Ale Nugbonọ-Yinyin Tọn lẹ Sù

TO OTÒ delẹ mẹ, yọpọvu lẹ nọ yiwanna nado dinho aihunda-gbẹ́ yetọn lẹ gbọn gbekún lẹ titẹdo avivọwu yetọn lẹ go dali. Gbekún lọ lẹ nọ tẹdo sékanfun awu lọ tọn go, bọ eyin aihunda-gbẹ́ lọ tlẹ to nudepope wà—vlavo e zinzọnlin, họ̀nwezun, húnhún ede, kavi lọ́n—yé nọ gbọṣi awu lọ go majomajo. Aliho dopo akàn lọ nado gán sọn gbekún ehelẹ si wẹ nado dọ̀n yé sún dopodopo. Na yọpọvu lẹ, aihun vivi de wẹ enẹ nọ yin.

Na nugbo tọn, mẹlẹpo ma nọ yiwanna gbekún tintindo to avọ̀ go gba, ṣigba mẹlẹpo wẹ nugopipe gbekún ehelẹ tọn nado tẹdo núgo nọ hẹn awuji. Gbẹtọ nugbonọ tindo jẹhẹnu mọnkọtọn. Mẹhe yin nugbonọ nọ hẹn haṣinṣan pẹkipẹki he dẹn-to-aimẹ go hẹ mẹdevo. E nọ yí ahun lẹpo do hẹn azọngban depope he haṣinṣan enẹ bẹhẹn di etlẹ yin to whenuena ninọmẹ lẹ ma bọawu. Hogbe lọ “nugbonọ-yinyin” nọ hẹn mí flin jẹhẹnu delẹ taidi ahundoponọ-yinyin, po mẹdezejo mlẹnmlẹn po. Ṣigba, dile etlẹ yindọ hiẹ sọgan yiwanna dọ mẹdevo lẹ ni yin nugbonọ hlan we, be a tindo gbemima he lodo nado yin nugbonọ hlan mẹdevo lẹ ya? Eyin mọwẹ, mẹnu wẹ hiẹ dona yin nugbonọ hlan?

Nugbonọ-Yinyin to Alọwle mẹ Yin Dandannu

Nugbonọ-yinyin yin dandannu taun to alọwle mẹ, ṣigba e blawu dọ finẹ wẹ e nọ saba hán te hugan. Asu po asi po he yin nugbonọ na opà alọwle tọn yetọn lẹ—yèdọ mẹhe gbọṣi pọmẹ bo nọ dín dagbe ode awetọ tọn lẹ—ko ze afọdide tangan de nado tindo ayajẹ po hihọ́ po. Etẹwutu? Na gbẹtọvi lẹ yin didá po nuhudo lọ po nado do nugbonọ-yinyin hia bosọ duvivi etọn wutu. To whenuena alọwle Adam po Evi po tọn yin bibasi to jipa Edẹni tọn mẹ, Jiwheyẹwhe dọmọ: “Sunnu na jo otọ́ po onọ̀ po do, bo na sẹbọdo asi etọn go.” Nudopolọ sọ gando asi go ga; e dona sẹbọdo asu etọn go. Asu po asi po dona yin nugbonọ hlan ode awetọ bo nọ kọngbedopọ.—Gẹnẹsisi 2:24; Matiu 19:3-9.

Nugbo wẹ dọ owhe fọtọ́n lẹ ko juwayi sọn whenẹnu gbọ́n. Be enẹ zẹẹmẹdo dọ nugbonọ-yinyin to alọwle mẹ ko dohó to egbehe wẹ ya? Suhugan mítọn wẹ na na gblọndo dọ lala. To Allemagne, dodinnanutọ lẹ mọ dọ omẹ 80 to kanweko ji nọ pọ́n nugbonọ-yinyin to alọwle mẹ taidi nuhe yin nujọnu taun. Dodinnanu devo yin bibasi nado yọ́n jẹhẹnu he sunnu po yọnnu lẹ po yiwanna hugan. E yin bibiọ to pipli sunnu lẹ tọn de si nado slẹ jẹhẹnu atọ́n he yé yiwanna hugan to yọnnu lẹ mẹ, podọ pipli yọnnu lẹ tọn de basi todohukanji jẹhẹnu atọ́n he yé yiwanna hugan to sunnu lẹ mẹ tọn. Jẹhẹnu he họakuẹ hugan to nukun sunnu po yọnnu po tọn mẹ wẹ nugbonọ-yinyin.

Mọwẹ, nugbonọ-yinyin yin apadewhe dodonu dagbe he nọ hẹn alọwle tindo kọdetọn dagbe tọn. Ṣogan, dile mí mọ do to hosọ he jẹnukọn mẹ, nugbonọ-yinyin nọ saba yin pipà tlala ṣigba ma nọ yin didohia sọmọ. Di apajlẹ, sọha daho gbẹdai lẹ tọn to otò susu mẹ dohia dọ nugbonọ-mayin gbayipe taun. Nawẹ alọwlemẹ lẹ sọgan nọavunte sọta ayilinlẹn ehe bo gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ hlan ode awetọ yetọn gbọn?

Nugbonọ-Yinyin Nọ Hẹn Alọwle Dẹn-to-Aimẹ

Alọwlemẹ lẹ nọ do nugbonọ-yinyin hia gbọn dotẹnmẹ hundote lẹ dindin nado vọ́ mẹdezejo yetọn dohia ode awetọ dali. Di apajlẹ, e nọ saba pọnte hugan nado dọ “mítọn” kakati nido yin “ṣie”—“họntọn mítọn lẹ,” “ovi mítọn lẹ,” “owhé mítọn,” “numimọ mítọn lẹ,” po mọmọ po sọyi. To tito lẹ po nudide lẹ po bibasi whenu—vlavo gando fininọ, azọ́n, ovi lẹ pinplọn, ayidedai, gbọjẹ, kavi nuwiwa sinsẹ̀n tọn lẹ go—asu po asi po dona ze numọtolanmẹ po pọndohlan alọwlemẹ yetọn tọn lẹ po do lẹnpọn mẹ.—Howhinwhẹn lẹ 11:14; 15:22.

Alọwlemẹ dopodopo nọ do nugbonọ-yinyin hia gbọn didohia omẹ awetọ dali dọ emi tindo nuhudo etọn bosọ tindo ojlo to ewọ mẹ. Ayiha alọwlemẹ de tọn ma nọ jai eyin awetọ etọn nọ na ayidonugo omẹ vijinu awetọnọ de zẹjlẹgo. Biblu na ayinamẹ sunnu lẹ nado tẹdo “asi ovu whenu [yetọn] tọn” go. Asu de ma dona dike ahun etọn ni tindo ojlo to ayidonugo owanyi yọnnu devo tọn mẹ zẹ̀ asi etọn go gba. Na jide tọn, e dona dapana kọndopọ zanhẹmẹ tọn tintindo hẹ yọnnu devo. Biblu na avase dọmọ: “Mẹdepope he deayọ hẹ yọnnu de, nuyọnẹn pò na ẹn: ewọ [he] wà ẹ . . . na hù gbigbọ etọn titi sudo.” Nujinọtedo yiaga nugbonọ-yinyin tọn dopolọ wẹ yin nukundo sọn asi de si.—Howhinwhẹn lẹ 5:18; 6:32.

Be vivẹnudido nado yin nugbonọ to alọwle mẹ doale ya? Gbau. E nọ zọ́n bọ alọwle nọ lodo bo nọ dẹn-to-aimẹ dogọ, bosọ nọ hẹn ale wá na alọwlemẹ dopodopo. Di apajlẹ, eyin asu de nọ dín dagbemẹninọ asi etọn tọn po nugbonọ-yinyin po, yọnnu lọ nọ mọ ede to hihọ́ glọ bo nọ yin whinwhàn nado do jẹhẹnu dagbe hugan etọn lẹ hia. Nudopolọ wẹ nọ jọ gando asu lọsu go ga. Gbemima etọn nado yin nugbonọ hlan asi etọn nọ gọalọna ẹn nado tẹdo nunọwhinnusẹ́n dodo tọn lẹ go to adà gbẹzan etọn tọn lẹpo mẹ.

Eyin asu po asi po de jugbọn ojlẹ awusinyẹn tọn mẹ, nugbonọ-yinyin na hẹn yé omẹ awe lẹ tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn. To alọ devo mẹ, eyin nuhahun lẹ fọ́n to alọwle he mẹ nugbonọ-yinyin ma tin te de mẹ, linlẹn lọ nọ saba yin nado klan kavi basi gbẹdai. Afọdide mọnkọtọn, kakati nido hẹn pọngbọ wá, nọ saba dekọtọn do nuhahun devo lẹ mẹ. To gblagbla owhe 1980 lẹ tọn mẹ, ayinamẹtọ nusisọ́ tọn he diyin taun de jo asi etọn po whẹndo etọn po do. Be e mọ ayajẹ to tlẹnnọ-yinyin mẹ ya? To owhe 20 godo, e yigbe dọ whẹndo emitọn jijodo zọ́n bọ emi tin to “ṣokẹdẹ bo jẹflumẹ bo nọ gbọṣi nukle to zánmẹ po ojlo lọ po nado dọ dọ́ dagbe na ovi [emitọn] lẹ.”

Nugbonọ-Yinyin to Mẹjitọ lẹ po Ovi lẹ po Ṣẹnṣẹn

Eyin mẹjitọ lẹ yin nugbonọ hlan ode awetọ yetọn, e yọnbasi taun dọ ovi yetọn lẹ na plọn jẹhẹnu ehe. To nukọn mẹ to gbẹzan yetọn mẹ, e na bọawuna ovi he yin pinplọn whẹ́n to whẹndo nugbonọ podọ owanyinọ mẹ lẹ nado yinuwa ganji hẹ alọwlemẹ yetọn lẹ podọ hẹ mẹjitọ yetọn lẹ to whenuena yé na to oyà madogán yọnhowhe tọn lẹ ji.—1 Timoti 5:4, 8.

Na nugbo tọn, e ma yin mẹjitọ lẹ whẹ́whẹ́ wẹ nọ lẹzun madogánnọ to whepoponu gba. To whedelẹnu ovi de sọgan tindo nuhudo nukunpedomẹgo po nugbonọ-yinyin po tọn. Ninọmẹ he Herbert po Gertrud po, he yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ, pehẹ na nuhe hugan owhe 40 niyẹn. Visunnu yetọn, Dietmar jẹ awukuzọ̀n to gbẹzan etọn lẹpo mẹ. Na owhe ṣinawe he jẹnukọnna okú etọn to novembre 2002, Dietmar tindo nuhudo nukunpedomẹgo po ayidonugo po tọn to okle po ozán po. Mẹjitọ etọn lẹ penukundo nuhudo etọn lẹ go po owanyi po. Yé tlẹ wleawuna nuyizan dotowhé tọn delẹ do owhé yetọn gbè bo plọn amasinzọnwiwa. Apajlẹ nugbonọ-yinyin whẹndo mẹ tọn nankọ die!

Nugbonọ-Yinyin Yin Dandannu to Họntọnjiji Mẹ

“Gbẹtọ sọgan yin ayajẹnọ matin alọwlemẹ de, ṣigba e vẹawu nado yin ayajẹnọ matin họntọn,” wẹ Birgit dọ. E yọnbasi dọ hiẹ ni kọngbedopọ hẹ ehe. Vlavo hiẹ yin alọwlemẹ kavi tlẹnnọ, nugbonọ-yinyin họntọn vivẹ de tọn na miọnhomẹna we bo na hẹn gbẹzan towe pọnte. Na nugbo tọn, eyin hiẹ ko wlealọ, alọwlemẹ towe wẹ dona yin họntọn vivẹ hugan towe.

Họntọn ma yin mẹyinyọnẹn de poun gba. Mí sọgan tindo mẹyinyọnẹn susu—kọmẹnu lẹ, azọ́nwatọgbẹ́ lẹ, po mẹhe mí nọ dukosọ hẹ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ lẹ po. Họntọnjiji nugbo nọ biọ whenu, huhlọn, po gbemima numọtolanmẹ tọn po. Gbégbò de wẹ e nọ yin nado yin họntọn mẹde tọn. Họntọnjiji nọ hẹn ale wá, ṣigba e sọ bẹ azọngban lẹ hẹn ga.

Dandannu wẹ e yin nado tindo hodọdopọ dagbe hẹ họntọn mítọn lẹ. Hodọdopọ mọnkọtọn sọgan nọ wá aimẹ to whedelẹnu na nuhudo etọn fọndote wutu. “Eyin dopo to mí mẹ tindo nuhahun de, yẹn po họntọn ṣie yọnnu po nọ tẹkan hlan mídelẹ whladopo kavi awe to osẹ mẹ. Homẹmiọnnamẹnu wẹ nado yọnẹn dọ e tin to finẹ bo jlo nado dotoai,” wẹ Birgit dọ. Fidindẹn lẹ ninọ̀ ma dona glọnalina họntọnjiji gba. Gerda po Helga po dẹn do yedelẹ na kilomẹtlu fọtọ́n lẹ, ṣigba yé ko yin họntọn vivẹ lẹ na nuhe hugan owhe 35. “Mí nọ kanwehlan mídelẹ gbọzangbọzan,” wẹ Gerda dọ, “bo nọ basi zẹẹmẹ numimọ mítọn po numọtolanmẹ sisosiso mítọn lẹ po tọn, vlavo yé yin ayajẹ tọn kavi awubla tọn. Wekanhlanmẹ Helga tọn lẹ nọ hẹn homẹhun mi tlala. Aliho dopolọ mẹ wẹ mí nọ lẹnnupọn te.”

Nugbonọ-yinyin yin dandannu to họntọnjiji mẹ. Nuyiwa nugbonọ-mayin tọn dopo sọgan hẹn haṣinṣan he tlẹ ko dẹn-to-aimẹ lẹ gble. Họntọn lẹ nọ saba na ayinamẹ ode awetọ yetọn do whẹho mẹdetiti tọn lẹ ji. Họntọn lẹ nọ dọho sọn ahun mẹ wá madibu dọ yé na yin didepo kavi dọ yé na yin hinhẹn jẹflumẹ. Biblu dọmọ: “Họntọn nọ yiwannamẹ whepoponu, ṣigba mẹmẹsunnu wẹ yè ji na madodego.”—Howhinwhẹn lẹ 17:17.

To whenuena e yindọ họntọn mítọn lẹ nọ yinuwa do nulẹnpọn, numọtolanmẹ, po nuyiwa mítọn lẹ po ji, nujọnu wẹ e yin dọ mí ni jihọntọn hẹ mẹhe gbẹninọ yetọn sọgbe hẹ mítọn titi lẹ. Di apajlẹ, hẹn ẹn diun dọ mẹhe tindo nuyise dopolọ, pọndohlan dopolọ do walọ dagbe ji podọ nujinọtedo dagbe po oylan po tọn dopolọ hẹ we lẹ wẹ a jihọntọn hẹ. Họntọn mọnkọtọn lẹ na gọalọna we nado jẹ yanwle towe lẹ kọ̀n. Gbọnvona enẹ, naegbọn hiẹ na jlo nado tindo kanṣiṣa pẹkipẹki hẹ mẹhe ma tindo nujinọtedo walọ dagbe tọn dopolọ hẹ we? Biblu do nujọnu-yinyin họntọn dagbe lẹ dide tọn hia dọmọ: “Ewọ he to zọnlinzin hẹ nuyọnẹntọ na yọnnuin: ṣigba ogbẹ́ nulunọ lẹ tọn na sudo.”—Howhinwhẹn lẹ 13:20.

Nugbonọ-Yinyin Sọgan Yin Pinplọn

To whenuena ovi de plọn nado tẹ́ gbekún lẹ do avọ̀ mẹde tọn go, vlavo e na jlo nado to aihun enẹ dà zọnmii madoalọte. Nudopolọ sọgan yin didọ gando mẹhe yin nugbonọ go. Etẹwutu? Na lehe mí to nugbonọ-yinyin dohia yinukọn do, mọwẹ e nọ bọawu dogọ do niyẹn. Eyin mẹde yawu plọn to gbẹzan etọn mẹ nado yin nugbonọ to whẹndo mẹ, e na bọawuna ẹn hugan to nukọn mẹ nado wleawuna haṣinṣan he sinai do nugbonọ-yinyin ji lẹ. To ojlẹ sisọ mẹ, haṣinṣan pẹkipẹki he dẹn-to-aimẹ ehelẹ sọgan jla aimẹ do na nugbonọ-yinyin to alọwle mẹ. Ehe nasọ gọalọna ẹn nado yin nugbonọ to haṣinṣan titengbe hugan lọ mẹ.

Jesu dọ dọ gbedide he klohugan lọ wẹ nado yí ahun, alindọn, ayiha, po huhlọn mítọn lẹpo po do yiwanna Jehovah Jiwheyẹwhe. (Malku 12:30) Ehe zẹẹmẹdo dọ mí dona yin nugbonọ mlẹnmlẹn hlan Jiwheyẹwhe. Nugbonọ-yinyin hlan Jehovah Jiwheyẹwhe nọ hẹn ale susugege wá. E ma na hẹn mí jẹflumẹ pọ́n gbede, na Biblu dọ dọ: “nugbonọ wẹ Jiwheyẹwhe.” (Jẹlemia 3:12) Na nugbo tọn, nugbonọ-yinyin hlan Jiwheyẹwhe nọ hẹn ale mavọmavọ lẹ wá.—1 Johanu 2:17.

[Apotin to weda 6]

Nugbonọ-yinyin họntọn vivẹ de tọn na miọnhomẹna we

[Yẹdide to weda 5]

Hagbẹ whẹndo tọn nugbonọ lẹ nọ penukundo nuhudo ode awetọ tọn lẹ go