Otàn Gbẹzan Tọn

Yẹn Mọaleyi sọn Nugbonọ-Yinyin Mẹyiwanna Ṣie lẹ Tọn Mẹ

DILE E YIN DIDỌ GBỌN KATHLEEN COOKE DALI

TO WHENUENA onọ̀-daho ṣie Mary Ellen Thompson yì dla hẹnnumẹ etọn lẹ pọ́n to Glasgow, to Écosse to 1911, e yì togunmẹhodidọ Charles Taze Russell tọn de tẹnmẹ, yèdọ hagbẹ nukundeji Biblu Plọntọ he wá yin yinyọnẹn taidi Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de. Nuhe onọ̀-daho ṣie sè to finẹ lẹ fọnjlodotena ẹn taun. To kọlilẹwa Afrique du Sud godo, e dín Biblu Plọntọ lẹ mọ. To avril 1914, e yin dopo to omẹ 16 he yí baptẹm to plidopọ tintan Biblu Plọntọ lẹ tọn ji to Afrique du Sud lẹ mẹ. Owhe ṣidopo wẹ viyọnnu etọn, Edith he wá lẹzun onọ̀ ṣie, tindo to whenẹnu.

Bọdo okú Mẹmẹsunnu Russell tọn go to 1916, gbemanọpọ fọndote to Biblu Plọntọ lẹ ṣẹnṣẹn lẹdo aihọn pé. Sọha nugbonọ lẹ tọn to Durban depò sọn 60 wá 12 nkọ. Onọ̀ otọ́ ṣie tọn, Ingeborg Myrdal po visunnu etọn Henry po, yèdọ jọja aflanmẹ de he ṣẹṣẹ yí baptẹm to whenẹnu, hẹn tenọgli yetọn go to adà nugbonọ lẹ tọn mẹ. To 1924, Henry lẹzun colporteur, dile lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn nọ yin yiylọdọ to ojlẹ enẹ mẹ. E dọyẹwheho to awà voovo ji to hùwaji Aflika tọn to owhe atọ́n he bọdego lẹ gblamẹ. To 1930, Henry po Edith po wlealọ, bọ owhe atọ̀n godo yẹn yin jiji.

Hẹnnumẹ Ṣie Lẹ

Mí nọ̀ Mozambique na ojlẹ de, ṣigba to 1939 mí sẹtẹn yì owhé onọ̀-daho po babadaho ṣie po tọn gbè to Johannesburg. Babadaho ma tindo ojlo to nugbo Biblu tọn mẹ podọ to whedelẹnu e nọ diọnukunsọ onọ̀-daho ṣie, etomọṣo e tindo gbigbọ johẹmẹ tọn taun. Nọviyọnnu ṣie Thelma yin jiji to 1940, podọ mí omẹ awe lẹ plọn nado nọ penukundo nuhudo mẹhomẹ lẹ tọn go. Whlasusu wẹ mí nọ yí whenu dindẹn zan to núdùdù whèjai tọn kọ̀n nado dọhodopọ do nujijọ azán lọ gbè tọn lẹ ji kavi nado flin nuhe ko jọ wayi lẹ.

Whẹndo mítọn nọ duvivi gbẹdido hẹ Kunnudetọ he disa wá owhé mítọn gbè lẹ tọn, titengbe mẹhe tin to lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn mẹ lẹ. Yé nọ tindo mahẹ to hodọdopọ núdùdù whenu tọn mítọn lẹ mẹ, podọ hodidọ yetọn lẹ nọ yidogọna pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn na ogú gbigbọmẹ tọn mítọn. Ehe hẹn ojlo yẹn po Thelma po tọn sinyẹn deji nado lẹzun gbehosọnalitọ taidi yelọsu.

Sọn ovu whenu gbọ́n wẹ mí ko yin pinplọn nado nọ mọ awuvivi to wehihia mẹ. Mama, Papa, po onọ̀-daho mítọn po nọ hia owe otàn tọn dagbedagbe lẹ na mí kavi Biblu lọsu tlọlọ. Kẹdẹdile gbigbọ yin nujọnu na ogbẹ̀ gbẹtọ tọn do, mọwẹ mí nọ mọ opli po lizọnyizọn Klistiani tọn po taidi dandannu to gbẹzan mítọn mẹ do niyẹn. Papa wẹ yin devizọnwatọ pipli tọn (he nọ yin yiylọdọ nugopọntọ azinponọ todin) to Agun Johannesburg tọn mẹ, enẹwutu mí dona nọ tin to opli lẹ ji domẹwhenu. Eyin e wá jẹ plidopọ whenu, alọnu Papa tọn nọ ján nado gọalọ to tito nukunpedonugo tọn lẹ mẹ, bọ Mama nọ gọalọ nado dín adọtẹn na pliwatọ lẹ.

Plidopọ Vonọtaun de Na Mí

Plidopọ he yin bibasi to 1948 to Johannesburg yin vonọtaun na mí. Tintan niyẹn bọ hagbẹ tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn wá sọn Brooklyn, New York. Papa yin azọ́ndena nado yí mọto etọn do kùn Nathan Knorr po Milton Henschel po na ojlẹ he yé na yizan to finẹ. Plidopọ enẹ ji wẹ n’yí baptẹm te.

Ojlẹ vude to enẹgodo, e paṣa Papa to whenuena otọ́ etọn dọna ẹn dọ e vẹna emi tlala dọ to okú Mẹmẹsunnu Russell tọn godo, emi ko dike bọ nuyiwa mẹhe gbẹ́ Biblu Plọntọ lẹ dai lẹ tọn duto emi ji. E kú to osun vude godo. To alọ devo mẹ, onọ̀-daho ṣie Myrdal gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ kakajẹ whenue e dotana gbẹzan aigba ji tọn etọn to 1955.

Nujijọ He Diọ Gbẹzan Ṣie Lẹ

Yẹn bẹ azọ́n gbehosọnalitọ whepoponu tọn jẹeji to 1^er février 1949. To madẹnmẹ, mẹlẹpo wẹ to jejeji to whenuena nulila yin bibasi dọ plidopọ akọjọpli tọn de na yin bibasi to New York City to owhe he na bọdego mẹ. Mí tindo ojlo vẹkuvẹku nado yì, ṣigba akuẹ ma tin. To enẹgodo, to février 1950, babadaho ṣie kú bọ onọ̀-daho ṣie yí akuẹ he e dugu etọn do sú húnkuẹ na mí omẹ atọ́n lẹ.

Osẹ vude jẹnukọnna yìyì mítọn, wekanhlanmẹ de wá sọn tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ to Brooklyn, New York. E bẹ oylọ-basinamẹ de hẹn na mi nado yì klasi 16tọ wehọmẹ mẹdehlan Giliadi tọn. Lehe enẹ fọnjlodotena mi do sọ, na yẹn ma tlẹ ko tindo owhe 17 to whenẹnu gba! To whenuena wehọmẹ lọ bẹjẹeji, n’tin to nuplọntọ ao he wá sọn Afrique du Sud lẹ mẹ, bo duvivi lẹblanulọkẹyi daho enẹ tọn.

To gbedewema yíyí to février 1951 godo, ṣinatọ̀n to mí mẹ lẹkọwa Afrique du Sud nado sẹ̀n taidi mẹdehlan lẹ. To owhe kleun he bọdego lẹ gblamẹ, yẹn po gbẹdohẹmẹtọ ṣie po dọyẹwheho titengbe to tòpẹvi flinflin he mẹ ogbè Afrikaans tọn nọ yin didó te lẹ mẹ. To tintan whenu, n’ma sè ogbè enẹ ganji, podọ n’flindọ to gbèdopo he n’to kẹkẹ-afọ tọn ṣie kùn ja whé, n’viavi na nugomape ṣie to lizọnyizọn lọ mẹ wutu. Ṣigba to nukọn mẹ, n’hẹn nugopipe ṣie pọnte bọ Jehovah dona vivẹnudido ṣie lẹ.

Alọwle po Azọ́n Tomẹyiyi Tọn Po

To 1955, n’jihọntọn hẹ John Cooke. E ko gọalọ nado bẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn jẹeji to France, Portugal, po Espagne po jẹnukọnna Wẹkẹ-whàn II podọ to enẹgodo. To whenuena n’dukosọ hẹ ẹ, e ko lẹzun mẹdehlan de to Aflika. E wlan to godo mẹ dọmọ: “N’mọ nupaṣamẹ voovo atọ̀n to osẹ dopo poun gblamẹ . . . Mẹmẹsunnu alọtlútọ de na mi gbẹduhun pẹvi de; n’yin dide taidi nugopọntọ agbegbe tọn; podọ n’jẹ owanyi tindo na mẹmẹyọnnu de ji.”a Mí wlealọ to décembre 1957.

To họntọnmẹninọ mítọn whenu, John ko na mi jide dọ gbẹzan ṣie ma na yin apọṣimẹnu gbede to apá etọn, podọ nugbo wẹ e dọ. Mí dla agun lẹ pọ́n lẹdo Afrique du Sud pé, na taun tọn to lẹdo he mẹ mẹyuu lẹ nọ nọ̀. To sẹmẹsẹmẹ, mí nọ pannukọn avùnnukundiọsọmẹ lọ nado mọ gbedewema yí nado sọgan biọ lẹdo mọnkọtọn lẹ mẹ, podọ nado sọgan dọ́ finẹ bọ owùn na kẹ̀n, nuhahun devo wẹ e nọ yin. To whedelẹnu, mí nọ mlọ́n aigba to agbànhọ he to ovọ́ de mẹ sẹpọ lẹdo he mẹ yovo lẹ nọ nọ̀, fie mí nọ tẹnpọn nado whlá míde do bọ aligbọntọ lẹ ma na mọ mí. Whlasusu wẹ mí nọ tin to dandannu glọ nado nọ̀ owhé Kunnudetọ yovo he tin to yakẹ lẹ tọn gbè, ehe nọ saba dẹn na kilomẹtlu susu.

Avùnnukundiọsọmẹ devo he mí nọ pehẹ wẹ nọtẹn plidopọ tọn he tin to jlẹkaji bo yin gbigbá do zùnmẹ lẹ. Mí sọ nọ do sinimoto Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn hia gbẹtọ lẹ, ehe nọ gọalọna yé nado wleawuna pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn na mẹmẹsunnu-yinyin lẹdo aihọn pé tọn mítọn. Mí nọ hẹn zomọ mítọn titi, na miyọ́n lẹtliki tọn ma nọ saba tin to lẹdo enẹlẹ mẹ wutu. Mí sọ nọ pehẹ nuhahun lẹ to lẹdo he tin to aṣẹpipa Grande-Bretagne tọn glọ lẹ mẹ, fie owe mítọn lẹ ko yin alọhẹndotena te to whenẹnu, podọ avùnnukundiọsọmẹ devo wẹ nado plọn ogbè Zoulou tọn. Ṣogan, homẹ mítọn hùn dọ mí penugo nado wadevizọn na mẹmẹsunnu mítọn lẹ.

To août 1960, John lẹzun mẹplọntọ tintan to Wehọmẹ Lizọnyizọn Ahọluduta tọn he yin awuwlena na osẹ ẹnẹ to Afrique du Sud nado sọgan gọalọna nugopọntọ agun tọn lẹ. Mẹplọntọ azọ́nyọnẹntọ de wẹ John yin he nọ yí hoyijlẹdohogo he bọawu po apajlẹ he họnwun lẹ po zan nado jẹ ahun lẹ mẹ. Na nudi owhe dopo daa, mí nọ zingbejizọnlin sọn fide jẹ fide nado deanana klasi Glẹnsigbe tọn debọdo-dego lẹ. To whenue John to mẹplọn, yẹn nọ tindo mahẹ to lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ hẹ Kunnudetọ he to lẹdo lọ mẹ lẹ. Enẹgodo, nupaṣamẹ wẹ e yin na mí nado mọ wekanhlanmẹ de yí he to oylọ-basina mí nado wá sẹ̀n to alahọ Afrique du Sud tọn mẹ sẹpọ Johannesburg bẹsọn 1^er juillet 1964.

Ṣigba, to ojlẹ enẹ mẹ, agbasalilo John tọn ko to mí hẹn jẹflumẹ. To 1948 e jẹ azọ̀n pẹ́nwe tọn podọ to enẹgodo e nọ saba ba huhlọn pò gbọzangbọzan. Kanmẹ nọ kù i pete bọ e nọ nọ̀ aimimlọn na azán susu—bo ma sọgan yí nude wà kavi sọnukunmọ mẹdepope. Doto he dè mí yì ojlẹ vude whẹpo do yin oylọ-basina yì alahọ mẹ dọ dọ azọ̀n apọṣimẹ sinsinyẹn tọn jẹ wẹ John te.

Doto lọ na mí ayinamẹ nado dekanpona sinsẹ̀nzọn mítọn, ṣigba enẹ dẹn do nulẹnpọn mítọn. To alahọ mẹ, John yin azọ́ndena do Azọ́nwatẹn Sinsẹ̀nzọn tọn bọ yẹn nọ vọ́ owe he yin lilẹdogbedevomẹ lẹ hia. Podọ dona nankọtọn die nado tindo ohọ̀ mítọn titi! John ko wadevizọn to aigba-denamẹ Portugal-gbè tọn lẹ ji jẹnukọnna alọwle mítọn, enẹwutu to 1967 e yin bibiọ to mí si nado gọalọna whẹndo Kunnudetọ Portugal-nu dopo akàn he tin to lẹdo lọ mẹ nado dọyẹwheho na Portugal-nu susu he tin to Johannesburg podọ to lẹdo etọn mẹ lẹ. Ehe zẹẹmẹdo dọ yẹn sọ dona vánkan nado plọn ogbè yọyọ devo.

To whenuena e yindọ Portugal-nu lẹ gbàpe gbọn otò lọ blebu mẹ, mí nọ zingbejizọnlin susu—to whedelẹnu na kilomẹtlu 300 nado dín mẹhe jẹ lẹ mọ. To ojlẹ enẹ mẹ, Kunnudetọ Mozambique tọn he nọ dó Portugal-gbè lẹ jẹ didla mí pọ́n ji to plidopọ lẹ whenu, podọ alọgọnamẹnu daho de wẹ ehe yin na mẹyọyọ lẹ. To owhe 11 he mí yizan hẹ Portugal-nu lẹ gblamẹ, mí mọ bọ kándo pẹvi mítọn he bẹ gbẹtọ 30 hẹn wá de agun ẹnẹ tọ́n.

Diọdo lẹ to Owhé Ṣie Gbè

To ojlẹ enẹ dopolọ mẹ, diọdo lẹ ko wá aimẹ to owhé mẹjitọ ṣie lẹ tọn gbè. To 1960, nọviyọnnu ṣie Thelma wlealọ hẹ gbehosọnalitọ de sọn États-Unis he nọ yin John Urban. To 1965 yé yì klasi 40tọ Giliadi tọn bo wadevizọn po nugbonọ-yinyin po taidi mẹdehlan lẹ to Brésil na owhe 25. To 1990 yé lẹkọyi Ohio nado penukundo mẹjitọ John tọn he to azọ̀njẹ lẹ go. Mahopọnna tukla nukunpedomẹgo tọn lẹ, yé gbọṣi lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn mẹ kakajẹ egbé.

To 1965, to owhe 98-mẹvi yinyin mẹ, onọ̀-daho ṣie Thompson dotana gbẹzan aigba ji tọn etọn po nugbonọ-yinyin po hlan Jiwheyẹwhe. Papa yí gbọjẹ gaa sọn agbasazọ́n etọn mẹ to owhe enẹ dopolọ mẹ. Enẹwutu, to whenuena e yin bibiọ to yẹn po John po si nado gọalọ to lẹdo Portugal-nu lẹ tọn mẹ, Papa po Mama po ze yede jo nado kọnawudopọ hẹ mí. Yé gọalọ nado hẹn kándo lọ lodo, podọ to osun kleun de godo, agun tintan yin didoai. Ojlẹ vude to enẹgodo, Mama jẹ ohia azọ̀n agbasalan wiwọ́ tọn lẹ tindo ji, ehe wá dekọtọn do okú mẹ na ẹn to 1971. Papa lọsu kú to owhe ṣinawe godo.

Pipehẹ Azọ̀n John Tọn

To owhe 1970 lẹ gblamẹ, e wá họnwun dọ ninọmẹ John tọn ma to tepọn. Vudevude, e dona jo lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn he e yiwanna taun delẹ do, taidi anadidena Oplọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn he nọ yin bibasi to sẹmẹsẹmẹ to alahọ mítọn mẹ gọna hodọdopọ Biblu tọn to afọnnu lẹ. Azọ́ndenamẹ etọn yin didiọ sọn Azọ́nwatẹn Sinsẹ̀nzọn tọn yì Azọ́nwatẹn Wekanhlanmẹ tọn podọ to enẹgodo yì jipa mẹ.

Zohunhun John tọn hẹn ẹn vẹawuna ẹn nado basi diọdo lẹ. Eyin n’to tintẹnpọn dọ e ni wà dẹẹdẹ, e nọ yìn aslan go e dọ yẹn wẹ to emi gọ̀ do godo—ṣigba ehe nọ saba yin po mẹgbòfán owanyi tọn po. To godo mẹ, mí wá mọ dọ nuyọnẹnnu wẹ e na yin nado jo aigba-denamẹ Portugal-nu lẹ tọn do bo sẹ̀n to agun he nọ pli to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn he tin to alahọ lọ mẹ.

Dile agbasalilo John tọn to yinylan deji, homẹmiọnnamẹnu wẹ e yin nado mọ haṣinṣan pẹkipẹki he e tindo hẹ Jehovah. Eyin John fọ́n to zánhomẹ po apọṣimẹ sinsinyẹn po, mí nọ dọhodopọ kaka bọ ayiha etọn nọ jai jẹ obá lọ mẹ bọ e sọgan biọ alọgọ Jehovah tọn to odẹ̀ mẹ. To nukọn mẹ, e wá tẹnpọn nado nọ pehẹ ojlẹ awusinyẹn tọn enẹlẹ edeṣo gbọn vivẹnudido nado nọ vọ́ hogbe Filippinu lẹ 4:6, 7 tọn lẹ dọ dẹẹdẹ dali dọmọ: ‘Mì jẹtukla nudepope tọn blo . . . ’ Enẹgodo, ayiha etọn nọ jai sọmọ bọ e sọgan hodẹ̀. Yẹn nọ saba tin to nukle abọẹ whii bo nọ mọ nùflo etọn lẹ to whinwhàn dile e to vẹvẹna Jehovah vẹkuvẹku.

To whenuena e yindọ alahọ mítọn ko jántẹn pete, tito de bẹjẹeji nado gbá alahọ daho devo to gbonu Johannesburg tọn. Yẹn po John po nọ saba basi dlapọn yì lẹdo he to abọẹ bosọ dẹn do awhá gọna nuhẹnflu tòdaho tọn ehe mẹ. To whenuena dotẹnmẹ yin nina mí nado sẹtẹn yì ohọ̀ de mẹ to finẹ na ojlẹ de kakajẹ whenue alahọ lọ yin gbigbá fó, ehe gọalọna John tlala.

Avùnnukundiọsọmẹ Devo Lẹ

Dile nugopipe nulẹnpọn John tọn to didepo, e wá lẹzun nuhe vẹawu na ẹn nado hẹn azọ́ndenamẹ etọn lẹ di. Aliho he mẹ mẹdevo lẹ nọgodona vivẹnudido John tọn lẹ te yinuwado ji e tlala. Di apajlẹ, eyin mẹmẹsunnu de jlo na yì basi dodinnanu lẹ to wesẹdotẹn de mẹ, e nọ plan John hẹn. John nọ bẹ alọnuwe pẹvi po linlinnamẹwe lẹ po gọ́ apòmẹ na tintọ́n azán lọ tọn. Ehe gọalọna ẹn nado hẹn numọtolanmẹ nuhọakuẹ-yinyin tọn go.

To godo mẹ, apọnzọ̀n Alzheimer tọn zọ́n bọ John masọ sọgan hiawe ba. Mí yọ́n pinpẹn owe sinai do Biblu ji po ohàn Ahọluduta tọn he yin yíyí-do-kanji lẹ po tọn tlala. Mí nọ dotoaina yé gbọzangbọzan. John nọ saba gblehomẹ eyin n’ma sinai bo dotoaina hoyidokanji lọ po e po, enẹwutu n’nọ hẹn alọnu ján na ganhiho susu enẹlẹ gbọn avọlinlọn dali. Ehe zọ́n bọ mí ma jẹdò avivọwu po avọ̀-ṣinṣinyọ́n po tọn gbede!

To nukọn mẹ, ninọmẹ John tọn sọ wá biọ dọ ma penukundego dogọ. Dile etlẹ yindọ onú nọ saba ṣikọna mi sọmọ bọ n’ma sọgan hiawe kavi plọnnu, lẹblanulọkẹyi de wẹ e yin nado penukundego jẹ vivọnu. Vivọnu enẹ wá to 1998 to whenuena John kú do alọ ṣie mẹ tlolo he e pé owhe 85 godo bo ko hẹn tenọgligo masẹafọ kakajẹ opodo. Lehe yẹn to jejeji do sọ nado mọ ẹn to fọnsọnku whenu, to whenuena agbasalilo po nugopipe apọ̀nmẹ tọn etọn po na ko gọwá!

Yẹn Mọ Homẹmiọn Yí

To okú John tọn godo, e ma bọawuna mi nado plọn ṣokẹdẹninọ. Enẹwutu to mai 1999, n’dla nọviyọnnu ṣie, Thelma po asu etọn po pọ́n to États-Unis. Ayajẹnu po homẹmiọnnamẹnu nankọ po die nado mọ họntọn vivẹ nugbonọ susu, titengbe to whenuena mí dla tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn pọ́n to New York! Matin ayihaawe, tulinamẹ gbigbọmẹ tọn he yẹn tindo nuhudo etọn lọ niyẹn.

Hodidọ gando gbẹzan mẹyiwanna ṣie nugbonọ lẹ tọn go nọ hẹn mi flin onú susu he ko hẹn ale wá na mi lẹ. Gbọn anademẹ, apajlẹ po alọgọ yetọn po gblamẹ, n’plọn nado hùndonuvo to owanyi ṣie mẹ hlan gbẹtọ akọta po akọ̀ devo lẹ tọn po. N’plọn homẹfa, akọ́ndonanu, po adadidiọ po. Hú popolẹpo, n’tindo numimọ homẹdagbe Jehovah he nọ sè odẹ̀ tọn. N’tindo numọtolanmẹ dopolọ hẹ psalm-kàntọ lọ he wlan dọmọ: “Donanọ wẹ mẹhe hiẹ de, he hiẹ hẹn sẹpọ dè we, na e nido nọ nọ̀ akanmaho towe lẹ mẹ: dagbe ohọ̀ towe tọn na pekọna mí.”—Psalm 65:4.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide to weda 8]

Onọ̀-daho ṣie po viyọnnu etọn lẹ po

[Yẹdide to weda 9]

Po mẹjitọ ṣie lẹ po to whenue n’yí baptẹm to 1948

[Yẹdide to weda 10]

Po Albert Schroeder he yin kandai-hẹntọ Giliadi tọn po, gọna nuplọntọ ṣinẹnẹ devo he wá sọn Afrique du Sud lẹ

[Yẹdide to weda 10]

Po John po to 1984