Nukọnzinzindo to Aliho Jehovah Tọn Ji Wẹ Huhlọn po Ayajẹ Mítọn Po — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Otàn Gbẹzan Tọn

Nukọnzinzindo to Aliho Jehovah Tọn Ji Wẹ Huhlọn po Ayajẹ Mítọn Po

DILE E YIN DIDỌ GBỌN LUIGGI D. VALENTINO DALI

“Ehe wẹ aliho, mì zinzọnlin to e mẹ,” wẹ yin tudohomẹnamẹ Jehovah tọn. (Isaia 30:21) Hihodo ayinamẹ ehe ko yin yanwle ṣie sọn baptẹm ṣie whenu to owhe 60 die wayi gbọ́n. Yanwle ehe yin zizedai to fliflimẹ gbọn apajlẹ mẹjitọ ṣie lẹ tọn dali, he sẹtẹn sọn Italie, bo sawhé do Cleveland, Ohio, États-Unis, to 1921. To finẹ yé pọ́n ovi atọ̀n go whẹ́n—Mike, nọvisunnu ṣie mẹho, Lydia, nọviyọnnu ṣie pẹvi, po yẹn po.

MẸJITỌ ṣie lẹ dindona sinsẹ̀n voovo lẹ ṣigba jẹflumẹ to godo mẹ. Enẹgodo to gbèdopo to 1932, Papa dotoaina tito-to-whinnu ladio tọn de to Italie-gbè mẹ. E yin hodidọ ladio mẹ tọn de gbọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ dali, podọ Papa yiwanna nuhe e sè. E wlanwe hlan Bẹtẹli bo biọ nudọnamẹ dogọ, podọ Kunnudetọ Italie-nu de sọn tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to Brooklyn, New York, dla mí pọ́n. To hodọdopọ zohunhunnọ de he dẹn-to-aimẹ kakajẹ afọnnu godo, mẹjitọ ṣie lẹ yin dududeji dọ yé ko mọ sinsẹ̀n nugbo lọ.

Papa po Mama po jẹ opli Klistiani tọn lẹ yì ji bosọ nọ yí nugopọntọ tomẹyitọ lẹ do owhé yetọn gbè po homẹhunhun po. Dile etlẹ yindọ yọpọsunnu de poun wẹ yẹn yin, sunnu ehelẹ nọ dike yẹn ni hodo yé to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ bosọ hẹn mi nado jẹ nulẹnpọn gando Jehovah sinsẹ̀n to whenu-gigọ́ mẹ ji. Dlapọn basitọ mọnkọtọn dopo wẹ Carey W. Barber, heyin dopo to Hagbẹ Anademẹtọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ todin. To ojlẹ vude godo, to février 1941, yẹn yin bibaptizi to owhe 14-mẹvi mẹ, podọ to 1944, yẹn jẹ sinsẹ̀nzọnwà ji taidi gbehosọnalitọ titengbe de to Cleveland. Mike po Lydia po lọsu sọ kẹalọyi nugbo Biblu tọn ga. Mike sẹ̀n Jehovah kakajẹ okú etọn whenu, podọ Lydia zọnhẹ asu etọn, Harold Weidner, na owhe 28 to lizọnyizọn tomẹyiyi tọn mẹ. To egbehe, yé to sinsẹ̀nzọnwà taidi lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn titengbe lẹ.

Gànpamẹ Hẹn Gbemima Ṣie Nado Zindonukọn Siso Deji

To bẹjẹeji 1945 tọn, yẹn mọ dee to Ganpa Tohọluduta tọn he tin to Chillicothe Ohio mẹ na ayihadawhẹnamẹnu heyin pinplọn gbọn Biblu dali ṣie whàn mi nado yinuwa to kọndopọmẹ hẹ Isaia 2:4, he dọho gando ohí lẹ yíyí do tùn glepọnu lẹ go wutu. To ojlẹ de mẹ, aṣẹpatọ ganpa lọ mẹ tọn lẹ na dotẹnmẹ Kunnudetọ gantọ lẹ nado tindo sọha vude poun owe Biblu tọn heyin zinzinjẹgbonu gbọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ dali. Ṣigba, Kunnudetọ he tin to agun he to yakẹ de mẹ lẹ gọalọ. To whedelẹnu, yé nọ vúnvún owe lẹ do ogle lẹ mẹ sẹpọ ganpa lọ. To wunkẹngbe, dile gantọ lẹ yin pinplan sọyi fie mí nọ wazọ́n te lẹ, yé nọ dín owe enẹlẹ mọ podọ to enẹgodo nọ tẹnpọn nado hẹn yé biọ ganpa lọ mẹ. To ojlẹ he mẹ yẹn wá ganpa lọ mẹ, mí yin dotẹnmẹ na nado tindo owe lẹ dogọ. Dile etlẹ yinmọ, yẹn plọn hugan gbede pọ́n nado yí nukun nuhọakuẹ tọn do pọ́n núdùdù gbigbọmẹ tọn he Jehovah nọ wleawuna—yèdọ oplọn de he yẹn gbẹsọ nọ flin to whelẹponu he yẹn mọ zinjẹgbonu yọyọ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn kavi Réveillez-vous! tọn de yí.

Dile yè tlẹ na dotẹnmẹ mí nado nọ basi opli agun tọn lẹ to gànpamẹ do sọ, mẹhe mayin Kunnudetọ lẹ mayin dotẹnmẹ na nado wá gba. Ṣogan, mẹhe nọ penukundo gànpamẹ go po gantọ delẹ po nọ wá to nuglọ, podọ omẹ vude tlẹ sọ kẹalọyi nugbo. (Owalọ lẹ 16:30-34) Dlapọn heyin bibasi gbọn Mẹmẹsunnu A. H. Macmillan dali lẹ yin asisa homẹmiọnnamẹ tọn vonọtaun de. E nọ saba na mí jide dọ ojlẹ he mí yizan to gànpamẹ mayin to ovọ́ mẹ gba na e to azọ́nplọn mí na azọ́ndenamẹ sọgodo tọn lẹ wẹ. Mẹmẹsunnu vivẹ́ mẹhomẹ enẹ whàn ahun ṣie bosọ hẹn gbemima ṣie nado zinzọnlin to aliho Jehovah tọn ji siso deji.

Yẹn Mọ Gbẹdohẹmẹtọ De

Wẹkẹ Whàn II wá vivọnu, họngbó ganpa tọn lẹ hùn, bọ yẹn bẹ gbehosọnalitọ, yèdọ lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn bibasi jẹeji. Ṣigba otọ́ ṣie kú to 1947. Nado penukundo whẹndo lọ go, yẹn jẹ agbasazọ́n wà ji bosọ pegan nado yin dotozọnwatọ de he nọ dọ̀n ohú—yèdọ azọ́nyinyọnẹn de he na gọalọna mi to ojlẹ awusinyẹn tọn de he asi ṣie po yẹn po pannukọn to nudi owhe 30 delẹ to godo mẹ whenu. Ṣigba yẹn ma ko tò otàn lọ dọ debọdo-dego gba. Tintan whẹ́, mì gbọ ma dọna mì gando asi ṣie go.

To whèmẹ dopo to 1949 dile yẹn tin to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn mẹ, alokan dọnú. Yẹn ze e bosọ sè bọ ogbè vivi de dọmọ: “Yinkọ ṣie wẹ Christine Genchur. Yẹn yin dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ. Yẹn sẹtẹn wá Cleveland nado dín azọ́n, podọ yẹn jlo na kọnawudopọ hẹ agun de.” Plitẹnhọ mítọn dẹn do lẹdo he mẹ ewọ to ninọ̀, ṣigba yẹn yiwanna ogbè he yẹn sè, enẹwutu yẹn basi zẹẹmẹ lehe e sọgan wá plitẹnhọ mítọn mẹ gbọ̀n tọn bosọ na ẹn tuli nado wá to dimanche—yèdọ to azán he gbè yẹn na dọ togunmẹho. To dimanche, yẹn wẹ yin omẹ tintan he wá Plitẹnhọ Ahọluduta tọn mẹ, ṣogan mẹmẹyọnnu yọyọ de ma sọawuhia gba. To hodidọ lọ blebu whenu, yẹn to nukun yìnpọ́n họ̀ntonu, ṣigba mẹdepope ma biọ họmẹ gba. To wunkẹngbe yẹn ylọ ẹ to alokan ji, podọ e dọ dọ emi ma ko jẹakọhẹ tito mọto didó tọn lọ gba. Enẹwutu yẹn de nado wá pọ́n ẹn nado basi zẹẹmẹ onú lẹ tọn ganji.

Yẹn wá yọnẹn dọ mẹjitọ etọn lẹ, he wá sọn Tchécoslovaquie, ko jẹ gbẹdo hẹ Biblu Plọntọ lẹ ji to whenuena yé hia alọnuwe apomẹ tọn lọ Où sont les morts? godo. Mẹjitọ etọn lẹ yin bibaptizi to 1935. To 1938, otọ́ Christine tọn lẹzun devizọnwatọ agun tọn (he nọ yin yiylọdọ nugopọntọ azinponọ todin) na agun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn he tin to Clymer, Pennsylvanie, États-Unis, podọ Christine yin bibaptizi to owhe 16-mẹvi mẹ, to 1947. E ma dẹn whẹpo yẹn do jihọntọn hẹ mẹmẹyọnnu whanpẹnọ, he onú gbigbọmẹ tọn nọ duahunmẹna ehe. Mí wlealọ to 24 juin 1950, podọ Christine ko yin gbẹdohẹmẹtọ nugbonọ ṣie sọn whenẹnu gbọ́n, bosọ to jijlo tẹgbẹ̀ nado ze dagbenu Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lẹ do otẹn tintan mẹ. Yẹn dopẹ́ na Jehovah dọ gbẹdohẹmẹtọ nugopetọ ehe yigbe nado kọ̀n gbẹzan etọn dopọ hẹ ṣie.—Howhinwhẹn lẹ 31:10.

Nupaṣamẹ Daho De

To 1^er novembre 1951, mí jẹ gbehosọnalitọ basi dopọ ji. Owhe awe to godo mẹ, to plidopọ agbegbe de ji to Toledo, Ohio, Mẹmẹsunnu Hugo Riemer po Albert Schroeder po dọho na pipli gbehosọnalitọ lẹ tọn de he tindo ojlo to sinsẹ̀nzọn mẹdehlan tọn mẹ. Mí tin to ṣẹnṣẹn yetọn. Mí yin tulina nado zindonukọn to gbehosọnalitọ bibasi mítọn mẹ to Cleveland, ṣigba to osun he bọdego tlolo lọ mẹ, mí mọ nupaṣamẹ daho de yí—yèdọ oylọ basinamẹ de nado yì klasi 23tọ Wehọmẹ Biblu Pinplọn Watchtower Giliadi tọn, he na bẹjẹeji to février 1954!

Dile mí to mọto kùn jei Wehọmẹ Giliadi tọn, he tin to South Lansing, New York to whenẹnu, Christine to budi sọmọ bọ e to didọna mi gbọzangbọzan dọ, “Kùn mọto dẹẹdẹ”! Yẹn dọmọ, “Christine, eyin mí sọ zọ̀n dẹẹdẹ hugan mọ, be e taidi dọ mí do mọto mítọn ote wẹ.” Nalete, to whenuena mí jẹ opá wehọmẹ lọ tọn mẹ, ahun mítọn jai to ojlẹ vude godo. Mẹmẹsunnu Nathan Knorr dokuavọna pipli wehọmẹvi lẹ tọn bosọ hẹn mí dánpe. E sọ basi zẹẹmẹ lehe mí sọgan dowena osin po miyọ́n lẹtliki tọn po do ga, bo zinnudeji dọ wedonanu yin jijọ dagbe de to whenuena yè to nukunpedo dagbenu Ahọluduta tọn lẹ go. Ayinamẹ enẹ gbọṣi ayiha mítọn lẹ mẹ. Mí gbẹ́ pò to gbẹnọ sọgbe hẹ ẹ.

Agahun Didó Yì Rio

Mí mọ gbedewema yí to madẹnmẹ, podọ to 10 décembre 1954, mí biọ agahun de mẹ to awéwe Tòdaho New York tọn tọn mẹ, bo yin ojlofọndotena gando nukundido agahun didó yì azọ́ndenamẹ yọyọ mítọn to yozò Rio de Janeiro, Brésil tọn mẹ go. Peter po Billie Carrbello, heyin mẹdehlan hatọ lẹ, zìn gbejizọnlin hẹ mí. Gbejizọnlin ganhiho 24 tọn wẹ, gọna teninọ lẹ to Porto Rico, Venezuela, po Belém po to agewaji Brésil tọn. Ṣigba, na nuhahun zomọ tọn lẹ wutu, ganhiho 36 godo wẹ mí mọ Rio de Janeiro hlan odò. Ṣigba numọhlan whanpẹnọ nankọtọn die! Miyọ́n tòdaho lọ tọn lẹ to sisẹ́ taidi diamọndi he to miyọ́n klẹ́n to aigba yuu de ji lẹ, podọ hinhọ́n fataka-nkọtọn osun lọ tọn to sisẹ́ to osin Otọ̀ Guanabara tọn lẹ ji.

Hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn susu wẹ to tenọpọn mí to agahun-jlẹtẹn lọ. To kuavọ zohunhun tọn de dido na mí godo, yé kùn mí yì wekantẹn alahọ tọn, podọ to nudi ogàn atọ̀n afọnnu tọn mẹ, mí mlọnai. To ganhiho kleun delẹ godo, ogàn he nọ fọ́n mẹ to afọnnu lọ flin mí dọ azán tintan mítọn taidi mẹdehlan lẹ ko bẹjẹeji!

Nupinplọn Bẹjẹeji Tọn De

Mí plọn nupinplọn titengbe de to madẹnmẹ. Mí ko yí whèjai de zan to owhé whẹndo Kunnudetọ de tọn gbè. To whenuena mí jlo na zinzọnlin lẹkọ do alahọ mẹ, whétọ lọ gbẹ́ dọ, “Lala, mì ma sọgan yì gba; jikun to jijà,” podọ e tẹnpọn nado tẹkudeji dọ mí ni dọ́gbé. Yẹn dọmọ: “Jikun nọ ja to fie mí wá sọn ga,” bosọ yí nukiko do gbẹ́ ohó etọn lẹ. Podọ mí tọ́nyi to enẹgodo.

Na osó he lẹdo Rio pé lẹ wutu, jikun-sin lẹ nọ yawu hòpli bo nọ sà biọ tòdaho lọ mẹ, bo nọ saba hẹn singigọ wá. To madẹnmẹ mí ko to osin he hẹn mí do kligonu mẹ gbọ̀n. Sẹpọ alahọ lọ, tòhomẹ-liho lẹ ko lẹzun tọ̀sisa huhlọnnọ lẹ bọ osin etọn sọ jẹ akọ́nnu na mí. Mí ko yọ̀n pete whẹpo do jẹ Bẹtẹli. To wunkẹngbe, ninọmẹ Christine tọn blawu taun bọ e sọ bẹ ovà sinsinyẹn, he hẹn ẹn yin madogánnọ na ojlẹ dindẹn. Taidi mẹdehlan yọyọ lẹ, mí dona ko setonuna avase Kunnudetọ numimọnọ lẹdo lọ mẹ tọn lẹ.

Afọdide Tintan lẹ to Azọ́n Mẹdehlan po Tomẹyiyi Tọn po Mẹ

To bẹjẹeji awubla tọn ehe godo, mí bẹ lizọnyizọn kunnudegbe tọn mítọn jẹeji po zohunhun po. Mí nọ hia nuzedonukọnnamẹ de to ogbè Portugal tọn mẹ na mẹdepope he mí dukosọ hẹ, podọ e taidi dọ nukọnyiyi dopolọ wẹ mí to bibasi to ogbè Portugal tọn mẹ. Whétọ dopo na dọna Christine dọ, “Yẹn mọnukunnujẹ nuhe hiẹ dọ mẹ, ṣigba yẹn ma sọgan mọnukunnujẹ nuhe ewọ dọ mẹ gba,” bo dlẹnalọdo mi. Whétọ devo na dọ dọ, “Yẹn mọnukunnujẹ nuhe hiẹ to didọ mẹ ṣigba e mayin asi towe tọn gba.” Mahopọnna enẹ, homẹ mítọn hùn nado mọ akuẹdida hugan 100 na Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn to osẹ kleun tintan enẹlẹ whenu. Na nugbo tọn, susu plọnmẹ Biblu mítọn lẹ tọn wẹ yin bibaptizi to owhe tintan mítọn to Brésil whenu, he na mí apajlẹ lehe azọ́ndenamẹ mẹdehlan tọn ehe na de sinsẹ́n tọ́n sọ tọn.

To gblagbla 1950 tọn lẹ mẹ, susu agun he tin to Brésil lẹ tọn ma nọ tindo dlapọn gbesisọ tọn sọn nugopọntọ tomẹyitọ lẹ dè na whèdomẹ mẹmẹsunnu he pegan lẹ tọn wutu. Enẹwutu dile etlẹ yindọ yẹn gbẹ́ pò to ogbè lọ plọn bo ma tlẹ ko dọ togunmẹho depope to ogbè Portugal tọn mẹ do sọ, yẹn yin azọ́ndena biọ azọ́n lẹdo tọn mẹ to ayimatẹn São Paulo tọn mẹ to 1956.

To whenuena e yindọ agun tintan he mí dlapọn ma ko mọ dlapọn nugopọntọ tomẹyitọ tọn de yí na owhe awe, yemẹpo wẹ to jejeji na togunmẹho lọ. Nado wleawuna hodidọ enẹ, yẹn sán hukan lẹ sọn hosọ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn lẹ mẹ to ogbè Portugal tọn mẹ bo tlẹ́ yé do wema devo ji. To dimanche enẹ, Plitẹnhọ lọ gọ́fla. Gbẹtọ lẹ tlẹ sọ sinai do oplò lọ ji, bọ yemẹpo to tenọpọn nujijọ daho lọ. Kakati ni yin hodidọ de, wehihia wẹ bẹjẹeji. Yẹn nọ pọ́n mẹplidopọ lẹ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, podọ hlan nupaṣamẹ ṣie mẹdepope ma to dindanpe gba, e ma tlẹ yin ovi lẹ lọsu. Mẹlẹpo wẹ zín nukun do yẹn ji. Yẹn lẹndọ: ‘Etẹ, Valentino, pọ́n lehe ogbè Portugal tọn towe ko pọnte sọ! Omẹ ehelẹ to todoai.’ To owhe lẹ godo, to whenuena yẹn dla agun enẹ pọ́n whladopo dogọ, mẹmẹsunnu de he tin to finẹ to dlapọn ṣie tintan whenu dọmọ: “Be hiẹ flin togunmẹho tintan enẹ he hiẹ dọ? Mí ma tlẹ mọnukunnujẹ hogbe dopo tata mẹ.” Yẹn yigbe dọ yẹn lọsu ma mọnukunnujẹ suhugan hodidọ enẹ tọn mẹ ga.

To owhe tintan azọ́n lẹdo tọn lọ whenu, yẹn nọ hia Zekalia 4:6 gbọzangbọzan. Hogbe lọ lẹ, ‘E mayin gbọn huhlọn dali gba ṣigba gbọn gbigbọ ṣie dali,’ nọ flin mi dọ gbigbọ Jehovah tọn wẹ yin whẹwhinwhẹ́n dopo akàn he wutu azọ́n Ahọluduta lọ tọn to nukọnzindo. Podọ e sọ zindonukọn, mahopọnna nugomape he họnwun mítọn lẹ.

Nuhahun po Dona lẹ po to Aliho lọ Ji

Azọ́n lẹdo tọn zẹẹmẹdo dindan gbọ̀n otò lọ blebu mẹ po zomọ wezinzin tọn de, paali owe tọn lẹ, saki avọ̀ tọn lẹ, gọna saki owe tọn lẹ po. Christine gbọn nuyọnẹn dali yí sọha na agbàn mítọn lẹ ma nado wọnji nude go dile mí to whinwhlẹndo sọn ahi-hún de mẹ biọ devo mẹ. Mí nọ saba zìn gbejizọnlin to ahi-hún mẹ na ganhiho 15 to aliho he ma yọ́n lẹ ji nado jẹ fie mí jei. To whedelẹnu, e nọ dobunamẹ tlala na taun tọn to whenuena ahi-hún awe jlo na pé yedelẹ to aná he ma lodo ganji lẹ ji, yé nọ sẹpọ yedelẹ bo nọ dibla gbọ̀n yedelẹ go. Mí sọ nọ basi gbejizọnlin to pínpàn mẹ, bato mẹ, podọ to osọ́ ji.

To 1961 mí jẹ sinsẹ̀nzọnwà ji to azọ́n agbegbe tọn mẹ, bo nọ yì sọn lẹdo de mẹ jẹ devo mẹ kakati ni yin sọn agun de mẹ jẹ devo mẹ. To whèjai susu lẹ to osẹ lọ mẹ, mí nọ do yẹdide-to-kanji heyin awuwlena gbọn titobasinanu Jehovah tọn dali lẹ hia—to ofi voovo to ojlẹ voovo lẹ mẹ. To whedelẹnu mí dona basi nudide afọdopolọji tọn lẹ nado duto sinsẹ̀ngán lẹdo lọ mẹ tọn, he to tintẹnpọn nado glọnalina nudohia ehelẹ ji. To tòpẹvi dopo mẹ, yẹwhenọ lọ vannukundo mẹhe tindo nọtẹn lọ nado zẹhù do gbemima he e ko basi hẹ mí ji. To azán susu nudindin tọn godo, mí mọ nọtẹn devo, ṣigba mí ma dọna mẹdepope podọ mí sọ to oylọ basina mẹlẹpo yì nọtẹn tintan lọ mẹ. Whẹpo tito-to-whinnu lọ nido bẹjẹeji, Christine yì ohọ̀ enẹ lọ kọ̀n bosọ wà dẹẹdẹ nado deanana mẹhe jlo nado pọ́n yẹdide-to-kanji lọ lẹ hlan nọtẹn yọyọ lọ. To whèjai enẹ, gbẹtọ 150 wẹ pọ́n yẹdide-to-kanji lọ, he tindo hosọ he sọgbe lọ heyin La Société du Monde Nouveau en action.

Dile etlẹ yindọ azọ́n tomẹyiyi tọn to lẹdo he tin to olá lẹ mẹ nọ sinyẹnawu to ojlẹ delẹ mẹ, mẹmẹsunnu whiwhẹnọ he nọ nọ̀ finẹ lẹ nọ yọ́n pinpẹn dlapọn mítọn tọn taun bosọ nọ yin johẹmẹtọ taun to owhé jlẹkaji tọn yetọn lẹ mimahẹ mí mẹ bọ mí nọ dopẹna Jehovah to whepoponu dọ mí penugo nado tin po yé po. Họntọnjiji hẹ yé nọ dekọtọn do dona homẹmiọnnamẹ tọn lẹ mẹ na míwlẹ. (Howhinwhẹn lẹ 19:17; Hagai 2:7) Enẹwutu, lehe mí blawu do sọ to whenuena mí ko wà sinsẹ̀nzọn na nuhe hugan owhe 21 to Brésil godo, azán mẹdehlan tọn mítọn lẹ wá vivọnu!

To Nuhahun de Whenu, Jehovah do Aliho Hia Mí

To 1975, Christine yin zizẹ̀. Mí sọ vọ́ bẹ azọ́n tomẹyiyi tọn jẹeji, ṣigba agbasalilo Christine tọn ylan deji. E taidi dọ e na yọ́n hugan na ẹn nado lẹkọ do États-Unis na e nido sọgan mọ nukunpedomẹgo amasinzọnwiwa tọn yí. To avril 1976, mí jẹ Long Beach, Californie, bosọ nọ hẹ onọ̀ ṣie. To whenuena mí ko nọ tògodo na owhe kò godo, mí ma yọ́n lehe mí na penukundo ninọmẹ ehe go do gba. Yẹn jẹ ohú dọ̀n na gbẹtọ lẹ ji, podọ akuẹ he nọ wá sọn azọ́n enẹ mẹ nọ penukundo mí go. Ayimatẹn Californie tọn wleawu nọtẹn de tọn na Christine to dotowhé de, ṣigba e to lilẹzun madogánnọ deji egbesọegbesọ to finẹ na doto lẹ gbẹ́ nado wazọ́n na ẹn matin ohùn wutu. Na mí ko hẹn todido bu wutu, mí dín alọgọ Jehovah tọn vẹkuvẹku.

To whèmẹ dopo dile yẹn tin to lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ, yẹn doayi wekantẹn doto de tọn go, podọ to afọdopolọji, yẹn basi nudide nado biọ e mẹ. Dile etlẹ yindọ doto lọ ko jlo na yì owhé, e ylọ mi biọ wekantẹn etọn, bọ mí sọ dọho na ganhiho awe. Enẹgodo e dọmọ: “Yẹn yọ́n pinpẹn azọ́n mìtọn tọn taidi mẹdehlan lẹ, podọ yẹn na penukundo asi towe go vọ́nu podọ matin ohùndido.” E sinyẹnawu na mi nado yí nuhe e dọ sè.

Doto he jọmẹ ehe, he mí wá yọnẹn to godo mẹ nado yin azọ́nyọnẹntọ he yè nọ na sisi taun de, sẹtẹn na Christine yì dotowhé fie e nọ wazọ́n te, podọ to nukunpedomẹgo nugopipe tọn etọn glọ, ninọmẹ Christine tọn pọnte to madẹnmẹ. Lehe mí dopẹ́ sọ dọ Jehovah ko dó aliho hia mí to ojlẹ awusinyẹn tọn enẹ whenu!

Azọ́ndenamẹ Yọyọ Lẹ

Dile Christine vọ́ huhlọn gọ̀ mọyi, mí wà sinsẹ̀nzọn taidi gbehosọnalitọ bosọ tindo ayajẹ alọgigọna mẹsusu to Long Beach nado lẹzun sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ tọn. To 1982 mí yin bibiọ nado wazọ́n lẹdo tọn to États-Unis. Mí nọ dopẹna Jehovah egbesọegbesọ na yíyí mí zan whladopo dogọ to azọ́n tomẹyiyi tọn mẹ—yèdọ lizọnyizọn wunmẹ de he mí yiwanna. Mí wà sinsẹ̀nzọn to Californie podọ to enẹgodo to Nouvelle-Angleterre, to fie lẹdo lọ bẹ agun he nọ do ogbè Portugal tọn delẹ hẹn te. E sọ bẹ Bermude hẹn to godo mẹ ga.

To owhe ẹnẹ awumiọnnamẹ tọn godo, mí mọ azọ́ndenamẹ devo yí. Mí yin oylọ basina nado sẹ̀n taidi gbehosọnalitọ titengbe to fidepope he mí jlo. Dile etlẹ yindọ homẹ mítọn ma hùn nado jo azọ́n tomẹyiyi tọn do, mí magbe nado zindonukọn to azọ́ndenamẹ yọyọ mítọn mẹ. Ṣigba to fitẹ? To azọ́n tomẹyiyi tọn mẹ, yẹn ko doayi e go dọ agun Portugal-gbè tọn he tin to New Bedford, Massachusetts, tindo nuhudo alọgọ tọn—enẹwutu mí pànta New Bedford.

To whenuena mí jẹ finẹ, agun lọ basi hùnwhẹ kuavọdonamẹ tọn daho de na mí. Lehe enẹ dohia dọ yé tindo nuhudo mítọn do sọ! E whàn mí nado kùn dasin ayajẹ tọn. Asu po asi po jọja he tindo ovi pẹvi awe gbọn homẹdagbe dali kẹalọyi mí do owhé yetọn gbè kaka mí do mọ nọtẹn mídetiti tọn. Na nugbo tọn Jehovah dona azọ́ndenamẹ gbehosọnalitọ titengbe tọn ehe zẹ̀ nuhe mí donukun etọn go. Sọn 1986 mí ko gọalọna omẹ voovo 40 delẹ to tòpẹvi ehe mẹ nado lẹzun Kunnudetọ. Whẹndo gbigbọmẹ tọn mítọn wẹ yé yin. To yidogọ mẹ, yẹn ko tindo ayajẹ mimọ mẹmẹsunnu lẹdo lọ mẹ tọn atọ́n whẹ́n bo lẹzun lẹngbọhọtọ mẹtọnhopọntọ apó lọ tọn lẹ. E ko taidi sinsẹ̀nzọnwiwa to azọ́ndenamẹ mẹdehlan tọn sinsẹ́nnọ de mẹ nkọtọn.

Dile mí pọ́n godo hlan, mí jaya dọ mí ko sẹ̀n Jehovah sọn ovuwhenu gbọ́n bosọ yí nugbo lọ do basi aliho gbẹzan tọn mítọn. Nugbo wẹ dọ, yọnhowhe po madogán lẹ po ko to nuyiwado mí ji todin, ṣigba nukọnzinzindo to aliho Jehovah tọn ji gbẹsọ yin huhlọn po ayajẹ mítọn po.

[Yẹdide to weda 26]

Whenuena mí ṣẹṣẹ wá Rio de Janeiro

[Yẹdide to weda 28]

Whẹndo gbigbọmẹ tọn mítọn—agun Portugal-gbè tọn to New Bedford, Massachusetts