Duvivi Ogbẹ̀ Tọn to Aigba Whanpẹnọ Ehe Ji

SUNWHLẸVU-PLỌNTỌ LẸ ko mọ dọ fininọ gbẹtọvi lẹ tọn yin onú pẹvi tiuntiun de to wẹkẹ daho gblagada he tin to agbágbá lọ mẹ. Fidevo de ma tin to wẹkẹ yinukundomọ lọ mẹ he sọgan hẹn ogbẹ̀ dote. Aigba kẹdẹ wẹ planẹti he tindo ninọmẹ dagbe lẹ.

Humọ, mí sọgan duvivi ogbẹ̀ tọn to aigba whanpẹnọ ehe ji. Lehe e nọ hẹn awuvivi wá do sọ nado mọ yozò owhè tọn to azán he aimẹ fá taun de gbè! Mẹnu wẹ awu ma nọ ji nado mọ zizẹ kavi họyiyi owhè tọn? Na nugbo tọn, owhè ma nọ hẹn awuvivi wá na mí poun gba. Dandannu wẹ e yin na gbẹninọ mítọn.

Na owhe livi madosọha lẹ, huhlọn nudọnwado owhè tọn ko hẹn aigba po planẹti devo lẹ po nado nọ lilẹ́ po gbesisọ po. Podọ, dile wehọmẹvi lẹ nọ plọn to wehọmẹ do, agblò owhè tọn mítọn, yèdọ owhè po planẹti he lẹdo e lẹ po, nọ lilẹ́ to ṣẹnṣẹn bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn mítọn he nọ yin yiylọdọ Voie lactée mẹ. Ṣigba owhè yin dopo poun to sunwhlẹvu hugan liva 100 he nọ lilẹ́pe to bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn mítọn mẹ.

Bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn mítọn tin to ohín he bẹ nudi bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn 35 hẹn de mẹ. Ohín he klo taun lẹ bẹ bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn fọtọ́n susu lẹ hẹn. Vlavo agblò owhè tọn mítọn ma na ko hẹnai sọmọ eyin e ko tin to ohín bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn daho he pití taun lẹ mẹ. Ṣigba, dile e te do, lẹdo wẹkẹ lọ tọn “he sọgan hẹn ogbẹ̀ dote taidi mítọn” ma sù, wẹ Guillermo Gonzalez po Jay W. Richards po dọ to owe yetọn The Privileged Planet mẹ.

Be gbẹninọ to planẹti ehe ji wá gbọn kosọ dali kavi yin kọdetọn nuwujẹgbonu daho de tọn wẹ ya? Kavi be zẹẹmẹ titengbe devo tin na gbẹninọ to planẹti Aigba whanpẹnọ ehe ji ya?

Mẹsusu ko wá tadona lọ kọ̀n dọ aigba mítọn yin awuwlena nado hẹn ogbẹ̀ dote.a To owhe kanweko susu die wayi, ohó milomilo-kàntọ he yin Heblu de dọ̀n ayidonugo wá aigba po olọn lẹ po ji. E wlan dọmọ: “Whenuena yẹn lẹn olọn towe lẹ pọ́n, azọ́n alọviyẹyẹ towe tọn lẹ, osun po sunwhlẹvu lẹ po he hiẹ ko zẹ̀ali dai na; etẹwẹ gbẹtọ [yin]?” (Psalm 8:3, 4) Ohó milomilo-kàntọ ehe yise dọ Mẹdatọ de dona tin. Be tadona enẹ sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe to ojlẹ lẹnunnuyọnẹn wintinwintin tọn mítọn ehe mẹ ya?

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Apotin/Yẹdide to weda 3]

“Sọn aganu, Aigba nọ sẹ́ taidi zannu juju akuẹgegenu de to zinvlu dovlomẹ tọn mẹ,” wẹ otanwe aihọn tọn de dọ.—The Illustrated Science Encyclopedia—Amazing Planet Earth.

[Asisa Yẹdide tọn]

Globe: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./NASA