Otàn Gbẹzan Tọn

Devizọnwiwa po Ayajẹ po Mahopọnna Oblọ Agbasago Tọn Ṣie Lẹ

DILE E YIN DIDỌ GBỌN VARNAVAS SPETSIOTIS DALI

To 1990, to owhe 68-mẹvi yinyin mẹ, yẹn bẹ awukuzọ̀n. Ṣogan, na nudi owhe 15 todin, yẹn to devizọnwa po ayajẹ po taidi lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn de to lopo Chypre tọn ji. Etẹwẹ na mi huhlọn nado zindonukọn to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ po zohunhun po mahopọnna oblọ agbasago tọn ṣie lẹ?

YẸN yin jiji to 11 octobre 1922 to whẹndo he bẹ ovi ṣinẹnẹ hẹn de mẹ—sunnu ẹnẹ, yọnnu atọ́n. Mí nọ nọ̀ gbétatò Xylophagou tọn mẹ, to Chypre. Dile etlẹ yindọ mẹjitọ ṣie lẹ yin adọkunnọ jẹ obá de mẹ, pinpọn whẹndo daho mọnkọtọn go whẹ́n biọ dọ yé ni nọ wazọ́n sinsinyẹn to glemẹ.

Otọ́ ṣie, Antonis nọ plọnnu bosọ nọ dín tlintlindo taun. Ojlẹ vude to whenuena yẹn yin jiji godo, dile Papa basi dlapọn yì mẹplọntọ gbétatò lọ tọn dè, e doayi alọnuwe pẹvi de go he hosọ etọn yin la Tribune du Peuple, he yin zinzinjẹgbonu gbọn Biblu plọntọ lẹ dali (dile Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ yin yiylọdọ to whenẹnu). E jẹ hihia ẹ ji, podọ to madẹnmẹ nudọnamẹ he alọnuwe lọ bẹhẹn lẹ dọ̀n ayidonugo etọn pete. Taidi kọdetọn de, Papa po họntọn etọn dopo he nọ yin Andreas Christou po tin to omẹ tintan he kọnawudopọ hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to lopo lọ ji lẹ mẹ.

Jideji Mahopọnna Nukundiọsọmẹ

To nukọn mẹ, yé omẹ awe lẹ mọ owe sinai do Biblu ji susu dogọ yí sọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ si. To madẹnmẹ, Papa po Andreas po yin whinwhàn nado má nugbo Biblu tọn he plọn yé te lẹ hẹ kọmẹnu yetọn lẹ to gbétatò lọ mẹ. Azọ́n yẹwhehodidọ tọn yetọn fọ́n nukundiọsọmẹ sinsinyẹn dote sọn sinsẹ̀ngán Ṣọṣi Orthodoxe Grèce tọn lẹ po mẹdevo lẹ po dè he lẹndọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to nuyiwadomẹji ylankan tindo do gbẹtọ lẹ ji.

Susu to mẹhe nọ nọ̀ gbétatò lọ mẹ lẹ nọ na sisi Biblu plọnmẹtọ awe ehelẹ. Otọ́ ṣie yin yinyọnẹn ganji na homẹdagbe po alọtútlú etọn po. E nọ saba gọalọna whẹndo he yin wamọnọ lẹ. To whedelẹnu, e nọ tọ́nsọn whégbè dẹẹdẹ to zánhomẹ bo nọ ze likun kavi blẹdi do ohọ̀n whẹndo agbátọnọ lẹ tọn ji. Walọyizan mẹde-yido-sanvọ́ Klistiani tọn mọnkọtọn hẹn owẹ̀n lizọnyizọnwatọ awe ehelẹ tọn fọnjlodotenamẹ dogọ.—Matiu 5:16.

Kọdetọn lọ wẹ yindọ nudi gbẹtọ wiawe do ojlo hia to owẹ̀n Biblu tọn mẹ. Dile nukunnumọjẹnumẹ yetọn gando nugbo lọ go to jijideji, yé wá mọ nuhudo lọ nado nọ pli to owhé voovo lẹ gbè nado plọn Biblu to pọmẹ taidi pipli de. To nudi 1934, Nikos Matheakis, lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn de sọn Grèce, wá Chypre bo dla pipli Xylophagou tọn lọ pọ́n. Gbọn homẹfa po gbemima po dali, Mẹmẹsunnu Matheakis gọalọ nado hẹn pipli lọ tin to titoji bosọ gọalọna yé nado mọnukunnujẹ Owe-wiwe mẹ ganji dogọ. Pipli ehe wá lẹzun agun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn tintan to Chypre.

Dile azọ́n Klistiani tọn lọ to nukọnyi bọ mẹsusu kẹalọyi nugbo Biblu tọn, mẹmẹsunnu lẹ mọ dọ yé tindo nuhudo nọtẹn tangan de tọn fie yé na nọ pli te to whepoponu. Nọvisunnu ṣie mẹho, George po asi etọn Eleni po ze ohọ̀ he yé to yiyizan to whenẹnu taidi agbànhọ de jo. Nọtẹn ehe, he tin to owhé yetọn pá, yin vivọjlado bo yin didiọzun plitẹnhọ dagbe de. Gbọnmọ dali, mẹmẹsunnu lẹ tindo Plitẹnhọ Ahọluduta tọn yetọn tintan to lopo lọ ji. Lehe yé dopẹ́ do sọ! Podọ nuyizan nankọtọn die ehe sọawuhia nado yin he hẹn jideji susu dogọ wá!

Hinhẹn Nugbo Zun Ṣie

To 1938, to owhe 16-mẹvi yinyin mẹ, yẹn basi dide nado plọn azọ́n whlẹpipa tọn. Enẹwutu, Papa do mi hlan tatọ-tònọ Chypre tọn, Nicosie mẹ. Po zinzin daho po, e basi tito na mi nado nọ̀ Nikos Matheakis dè. Mẹsusu to lopo lọ ji gbẹ́ nọ flin mẹmẹsunnu nugbonọ ehe na zohunhun po johẹmẹ etọn po. Zohunhun etọn he bọawu mimọ po adọgbigbo daho etọn po yin jẹhẹnu lẹ he Klistiani lẹpo tindo nuhudo etọn to Chypre to ojlẹ bẹjẹeji tọn enẹlẹ gblamẹ.

Mẹmẹsunnu Matheakis gọalọna mi tlala nado doadọ̀do to oyọnẹn Biblu tọn mẹ podọ nado yinukọn to gbigbọ-liho. To whenuena yẹn tin to apá etọn, n’nọ yì opli he nọ yin bibasi to owhé etọn gbè lẹpo. Tintan niyẹn bọ yẹn doayi e go dọ owanyi ṣie na Jehovah to jijideji. N’magbe nado wleawuna haṣinṣan pẹkipẹki hẹ Jiwheyẹwhe. To osun vude godo, n’kanse mẹmẹsunnu Matheakis eyin n’sọgan kọnawudopọ hẹ ẹ to sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn mẹ. Owhe 1939 mẹ wẹ ehe jọ te.

To ojlẹ kleun de godo, n’lẹkọyi whé nado yì dla whẹndo ṣie pọ́n. Whenu vude yiyizan hẹ otọ́ ṣie hẹn mi kudeji dogọ dọ yẹn ko mọ nugbo lọ po lẹndai ogbẹ̀ tọn po. To septembre 1939, Wẹkẹ-Whàn II gbajẹgbonu. Susu sunnu jọja he to ohá dopolọ ji hẹ mi lẹ tọn ze yedelẹ jo nado yì funawhàn, ṣigba to anademẹ Biblu tọn hihodo mẹ, yẹn basi dide nado nọ̀ kada. (Isaia 2:4; Johanu 15:19) To owhe enẹ dopolọ mẹ, n’klan dee do wiwe hlan Jehovah bo yí baptẹm to 1940. Whla tintan niyẹn to gbẹzan ṣie mẹ bọ yẹn mọ dọ n’vò sọn obu gbẹtọ tọn si!

To 1948, n’wlealọ hẹ Efprepia. Mí yin didona po ovi ẹnẹ po. To madẹnmẹ, mí mọ dọ mí dona wazọ́n sinsinyẹn nado pọ́n yé go whẹ́n “to hihò po hokọnamẹ [Jehovah] tọn po mẹ.” (Efesunu lẹ 6:4) Yanwle odẹ̀ po vivẹnudido mítọn lẹ po tọn wẹ nado dó owanyi sisosiso na Jehovah gọna sisi nina osẹ́n po nunọwhinnusẹ́n etọn lẹ po do ahun ovi mítọn lẹ tọn mẹ.

Nuhahun Agbasalilo Tọn lẹ Hẹn Avùnnukundiọsọmẹ Wá

To 1964, to owhe 42-mẹvi yinyin mẹ, yẹn jẹ ayidego ji dọ alọ po afọ ṣie adusi tọn po masọ nọ sè vivẹ́ ba. Vudevude, ehe bẹpla amiyọnwhé lọsu ga. Dodinnanu lẹ wá dohia dọ yẹn to azọ̀n madogán agbasakàn lẹ tọn (atrophie musculaire) jẹ, yèdọ azọ̀n jẹmagbọ de he nọ dekọtọn do awuku mẹ pete to godo mẹ. N’jẹflumẹ taun to whenuena n’sè owẹ̀n ylankan ehe. E taidi dọ ninọmẹ lọ lẹpo wá ji e po awuyiya po to ajijimẹ wẹ nkọtọn! N’tlọ́ biọ numọtolanmẹ adi po homẹgble po tọn lẹ mẹ, bo nọ lẹnnupọn dọ: ‘Naegbọn ehe na do jọ do go e? Etẹ n’ka wà bo do jẹna yasanamẹ mọnkọtọn?’ Ṣigba, to nukọn mẹ, n’penugo nado duto flumẹjijẹ tintan whenu tọn lọ ji. Enẹgodo numọtolanmẹ ayimajai po jide-matindo po tọn lẹ dotukla mi. Kanbiọ susu nọ fọndote gbọzangbọzan to ayiha ṣie mẹ. Be n’na wá kúsẹ́ pete bo dona nọ ganjẹ mẹdevo lẹ go to nulẹpo mẹ wẹ ya? Nawẹ n’na pehẹ enẹ gbọn? Be yẹn na penugo nado penukundo whẹndo ṣie, yèdọ asi ṣie po ovi mítọn ẹnẹ lẹ po go ya? Na nugbo tọn, linlẹn mọnkọtọn lẹ doyana mi tlala.

To ojlẹ awusinyẹn tọn ehe mẹ to gbẹzan ṣie mẹ, n’mọ nuhudo lọ hugan gbede pọ́n tọn nado lẹhlan Jehovah dè to odẹ̀ mẹ podọ nado nọ dọ ahunmẹdunamẹnu gọna ayimajai ṣie lẹpo na ẹn po ahundopo po. N’nọ hodẹ̀ po avi po to okle po ozán po. To ojlẹ vude godo, n’mọ homẹmiọn yí. Hogbe awumiọnnamẹ tọn he tin to Filippinu lẹ 4:6, 7 mẹ lẹ sọawuhia nado yin nugbo to whẹho ṣie mẹ dọmọ: “Mì jẹtukla nudepope tọn blo; ṣigba to odẹ̀ mẹ to ovẹ̀ mẹ po pẹdido po mẹ, mì nọ yí kanbiọ mìtọn hia Jiwheyẹwhe to onú popo mẹ. Jijọho Jiwheyẹwhe tọn he hú nuyọnẹn lẹpo na whlá ayiha mìtọn po linlẹn mìtọn lẹ po [to] Klisti Jesu mẹ.”

Pipehẹ Awukuzọ̀n

Ninọmẹ ṣie fọ́n bo to yinylan deji. N’wá mọ dọ n’dona yawu diọada sọgbe hẹ ninọmẹ yọyọ ṣie lẹ. Na yẹn masọ sọgan wazọ́n taidi whlẹpatọ ba wutu, n’basi dide nado dín agbasazọ́n de he ma biọ huhlọn sọmọ he sọgbe hẹ ninọmẹ agbasa ṣie tọn bosọ sọgan hẹn mi penugo nado penukundo whẹndo ṣie go. To tintan whenu, n’nọ sà glase-vivi lẹ to agbànbẹhun pẹvi de mẹ. N’wà ehe na nudi owhe ṣidopo kakajẹ whenue azọ̀n ṣie glọn mi do kẹkẹ sẹkunọ tọn de mẹ. Enẹgodo n’wà agbasazọ́n flinflin devo he go huhlọn ṣie pé lẹ.

Sọn 1990 gbọ́n, madogán ṣie ko sinyẹn jẹ obá lọ mẹ bọ n’masọ sọgan wà agbasazọ́n depope ba. Todin, n’nọ ganjẹ mẹdevo lẹ go mlẹnmlẹn, etlẹ yin nado wà nuhe mẹhe tin to gángán nọ wà to paa mẹ lẹ. Yẹn tindo nuhudo alọgọ tọn nado mlọnai, nado lawu, podọ nado sọnú. Nado yì opli Klistiani tọn lẹ, mẹde dona sisẹ kẹkẹ ṣie jẹ mọto kọ̀n bo ze mi biọ mọto lọ mẹ. Eyin n’wá Plitẹnhọ Ahọluduta tọn kọ̀n, yẹn dona yin zize sọn mọto mẹ biọ kẹkẹ sẹkunọ tọn mẹ podọ to enẹgodo yin sisisẹ biọ họmẹ. To opli lọ whenu, zomọ nuhẹn-hùnmiyọ́n tọn de nọ tin to apá ṣie nado hẹn afọ ṣie lẹ gbọṣi hihla mẹ.

Ṣigba, mahopọnna awukuzọ̀n lọ, yẹn nọ yì opli lẹpo to gbesisọ mẹ. N’yọnẹn dọ finẹ wẹ Jehovah nọ plọn mí te, podọ fibẹtado nujọnu tọn gọna asisa godonọnamẹ po tulinamẹ po tọn wẹ pọninọ hẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu ṣie gbigbọmẹ tọn lẹ po yin. (Heblu lẹ 10:24, 25) Yẹn nọ mọ alọgọ yí to whepoponu sọn dlapọn gbesisọ tọn yisenọ hatọ he whèwhín to gbigbọ-liho lẹ tọn mẹ. Na nugbo tọn, yẹn tindo numọtolanmẹ dopolọ hẹ Davidi he dọmọ: “Kọfo ṣie . . . gọfla kọnyingbe.”—Psalm 23:5.

Asi yiwanna ṣie ko do ede hia nado yin alọgọtọ jiawu de na mi to owhe ehe lẹpo gblamẹ. Ovi ṣie lẹ lọsu ko nọgodona mi tlala. Na owhe susu todin, yé ko gọalọna mi na nuhe dù nuhudo egbesọ tọn lẹ. Nuhe wà yé te ma bọawu, podọ dile owhe lẹ to yìyì, nukunpipedo go e fọ́n bo to awuvẹ dogọ. Apajlẹ dagbe taun wẹ yé yin to awuwiwlena homẹfa po mẹdetiti yiyizan po mẹ, podọ odẹ̀ ṣie wẹ yindọ Jehovah ni zindonukọn nado to didona yé.

Awuwledainanu jiawu Jehovah tọn devo nado na huhlọn devizọnwatọ etọn lẹ wẹ dẹ̀hiho. (Psalm 65:2) To gblọndo nina hlan ovẹvivẹ ahundoponọ ṣie lẹ mẹ, Jehovah ko na mi huhlọn nado zindonukọn to yise mẹ to owhe ehe lẹpo gblamẹ. Titengbe eyin n’gbọjọ, odẹ̀ nọ hẹn kọgbọ wá na mi bo nọ gọalọna mi nado hẹn ayajẹ ṣie go. Hodọdopọ gbọzangbọzan hẹ Jehovah nọ fakọna mi bo nọ vọ́ gbemima ṣie nado zindonukọn hẹn jẹ yọyọ. Yẹn kudeji mlẹnmlẹn dọ Jehovah nọ sè odẹ̀ devizọnwatọ etọn lẹ tọn bo nọ na yé jijọho ayiha mẹ tọn he yé tindo nuhudo etọn.—Psalm 51:17; 1 Pita 5:7.

Hú popolẹpo, yẹn nọ vọ́ huhlọn mọyi to whedepopenu he n’flin dọ Jiwheyẹwhe na hẹnazọ̀ngbọna mẹhe mọ dona lọ yí nado nọgbẹ̀ to Paladisi mẹ to gandudu Ahọluduta Ovi etọn, Jesu Klisti tọn glọ lẹpo. Whlasusu wẹ dasin ayajẹ tọn lẹ ko wayi do mi dile n’to nulẹnpọndo todido jiawu enẹ ji.—Psalm 37:11, 29; Luku 23:43; Osọhia 21:3, 4.

Devizọnwiwa Taidi Lizọnyizọnwatọ Whenu-Gigọ́ Tọn De

To 1991, to nulinlẹnpọndo ninọmẹ ṣie ji godo, n’mọ dọ aliho dagbe hugan lọ nado dapana awubibla do ninọmẹ ṣie ji wẹ nado hẹn alọnu ján to wẹndagbe họakuẹ Ahọluduta lọ tọn lilá na mẹdevo lẹ mẹ. To owhe enẹ mẹ, n’jẹ devizọnwa ji taidi lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn.

Na yẹn yin sẹkunọ wutu, wekanhlanmẹ wẹ n’nọ yizan hugan nado dọyẹwheho. Ṣigba, wekinkan ma yin nude bo bọawu na mi gba; e nọ biọ vivẹnudido susu. E nọ vẹawuna mi nado hẹn wekantin go ganji po alọ ṣie he awukuzọ̀n ko hẹnzun madogánnọ po. Ṣogan, gbọn vivẹnudido po dẹ̀hiho po dali, yẹn ko to yẹwhehodọ gbọn wekanhlanmẹ gblamẹ na nuhe lán to owhe 15 ji todin. N’sọ nọ yí alokan zan nado dọyẹwheho na gbẹtọ lẹ. N’nọ yí dotẹnmẹ hundote lẹpo zan nado dọho na hẹnnumẹ lẹ, họntọn lẹ gọna kọmẹnu he wá dla mi pọ́n to owhé ṣie gbè lẹ gando todido ṣie to aihọn yọyọ lọ po Paladisi aigba ji tọn lọ po mẹ go.

Taidi kọdetọn de, n’ko duvivi numimọ tulinamẹ tọn susu. Homẹ ṣie hùn taun nado mọ dọ dopo to ovivi ṣie lẹ mẹ, he n’plọn Biblu hẹ to nudi owhe 12 die, basi nukọnyiyi to gbigbọ-liho bo do pinpẹn-nutọn hia na nugbo Biblu tọn. Na ayihadawhẹnamẹnu etọn he yin pinplọn gbọn Biblu dali whàn ẹn wutu, e ko hẹn nugbonọ-yinyin po tenọgli etọn po go to whẹho kadaninọ Klistiani tọn mẹ.

Homẹ nọ hùn mi taun eyin mẹhe n’kanwehlan lẹ tẹnpọn bo dín mi mọ nado mọ nudọnamẹ lẹ yí dogọ do Biblu ji. To whedelẹnu, mẹdelẹ nọ biọ owe sinai do Biblu ji susu dogọ. Di apajlẹ, nawe de tẹkan hlan mi bo dọnudo mi na wekanhlanmẹ tulinamẹ tọn he n’dohlan asu etọn. E dọ dọ linlẹn he wekanhlanmẹ lọ bẹhẹn lẹ fọnjlodotenamẹ taun. Ehe dekọtọn do hodọdopọ sinai do Biblu ji susu mẹ hẹ ewọ po asu etọn po to owhé ṣie gbè.

Pọndohlan Dagbe De

To owhe lẹ gblamẹ, yẹn ko mọ bọ sọha lilatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ tọn jideji to awà aihọn tọn ehe ji. Plitẹnhọ Ahọluduta tọn pẹvi he tin to owhé nọvisunnu ṣie George tọn pá ko yin hinhẹn gblodeji bo yin vivọjlado whlasusu. Nọtẹn sinsẹ̀n-bibasi tọn whanpẹnọ de wẹ e yin todin he nọ yin yiyizan gbọn agun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn awe dali.

Papa kú to 1943, to owhe 52-mẹvi yinyin mẹ. Ṣigba ogú gbigbọmẹ tọn nankọtọn die he e jo dai! Ṣinatọ̀n to ovi etọn lẹ mẹ wẹ kẹalọyi nugbo bo gbẹsọ to Jehovah sẹ̀n. To gbétatò Xylophagou tọn, fie Papa yin jiji te, podọ to gbétatò he sẹpọ finẹ lẹ mẹ, agun atọ̀n ko yin didoai todin, po wẹnlatọ Ahọluduta tọn he lẹndopọ yetọn yin 230 lẹ po!

Kọdetọn dagbe ehelẹ ko yin asisa ayajẹ tọn daho de na mi. Todin, to owhe 83-mẹvi yinyin mẹ, n’dejido hogbe psalm-kàntọ lọ tọn lẹ go dọmọ: “Kinnikinni-vu lẹ nọ gbọagba: huvẹ sọ nọ hù yé: ṣigba yé he to OKLUNỌ dín lẹ ma na nọma tindo nuhe yọ́n.” (Psalm 34:10) Po jejejininọ po, yẹn to tepọn ojlẹ lọ whenuena dọdai he yin kinkàndai to Isaia 35:6 mẹ na mọ hẹndi dọmọ: “Whenẹnu wẹ pòtẹn na lọ́n di agbanlin.” Kakajẹ whenẹnu, gbemima ṣie wẹ nado zindonukọn to Jehovah sinsẹ̀n mẹ po ayajẹ po mahopọnna oblọ agbasago tọn ṣie lẹ.

[Yẹdide otò tọn to weda17]

TURQUIE

CHYPRE

SYRIE

Nicosie

Xylophagou

LIBAN

Ohù Méditerranée

[Yẹdide to weda 17]

Plitẹnhọ Ahọluduta tọn tintan to Xylophagou, he gbẹ́ nọ yin yiyizan to egbehe

[Yẹdide to weda 18]

Po Efprepia po to 1946 podọ to egbehe

[Yẹdide to weda 20]

Yẹn nọ mọ ayajẹ to yẹwhehodidọ gbọn alokan po wekanhlanmẹ po dali mẹ