba, kunnudenu kleun he mí yọnẹn gandego delẹ die: Kandai Jenẹsisi tọn dohia dọ nọtẹn jọnun de wẹ jipa lọ yin. Awe to tọ̀sisa ẹnẹ he go kandai lọ donù lẹ mẹ, enẹ wẹ Euflate po Tiglis (kavi Hidekẹli) po—gbẹ́ to tin to egbehe, podọ delẹ to otọ̀ he mẹ yé nọ sà sọn lẹ mẹ sẹpọ yede taun. Kandai lọ tlẹ dọ yinkọ lẹdo he mẹ tọ̀sisa ehelẹ nọ sà gbọn tọn gọna adọkun jọwamọ tọn he gbayipe to lẹdo lọ lẹ mẹ. Islaelivi hohowhenu tọn lẹ, yèdọ omẹ tintan he hia kandai ehelẹ, yọ́n pinpẹn nudọnamẹ enẹlẹ tọn.

Be otàngblo po hòpadọ lẹ po nọ bẹ nudọnamẹ tangan mọnkọ lẹ hẹn ya? Kavi yé nọ whlá nudọnamẹ tangan he yè gán yí do gbeje nugbo-yinyin yetọn pọ́n po awubibọ po lẹ? Otàngblo de nọ saba bẹjẹeji dole: “Mí do ajlú, ajlú ṣie zọ́n mọ bo yì jẹ otò dindẹn de ji.” Amọ́, whenuho uwọ nọ saba bẹ nudọnamẹ he sọgbe lẹ hẹn, kẹdẹdile e te do to kandai Edẹni tọn mẹ.

2. Be yè gán yise nugbo dọ kọ́gudu wẹ Jiwheyẹwhe yí do dá Adam bo yí adàjahú Adam tọn de do dá Evi ya?

Lẹnunnuyọnẹn ko dohia to egbezangbe dọ agbasa gbẹtọvi tọn bẹ onú voovo delẹ hẹn—taidi hydrogène, oxygène po carbone po, podọ nugonu ehe lẹpo wẹ nọ yin mimọ to aigba mẹ. Ṣigba, nawẹ nugonu ehelẹ yin kinkọndopọ nado wleawuna nudida gbẹ̀te de gbọn?

Lẹnunnuyọnẹntọ susu dọ dọ ogbẹ̀ wá aimẹ na ede wẹ bo bẹjẹeji po nugonu he ma gẹdẹ sọmọ de po he to wunmẹdiọ vudevude bo wá gẹdẹ pete to owhe livi susu lẹ godo. Amọ́, hodidọ lọ “ma gẹdẹ sọmọ” gán hẹnmẹ buali, na nutogbẹ̀ lẹpo—etlẹ yin tiuntiun lẹ—wẹ nọ doglẹ taun. Kunnudenu depope ma dohia dọ nutogbẹ̀ de wá aimẹ gbọn kosọ dali pọ́n kavi dọ enẹ yọnbasi. Kakatimọ, aliho he mẹ nutogbẹ̀ lẹpo yin awuwlena te nọ dohia dọ matin ayihaawe mẹhe tindo nuyọnẹn he yiaga hugan mítọn taun de wẹ to godona yé.d—Lomunu lẹ 1:20.

Be a gán dotó nuhiho dagbe de kavi pọ́n yẹdide whanpẹnọ he to sisẹ́ de kavi mọ nuyizan nuyọnẹn wintinwintin tọn he hẹn awuji we de bo tẹkudeji dọ onú enẹlẹ wá aimẹ na yede wẹ ya? Gbede pọ́n! Etomọṣo, onú dagbedagbe enẹlẹ ma tlẹ jẹ apá na whanpẹ, anazọ́n kavi nuyọnẹn he yè yí do wleawuna agbasa gbẹtọvi tọn. Po ehe po, nawẹ yè gán lẹndọ agbasa mítọn ma tindo Didatọ de gbọn? Humọ, kandai Jenẹsisi tọn dohia dọ to nutogbẹ̀ he to aigba ji lẹpo mẹ, gbẹtọvi lẹ kẹdẹ wẹ yin didá to apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ. (Jenẹsisi 1:26) Abajọ bọ gbẹtọvi lẹ kẹdẹ wẹ sọgan nọ do ojlo lọ nado wleawuna nulẹ dile Jiwheyẹwhe wà do, podọ to whedelẹnu yé nọ de nuhe jiawu delẹ tọ́n taidi nuhiho, anazọ́n kavi nuyizan nuyọnẹn wintinwintin tọn lẹ. Be e dona paṣa mí dọ Jiwheyẹwhe do nugopipe vonọtaun lọ nado nọ wleawuna nulẹ hugan mí wẹ ya?

Etẹwẹ lo, na nuhe dù linlẹn lọ dọ Jiwheyẹwhe yí adàjahú sunnu lọ tọn do dá yọnnu lọ?e Jiwheyẹwhe gán ko yí aliho devo lẹ zan, amọ́ aliho he mẹ e dá yọnnu lọ te tindo zẹẹmẹ he siso taun de. E jlo dọ sunnu lọ po yọnnu lọ po ni wlealọ bosọ tindo haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ ode awetọ, taidi “agbasalan dopo.” (Jenẹsisi 2:24) Be aliho he mẹ sunnu po yọnnu po yin gọtọ ode awetọ tọn te bo nọ wleawuna haṣinṣan pẹkipẹki de he mẹ yé sọ nọ mọ awuvivi te ma yin kunnudenu dolido de dọ Mẹdatọ owanyinọ podọ nuyọnẹntọ de tin ya?

Humọ, dodinnanutọ egbezangbe tọn delẹ kẹalọyi dọ gbẹtọvi lẹpo na ko wá gbọn sunnu po yọnnu po dopo gee gblamẹ. Po ehe po, be hòpadọ wẹ kandai he to Jenẹsisi mẹ yin ya?

3. Atin oyọnẹn tọn lọ po atin ogbẹ̀ tọn lọ po taidi otàngblo.

Na nugbo tọn, kandai he to Jenẹsisi mẹ lọ ma plọnmẹ dọ atin ehelẹ tindo nugopipe vonọtaun de kavi huhlọn he zẹ̀ jọwamọ tọn go lẹ. Kakatimọ, atin paa lẹ wẹ yé bọ Jehovah yí yé zan taidi yẹhiadonu lẹ poun.

Be gbẹtọvi lẹ lọsu ma nọ wà nudopolọ to whedelẹnu ya? Di apajlẹ, eyin yè biọ to tòvi lẹ si nado na sisi asia otò yetọn tọn, yé nọ mọnukunnujẹemẹ dọ avọ̀ lọ yin yẹhiadonu de, podọ e ma yin avọ̀ lọ wẹ yé to sisi na, amọ́ otò yetọn. Ahọluigbagbán voovo lẹ lọsu nọ yí ogánpò po jẹgbakun yetọn po zan taidi ohia aṣẹpipa daho he yé tindo tọn.

Eyin mọ wẹ, etẹwẹ atin awe lọ lẹ nọtena? Linlẹn he gẹdẹ susu lẹ wẹ mẹlẹ ko na. Etomọṣo, gblọndo he sọgbe lọ bọawu taun bo ka siso. Atin oyọnẹn dagbe po oylan po tọn lọ nọtena jlọjẹ de he Jiwheyẹwhe kẹdẹ tindo—enẹ wẹ jlọjẹ lọ nado basi nudide nuhe yin dagbe po nuhe yin oylan po tọn. (Jelemia 10:23) Enẹwutu, ylando de wẹ e yin nado fìn sọn sinsẹ́n atin enẹ tọn mẹ! To alọ devo mẹ, atin ogbẹ̀ tọn lọ nọtena nunina de he Jiwheyẹwhe kẹdẹ wẹ sọgan namẹ, enẹ wẹ ogbẹ̀ madopodo.—Lomunu lẹ 6:23.

4. Otàngblo mẹ wẹ yè nọ sè dọ odàn dọho te.

Na nugbo tọn, nujijọ ehe he go owe Jenẹsisi tọn donù gán di nudabla de, titengbe eyin mí ma na ayidonugo adà Biblu tọn he pò lẹ. Ṣigba, Owe-wiwe lẹ hẹn nuhe di nudabla ehe họnwun vudevude.

Mẹnu kavi etẹwẹ hẹn odàn lọ nado di nuhe to hodọ? Islaelivi hohowhenu tọn lẹ yọ́n nudọnamẹ devo lẹ he zọ́n bọ adà he odàn enẹ yiwà họnwun na yé dogọ. Di apajlẹ, yé yọnẹn dọ dile etlẹ yindọ kanlin lẹ ma nọ dọho, nudida gbigbọnọ de gán hẹn yé nado di mẹhe to hodọ. Mose sọ kàn otàn he gando Balaami go bo dohia dọ Jiwheyẹwhe do angẹli de hlan bọ e hẹn kẹtẹkẹtẹ Balaami tọn nado dọho taidi gbẹtọ de.—Sọha lẹ 22:26-31; 2 Pita 2:15, 16.

Be nudida gbigbọnọ devo lẹ, kakajẹ dehe yin kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji sọgan wà azọ́njiawu lẹ ya? Mose yí nukun do mọ bọ yẹwhenọ nujlẹtọ Egipti tọn lẹ vọ́ delẹ to azọ́njiawu Jiwheyẹwhe tọn nkọ lẹ mẹ wà, taidi nado diọ opò de zun odàn. Kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn he to agblò gbigbọmẹ tọn mẹ lẹ dè janwẹ yé gán mọ huhlọn yí sọn nado wà onú ayidego tọn mọnkọ lẹ.—Eksọdusi 7:8-12.

Na nugbo tọn, Mose wẹ gbigbọ sọ deanana nado kàn owe Jobu tọn. Owe enẹ plọnmẹ nususu gando kẹntọgán Jiwheyẹwhe tọn Satani go, yèdọ mẹhe gbọn lalo dali diọavùnnukunsọ Jehovah sẹ̀ntọ lẹpo dọ yé ma gán hẹn tenọgli go. (Jobu 1:6-11; 2:4, 5) Be ehe zọ́n bọ Islaelivi hohowhenu tọn lẹ lẹndọ Satani wẹ deanana odàn lọ to aliho de mẹ bọ e taidi dọ kanlin ehe wẹ to hodọna Evi to Edẹni bo to yẹdoklọ ẹ ma nado hẹn tenọgli etọn na Jiwheyẹwhe go ya? E yọnbasi dọ ni yinmọ.

Be Satani lọsu wẹ dolalo etọn bo ka yí odàn lọ zan di hẹblẹnu de poun ya? To nukọn mẹ, Jesu dọ gando Satani go dọ “lalonọ de wẹ ewọ podọ otọ́ lalo tọn.” (Johanu 8:44) Omẹ tintan he dolalo to whenuho mẹ wẹ dona yin yiylọdọ “otọ́ lalo tọn,” kavi e ma yin mọ wẹ? Lalo tintan lọ tin to nuhe odàn lọ dọna Evi lẹ mẹ. Nado jẹagọdo avase he Jiwheyẹwhe na dọ mẹdepope he dù sọn atin-sinsẹ́n he yè dosẹ́n etọn lọ mẹ na kú, odàn lọ dọmọ: “Na jide tọn, mì ma na kú gba.” (Jenẹsisi 3:4) E họnwun na Jesu dọ Satani wẹ yí odàn lọ zan. Osọhia kavi numimọ he Jesu dohia apọsteli Johanu didẹ whẹho lọ mlẹnmlẹn, na Satani yin yiylọdọ “odàn hoho lọ.”—Osọhia 1:1; 12:9.

Na nugbo tọn, be nulunu wẹ e yin nado yise dọ nudida gbigbọnọ huhlọnnọ de gán hẹn odàn de nado yinuwa di mẹhe to hodọ ya? Gbẹtọvi he ma tlẹ tindo huhlọn sọ nudida gbigbọnọ lẹ tindo nugopipe lọ nado yí ayiha wintinwintin lẹ do dọho bọ e nọ di dọ onù ṣiṣavi de tọn mẹ wẹ ogbè lọ to tintọ́n sọn nkọ, podọ yé nọ zan kọnugbè kavi nudidọ voovo lẹ.

Kunnudenu he dutomẹji hugan lọ

Be a kọngbedopọ dọ dodonu nujọnu tọn de ma tin nado do ayihaawe gando kandai Jenẹsisi tọn go ya? To alọ devo mẹ, kunnudenu he dutomẹji lẹ tin he dohia dọ nuhe kandai lọ bẹhẹn lẹ jọ to whenuho mẹ nugbo.

Di apajlẹ, Jesu Klisti yin yiylọdọ “kunnudetọ nugbonọ po nugbo po.” (Osọhia 3:14) Na mẹpipe de wẹ ewọ wutu, e ma dolalo pọ́n, mọjanwẹ e ma slokọna nugbo lọ to aliho depope mẹ do niyẹn. Humọ, e plọnmẹ dọ emi ko tin hoho whẹpo do wá nọgbẹ̀ taidi gbẹtọvi de to aigba ji, podọ na nugbo tọn e ko nọgbẹ̀ to apá na Otọ́ etọn, Jehovah, “whẹpo aihọn do wá tintin mẹ.” (Johanu 17:5) Enẹwutu, e ko togbẹ̀ whẹpo gbẹninọ do bẹjẹeji to aigba ji. Etẹwẹ kunnudetọ ehe, he go yè gán dejido hú kunnudetọ he pò lẹpo dọ?

Hodidọ Jesu tọn lẹ dohia dọ gbẹtọvi jọnun he ko nọgbẹ̀ pọ́n lẹ wẹ Adam po Evi po yin. E donù alọwle yetọn go whenue e to zẹẹmẹ basi do nujinọtedo Jehovah tọn gando asi dopo gee didà go ji. (Matiu 19:3-6) Eyin mẹde ma tin bo yin Adam po Evi po pọ́n gbede, bọ jipa he mẹ yè dọ dọ yé nọ lọsu yin otàngblo de poun dai wẹ, be e zẹẹmẹdo dọ, vlavo Jesu lọsu yin yẹdoklọ kavi yin lalonọ. Amọ́, depope to tadona mọnkọ lẹ mẹ ma sọgbe! Whenue Jesu gbẹ́ to olọn mẹ wẹ e ko yí nukun do mọ lehe nujijọ lọ lẹ wá aimẹ debọdo-dego do to jipa lọ mẹ. Be kunnudenu de sọ tin he gán dutomẹji hú ehe ya?

Nado dọ hójọhó, eyin mẹde ma yí nuhe to kandai Jenẹsisi tọn mẹ sè, e na pò pẹẹde na yise etọn nido pé. Podọ yise matindo mọnkọ nọ hẹn ẹn vẹawu namẹ nado mọnukunnujẹ delẹ to hosọ titengbe hugan Biblu tọn lẹ mẹ, gọna opagbe he vọ́ jidenamẹ taun delẹ. Mì gbọ mi ni pọ́n nuhewutu mí do dọ mọ.

[Nudọnamẹ odò tọn]