Otàn Gbẹzan tọn
Mẹdatọ Mítọn Finflin Sọn Jọja Whenu Yì
DILE E YIN DIDỌ GBỌN DAVID Z. HIBSHMAN DALI
“Eyin yẹn ko wá opodo ogbẹ̀ ṣie tọn, yẹn tindo todido nugbonugbo dọ yẹn ko yin nugbonọ hlan Jehovah. Yẹn vẹ̀ ẹ nado penukundo David ṣie go. A wànu susu na ewọ tọn, Jehovah, podọ na alọwle mítọn. E jiawu tlala, bosọ gọna ayajẹ!”
LẸNNUPỌN do numọtolanmẹ ṣie lẹ ji to whenuena asi ṣie ko yin didi to mars 1992 godo, bọ yẹn mọ adà hodidọ godo tọn ehe to owe kandai tọn etọn mẹ. Osun atọ́n lẹ die wayi poun, wẹ mí ko basi hunwhẹ whemẹwhemẹ 60tọ́ sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ Helen tọn.
Yẹn flin azán lọ hezeheze to 1931 whenuena Helen po yẹn po sinai bọdo míde go to plidopọ lọ ji to Columbus, Ohio, États-Unis. Helen ma ko tindo owhe 14 to whenẹnu, ṣigba ewọ yọ́n pinpẹn nujọnu-yinyin nujijọ enẹ tọn hugan lehe yẹn wà do. Zohunhun Helen tọn na lizọnyizọn lọ sọawuhia ojlẹ vude to enẹgodo to whenuena ewọ po onọ̀ asuṣiọsi etọn po lẹzun gbehosọnalitọ lẹ, dile wẹndagbe-jlatọ whenu-gigọ́ tọn lẹ nọ yin yiylọdọ to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn. Yé jo owhé whanpẹnọ yetọn do nado dọyẹwheho to lẹdo gletoho hùwaji États-Unis tọn lẹ mẹ.
Ogú Klistiani Tọn Ṣie
To 1910 mẹjitọ ṣie lẹ sẹtẹn po ovi pẹvi awe yetọn lẹ po sọn whèzẹtẹn-waji Pennsylvanie tọn yì Grove City, to whèyihọ-waji tò-pọ̀nla lọ tọn. Finẹ yé họ̀ owhé jlẹkaji tọn de bosọ lẹzun hagbẹ zohunhunnọ Ṣọṣi Reformed tọn lẹ. Ojlẹ vude to enẹgodo yé yin dlapọn basina gbọn William Evans dali, yèdọ Biblu Plọntọ de, dile Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ yin yiylọdọ to whenẹnu. Papa, he tin to owhe 20 etọn lẹ mẹ to whenẹnu, podọ owhe Mama tọn whè atọ́n sọn etọn mẹ, dotoai hlan dawe Gallois tọn họntọnjihẹmẹtọ ehe bosọ basi oylọ na ẹn na núdùdù de. To madẹnmẹ yé kẹalọyi nugbo Biblu tọn he yé to pinplọn.
Nado sẹpọ agun lọ, Papa sẹtẹnna whẹndo lọ nudi kilomẹtlu 40 hlan tohò Sharon tọn mẹ. Osun delẹ godo, to 1911 kavi 1912, Papa po Mama po yin bibaptizi. Charles Taze Russell, azinponọ tintan Ogbẹ́ Watch Tower tọn, na hodidọ baptẹm tọn lọ. Yẹn yin jìjì to 4 décembre 1916, to whenuena mẹjitọ ṣie lẹ ko tindo ovi ẹnẹ godo. To jìjì ṣie whenu, e yin lilá dọ: “Nọvisunnu devo nado yiwanna.” Enẹwutu oyín ṣie, David, zẹẹmẹdo “Mẹyiwanna.”
To whenuena yẹn yin osẹ ẹnẹ mẹvi, yẹn yin hinhẹn yì plidopọ tintan ṣie. To azán fliflimẹ tọn enẹlẹ mẹ, otọ́ ṣie po nọvisunnu ṣie mẹho lẹ po nọ zinzọnlin na kilomẹtlu susu lẹ yì opli agun tọn lẹ to whenuena Mama nọ hẹn nọviyọnnu ṣie po yẹn po do mọto-tòhomẹ-liho tọn mẹ. Opli lẹ nọ bẹ adà afọnnu tọn po whèmẹ tọn lẹ po hẹn. To whégbè, hodọdopọ nọ saba sinai do hosọ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn po L’Âge d’Or, oyin fliflimẹ Réveillez-vous! tọn po ji.
Alemimọyi sọn Apajlẹ Dagbe lẹ Mẹ
Gbejizọnlin-basitọ susu lẹ, dile hodọtọ tomẹyitọ lẹ nọ yin yiylọdọ to whenẹnu, dla agun mítọn pọ́n. Yé nọ saba yí azán dopo kavi awe zan hẹ mí. Hodọtọ dopo he gbọṣi oflin ṣie mẹ wẹ Walter J. Thorn, mẹhe ko flin Mẹdatọ Daho etọn to ‘azán jọja whenu tọn etọn’ lẹ mẹ. (Yẹwhehodọtọ 12:1) To whenuena yẹn yin ovi-yọpọ sunnu de, yẹn nọ zọnhẹ Papa nado do “Photo-Drame de la création” hia, yèdọ nupinpọn adà-ẹnẹnọ po nuzedonukọnnamẹ whenuho gbẹtọvi tọn heyin yiyidokanji tọn po.
Dile etlẹ yindọ Mẹmẹsunnu Evans po asi etọn Miriam po, ma tindo ovi lẹ, yé lẹzun mẹjitọ lẹ po mẹjitọ-daho lẹ po na whẹndo mítọn to gbigbọmẹ. William nọ saba ylọ Papa dọ “Visunnu,” podọ ewọ po Miriam po dó gbigbọ wẹndagbe-jijla tọn do whẹndo mítọn mẹ. To adà bẹjẹeji owhe kanweko 20tọ́ tọn, Mẹmẹsunnu Evans ko zin gbejizọnlin lẹ lẹkọ yì Pays de Galles nado dó nugbo Biblu tọn do awà he lẹdo Swansea pé lẹ mẹ. To finẹ ewọ yin yinyọnẹn taidi yẹwhehodọtọ he wá sọn Amelika.
To 1928, Mẹmẹsunnu Evans do agbasazọ́n etọn te bosọ jẹ yẹwhehodọ ji to pópló Whèyihọ Virginie tọn lẹ ji. Mẹdaho ṣie sunnu awe lẹ, owhe-21-mẹvi Clarence po owhe-19-mẹvi Carl po, kọnawudopọ hẹ ẹ. Mí visunnu ẹnẹ lẹpo yí owhe susu zan to lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn mẹ. Na nugbo tọn, mímẹpo wẹ sẹ̀n taidi nugopọntọ tomẹyitọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to jọja whenu mítọn. To madẹnmẹ wayi nọviyọnnu pẹvi pete Mama tọn, Mary, he ko tin to owhe 90 etọn lẹ mẹ taun todin, wlanwe hlan mi dọmọ: “Lehe mímẹpo dopẹ́ do sọ dọ Mẹmẹsunnu Evans tindo zohunhun na lizọnyizọn lọ bosọ dla Grove City pọ́n!” Nafẹ Mary sọ yin mẹdevo he sọ flin Mẹdatọ etọn sọn jọja whenu etọn.
Plidopọ lẹ Yìyì
Papa po Clarence po kẹdẹ wẹ penugo nado yì plidopọ whenuho tọn lọ to Cedar Point, Ohio, to 1922. Ṣigba, to 1924 mí tindo mọto de, podọ whẹndo mítọn blebu yì plidopọ lọ to Columbus, Ohio. Mí ovi lẹ yin nukundo nado yí akuẹ he mí tindo do suahọ na núdùdù mítọn lẹ to plidopọ azán-ṣinatọ̀n tọn lọ whenu. Pọndohlan mẹjitọ ṣie lẹ tọn wẹ yin dọ hagbẹ whẹndo lọ tọn lẹpo dona plọn nado nọ penukundo yedelẹ go. Enẹwutu mí nọ yìn kòkló lẹ po azui lẹ po bosọ nọ penukundo owín-yìntẹn de go, podọ mí sunnu lẹ nọ má linlinwe lẹ nado yí akuẹ.
To whenuena ojlẹ wá na plidopọ Toronto, Canada tọn to 1927, mí tindo viyẹyẹ nọvisunnu osun-ṣidopo-mẹvi de, heyin Paul. Yẹn yin azọ́ndena nado nọ̀ whégbè bo penukundo Paulu go po alọgọ nafẹ he ko wlealọ de tọn po to whenuena mẹjitọ ṣie lẹ yì Toronto po ovi he pò lẹ po. Yẹn yin nina dọla ao, ehe yẹn yizan nado họ̀ veste yọyọ de na dee. Mí nọ yin pinplọn whepoponu nado nọ sọ́nu ganji na opli lẹ podọ nado nọ penukundo avọ̀ mítọn lẹ go.
To ojlẹ he mẹ plidopọ ayidego tọn lọ yin bibasi to 1931 to Columbus, Ohio, Clarence po Carl po ko wlealọ bosọ to gbehosọnalitọ basi hẹ asi yetọn lẹ. Dopodopo yetọn nọ nọ̀ ohọ̀ he sọgan yin tẹnsẹna de mẹ. Carl ko wlealọ hẹ Claire Houston sọn Wheeling, to West Virginia, podọ enẹwutu wẹ yẹn do sinai bọdo nọviyọnnu pẹvi Claire tọn, Helen go, to plidopọ Columbus tọn ji.
Lizọnyizọn Whenu-Gigọ́ Tọn
Yẹn mọ gbedewema yí sọn wehọmẹ daho mẹ to 1932 to whenuena yẹn tindo owhe 15, podọ nọvisunnu ṣie Clarence, he to gbehosọnalitọ basi to South Carolina họ̀ gbẹduhun zánpo de to owhe enẹ mẹ. Yẹn biọ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn mẹ bosọ jẹ azọ́nwa ji hẹ Clarence po asi etọn po. Helen to gbehosọnalitọ basi to Hopkinsville, Kentucky to whenẹnu, podọ yẹn wlanwe hlan ewọ na ojlẹ tintan. To gblọndo etọn mẹ, e kanse dọmọ: “Be hiẹ yin gbehosọnalitọ de ya?”
To wekanhlanmẹ ṣie mẹ—he Helen whla kakajẹ okú etọn whenu to nudi owhe 60 godo—yẹn na gblọndo dọmọ: “Yẹn yin, podọ yẹn donukun nado yin mọ whepoponu.” To wekanhlanmẹ enẹ mẹ, yẹn dọna Helen dogbọn alọnuwe Le Royaume, l’espérance du monde mimá na sinsẹ̀ngán lẹ podọ na nukunmọnu whẹdida tọn lẹ to azọ́ndenamẹ yẹwhehodidọ tọn ṣie mẹ dali.
To 1933, Papa basi gòhọ de he to kẹkẹfọ lẹ ji na mi—he dite na mẹtlu 2,4, bo gbló na mẹtlu 2 he tindo adó he yè yí avọ̀-titli lẹdo bo tindo fleṣe dopo to nukọn dopo to godo. Enẹ wẹ yin adọtẹn ṣie na owhe ẹnẹ he bọdego gbehosọnalitọ bibasi tọn lẹ.
To mars 1934, Clarence po Carl po, asi yetọn lẹ, Helen po onọ̀ etọn po, yọnwẹn-yọnnu Clarence tọn po yẹn po—mímẹ ṣinatọ̀n—pànta whèyihọ nado yì plidopọ to Los Angeles, Californie. Mẹdelẹ dó bosọ dọ́ ohọ̀-kẹkẹfọnọ ṣie mẹ. Yẹn dọ́ mọto mẹ, to whenuena mẹhe pò lẹ haya adọtẹn. To whenuena e yindọ mí tindo nuhahun mọto tọn lẹ, mí wá Los Angeles to azán awetọ plidopọ azán-ṣidopo tọn tọn gbè. To finẹ, to mars 26, Helen po yẹn po to godo mẹ penugo nado basi yẹhiadonu klandowiwe mítọn tọn hlan Jehovah gbọn baptẹm osin tọn dali.
To plidopọ lọ ji Joseph F. Rutherford, heyin azinponọ Ogbẹ́ Watch Tower tọn to whenẹnu, plihẹ gbehosọnalitọ lẹpo na edetiti. E na tuli mí, dọ dọ míwlẹ wẹ yin avùnhotọ adọgbotọ nugbo Biblu tọn lẹ. To whenẹnu, awu yin wiwle nado nọ na alọgọ akuẹ tọn gbehosọnalitọ lẹ na yé nido sọgan zindonukọn to lizọnyizọn yetọn mẹ.
Wepinplọn de Na Ogbẹ̀
To whenuena mí lẹkọ sọn plidopọ lọ to Los Angeles, mímẹpo má owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn hẹ gbẹtọ he tin to agbegbe South Carolina, Virginia, West Virginia, po Kentucky tọn po ji lẹ. Owhe susu lẹ godo Helen wlanwe gando ojlẹ enẹ go dọmọ: “Agun depope matin nado ganjẹ e go, kavi họntọn lẹ nado gọalọ, na míwlẹ yin jonọ lẹ na nugbo tọn to aigba jonọ tọn de ji wutu. Ṣigba yẹn yọnẹn todin dọ wepinplọn de wẹ yẹn to mimọyi. Yẹn to lilẹzun adọkunnọ.”
E kanse dọmọ: “Etẹwẹ viyọnnu jọja de na yí whenu etọn do wà to whenuena ewọ matin hẹ họntọn lẹ podọ matin to lẹdo etọn mẹ? E yọ́n e ma ylan sọmọ gba. Yẹn ma sọgan flin dọ apọṣi mi pọn gbede gba. Yẹn nọ hiawe susu. Mí ma nọ gboawupo pọ́n gbede nado to nukọnzindo to owe Biblu tọn mítọn lẹ hihia po oplọn bibasi po mẹ gba. Yẹn nọ tin to kọndopọ pẹkipẹki mẹ hẹ onọ̀ ṣie, plọn nado dowena akuẹ he mí tindo, yì whle-ahi, diọ mọto-fọ he mẹ jẹhọn tọ́nsọn lẹ, dà-núdùdù, tọ̀nu, bosọ dọyẹwheho. E ma vẹ́ na mi gba bo nasọ yin homẹhunnọ nado wà ẹ whladopo dogọ.”
Helen po onọ̀ etọn po tindo pekọ nado nọ̀ ohọ̀ pẹvi kẹkẹfọnọ de mẹ to owhe enẹlẹ mẹ, dile etlẹ yindọ onọ̀ etọn tindo owhé whanpẹnọ de. To plidopọ Columbus, Ohio tọn to 1937 godo, agbasamalo onọ̀ Helen tọn ylan deji taun, podọ ewọ yin didote do dotowhé. E kú to azọ́ndenamẹ etọn mẹ to Philippi, West Virginia, to novembre 1937.
Alọwle po Sinsẹ̀nzọnwiwa Yinukọn Dogọ Po
To 10 juin 1938, Helen po yẹn po wlealọ to hunwhẹ kleun de bibasi mẹ to owhé he gbè ewọ yin jìjì te to Elm Grove, sẹpọ Wheeling, West Virginia. Mẹmẹsunnu vivẹ́ mítọn Evans, he ko do nugbo hia whẹndo ṣie owhe susu lẹ whẹpo yẹn do yin jìjì, na hodidọ alọwle tọn. To alọwle lọ godo, Helen po yẹn po basi tito nado lẹkọ yì azọ́n gbehosọnalitọ tọn mẹ to whèzẹtẹn-waji Kentucky tọn, ṣigba na nupaṣamẹ tlala mítọn, mí yin oylọ basina nado wà azọ́n pọ̀nla tọn. Azọ́n ehe bẹ didla pipli Kunnudetọ Jehovah tọn he tin to whèyihọ-waji Kentucky tọn po apadewhe Tennessee tọn lẹ po pọ́n hẹn nado gọalọna yé to lizọnyizọn yetọn mẹ. Nudi wẹnlatọ Ahọluduta tọn 75 kẹdẹ wẹ tin to fie mí nọ dlapọn to whenẹnu lẹpo.
To ojlẹ lọ mẹ, owanyi akọta mẹtọn tọn ko slokọna nulẹnpọn mẹsusu tọn, podọ yẹn donukun nado yin zizedo ganpamẹ to madẹnmẹ na kadaninọ Klistiani tọn ṣie wutu. (Isaia 2:4) Etomọṣo, na kandai nuwiwa yẹwhehodidọ tọn ṣie wutu, yẹn mọ gbedenamẹ yí sọn ogbẹ́ he nọ penukundo mẹdide do sinsẹ̀nzọn awhàn pinplọn tọn mẹ dè he na mi dotẹnmẹ hundote nado zindonukọn to lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn mẹ.
To whenuena mí bẹ lizọnyizọn tomẹyiyi tọn jẹeji, diblayin dọ mẹlẹpo wẹ doayi jọja-yinyin mítọn go. To Hopkinsville, Kentucky, mẹmẹyọnnu Klistiani de dọnudo Helen po mẹgbofan tlala de po bo kanse e dọmọ: “Be a flin mi dìn ya?” To 1933, Helen ko dọyẹwheho na ẹn to nusatẹn otò lọ tọn he go asu etọn nọ penukundo mẹ. Mẹplọntọ wehọmẹ-Dimanche tọn de wẹ ewọ yin, ṣigba to hihia owe he Helen yí na ẹn godo, e nọte to klasi etọn nukọn bosọ biọ jona na pinplọn yé nuhe mayin nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ. To tintọ́n sọn ṣọṣi lọ mẹ godo, e jẹ nugbo Biblu tọn lá ji to lẹdo etọn mẹ. Helen po yẹn po wà sinsẹ̀nzọn to whèyihọ-waji Kentucky tọn na owhe atọ̀n, podọ mẹmẹyọnnu enẹ po asu etọn po hẹn owhé yetọn yin owhé mítọn.
To ojlẹ enẹlẹ mẹ mí nọ basi plidopọ lẹdo tọn pẹvi lẹ, podọ A. H. Macmillan penukundo dopo to ehelẹ mẹ go. E ko nọ owhé mẹjitọ Helen tọn lẹ tọn gbè to whenuena Helen yin ovivu de, enẹwutu to plidopọ lọ whenu, e de nado nọ̀ hẹ mí to ohọ̀ he nọ yin tẹnsẹna he dite na mẹtlu 5 tọn mítọn mẹ, fie mí tindo akánma dopo he ma nọ yin yiyizan te. Ewọ lọsu ko flin Mẹdatọ Daho etọn to jọja whenu etọn, na kinklan gbẹzan etọn dowiwe hlan Jehovah to 1900, to whenuena e yin owhe 23 mẹvi.
To novembre 1941 azọ́n mẹmẹsunnu tomẹyitọ lẹ tọn yin alọhẹndotena na ojlẹ de, podọ yẹn yin azọ́ndena taidi gbehosọnalitọ de to Hazard, Kentucky. Whladopo dogọ mí wazọ́n hẹ nọvisunnu ṣie Carl po asi etọn Claire po. Tofi Joseph Houston, tanyin-ylọvi Helen tọn, kọnawudopọ hẹ mí bosọ bẹ gbehosọnalitọ bibasi jẹeji. E zindonukọn to lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn mẹ na nudi owhe 50, bo wá kú to ajiji mẹ gbọn ahunzọ̀n dali to 1992 dile e to sinsẹ̀nzọnwà po nugbonọ-yinyin po to tatọ́-tẹnnọ aihọn tọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to Brooklyn, New York.
To 1943 mí yin azọ́ndena yì Rockville, Connecticut. To yẹhiadonu liho, ehe yin aihọn devo na Helen po yẹn po na mí ko jẹakọhẹ yẹwhehodidọ to huwaji. To Rockville, Helen nọ deanana nuhe hugan plọnmẹ Biblu whégbè tọn 20 to osẹ dopo mẹ to gbesisọmẹ. To godo mẹ, mí haya abò jlẹkaji tọn de na Plitẹnhọ Ahọluduta tọn de, podọ ahọ́nkan agun pẹvi de tọn yin titobasina.
To whenuena mí to sinsẹ̀nzọnwà to Rockville, mí yin oylọ basina nado yì klasi atọ́ntọ Wehọmẹ Biblu Pinplọn Watchtower Giliadi Tọn to South Lansing, New York. Po homẹhunhun po, mí yọnẹn dọ Aubrey po Bertha Bivens po, yèdọ họntọn lẹ sọn ojlẹ gbehosọnalitọ bibasi tọn mítọn whenu to Kentucky, na yin klasigbẹ́ mítọn lẹ.
Wehọmẹ po Azọ́ndenamẹ Yọyọ Mítọn Po
Dile etlẹ yindọ mí gbẹsọ po to jọja yin, suhugan klasigbẹ́ mítọn lẹ ma tlẹ sọ̀ mí. Mọwẹ, yé to Mẹdatọ Daho yetọn flin to jọja whenu yetọn. Gbedewema-yíyí mítọn yin to juillet 1945, dile Wẹkẹ-Whàn II to vivọnu wá. Dile mí to tenọpọn azọ́ndenamẹ mẹdehlan tọn mítọn lẹ, mí wazọ́n hẹ Agun Flatbush tọn to Brooklyn, New York. To tadona mẹ, to 21 octobre 1946, to pọmẹ hẹ klasigbẹ́ ṣidopo devo lẹ he mẹ Bivens lẹ tin te, mí do agahun yì owhé yọyọ mítọn gbè to Guatemala City, Guatemala. To ojlẹ lọ mẹ, Kunnudetọ Jehovah tọn he tin to otò Amérique Centrale tọn enẹ blebu mẹ ma pé 50 gba.
To avril 1949 vude to mí mẹdehlan lẹ mẹ yin tẹnsẹna yì Quetzaltenango, yèdọ todaho awetọ to kiklo po nujọnu-yinyin po mẹ to otò lọ mẹ. Todaho ehe tin to mẹtlu 2 300 hugan agayiyi ohù tọn, podọ jẹhọn osó lọ ji tọn nọ miọn bosọ nọ yìn flẹ́flẹ́. Helen bla nuwiwa mítọn tofi dopọ, bo wlan dọmọ: “Lẹblanulọkẹyi mítọn wẹ e yin nado dọyẹwheho to tòho po gbétatò susu lẹ po mẹ. Mí nọ fọ́n to nudi ogàn ẹnẹ afọnnu tọn mẹ bo nọ do ahi-hùn de (he nọ saba tindo avọ̀-titli he nọ yin vinvlọ́n to otẹn fleṣe lẹ tọn mẹ) yì tohò dindẹn de mẹ. To finẹ mí nọ dọyẹwheho na nudi ganhiho ṣinatọ̀n whẹpo do lẹkọ to whèjai.” To egbehe agun lẹ tin to susu nọtẹn ehelẹ tọn mẹ, gọna ṣidopo to Quetzaltenango.
To madẹnmẹ oylọ yin bibasi na mẹdehlan lẹ nado wà sinsẹ̀nzọn to Puerto Barrios to Hùto Caraïbe tọn, heyin tòdaho atọ̀ntọ to kiklo mẹ to Guatemala. Gbẹdohẹmẹtọ yiwanna mítọn Bivens lẹ, he mí ko wà sinsẹ̀nzọn hẹ na owhe atọ́n to Guatemala, tin to mẹhe yin tẹnsẹna yì azọ́ndena yọyọ ehe mẹ lẹ mẹ. Kinklan lọ yin awufiẹsa tọn tlala podọ e jo nùvo de do to gbẹzan mítọn lẹ mẹ. To whenuena e yindọ Helen po yẹn po kẹdẹ wẹ pò to owhé mẹdehlan tọn lọ gbè, mí sẹtẹn yì ohọ̀ pẹvi de mẹ. To 1955, Helen po yẹn po kẹalọyi azọ́ndenamẹ yọyọ de yì todaho akú tlala tọn Mazatenango mẹ. Nọvisunnu ṣie pẹvi pete, Paul, po asi etọn Dolores po, he mọ gbedewema yí sọn Giliadi to 1953, ko wà sinsẹ̀nzọn to finẹ ojlẹ vude jẹnukọnna wiwá mítọn.
To 1958 mí tindo Kunnudetọ hugan 700, agun 20, podọ lẹdo atọ̀n to Guatemala. Whladopo dogọ Helen po yẹn po tindo mahẹ to azọ́n tomẹyiyi tọn mẹ, bo nọ dla pipli pẹvi Kunnudetọ lẹ tọn po agun voovo lẹ po, gọna dehe tin to Quetzaltenango pọ́n. Enẹgodo, to août 1959, mí yin oylọ basina nado lẹkọwa Guatemala City, fie mí nọ wekantẹn alahọ tọn mẹ te. Yẹn yin azọ́ndena nado wazọ́n to alahọ lọ mẹ, to whenuena Helen zindonukọn to sinsẹ̀nzọn mẹdehlan tọn mẹ na owhe 16 devo lẹ. Enẹgodo ewọ lọsu jẹ azọnwa ji to wekantẹn alahọ tọn lọ mẹ.
Dona Dogọ Lẹ
To owhe susu die wayi e taidi dọ yẹn wẹ saba yin jọja hugan to mẹhe to Jehovah sẹ̀n lẹ mẹ. Todin yẹn wẹ nọ saba yin mẹhomẹ hugan lọ, dile whẹho lọ yin do to whenuena yẹn yì wehọmẹ alahọ tọn to Patterson, New York, to 1996. Kẹdẹdile yẹn mọ alọgọ susu yí sọn mẹhomẹ lẹ dè to jọja whenu ṣie do, e ko yin lẹblanulọkẹyi ṣie to owhe ao agọe tọn lẹ mẹ nado gọalọna jọja susu lẹ he jlo nado flin Mẹdatọ yetọn to ovuwhenu yetọn.
Jehovah to nukọnzindo nado to dona lẹ kọ̀n do omẹ etọn lẹ ji tofi to Guatemala. To 1999 agun hugan 60 wẹ tin to Guatemala City mẹ. Podọ hlan agewaji, hùwaji, whèzẹtẹn, po whèyihọ po, agun susu dogọ wẹ tin gọna fọtọ́n susu lilatọ wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn tọn lẹ. Lilatọ Ahọluduta lọ tọn he ma pé 50 to whenuena mí wá to nudi owhe 53 lẹ die wayi ko jideji tlala hugan 19 000!
Nususu He Dona Yin Pẹdona
Mẹdepope ma nọ nọgbẹ̀ matin nuhahun lẹ, ṣigba mí sọgan nọ ze ‘agbàn mítọn do Jehovah ji’ to whepoponu. (Psalm 55:22) Ewọ nọ gọalọna mí whẹ̀whẹ̀ gbọn godonọnamẹ gbẹdohẹmẹtọ owanyinọ lẹ dali. Di apajlẹ, ojlẹ vude jẹnukọnna okú etọn, Helen ze owhlẹ pẹvi de na mi he ji yè kàn wefọ Biblu tọn Heblu lẹ 6:10 do dọmọ: “Jiwheyẹwhe mayin mawadodonọ nado wọnji azọ́n-sinsinyẹn towe podọ owanyi he hiẹ ko dohia hlan Ewọ gbọn sinsẹ̀nzọn bibasi hlan omẹ Etọn lẹ bo gbẹsọ to bibasi dali.”—Weymouth.
Apadewhe nukinkan he bọdego tọn etọn hia dole: “Omẹ vivẹ ṣie, yẹn ma tindo nude nado na we, adavo OWANYI ṢIE LẸPO . . . Nukinkan ehe yin nuhe jẹna we tlala, podọ yẹn biọ to hiẹ si nado yí ì do tafo towe ji, e mayin dọ na yẹn na ẹn we wutu wẹ gba, ṣigba na e gando gowe to sinsẹ̀nzọn owhe dindẹn tọn towe mẹ wutu wẹ.” Kakajẹ egbehe, owhlẹ he go nukinkan lọ te tin to tafo wekantẹn tọn ṣie ji to alahọ Guatemala tọn mẹ.
Yẹn ko sẹ̀n Jehovah sọn jọja whenu ṣie, podọ todin to yọnhowhe ṣie mẹ, yẹn dopẹna Jehovah na agbasalilo dagbe ṣie he na mí dotẹnmẹ nado penukundo azọ́ndenamẹ ṣie lẹ go. Dile yẹn to Biblu hihia gbesisọ tọn basi, yẹn nọ saba dukosọhẹ wefọ lẹ he yẹn lẹndọ Helen yiwanna ṣie na ko zẹhù do glọ na to Biblu etọn mẹ. Ehe nọ yin mọ na mi to whenuena yẹn vọ́ Psalm 48:14 hia dọmọ: “Na Jiwheyẹwhe he wẹ Jiwheyẹwhe mítọn kakadoi: ewọ wẹ na yin alihiamẹtọ mítọn yèdọ kaka jẹ okú.”
Homẹhunnu wẹ e nọ yin na mi nado má numimọ azán fọnsọnku tọn hẹ mẹdevo lẹ whenuena gbẹtọ akọta dai tọn lẹpo na to kuavọdona mẹyiwanna yetọn lẹ sọn okú mẹ biọ aihọn yọyọ de mẹ. Nukundido nankọ die! Dasin ayajẹ tọn nankọ wẹ na yin kùnkùn to whenẹnu dile mí flin dọ Jehovah na nugbo tọn yin Jiwheyẹwhe “he nọ miọnhomẹna omẹ he yè zindai lẹ”!—2 Kọlintinu lẹ 7:6.
[Yẹdide to weda 25]
Hlan awà he ji ogàn nọ lẹ́ yì sọn aga amiyọ́n mẹ: Mama, Papa, Tanyin Eva, gọna nọvisunnu lẹ Carl po Clarence po, 1910
[Yẹdide to weda 26]
Po Helen po to 1947 podọ to 1992