Owe He Mimá Etọn Gbayipe Hugan to Aihọn Mẹ

“Biblu wẹ yin owe he yinyin hia hugan lẹdo aihọn pé to whenuho mẹ. . . . Vọkan susu Biblu tọn ko yin mimá hugan owe devo depope. Biblu ko sọ yin lilẹdogbedevomẹ whla susu, podọ do ogbè susu mẹ, hugan owe devo depope.”—“The World Book Encyclopedia.”

TO ALIHO delẹ mẹ, suhugan owe lẹ tọn tin taidi gbẹtọ lẹ. Yé nọ tin, sọgan gbayipe taun, podọ—gbọnvona owe he yọ́n-na-yizan kleun delẹ—nọ doho bo ma sọ nọ yọ́n-na-yizan ba. Wesẹdotẹn lẹ nọ saba taidi gbóta na madosọha owe he ma sọ yọ́n-na-yizan lẹ, he ma sọ nọ yin hihia ba lẹ podọ, na nugbo tọn, ko kú.

Ṣigba, Biblu gbọnvo taun etlẹ yin to owe he yọ́n hugan lẹ mẹ. Dile etlẹ yindọ kinkan etọn bẹjẹeji to nudi owhe 3 500 lẹ die wayi, e gbẹ́ tin to ogbẹ̀. Ewọ wẹ owe he mimá etọn gbayipe hugan taun to aigba ji.a To whemẹwhemẹ, nudi vọkan livi 60 Biblu lọ pete tọn kavi apadewhe etọn lẹ nọ yin mimá. Vọkan tintan yin zinzinjẹgbonu sọn zomọ wezinzin tọn heyin zọmọ-basitọ Allemagne tọn Johannes Gutenberg tọn mẹ to nudi 1455. Sọn whenẹnu gbọ́n nudi Biblu liva ẹnẹ (blebu kavi apadewhe etọn) ko yin zinzinjẹgbonu. Owe devo depope, sinsẹ̀n tọn kavi devo, ma tlẹ sẹpọ sọha ehe.

Biblu sọ yin owe he yin lilẹdogbedevomẹ hugan to whenuho mẹ. Biblu lọ pete kavi apadewhe etọn lẹ ko yin lilẹdo nuhe hugan ogbè 2 100 lẹ mẹ.b Hugan 90 to kanweko ji whẹndo gbẹtọvi tọn lẹ wẹ tindo e whè gbau apadewhe Biblu tọn de to ogbè yetọn titi mẹ.² Owe ehe ko tin to aimẹ to akọta susu mẹ bo ko dasa dogbo sinmẹ agbasa tọn po akọ̀ tọn lẹ po.

Sọha nulinlẹn tọn lẹ kẹdẹ sọgan nọ ma wleawuna whẹwhinwhẹ́n mẹwhinwhan tọn nado gbadopọnna Biblu. Etomọṣo, sọha mimá lẹdope po lẹdogbedevomẹ tọn lẹ po fọnjlodote tlala, bo na kunnudenu mẹwhinwhan lẹdo aihọn pe Biblu tọn. Na jide tọn owe heyin sisa hugan po dehe yin lilẹdogbedevomẹ hugan po to whenuho gbẹtọvi lẹ tọn mẹ jẹ na sisi mítọn.

[Nudọnamẹ odò tọn lẹ]

[Yẹdide to weda 6]

Biblu Gutenberg tọn, to ogbè Latin tọn mẹ, yin owe blebu tintan heyin zinzinjẹgbonu po wekun he yè nọ tò po