Otàn gbẹzan tọn

Sinsẹ̀nzọnwiwa po Gbigbọ Mẹdetiti-Yido-Sanvọ́ Tọn de Po

DILE E YIN DIDỌ GBỌN DON RENDELL DALI

Onọ̀ ṣie kú to 1927 to whenuena yẹn yin owhe atọ́n mẹvi poun. Ṣogan, yise etọn yinuwado yẹn ji tlala. Nawẹ enẹ yọnbasi gbọn?

ONỌ̀ ṣie yin hagbẹ zohunhunnọ Ṣọṣi Angleterre tọn de to whenuena e wlealọ hẹ otọ́ ṣie, heyin awhànfuntọ de. Enẹ wá aimẹ jẹnukọnna Wẹkẹ Whàn I. Wẹkẹ Whàn I bẹjẹeji to 1914, bọ Mama sọ dọnnu hẹ sinsẹ̀ngán etọn na oplò etọn yiyizan taidi fie yè nọ yí omẹ lẹ do awhànfunfun mẹ te. Etẹwẹ yin gblọndo sinsẹ̀ngán lọ tọn? “Yì whégbè, bo masọ hanú do kanbiọ mọnkọtọn lẹ ji pọ́n blo!” Enẹ ma hẹn pekọwana Mama gba.

To 1917, to whenuena awhàn lọ to zoji taun, Mama yì pọ́n “Photo-Drame de la création.” Na e yin dududeji dọ emi ko mọ nugbo lọ wutu, e jo ṣọṣi etọn dó to afọdopolọji nado dogbẹ́ hẹ Biblu Plọntọ lẹ, dile Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ yin yinyọnẹn do to whenẹnu. E nọ kọnawudopọ hẹ agun Yeovil tọn, heyin tòpẹvi he sẹpọ gbetatò mítọn West Coker tọn hugan, to agbegbe Somerset Angleterre tọn mẹ.

To madẹnmẹ, Mama má yise yọyọ etọn hẹ nọviyọnnu etọn atọ̀n lẹ. Hagbẹ mẹhomẹ agun Yeovil tọn lẹ ko basi zẹẹmẹ na mi gando lehe onọ̀ ṣie po nọviyọnnu etọn Millie po nọ yí zohunhun do kùn kẹkẹ lẹdo aigba-denamẹ gbetatò mẹ tọn he gbloada taun yetọn do, bo nọ to owe Biblu tọn heyin Études des Écritures má pé. Ṣigba, e blawu dọ, azọ̀n pẹ́nwe tọn, he ma tindo pọngbọ to whenẹnu, glọn ẹn do akanma ji na osun 18 godo tọn gbẹzan etọn tọn lẹ.

Yíyí Mẹdetiti Do Sanvọ́

Nafẹ Millie, he nọ nọ̀ hẹ mí to ojlẹ lọ mẹ, penukundo Mama go to whenuena e to azọ̀njẹ bosọ penukundo yẹn po Joan, nọviyọnnu owhe ṣinawe-mẹvi ṣie po go. To whenuena Mama kú, Nafẹ Millie yigbe to afọdopolọji nado penukundo mí ovi lẹ go. Na homẹ Papa tọn hùn dọ azọngban lọ tọ́n sọn ewọ ji wutu, e yigbe to afọdopolọji dọ Nafẹ Millie ni to owhé mítọn gbè nọ̀ zọnmii.

Mí whẹ́n nado yiwanna nafẹ mítọn podọ homẹ mítọn hùn dọ e na nọ̀ mí dè. Ṣigba etẹwutu e basi nudide mọnkọtọn? To owhe susu godo, Nafẹ Millie dọna mí dọ emi yọnẹn dọ emi tindo azọngban de nado dó do dodonu he Mama ko doai lọ ji—enẹ wẹ nado plọn Joan po yẹn po nugbo Biblu tọn—yèdọ nude he e yọnẹn dọ otọ́ mítọn ma na wà gbede, na e ma tindo ojlo to sinsẹ̀n mẹ wutu.

To godo mẹ, mí sọ yọnẹn ga dọ Nafẹ Millie ko sọ basi nudide mẹdetiti tọn daho devo. E ma wlealọ na e nido sọgan penukundo mí go ganji. Mẹdetiti-yido-sanvọ́ nankọtọn die! Joan po yẹn po tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado dopẹna ẹn. Mí gbẹ́ nọ flin nuhe Nafẹ Millie plọn mí lẹpo po apajlẹ dagbe he e zedai lẹ po.

Ojlẹ Nudide Tọn De

Joan po yẹn po nọ yì wehọmẹ Ṣọṣi Angleterre tọn he tin to gbetatò lọ mẹ to fie Nafẹ Millie do nujikudo gligli etọn hia wehọmẹ-gán lọ te gando weplọnmẹ sinsẹ̀n tọn mítọn go. To whenuena ovi devo lẹ yì ṣọṣi mẹ, míwlẹ nọ yìwhé, podọ to whenuena sinsẹ̀ngán lọ wá wehọmẹ na nuplọnmẹ sinsẹ̀n tọn, mí nọ nọ̀ kada bo nọ yin nina wefọ lẹ nado plọn do tamẹ. Ehe hẹn mi lodo to godo mẹ, na wefọ ehelẹ gbọṣi ayiha ṣie mẹ gligli wutu.

Yẹn jo wehọmẹ dó to owhe 14-mẹvi mẹ bosọ plọnazọn na owhe ẹnẹ to azọ́nwhé he nọ basi fromage [oyìnnọ mimlin] to lẹdo lọ mẹ. Yẹn sọ plọn piano hihò, bọ húnhiho po wedudu po lẹzun ayidedai-yiwanna ṣie lẹ. Dile etlẹ yindọ nugbo Biblu tọn ko doadọ̀do to ahun ṣie mẹ, e ma ko yinuwado yẹn ji gba. Enẹgodo to gbèdopo to mars 1940, Kunnudetọ mẹhomẹ de ylọ mi nado hodo e yì plidopọ de to Swindon, he dẹn na nudi kilomẹtlu 110 delẹ. Albert D. Schroeder, heyin azinponọ na Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to Angleterre, wẹ dọ togunmẹho lọ. Plidopọ enẹ wẹ hẹn diọdo wá gbẹzan ṣie mẹ.

Wẹkẹ Whàn II to zoji. Yẹn dona to gbẹzan ṣie yizan na nuhe pọnte hugan de. Yẹn de nado lẹkọyi Plitẹnhọ Ahọluduta tọn Yeovil tọn mẹ. To opli tintan he yẹn yì ji wẹ kunnudide tòhomẹ-liho ji tọn yin hinhẹn wá aimẹ te. Mahopọnna oyọnẹn vude ṣie, yẹn ze dee jo nado tindo mahẹ to nuwiwa ehe mẹ. E paṣa susu mẹhe ylọ yede dọ họntọn ṣie lẹ, bọ yé nọ ṣàn mi ko eyin yé mọ mi!

Yẹn yin bibaptizi to tòdaho Bristol tọn mẹ to juin 1940. To osun dopo gblamẹ, yẹn ze yinkọ dai taidi gbehosọnalitọ whepoponu tọn. Lehe homẹ ṣie hùn sọ, to whenuena nọviyọnnu ṣie basi yẹhiadonu klandowiwe etọn tọn gbọn baptẹm osin mẹ tọn dali to madẹnmẹ!

Gbehosọnalitọ Bibasi to Ojlẹ Awhàn Tọn Mẹ

To owhe dopo godo he awhàn lọ bẹjẹeji, yẹn mọ wema yí he ylọ mi nado lẹzun awhànfuntọ. Na yẹn ko ze yinkọ dai to Yeovil ma nado tindo mahẹ to awhànfunfun mẹ na whẹho ayihadawhẹnamẹnu tọn wutu, yẹn dona sọawuhia to whẹdọtẹn de to Bristol. Yẹn ko kọnawudopọ hẹ John Wynn nado basi gbehosọnalitọ to Cinderford, Gloucestershire, podọ to godo mẹ to Haverfordwest po Carmarthen po, to Pays de Galles.a Enẹgodo, to whẹdatẹn Carmarthen tọn de mẹ, yẹn yin whẹgbledo nado sẹngàn na osun atọ̀n to ganpa Swansea tọn mẹ, bo nasọ sú £25—heyin akuẹ susu taun to ojlẹ enẹlẹ mẹ. Enẹgodo, yẹn yin didọna nado sẹngàn na osun atọ̀n devo na yẹn ma sú akuẹ lọ wutu.

To hokansemẹ atọ̀ntọ whenu, yé kanse mi dọ: “Be hiẹ ma yọnẹn dọ Biblu dọ, ‘Mì yí nuhe yin Sesali tọn lẹ hlan Sesali?’ ” Yẹn yigbe dọ “Mọwẹ, yẹn yọ́n enẹ ganji, ṣigba yẹn na jlo nado dọ pipotọ wefọ enẹ tọn dọ: ‘podọ nuhe sọ yin Jiwheyẹwhe tọn lẹ hlan Jiwheyẹwhe.’ Nuhe yẹn to wiwà lọ niyẹn.” (Matiu 22:21) To osẹ kleun delẹ godo, yẹn mọ wekanhlanmẹ de yí he dọna mi dọ yẹn vò sọn azọ́n awhànfunfun tọn lẹ mẹ.

To bẹjẹeji 1945 tọn, yẹn yin yiylọ nado kọnawudopọ hẹ whẹndo Bẹtẹli Londres tọn. To avivọ-whenu he bọdego, Nathan H. Knorr, he to nukọntọ yin to tito bibasi na azọ́n yẹwhehodidọ tọn lẹdo aihọn pé, gọna wekantọ etọn Milton G. Henschel, dla Londres pọ́n. Mẹmẹsunnu jọja ṣinatọ̀n ze yinkọ dai to Angleterre na klasi ṣinatọ̀ntọ Wehọmẹ Biblu Pinplọn Watchtower Giliadi tọn na azọ́nplọnmẹ mẹdehlan tọn, bọ yẹn sọ tin to yé mẹ.

Azọ́ndenamẹ Mẹdehlan Tọn Lẹ

To 23 mai 1946, mí súnhún sọn huto pẹvi Cornish tọn to Fowey to bato Mẹdekannujẹ awhàn whenu tọn de mẹ. Ogán huto lọ tọn, Capitaine Collins yin Kunnudetọ Jehovah tọn de, bọ e sọ kún opẹ̀n de dile bato lọ sún. To jọwamọ-liho, mímẹpo wẹ jẹflumẹ dile mí ma sọ mọ huto Angleterre tọn hlan ba. Ohù Atlantique tọn enẹ didasa ma bọawu gba, ṣigba mí jẹ États-Unis to jijọho mẹ to azán 13 godo.

Plidopọ akọjọpli tọn azán ṣinatọ̀n tọn heyin Akọta Ayajẹnọ lẹ tọn yìyì to Cleveland, Ohio, sọn 4-11 août 1946, yin numimọ ayidego tọn de. Gbẹtọ 80 000 wẹ wá, gọna afọzedaitọ 302 sọn otò 32 mẹ. Linlinnamẹwe Réveillez-vous!b yin didetọn to tintan whenu to plidopọ enẹ ji, bọ owe “Que Dieu soit reconnu pour vrai!” yin didetọn na gbẹtọgun homẹhunnọ lọ.

Mí mọ gbedewema yí sọn Giliadi to 1947, bọ Bill Copson po yẹn po yin azọ́ndena yì Egipti. Ṣigba whẹpo mí nido yì, yẹn mọ azọ́nplọnmẹ wekantẹn tọn dagbe delẹ yí sọn Richard Abrahamson dè to Bẹtẹli Brooklyn tọn. Mí jẹte to Alexandrie, bọ yẹn sọ jẹakọ hẹ aliho gbẹzan omẹ lọ lẹ tọn to madẹnmẹ. Ṣigba, Alabiki pinplọn yin avùnnukundiọsọmẹnu de, bọ yẹn dona nọ yí kalti kunnudide tọn zan to ogbè ẹnẹ mẹ.

Bill Copson nọ̀ finẹ na owhe ṣinawe, ṣigba yẹn dona tọ́nsọn otò lọ mẹ to owhe dopo godo na yẹn ma penugo nado diọ wema tomẹninọ tọn (visa) ṣie jẹ yọyọ wutu. Yẹn nọ pọ́n owhe sinsẹ̀nzọn mẹdehlan tọn enẹ hlan taidi dehe yin sinsẹ́nnọ hugan to gbẹzan ṣie mẹ. Yẹn penugo nado deanana plọnmẹ Biblu whégbè tọn 20 to osẹ dopodopo mẹ, podọ delẹ to mẹhe plọn nugbo lọ to whenẹnu lẹ mẹ gbẹ́ to Jehovah pà po zohunhun po todin. Sọn Egipti, yẹn yin didohlan Kiplu.

Kiplu Podọ Islaeli

Yẹn jẹ ogbè yọyọ de plọn ji, enẹ wẹ Glẹkigbe, nado jẹakọ hẹ akọgbè lẹdo lọ tọn. To ojlẹ vude godo, to whenuena Anthony Sideris yin didọna nado sẹtẹn yì Grèce godo, yẹn yin dide nado penukundo azọ́n lọ go to Kiplu. Alahọ Kiplu tọn sọ nọ penukundo Islaeli go to ojlẹ enẹ mẹ. To pọmẹ hẹ mẹmẹsunnu devo lẹ, yẹn tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado nọ dla Kunnudetọ vude he tin to finẹ lẹ pọ́n sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ.

To Islaeli yìyì tintan ṣie whenu, mí basi plidopọ pẹvi de to núdùdù satẹn de to Haifa, gbẹtọ 50 kavi 60 nkọtọn wẹ wá. To akọta lẹ kinklandovo mẹ, mí ze tito-to-whinnu plidopọ lọ tọn donukọnnamẹ to ogbè voovo ṣidopo mẹ! To ojlẹ devo mẹ, yẹn penugo nado dó yẹdide-to-kanji he Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ wleawuna de hia to Jelusalẹm, podọ yẹn sọ dọ togunmẹho de he linlinwema Glẹnsigbe tọn na linlin dagbe lẹ gandego.

Nudi Kunnudetọ 100 wẹ tin to Kiplu to ojlẹ enẹ mẹ, podọ yé dona hoavùn sinsinyẹn na yise yetọn. Gbẹtọgun bẹwlunọ he yẹwhenọ Ṣọṣi Orthodoxe Glẹki tọn lẹ deanana doalọtena plidopọ mítọn lẹ, podọ numimọ yọyọ de wẹ e yin na yẹn nado yin zannu dlan do to whenuena yẹn to kunnude to gbetatò lẹ mẹ. Yẹn dona plọn lehe yè nọ họnbẹ to niyaniya mẹ do! To nukundiọsọmẹ ylankan ehe lẹpo nukọn, e hẹn yise lodo nado mọdọ mẹdehlan dogọ lẹ yin azọ́ndena wá lopo lọ ji. Dennis po Mavis Matthews po to pọmẹ hẹ Joan Hulley po Beryl Heywood po kọnawudopọ hẹ mi to Famagouste, to whenuena Tom po Mary Goulden po gọna Nina Constanti, heyin Kiplu-nu heyin jiji to Londres de, yì Limassol. To ojlẹ dopolọ mẹ, Bill Copson lọsu yin tẹnsẹna yì Kiplu, bọ Bert po Beryl Vaisey po kọnawudopọ hẹ ẹ to godo mẹ.

Adadidiọ Sọgbe hẹ Ninọmẹ He to Didiọ Lẹ

Yẹn bẹ awutu to vivọnu 1957 tọn, bo ma sọgan zindonukọn to azọ́ndenamẹ mẹdehlan tọn mẹ ba. E blawu dọ nado sọgan gọjẹ gángán yẹn dona lẹkọyi Angleterre, fie yẹn basi gbehosọnalitọ te kakajẹ 1960. Nọviyọnnu ṣie po asu etọn po gbọn homẹdagbe dali yí mi do whégbè, ṣigba ninọmẹ lẹ ko diọ. Ninọmẹ lẹ to sinsinyẹn dogọ na Joan. Gbọnvona nukunpipedo asu etọn po viyọnnu pẹvi etọn po go, e ko gbọn owanyi dali penukundo otọ́ mítọn po Nafẹ Millie po, he ko poyọnho bosọ to awutu jẹ todin lẹ go na owhe 17 he yẹn ma tin to finẹ lẹ. Nuhudo tin nado hodo apajlẹ mẹdetiti-yido-sanvọ́ nafẹ ṣie tọn, enẹwutu yẹn gbọṣi nọviyọnnu ṣie dè kakajẹ whenuena nafẹ ṣie po otọ́ ṣie po kú godo.

E na ko bọawu hugan nado gbọṣi Angleterre, ṣigba to gbọjẹyíyí ojlẹ gli tọn de godo, yẹn mọdọ yẹn dona lẹkọyi azọ́ndenamẹ ṣie mẹ. Be titobasinanu Jehovah tọn ma ko zan akuẹ susu nado plọnazọn mi? Enẹwutu to 1972, yẹn sú hunkuẹ na dee bo lẹkọyi Kiplu nado basi gbehosọnalitọ to finẹ.

Nathan H. Knorr wá nado basi tito na plidopọ de he na yin bibasi to owhe he na bọdego mẹ. To whenuena e yọnẹn dọ yẹn ko lẹkọ, e biọ dọ yẹn ni yin pipà taidi nugopọntọ tomẹyitọ na lopo lọ blebu. Yẹn wà ehe na owhe ẹnẹ. Ṣigba, azọ́ndenamẹ budonamẹ tọn de wẹ e yin na e nọ biọ Glẹkigbe didó to whepoponu wutu.

Ojlẹ Nuhahun Tọn De

Yẹn nọ̀ owhé dopolọ gbè hẹ Paul Andreou, heyin Kunnudetọ Kiplu tọn he nọ dó Glẹkigbe de to gbetatò Karakoumi tọn mẹ, to whèzẹtẹn Kerýnia tọn to agewaji huto Kiplu tọn. Wekantẹn alahọ Kiplu tọn tin to Nicosie, to hùwaji Osó Kerýnia tọn. To bẹjẹeji juillet 1974 tọn, yẹn tin to Nicosie to whenuena huhlọn yído hò gandudu yí sọn Togán Makarios si jọ, bọ yẹn sọ mọ bọ họ̀nmẹ etọn to miyọ́n ji. To whenuena ninọmẹ lẹ pọnte nado basi gbejizọnlin, yẹn yawu lẹkọyi Kerýnia, to fie mí to awuwlena plidopọ lẹdo tọn de te. To azán awe godo yẹn se bọmbu tintan heyin dindlan do huto lọ, bọ agahun awhàn tọn lẹ gọ́ agahomẹ bo to awhànfuntọ mẹgbeyantọ lẹ bẹ wá sọn Turquie.

Taidi tovi Angleterre tọn de, awhànfuntọ Turquie tọn lẹ plan mi jẹ dogbó Nicosie tọn ji, to fie azọ́nwatọ Plidopọ Akọta lẹ tọn he ko dọho hẹ alahọ lọ lẹ kanhose mi te. Enẹgodo yẹn pannukọn azọngban sinsinyẹn zọnlinzinzin gbọ̀n okàn alokan po lẹtliki tọn he tin to aigba lẹ po gblamẹ nado jẹ owhé he mẹ gbẹtọ lẹ ko họnyi sọn he tin to adà awetọ ji lẹ mẹ. Lehe homẹ ṣie hùn sọ dọ yé ma sọgan doalọtena hodọdopọ ṣie hẹ Jehovah Jiwheyẹwhe! Odẹ̀ ṣie lẹ hẹn mi dote gbọn dopo to numimọ ylankan hugan gbẹzan ṣie tọn lẹ mẹ.

Yẹn ko hẹn nutindo ṣie lẹpo bu, ṣigba homẹ ṣie hùn dọ yẹn mọ hihọ́ to wekantẹn alahọ tọn mẹ. Ṣigba, ninọmẹ lọ ma dẹn-to-aimẹ gba. To azán kleun delẹ gblamẹ, awhànfuntọ mẹgbeyantọ lẹ ko yí madatọ̀n lopo lọ tọn. Mí dona họ̀n sọn Bẹtẹli bo sẹtẹn yì Limassol. Homẹ ṣie hùn dọ yẹn penugo nado wazọ́n to finẹ hẹ wedegbẹ́ de heyin awuwlena nado penukundo mẹmẹsunnu 300 he go hunyanhunyan lọ gando, he suhugan yetọn hẹn owhé yetọn bu lẹ go.

Azọ́ndenamẹ lẹ Didiọ Dogọ

To janvier 1981, Hagbẹ Anademẹtọ biọ dọ ma sẹtẹn yì Grèce nado kọnawudopọ hẹ whẹndo Bẹtẹli tọn he tin to Atẹni, ṣigba to vivọnu owhe lọ tọn, yẹn lẹkọ wá Kiplu bosọ yin dide taidi azinponọ Wedegbẹ́ Alahọ tọn. Andreas Kontoyiorgis po asi etọn Maro po, heyin tovi Kiplu tọn de he ko yin didohlan sọn Londres sọawuhia nado ‘yin alọgọ mẹhẹnlodo tọn de’ na mi.—Kọlọsinu lẹ 4:11.

To vivọnu dlapọn pọ̀nla tọn he Theodore Jaracz basi to 1984 whenu, yẹn mọ wekanhlanmẹ de yí sọn Hagbẹ Anademẹtọ dè he dọ poun dọ: “Mí na jlo dọ hiẹ ni hodo Mẹmẹsunnu Jaracz yì Grèce to whenuena e fó dlapọn etọn.” Whẹwhinwhẹ́n depope mayin nina, ṣigba wekanhlanmẹ Hagbẹ Anademẹtọ tọn devo yin hihia hlan Wedegbẹ́ Alahọ tọn to whenuena mí jẹ finẹ, he de mi taidi azinponọ Wedegbẹ́ Alahọ tọn na otò enẹ.

Grèce to nukọnpan gbigbà jẹgbonu atẹṣiṣi tọn to ojlẹ enẹ mẹ. Whẹsadokọnamẹ dọ mí nọ diọ sinsẹ̀n namẹ to aliho he ma sọgbe mẹ susu wẹ tin ga. Egbesọegbesọ wẹ yé nọ to omẹ Jehovah tọn lẹ wle bo to yé hẹn yì whẹdatẹn lẹ. Lẹblanulọkẹyi nankọtọn die nado yọ́n mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu po susu he hẹn tenọgli go to whlepọn glọ lẹ! Whẹho yetọn delẹ yin sisè to Whẹdatẹn Jlọjẹ Gbẹtọvi Europe tọn lẹ tọn nukọn to godo mẹ, bọ yé sọ tindo kọdetọn jiawu he ko tindo nugandomẹgo dagbe do azọ́n yẹwhehodidọ tọn ji to Grèce.c

Yẹn penugo nado yì plidopọ agbegbe ayidego tọn lẹ to Atẹni, Tẹsalonika, podọ to lodo Rhodes po Klete tọn lẹ po ji dile yẹn to devizọnwa to Grèce. Yé yin owhe ẹnẹ ayajẹ tọn, he de sinsẹ́n tọ́n lẹ, ṣigba diọdo devo sọ to tenọpọn mi—yèdọ kọlilẹ yì Kiplu to 1988.

Kiplu Podọ Kọlilẹwa Grèce

To owhe he yẹn ma do tin to Kiplu lẹ whenu, mẹmẹsunnu lọ lẹ ko gbá owhé yọyọ alahọ tọn devo do Nissou, he dẹn na kilomẹtlu vude do Nicosie. Mẹmẹsunnu Carey Barber sọn tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to Brooklyn wẹ na hodidọ klandowiwe tọn. Ninọmẹ lẹ ko pọnte taun todin to lopo lọ ji, podọ homẹ ṣie hùn nado lẹkọwa—ṣigba ninọmẹ lẹ nasọ diọ to madẹnmẹ.

Hagbẹ Anademẹtọ ko kẹalọyi tito lẹ dọ Bẹtẹli yọyọ de ni yin gbigbá do Grèce, he tin to kilomẹtlu vude to agewaji Atẹni tọn. Na yẹn sọgan dó Glẹnsigbe po Glẹkigbe po wutu, yẹn yin oylọ basina lẹkọ to 1990 nado wazọ́n to ohọ̀ yọyọ lọ gbigbá tẹnmẹ taidi gbesetọ na whẹndo devizọnwatọ he wá sọn otò voovo mẹ he to azọ́nwa to finẹ lẹ tọn. Yẹn gbẹsọ flin ayajẹ tintin to otẹn lọ mẹ to ogàn ṣidopo mẹ to afọnnu alúnlùn tọn lẹ mẹ, nado dokuavọna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu po Grèce tọn kanweko susu he ko ze yede jo nado wazọ́n to pọmẹ hẹ whẹndo lọ lẹ! Yẹn na nọ flin ayajẹ po zohunhun yetọn po kakadoi.

Yẹwhenọ Orthodoxe Glẹki tọn lẹ po godonọnamẹtọ yetọn lẹ po tẹnpọn nado wá azọ́nwatẹn lọ bo doalọtena azọ́n mítọn, ṣigba Jehovah se odẹ̀ mítọn, bo basi hihọ́na mí. Yẹn nọ̀ azọ́nwatẹn lọ kakajẹ klandowiwe owhé yọyọ Bẹtẹli lọ tọn whenu to 13 avril 1991.

Alọgigọna Nọviyọnnu Vivẹ́ Ṣie

Yẹn lẹkọyi Angleterre na gbọjẹ to owhe he bọdego mẹ, bo nọ̀ nọviyọnnu ṣie po asu etọn po dè. E blawu dọ yọ́nwhẹn ṣie jẹ ahunzọ̀n whla awe bosọ kú to finẹ ninọ ṣie whenu. Joan ko gọalọna mi taun to sinsẹ̀nzọn mẹdehlan tọn ṣie whenu. Diblayin osẹ lẹpo mẹ wẹ e nọ kanwehlan mi bo nọ na mi tuli. Dona nankọ die enẹ yin na mẹdehlan depope! Todin e yin asuṣiọsi de, he ma tin to gángán bosọ tindo nuhudo alọgọ tọn. Etẹwẹ yẹn dona wà?

Viyọnnu Joan tọn, Thelma po asu etọn po ko to nukunpedo asuṣiọsi nugbonọ devo heyin hẹnnumẹ mítọn he to azọ̀n jẹmagbọ de jẹ go to agun yetọn mẹ. Enẹwutu to dẹ̀hiho susu godo, yẹn basi dide nado nọ̀ finẹ bo penukundo Joan go. Adadidiọ lọ ma bọawu gba, ṣigba yẹn penugo nado wadevizọn taidi mẹho de to Pen Mill, heyin dopo to agun awe he tin to Yeovil lẹ mẹ.

Mẹmẹsunnu he yẹn ko wadevizọn hẹ to tògodo lẹ nọ dọho hẹ mi to alokan ji podọ gbọn wekanhlanmẹ lẹ dali gbọzangbọzan, podọ yẹn yọ́n pinpẹn enẹ tọn taun. Yẹn yọnẹn dọ mẹmẹsunnu lẹ na dó tike agahun tọn hlan mi to niyaniya mẹ eyin yẹn do ojlo hia gbede nado lẹkọyi Grèce kavi Kiplu. Ṣigba yẹn yin owhe 80-mẹvi todin, podọ nukun ṣie ma mọnu ganji ba bọ agbasalilo ṣie ko depò. E nọ hẹnmẹ gbọjọ dọ yè masọ tindo huhlọn taidi dai tọn, ṣigba owhe sinsẹ̀nzọn Bẹtẹli tọn ṣie lẹ gọalọna mi nado wleawuna walọ delẹ he yọn-na-yizan na mi to egbehe. Di apajlẹ, yẹn nọ hia wefọ egbesọegbesọ tọn jẹnukọnna núdùdù afọnnu tọn ṣie. Yẹn sọ plọn nado nọ jẹakọ hẹ gbẹtọ lẹ podọ nado yiwanna yé—heyin onú titengbe de nado tindo kọdetọn dagbe to sinsẹ̀nzọn mẹdehlan tọn mẹ.

Dile yẹn pọ́n godo hlan owhe hugan 60 he yẹn yizan to Jehovah pipà mẹ, yẹn yọnẹn dọ lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn wẹ yin hihọ́ klohugan lọ bosọ nọ wleawuna wepinplọn he yọnhugan lọ. Yẹn sọgan vọ́ hogbe Davidi tọn lẹ dọ po ahun ṣie lẹpo po hlan Jehovah dọmọ: “Hiẹ wẹ yin atọ̀họ̀ he yiaga podọ fibẹtado ṣie to azán tukla ṣie tọn gbè.”—Psalm 59:16.

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Yẹdide otò tọn to weda 24]

GRÈCE

Atẹni

KIPLU

Famagouste

Limassol

Kerýnia

Nicosie

[Yẹdide to weda 21]

Mama to 1915

[Yẹdide to weda 22]

To họta Bẹtẹli Brooklyn tọn, to 1946, yẹn (ẹnẹtọ sọn adusimẹ) po mẹmẹsunnu devo lẹ po sọn klasi ṣinatọ̀ntọ Giliadi tọn

[Yẹdide to weda 23]

Hẹ Nafẹ Millie to kọlilẹ wá Angleterre ṣie tintan godo